Samenvatting Inleiding

Binnen het literatuuronderzoek is er gezocht naar de verschillen en overeenkomsten omtrent het fotojaarboek tussen Nederland en Amerika. Zowel op nationaal als internationaal gebied is er onderzoek gedaan naar:

- De inhoud en betekenis van de term ‘fotojaarboek’ - De karakteristieken zoals formaten, oplage en kosten - De werk- en productiewijze

- De populariteit onder leerlingen en docenten - De aanwezigheid en integratie met sociale media - Toekomst omtrent de ontwikkeling van fotojaarboeken

De samenvatting van dit literatuuronderzoek geeft weer wat de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen beide landen zijn. Binnen dit onderzoek zal de meest gebruikte formaten, kosten, oplagen en ontwikkeling in Nederland voornamelijk gebruikt worden voor verder onderzoek naar het fotojaarboek systeem.

Geschiedenis

De analyse van ambtelijk statistisch materiaal, van het onder andere het CBS, laat zien dat er tot nu toe nog weinig bekend is over de historie van jaarboeken in het basis- voortgezet- en hoger onderwijs in Nederland. De resultaten, gehaald uit de Nationale bibliotheek van Nederland, geeft geen concrete informatie over wanneer het fenomeen jaarboeken in Nederland een begrip was. De vraag of dit begrip op nationaal niveau ook zo was is tot zover nog niet bekend. Wat tot zover bekend is dat de samenstelling van jaarboeken in Nederland en zowel als in Amerika rond 1600 begon. Het jaarboek heeft in Amerika, in tegenstelling tot Nederland, een langere historie als het gaat om grootschalige producties door uitgeverijen en verspreiding op scholengemeenschappen. Volgens de Amerikaanse uitgeverij School Annual begon het fenomeen jaarboeken rond 1600 zijn vorm te krijgen. De tabel over de Amerikaanse geschiedenis jaarboeken kan hiervoor worden geraadpleegd.

Verspreiding in het onderwijs

In Amerika worden fotojaarboeken vanaf de kleuterklas (Kindergarten or preschool) meegegeven voor latere herinneringen. Deze traditie zet zich voort op de basisschool (Elementary School), middelbare school (Middle School and high school) en hogere scholen (Community college and Universities). Uit het literatuuronderzoek blijkt dat dit voor de meeste scholen in Amerika geldt. In Nederland betreft de verspreiding van fotojaarboeken op hogescholen en universiteiten een speciale aangelegenheid. Op basis- en middelbare scholen in Nederland is de verspreiding van fotojaarboeken meer ingeburgerd.

De distributie van fotojaarboeken gaat in beide landen op eenzelfde wijze. Bevindingen uit het literatuuronderzoek geeft aan dat de meeste scholengemeenschappen de fotojaarboeken laten drukken bij een uitgeverij of bedrijf zoals Albelli. Er is verder niet onderzocht wat de onderlinge afspraken zijn tussen de scholen, uitgeverijen en drukkerijen en op welke wijze het materiaal gemaakt wordt.

26

Kenmerken

In Amerika geldt dat de fotojaarboeken, ook wel beter bekend als een herinneringsboek, afscheidsboek, eindejaarsboek, jaarboek of smoelenboek aan leerlingen op de kleuterschool, basisschool, middelbare school en hogescholen wordt gegeven. Nederland blijft beperkt tot het verspreiden van fotojaarboeken in het basis- voortgezet- en hoger onderwijs, maar op een zeer kleinere schaal.

De inhoud is net zoals in Nederland veelal hetzelfde en bestaat uit een aantal pagina’s met klassenfoto’s, verhalen, gebeurtenissen en overig beeldmateriaal. Het idee erachter is dat een fotojaarboek leuk is als herinnering voor later. Wat betreft de kenmerken zijn er veel overeenkomsten te ontdekken, dit geldt echter niet voor de oplage en de kosten.

In Amerika betreft de inhoud van fotojaarboeken rond de 250 bladzijdes, het formaat in US Letter en kost gemiddeld $ 40,-. In Nederland bestaat het gemiddelde fotojaarboek uit 50 tot 100 bladzijdes, het formaat is A5 (148mm bij 210mm) en kost gemiddeld € 40,- . Dit is inclusief een eigen kaft en hoogglans papier. Een uitzondering op de situatie is dat de grotere scholengemeenschappen in Nederland fotojaarboeken tegen een gereduceerd tarief aanbieden. Het bedrag ligt dan ongeveer rond de € 15,- en € 25,-.

Sociale netwerken

Het onderzoek toont aan dat Amerika verder is op het gebied van fotojaarboeken op sociale netwerksites. Dit zijn sociale netwerksites waarbij fotojaarboeken van scholen en klassen door heel Amerika op één plek verzamelt worden. Op deze websites kunnen leerlingen en docenten zoeken naar hun (voormalige) klas of groep. Deze websites zijn niet te verwarren met sociale media zoals Facebook, Twitter, Hyves en Myspace. De integratie tussen fotojaarboeken en social media zijn niet in het literatuuronderzoek meegenomen.

Nederland kent op dit moment één sociale netwerksite namelijk schoolBANK.nl. SchoolBANK. nl heeft 4.7 miljoen leden en ruim 44.000 scholen. Op deze website kan er gezocht worden op scholen, personen en klassenfoto’s. In tegenstelling tot Amerika ontbreekt de optie om geheel op fotojaarboeken te zoeken. Amerika heeft, in tegenstelling tot Nederland, meerder sociale netwerksites zoals classmates.com. Classmates.com is één van de vele sociale netwerk sites in Amerika.

Met ruim 57 miljoen mensen, 27 miljoen gebruikers per maand en 200.000 jaarboeken heeft classmates.com de grootste collectie fotojaarboeken in het archief. Het bijzondere aan classmates.com is dat ze in 2010 een project hebben gestart waarbij alle gedrukte jaarboeken werden ingescand en vervolgens online gepubliceerd zijn. Met als resultaat dat 200.000 fotojaarboeken online te bekijken zijn. Het streven van classmates.com is om elke maand minimaal 5.000 fotojaarboeken online te publiceren.

Populariteit en toekomst

De passie om fotojaarboeken te maken bevindt zich in een stijgende lijn. Dit geldt voor zowel Amerika als in Nederland. Steeds meer mensen hebben toegang tot het internet en de mogelijkheid om fotojaarboeken online te maken en te laten drukken. Uitgeverijen en commerciële bedrijven proberen hier op in te spelen door online omgevingen en offline software applicaties te maken waar fotojaarboeken mee gemaakt kunnen worden.

Voor een goede voortzetting en continuïteit van de traditionele gedrukte fotojaarboeken is het raadzaam om de ontwikkelingen op digitaal gebied te blijven volgen. Dit door te kijken op welke wijze Zorn Uitgeverij de brug tussen sociale media, netwerksites samen met gedrukte fotojaarboeken kleiner kan maken. Bijvoorbeeld door bestaande interactieve elementen te combineren. Door beter in te spelen in jaarlijkse schoolgebeurtenissen, foto’s van leerlingen en overige activiteiten kan de brug tussen digitale en gedrukte fotojaarboeken kleiner, maar ook interessanter worden gemaakt. Voorbeeld hierbij kan zijn het delen van fotojaarboeken met ouders, collega’s, leerlingen en docenten.

Naast het digitale tijdperk waarin wij nu leven heeft een gedrukt fotojaarboek zo zijn voordelen. Het is tastbaar en een leuke herinnering voor later om te bewaren. Een gedrukt fotojaarboek gaat vaak langer mee dan foto’s via sociale media of netwerksites. Door de komst van moderne apparaten zoals smartwatches en mobiele apparaten zoals smartphones en tablet Pc’s wordt het steeds makkelijker om foto’s, herinneringen en gemaakte knutselwerkjes aan een klein of groot publiek te laten zien. Het is niet te voorspellen of de traditionele gedrukte fotojaarboeken ooit zullen verdwijnen, maar we kunnen spreken van een digitaal tijdperk waarin de online mogelijkheden, ‘de cloud’ en mobiele apparaten steeds meer in opmars zijn om het gebruikersgemak te vergroten.

Vergelijkingsmatrix

De onderstaande vergelijkingsmatrix geeft inzicht in de verschillen en overeenkomsten tussen Nederland en Amerika.

27