belang van de implementatie is het noodzakelijk met alle typen stakeholders te communiceren.
Figuur 11. 2 Netwerk van stakeholders in het Surinaams muziekonderwijs
Er is ook toekomstgericht gecommuniceerd met IOL studenten van de Opleiding Muziek, waarvan enkelen ook deel uitmaken van het netwerk. Zij zijn regelmatig geïnformeerd over allerhande zaken die betrekking hebben op het gehele onderzoek. Immers, zij worden vroeg of laat geconfronteerd met hetgeen nu geïmplementeerd zal worden. Dit heeft als voordeel dat ook na de interventie het product (mogelijk) wordt gebruikt en biedt deze aanpak perspectieven om het cyclisch proces van innovatie en implementatie te continueren.
De conclusie is dat primaire en secundaire stakeholders zeer belangrijk zijn voor het welslagen van elke innovatie en implementatie. Zij vormen het sociaal kapitaal dat optimaal benut moet worden om het gehele onderzoek succesvol te laten verlopen en mag worden verondersteld dat zij het product met hun eigen kennis en kunde in de toekomst kunnen verbeteren en het product naar eigen inzicht op alle niveaus van muziekonderwijs zullen gebruiken.
11.3 Sociaal kapitaal van en met collega’s
Alvorens het belang van sociaal kapitaal van en met collega‟s met betrekking tot peer learning aan de orde te stellen, kijken we eerst naar het begrip kapitaal in de opvatting van Hargreaves & Fullan (2012) binnen de onderwijscontext. Zij onderscheiden drie soorten kapitaal die samen het professioneel kapitaal vormen. Deze zijn het menselijk kapitaal,
sociaal kapitaal en besluitvormingskapitaal. De auteurs betogen dat deze drie vormen van
kapitaal samen het inhoudelijke van professioneel kapitaal vormen. Voor een goede begripsvorming kijken we eerst afzonderlijk naar deze drie vormen kapitaal.
VOS VOJ Conservtorium Privé-leraren Muziekscholen IOL
112 Het begrip menselijk kapitaal werd in navolging van Adam Smith‟s publicatie, “An Inquiry into the Nature of the Wealth of Nations (1776), in de jaren zestig door Gary Becker geïntroduceerd om daarmee de overeenkomst met fysieke kapitaal te benadrukken (Borghans & Golsteyn, 2006). Een persoon ontwikkelt menselijk kapitaal door goed en degelijk onderwijs te genieten, om uiteindelijk op de arbeidsmarkt een bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling en tevens de financiële investering terug te verdienen. Daarmee kan die persoon zijn menselijk kapitaal, bijvoorbeeld door vervolgonderwijs, nog meer doen groeien en hogere inkomsten genereren. Het menselijk kapitaal is volgens Hargreaves & Fullan (2012) in termen van onderwijs, de vereiste individuele kennis en kunde waarmee een persoon zich als vakbekwame leraar of lerarenopleider profileert. Hij/zij beheert het eigen menselijk kapitaal door bijvoorbeeld als lerarenopleider steeds te voldoen aan de beroepsstandaarden. Het menselijk kapitaal groeit wanneer dit in een netwerk van vakgenoten, nationaal en internationaal, wordt benut. In zo een verband genereert menselijk kapitaal uiteindelijk sociaal kapitaal (Hargreaves & Fullan, 2012) doordat mensen van elkaar leren (peer learning).
Wat is sociaal kapitaal? Aan de hand van de wijze waarop Hargreaves & Fullan (2012) het begrip sociaal kapitaal beschrijven, kan dit als volgt worden gedefinieerd: sociaal kapitaal is de individuele investering in materiële en immateriële (hulp)bronnen van verschillende personen die binnen een netwerk met dit kapitaal een collectief potentieel vormen dat optimaal wordt benut voor een individueel of gemeenschappelijk doel waarbij wederzijds vertrouwen en wederkerigheid de randvoorwaarden zijn voor de instandhouding het netwerk.
Coffé & Geys (2006) verwijzen naar de publicaties van Amerikaanse politicoloog Putnam en stellen dat de recente onderzoekshausse rond sociaal kapitaal niet heeft geleid tot een eenduidige definitie van het concept, maar dat de meeste onderzoekers in navolging van Putnam (in Coffé & Geys, 2006) drie kernelementen erkennen: vertrouwen, wederkerigheid en netwerken. Putnam stelt dat wanneer er voldoende sociaal kapitaal aanwezig is, burgers in staat worden gesteld hun gemeenschappelijke doelstellingen op een meer effectieve wijze te realiseren en het verwachtbaar is dat de gemeenschap daar beter van wordt. Dit is precies waarop Hargreaves en Fullan (2012) doelen wanneer zij het volgende stellen.
Social capital increases your knowledge – it gives you access to other people‟s human
capital. It expands your networks of influence and opportunity. And it develops
resilience when you know there are people to go to who can give you advice and be your advocates. (p. 90)
113 De auteurs wijzen op de grote voordelen die het sociaal kapitaal heeft voor zowel de individuele leraar als de studenten. Wanneer leraren in teams samenwerken, ontstaat er een sterke sociale cohesie die resultaat in goede schoolresultaten. Een belangrijke aanvulling hierbij is de opmerking van Borko (2004) die meent dat er sterke aanwijzingen zijn dat wanneer leraren (zichtbaar) samenwerken en de voordelen hiervan ervaren, samenwerking onder de studenten in hun eigen lespraktijk meer aandacht krijgt.
Hargreaves & Fullan zijn voorts van mening dat het besluitvormingskapitaal niet mag ontbreken. Het vormt samen met menselijk kapitaal en sociaal kapitaal de belangrijkste aspecten van professioneel kapitaal. De juiste beslissing nemen op het juiste moment hoort bij het professioneel handelen van de leraar (Lunenberg et al. 2007). In de onderwijspraktijk doen zich ingewikkelde kwesties en dilemma‟s voor waarop niet altijd een pasklare oplossing voor te vinden. Pollard (2010) zegt hierop het volgende.
As professionals, teachers use expert judgement to recognise and resolve the dilemmas in teaching and learning which they face every day in the classroom. At their best, teachers are also able to reflect on and evaluate their practices, and to make rationally and ethically defensible judgements that go beyond compliance, pragmatic constraints or ideological preferences. (p. 2)
Hargreaves & Fullan en Pollard geven aan dat de leraar moet reflecteren. Deze professionele leraar maakt dat het besluitvormingskapitaal systematisch groeit en de professionaliteit zich blijft ontwikkelen. Volgens Hargreaves & Fullan is besluitvormingskapitaal ook de mate waarin de leraar in specifieke situaties omgaat met zijn verworven kennis en vaardigheden.
Wat is nu het belang van sociaal kapitaal van en met collega‟s en peer learning?
Leraren kunnen als team wel dezelfde kwalificaties hebben, maar beschikken per definitie niet allen over hetzelfde sociaal kapitaal. Hiervoor zijn tal van factoren te noemen zoals familie, plaats van opleiding, sociaal-culturele achtergrond en sociaal-economische status die de mate van sociaal kapitaal beïnvloeden. Het is juist deze verscheidenheid aan sociaal kapitaal dat een collectief potentieel vormt en leraren in staat stelt hun gemeenschappelijk doelen op een meer effectieve wijze te realiseren waarbij het verwachtbaar is dat zij en hun studenten, en ook de school als geheel, er beter van worden. Om op gestructureerde wijze om te gaan met het sociaal kapitaal en daaruit het hoogste rendement te halen, is het implementeren van een PLC die instituutbreed gedragen wordt van grote waarde. De PLC functioneert als management van een coherent netwerk van sociaal kapitaal die de collectieve