BESLUIT van Commissarissen-Generaal over Nederlandsch-In-dië, van 9 Maart 1818, n°. 3 , houdende maatregelen tegen het ter sluik uitvoeren van koffij uit de Preanger Regent-schappen, en bepalingen tot het in werking brengen van het Besluit van 7 November 1817, n°. 17, in de Residentie
Cheribon.
Is gelezen eene missive van den Inspecteur-Generaal en Adjunet-Inspectcur-Generaal over de landelijke inkomsten , geschreven den 8 dezer, n°. 1 , daarbij kennis gevende, dat zij, ingevolge den hun mondeling gegeven last, in overweging-hebben genomen de maatregelen door den eerstgenoemden aan den laatstgemelden voorgedragen , in eene missive, ge-dagteekend Pakkalongang, 26 Januari), 1.1., om den clan-destinen uitvoer van koffij uit de Preanger Regentschappen door het Cheribonsch, bij de invoering der bepalingen van het Besluit van 7 November 1817, omtrent de verhuur der kofi'ijtuinen en koffijteelt, zoo veel mogelijk voor te komen.
Dat zij daardoor bevestigd zijn geworden in het gevoelen , dat, boe wensehelijk het ook ware, dat gemeld besluit ook op de ingezetenen van Cheribon, zonder eonige restrictie, konde worden toegepast, echter plaatselijke omstandigheden, ten minste provisioneel, in die residentie te dezen aanzien wijzigingen en naauwere bepalingen vorderen, om het
Gou-ernement niet bij voortduring aan aanzienlijke verliezen bloot te stellen.
Dat zij niet zouden hebben besloten , om eene partiële mesure voor de residentie Cheribon voor te dragen, ware het niet, dat zij aldaar bijzondere bepalingen ten aanzien van de verhuur der koffijtuinen en den verkoop en uitvoer van koffij hadden aangetroffen, welke derzelver aanwezen aan het Britschc Gouvernement, en aan dezelfde oorzaken als boven aangehaald , verschuldigd zijn.
Dat deze bepalingen lijnregt strijdig zijn met het ingevoerde stelsel der landelijke inkomsfen , en met de liberale beginselen van vrijen handel en vrije cultuur, door het Britsche Gouver-nement bij de invoering van dat stelsel geproclameerd ; dat elke maatregel, welke minder afwijkt van gemelde beginse-len en met minder drukking voor de ingezetenen kan wor-den ingevoerd, eene weldadige uitwerking voor de Chcri-bonsche bevolking moet hebben, en het heilzame oogmerk ter aanmoediging van de koffijcultuur, ook in deze gewesten helpen bevorderen.
Op deze gronden voorstellende, om het Besluit van 7 November 1817, betrekkelijk de verhuur der koffijtuinen en de koffijteelt, zonder verwijl, ook in residentie
Che-ribon ten uitvoer te doen b r e n g e n , onder zoodanige bepa-l i n g e n , abepa-ls in deze missives zijn omschreven.
V o o r t s nader gedelibereerd zijnde op de reeds boven aangehaalde missive van den I n s p e c t e u r G e n e r a a l over de L a n -delijke i n k o m s t e n , in dato 26 J a n u a r i j 1.1., geschreven aan den AdjunctInspecteurGeneraal en door dezen a a n C o m -missarissen-Generaal g e z o n d e n , en vermeld in de notulen van 5 Februarij 1.1., onder n°. 5 , en aldaar gehouden in advijs.
Is goedgevonden en verstaan , zich te vereenigen m e t het voorstel in de boven omschreven missive v a n 8 dezer maand.
n°. 1 , g e d a a n , en dienvolgende te b e p a l e n , zoo als bepaald wordt bij d e z e , dat het besluit v a n 7 N o v e m b e r 1817 , n°. 17 zonder verwijl en m e t den meesten s p o e d , in de Residentie Cheribon in werking zal worden g e b r a g t , onder de navol-g e n d e provisionele bepalinnavol-gen:
1°. D a t bijaldien de planters v e r k i e z e n , het aan het G o u -v e r n e m e n t -verschuldigde b e d r a g e n -van de huur der koffij-t u i n e n , g r o n d e n en pagger-koffij, in koffij koffij-te v o l d o e n , zij verpligt zullen zijn, die koffij te brengen in 's L a n d s pak-huizen te C h e r i b o n , w a a r v a n a a n hen zal worden betaald het t r a n s p o r t l o o n , berekend n a a r don afstand der p l a a t s e n , v a n w a a r de koffij afgevoerd is.
2°. D a t de p l a n t e r s , over de bij art. 1 vermelde koffij, of over d i e , welke hun eigen aandeel u i t m a a k t in het voort-brengsel v a n de door hen in huur bezeten wordende koffij-t u i n e n , g r o n d e n en pagger-koffij, geheel of gedeelkoffij-telijk wil-lende b e s c h i k k e n , de afgave of aflevering niet zal vermogen te geschieden, d a n vóór en aleer die koffij a a n 's L a u d s pakhuizen te Cheribon is g e b r a g t ; welke koffij, bijaldien de beschikking daarover niet zoodanig i s , dat dezelve dadelijk v a n daar wordt uitgevoerd, a l d a a r zal worden ingenomen en opgeslagen; doch dezelve dadelijk uitgevoerd w o r d e n d e , zal die koffij aldaar slechts gewogen en a a n de koopers of uitvoerders afgeleverd worden.
3°. D a t bijaldien de planters mogten v e r k i e z e n , de in art. 2 v e r m e l d e , bij 's L a n d s pakhuizen ingenomen en opgeslagen koffij aan het Gouvernement af te s t a a n , daarvoor de be-taling zullen o n t v a n g e n , n u of in het v e r v o l g , overeenkom-stig het bovengemelde besluit van 7 N o v e m b e r 1 8 1 7 , en daarenboven het t r a n s p o r t l o o n , berekend n a a r den afstand der p l a a t s e n , van w a a r de koffij is afgevoerd.
4°. D a t de koffijplanters e c h t e r , niet verkiezende de koffij a a n het G o u v e r n e m e n t in voege voorschreven af te staan , daarover vrijelijk en n a a r willekeur zullen k u n n e n beschik-k e n , mits de a f h a a l der beschik-koffij geschiede binnen de vier m a a n d e n , n a d a t dezelve in 's L a n d s pakhuizen zal zijn ont-v a n g e n , en dadelijk bij die beschikking worde uitgeont-voerd;
terwijl n a expiratie van dezen termijn, de koffij welke niet afgehaald zal zijn, zal verblijven a a n bet G o u v e r n e m e n t , tegen betaling v a n de prijzen en t r a n s p o r t l o o n e n , bij art. 3 hierboven bepaald.
5°. D a t de koffij, welke in 's L a n d s pakhuizen zal worden ingenomen tegen 102 katjes de p i k o l , uitgeleverd zal worden tegen 100 katjes de pikol; zullende het daaruit o n t s t a n e verschil v a n 2 katjes per p i k o l , voor den L a n d e worden ingehouden voor spillagie, ter bestrijding v a n de adminis-tratie en a n d e r e kosten der pakhuizen.
6°. D a t a a n de Generale inspectie zal worden gelast, o m , m e t overleg v a n den Resident van Cheribon, de noodige maatregelen te b e r a m e n , om a a n den eenen k a n t de executie der biervoren gemaakte bepalingen te v e r z e k e r e n , en aan den anderen k a n t , alle b e l e m m e r i n g e n , zoo veel immer mo-gelijk , voor te k o m e n , welke uit eene verkeerde applicatie d a a r v a n voor de ingezetenen zouden k u n n e n ontstaan.
s t a a n , dat de J a v a a n door eigenbatige, ongeoorloofde mid-delen w o r d t misleid, j a g e d w o n g e n , en de goede bedoeling d e r R e g e r i n g vruchteloos g e m a a k t ;
D a t er niet g e n o e g k a n gewaakt worden tegen alle ver-keerdheden en kwade p r a k t i j k e n , welke eenmaal ingeslopen, het grootste nadeel zouden k u n n e n toebrengen aan den ge-heelen m a a t r e g e l , welks nuttige en heilzame gevolgen voor den L a n d e , den p l a n t e r en den k o o p m a n , anders zoo klaar-blijkelijk zijn;
D a t het ook belangrijk is te z o r g e n , dat in de behan-deling dezer z a k e n , zoo als in alle a n d e r e gedeelten v a n het b e s t u u r , gelijkmatige beginselen worden a a n g e n o m e n en dat de H o o g e Regering kennis d r a g e van de handelwijze door de onderscheidene a m b t e n a r e n in dezen gehouden wordende ;
Z o o is het d a t wij hebben goedgevonden en v e r s t a a n , de volgende bepalingen daar te stellen :
Eerstelijk. A l l e contracten of overeenkomsten, welke t u s -scben eenigen huurder of planter van koffijgronden, of voorschieter op het g e w a s , reeds mogten zijn of zullen worden a a n g e g a a n , moeten dadelijk en zonder verwijl wor-den overgeleverd a a n wor-den R e s i d e n t , onder wiens gebied die gronden gelegen zijn.
Ten tweede. D e Resident z a l , zoodra hij zoodanig een con-tract of overeenkomst hebben o n t v a n g e n , hetzelve moeten o p z e n d e n , m e t zijne consideratiën, aan den I n s p e c t e u r G e -neraal der landelijke inkomsten.
Ten derde. D e Inspecteur en A d j u n c t - I n s p e c t e u r - G e n e r a a l der landelijke inkomsten zullen het contract of de over-eenkomst hun toegezonden , n a g a a n en o n d e r z o e k e n , zoo den inhoud van hetzelve, als de wijze, w a a r o p het gesloten is.
Ten vierde. D e Inspecteur en Adjunct-Inspecteur-Generaal zullen zich, door den Resident en door de wederzijdsche partijen, zoodanige ophelderingen kunnen en moeten doen geven als zij ter rigtige beoordeeling noodig hebben.
Ten vijfde. "Wanneer de Inspecteur en A d j u n c t I n s p e c -teur-Generaal zullen b e v i n d e n , d a t die overeenkomsten op eene wettige, behoorlijke en vrijwillige wijze zijn a a n g e g a a n , en de bepalingen daarin vervat niet strijden m e t de voor-schriften der w e t , zullen zij dezelve (voor zooveel des noods) goedkeuren en a a n de Residenten terug z e n d e n , zullende de Residenten gehouden zijn, dezelve te registreren en daarvan a a n de wederzijdsche partijen kennis te geven.
Ten zesde. W a n n e e r de I n s p e c t e u r e n A d j u n c t I n s p e c t e u r G e -neraal v e r n e m e n , d a t , bij het a a n g a a n v a n die overeenkom-s t e n , op geene behoorlijke wijze iovereenkom-s te werk gegaan of ten nadeele van den planter of h u u r d e r g e h a n d e l d , zullen zij dezelve aan den Resident terug zenden , met aanschrijving, om aan de wederzijdsche partijen te k e n n e n te g e v e n , dat m de registratie h u n n e r contracten of overeenkomsten zwa-righeid g e m a a k t wordt.
Ten zevende. D o wederzijds gecontracteerd hebbende per-sonen k u n n e n zich, in alle g e v a l l e n , des g o e d v i n d e n d e , a a n de H o o g e Regering w e n d e n , met zoodanig verzoek, als zij zullen te r a d e worden.
Ten achtste. D e Inspecteur en Adjunct-Inspecteur-Generaal zullen van alle door hen g e n o m e n besluiten, zoo van goed-als afkeuring, a a n den Gouverneur-Generaal kennis geven , m e t opgave der g r o n d e n , waarop zij zijn te werk g e g a a n .
Ten negende. A l l e contracten w e l k e , in voege als voren . niet zijn goedgekeurd en g e r e g i s t r e e r d , worden bij deze ver-klaard ondeugdelijk, nietig en van geene w a a r d e .
E n opdat niemand enz.
P U B L I C A T I E van 9 April 1 8 1 8 , no, 2 6 , waarbij wordt bevolen, dat alle contracten of overeenkomsten lusschen /mur-ders of planters van Icojfijyronden, en de koopers van koffij en voorschieters op het gewas, moeten worden geregistreerd.
Commissarissen-Generaal over Nederlandsch-Indië, aan ai d e g e n e n , die deze zullen zien of hooren l e z e n , Salut ! doen te w e t e n ;
A l z o o wij in overweging genomen h e b b e n , dat het der H o o g e Regering heilige pligt i s , gelijk het tevens is h a a r vaste w i l , om den planter en huurder der koffijgronden te doen g e w o r d e n , hetgeen a a n denzelven plegtiglijk, bij het invoeren van het nieuwe stelsel en de Publicatie van 7 N o -vember 1817 is toegezegd.
D a t intusschen bereids n u , bij het naauwelijks in werking brengen van dat stelsel, j a zelfs vóór dat de huur der tui-nen n o g was geregeld en afgestaan, eenige vermoedens
ont-B E S L U I T van Commissarissen-G'eneraal over Nederlandsch-Indië, van 2 0 Julij 1818 , n°. 4 , waarbij bepaald wordt, op welk zegel geschreven moeten worden de contracten, waarbij de huurders der koffijtuinen aannemen, om al de vruchten van die tuinen te leveren.
I s goedgevonden en v e r s t a a n , te b e p a l e n , zoo als bepaald wordt bij deze :
1°. D a t de c o n t r a c t e n , waarbij de huurders a a n n e m e n , om al de vruchten te l e v e r e n , welke h u n n e koffijtuinen, bosch en p a g g e r b o o m e n zullen afwerpen, zullen moeten worden geschreven op een z e g e l , berekend n a a r de hoe-grootheid der gecalculeerde w a a r d e van het product.
2. D a t , voor zoo verre die niet vooraf naauwkeuriglijk k a n worden b e p a a l d , de som zoo n a mogelijk zal worden g e -nomen , zullende de R e s i d e n t , ten wiens overstaan deze overeenkomsten worden g e s l o t e n , daarop zoo n a a u w m o -gelijk letten.
3°. D a t , voor zoo verre er eenige verschillen mogten
ont-DEN HANDEL, SCHEEPVAART ENZ., IN NED. OOST-INDIE. 137
stan n , hetzij ten voor- of ten n a d e e l e , welke als louter toevallig moeten worden b e s c h o u w d , dit geene verandering a a n het gebruikte zegel zal t o e b r e n g e n ; edoch indien m ö g t blijken, d a t , bij het bepalen der gecalculeerde w a a r d e , op-zettelijk b e d r o g m ö g t h e b b e n plaats g e v o n d e n , zal zoodanige overtreding n a a r de W e t worden gestraft.
B E S L U I T van Commisssarissen- Generaal over Nederlandsch-Indië, van 3 Jannarij 1 8 1 9 , n°. 1 , houdende: ten eerste, eeniye bepalingen nopens het hoffijstelsel in die residential , waar hetzelve geheellijk onder de administratie van den lande genomen is, of waar de koffij, door den planter en grond-eigenaar, aan den lande moet geleverd worden. Ten tweede afschaffing van het zoogenaamde famielje- of huisgezinnen-geld in de Preanger Regentschappen en Krawang.
Is in deliberatie g e b r a g t , eene missive van den Inspecteur-Generaal en Adjunct-Inspecteur-Inspecteur-Generaal der landelijke in-k o m s t e n , geschreven op 5 December 1 8 1 8 , d a a r b i j , ter voldoening van het 13de en 14de art. van h u n n e I n s t r u c t i e , verslag doende over den staat van de koffijteelt in die resi-dentien , w a a r dezelve geheellijk onder de administratie van den l a n d e genomen i s , of waar de koffij door den planter en grondeigenaar a a n den lande moet geleverd w o r d e n , e n , wijders, n a ontwikkeling van eenige gronden en r e d e n e n , onderscheidene voorstellen doende ;
E n op dit a l l e s , in eene opzettelijk gehouden bijeenkomst, met den Inspecteur en Adjunct-Inspecteur-Generaal voor-noemd , zijnde g e r a a d p l e e g d , is goedgevonden en v e r s t a a n , de navolgende bepalingen vast te stellen:
1°. E n z .
7°. I n te trekken de t o t nu bestaan hebbende b e p a l i n g , o m , bij de pakhuisboeken en rekeningen , een pikol koffij te verhandelen met 128 p o n d e n , en te bepalen dat voortaan de pikol zal inhouden 125 ponden.
8". E n z .
10°. I n te trekken de tegenwoordige wijze, op welke wordt opgekocht de koffij van o n v e r m o g e n d e n , of van h e n , die ontbloot zijn van middelen tot vervoer van dezelve, n a a r de pakhuizen te K a r a n g s a m b o n g of T j i k a o , en te b e p a l e n , dat d a a r e n t e g e n in de onderscheidene distrieten, pakhuizen zullen worden a a n g e l e g d , in w e l k e , onder het oppertoezigt van den Resident van de P r e a n g e r R e g e n t s c h a p p e n , die koffij zal w o r d e n a a n g e n o m e n , ontvangen en b e t a a l d ; wordende hij Resident g e l a s t , a a n den Gouverneur-Generaal eene voordragt te d o e n , tot het opslaan dier pakhuizen in de on.
derscheidene districten, waarin zulks noodig is.
11°. E n z .
16". T e bepalen , dat de koffij uit alle Regentschappen n a a r de pakhuizen zal worden vervoerd op dezelfde wijze en naai-de gewoonte in het Regentschap Tjanjor gebruikelijk en n i e t , gelijk in sommige districten tot n u plaats h a d , bij groote transporten tegelijk.
17°. T e b e p a l e n , d a t , voor vrachtloon van K a r a n g s a m -bong n a a r Indramaijo , zullen worden betaald negen stuivers voor de 125 p o n d e n , en dat aan den Pakhuismeester van K a r a n g s a m b o n g niet meer dan negen stuivers voor gelijke hoeveelheid zullen worden te goed gedaan.
18°. T e b e p a l e n , dat de koffij voortaan van Tjikao niet zal m o g e n worden vervoerd m e t p r a a u w e n , toebehoorende a a n den Pakhuismeester a l d a a r ; dat dezelve praauwen van den genoemden Pakhuismeester zullen worden overgenomen tegen eenen billijken prijs; dat zal worden o n d e r z o c h t , of het voordeeliger i s , die praauwen voor 's lands rekening aan te houden en de daarop varenden bij d a g l o o n , of bij de reis m te h u r e n , dan wel om dezelve a a n d e inwoners van Tjikao tegen inkoopsprijs en termijnsgewijze betaling over te d o e n , om alzoo de koffij door hen tegen redelijk vracht-loon van Tjikao n a a r Batavia te doen afvoeren; wordende de Resident van de P r e a n g e r Regentschappen g e l a s t , den Gouverneur-Generaal d a a r o m t r e n t zijne consideratiën in te zenden.
19°. D e n Residenten van B u i t e n z o r g , K r a w a n g en Batavia aan te schrijven, om , ieder in den zijnen te z o r g e n , dat de rivieren en b i n n e n - w a t e r e n , langs welke de koffij van Tjikao naar Batavia wordt v e r v o e r d , diep en schoon gehouden wor-den, en dat de oevers v a n de rivier Tjitarum schoon g e k a p t of g e b r a n d zijn, ten einde de p r a a u w e n met de lijn langs dezelve te k u n n e n optrekken.
20°. T e bepalen , d a t voortaan aan e l k , die buffels uit de P r e a n g e r Regentschappen zal willen v e r v o e r e n , daartoe aan
den Resident verzoek zal moeten doen ; zullende de Resident in de beoordeeling v a n de hem gedane verzoeken bepaalde-lijk moeten in het oog h o n d e n , dat de uitvoer der buffels geen' hinder toebrenge aan het vervoer der koffij ; wordende hem Resident a a n b e v o l e n , daarin m e t onzijdigheid en billijk-heid te werk te g a a n .
21». A a n de opzieners der koffijteelt te verbieden, het middellijk of onmiddellijk handel drijven in buffels en koe-beesten , en den Resident van de P r e a n g e r Regentschappen te gelasten , naauwkeuriglijk toe te zien , dat de opzieners zich in den vervolge daarvan onthouden.
22». Af te schaffen de belasting van het z o o g e n a a m d e fa-mielje- of huisgezinnen-geld , thans in de P r e a n g e r Regent-schappen en K r a w a n g geheven w o r d e n d e , en de Residenten aan te schrijven, om te z o r g e n , dat deze afschaffing worde ter kennisse gebragt van de ingezetenen, en wijders zorgvuldiglijk toe te zien dat noch R e g e n t e n , noch mindere I n -landsche hoofden, noch bijzondere landeigenaars die belasting van h u n n e onderhoorigen of inwoners afvordereh ; met ver-deren last aan den Resident der P r e a n g e r Regentschappen , om nu in die districten , in welke de koffijteelt minder bloeit.
dezelve meer aan te moedigen ; zullende van deze afschaf-fing aan den volke worde kennis gegeven bij Publicatie aan dit Besluit gevoegd.
23». T e b e p a l e n , dat het landje T j i k a l o n g , door den laatst overleden R e g e n t van Tjanjor bezeten geweest zijnde, zal niet m o g e n worden v e r v r e e m d , m a a r moeten blijven in deszelfs g e h e e l , om alzoo over te g a a n op de wet-tige afstammelingen in de ncderdalende lijn, en d a t , bij ont-stentenis van zoodanigen afstammeling, het genoemde land wederom zal vervallen aan het Gouvernement ; wordende de Resident van de P r e a n g e r Regentschappen aangeschreven, deze bepaling te brengen ter kennis van de belanghebben-den , en toe te zien dat aan dezelve behoorlijk voldaan w o r d e .
24». E n z .
Commissarissen-Generaal over Nederlandsch-Indié'. a a n al tegenan die deze zullen zien of hooren lezen , Salut ! doen te weten :
Reeds in den voorleden j a r e hebben wij afgeschaft de b e lasting, welke in sommige districten der P r e a n g e r R e g e n t -schappen en K r a w a n g voor de onkosten der koepokinenting , boven het familiegeld geheven word.
Wij hebben nader in overweging g e n o m e n , dat de belasting, bekend onder den n a a m van familiegeld, in waarheid nog te drukkende is voor de goede ingezetenen.
Wij grijpen gretig alle gelegenheid aan , om ter voldoe-ning aan de begeerte van den K o n i n g , alle bezwaren, die de Inlandsche bevolking d r u k k e n , weg te nemen , voor zoo verre zulks m a a r eenigzins met de algemeene belangen kan worden overeengebragt ; wij verlangen daarvan ten deze een vernieuwd blijk te geven.
Wij schaffen aldus bij deze af, de b e l a s t i n g , bekend onder den n a a m van het familiegeld en brengen ter kennis van de i n g e z e t e n e n , dat zij ongehouden zijn, voor het vervolg die belasting te voldoen , en gelasten aan de Residenten naauw-keuriglijk toe te z i e n , dat noch R e g e n t e n , noch mindere hoofden, noch bijzondere landeigenaars die belasting van hunne onderhoorigen of inwoners afvorderen.
E n opdat n i e m a n d , enz.
Gegeven te Batavia, den 14den J a n u a r y des j a a r s achttien honderd en negentien.
B E S L U I T van Commissarissen-Generaal over Nederlandsch-Indië, van 3 January 1 8 1 9 , n». 2 , bij ampliatie van het Besluit van 17 Julij 1818, n°. 1 8 , betrekkelijk de vestiging van het hoffijstelsel, eenige maatregelen daarslellende tegen het ter sluik uitvoeren van koffij ter residentie Passarouang.
Is in deliberatie g e b r a g t , eene missive door den I n s p e c -teur-generaal en Adjunct-inspec-teur-generaal der landelijke i n k o m s t e n , op 16 D e c e m b e r 1 8 1 8 , n». 1 1 , g e s c h r e v e n , daarbij ter voldoening a a n art. 12 hunner instructie, verslag doende nopens de werking van het koffijstelsel, bij Besluit van 7 November 1817 vastgesteld;
E n in eene daartoe opzettelijk gehouden bijeenkomst met den genoemden Inspecteur-generaal geraadpleegd , en in aan-merking genomen zijnde, dat de m a a t r e g e l e n , bij besluit van 17 Julij 1 8 1 8 , n». 1 8 , b e r a a m d , ten einde uit de dis-tricten M a l a n g en A n f a n g , in de residentie P a s s a r o u a n g gelegen, het aangenomen koffijstelsel n a a r de daar plaats hebbende omstandigheden te wijzigen, niet genoegzaam vol-doende zijn bevonden;