Het lichaam als opofferend werkinstrument

De meeste sekswerkers uit mijn onderzoek, namelijk vrijwel alle Latijns-Amerikaanse respondenten en een Keniaanse, verrichten sekswerk om hun familie in het thuisland financieel te ondersteunen en te bouwen aan een toekomst (die meestal in het thuisland ligt) voor henzelf en hun naasten. Omdat zij het eigen welzijn min of meer inleveren voor dit doel, noem ik hen de zich opofferende werkers.

‘Hier ben ik deze persoon en buiten ben ik gewoon normaal’

In een privéhuis in het zuiden van Nederland houd ik twee keer een interview met de Braziliaanse Yasmin. Zij werkt al ruim twintig jaar als sekswerker in Nederland, in verschillende ‘huizen’. Yasmin is 53 jaar en getrouwd met een Nederlandse man. Haar drie kinderen wonen in Brazilië. Yasmin heeft een mooi gezicht en oogt jonger dan ze is. Haar ogen en lippen zijn zwaar opgemaakt, haar haar heeft een rode tint en ze draagt verschillende opvallende sieraden. Ze is enigszins mollig in haar paarse pakje met gaten aan de zijkanten. Als ik een van mijn eerste vragen stel, namelijk naar haar werktijden, voegt ze aan haar antwoord gelijk toe dat ze ‘van niemand moet’ en dat zij zelf bepaalt hoe laat ze naar huis gaat. Al snel in het gesprek vertelt Yasmin dat ze werkt omdat ze haar familie in Brazilië financieel ondersteunt. Ze stuurt geld op naar haar moeder en naar haar schoolgaande kinderen. Haar man is door zijn werk vaak van huis en weet niet dat ze sekswerker is. Yasmin vertelt hem dat ze als schoonmaakster in het privéhuis werkt. ‘Nog eventjes’ moet ze werken. ‘Eind dit jaar ben ik klaar en dan... is de business voorbij.’ Haar doel is om samen met haar man voorgoed naar Brazilië te gaan en daar ‘opnieuw te beginnen’. Ze wil met haar dochters een schoonheidssalon starten. Om genoeg geld te hebben werkt Yasmin de laatste tijd fulltime.

Inhoud van het werk: Puur voor het geld

Als ik Yasmin vraag wat ze van het werk in het privéhuis vindt, zegt ze dat het ‘soms gezellig’ is, maar dat ze er af en toe genoeg van heeft. Waarvan ze dan vooral genoeg heeft? ‘Ja alles, van de klanten, (op een boze toon: ) de hele tijd dat pakken (ze maakt een gebaar alsof ze haar borsten vastpakt), hun vinger daar (wijst naar haar vagina)...’ Weer met haar gewone, vriendelijke stemgeluid zegt ze zichzelf voor te houden dat ze dit werk wel ‘moet’ doen, voor haar kinderen. Gelukkig is haar man niet erachter gekomen dat ze dit werk doet en heeft ze nooit een ziekte opgelopen, zegt ze, en ze klopt het af op het kastje naast haar. Vaak voelt ze zich schuldig tegenover haar man, omdat ze achter zijn rug om dit werk doet. Het helpen van haar familie in Brazilië heeft echter de prioriteit: ‘Ik weet dat hij het niet verdient. Maar ja, sorry, ik moet dit even doen voor mijn kinderen.’ Zorgvuldig houdt Yasmin alles wat met het werk te maken heeft verborgen voor haar man. Ook voor zichzelf trekt Yasmin een duidelijke scheiding tussen haar werk en privéleven. Als ze gaat werken, draait ze een knop om. Haar werkkleding en make- up heeft ze op de werkplek. De invloed van het stigma op Yasmin blijkt als ze zegt: ‘Hier ben ik deze persoon en buiten ben ik gewoon normaal.’ Zij zet zich af tegen ‘slechte prostituees’, die voor een pooier werken of alleen maar mooie dingen of drugs voor zichzelf kopen.

Yasmin benadrukt dat zij sekswerk alleen voor het geld doet en niet van de seks geniet: ‘Voor mij is het puur geld. De klant heeft seks, ik niet.’ Ze doet haar best om klanten tevreden te stellen, zodat zij terug zullen keren, maar houdt tijdens een lichamelijk contact emotioneel afstand tot hen:

‘Ik denk niets, ik denk alleen, hij moet snel klaarkomen en weg. Ik wil de klant alleen voor mijn portemonnee. Ik denk echt niet ‘Oh… jaa…’, nee. Ik denk: Ja schatje, kom maar snel klaar. Ik ga niet romantisch zitten denken. Maakt niet uit hoe mooi hij is. Het is gewoon een paar minuutjes, of een uur, maakt niet uit, hoe lang hij blijft. Ik denk niets romantisch, ik heb geen fantasieën. Sommige meisjes doen dat, nee ik niet. Sommige meisjes komen klaar. Dan denk ik, nou veel plezier. Ik denk alleen aan mijn geld, de klant goed behandelen, klaar. Wegwezen.’

Yasmin vertelt dat ze ooit een keer een orgasme heeft gekregen met een klant, maar daar was ze van geschrokken. Als ik aan Yasmin vraag wat ze voelt tijdens een contact met een klant, als het voor haar alleen werk is, antwoordt ze eerst nogmaals dat het ‘gewoon werk’ is. Ik vraag daarop door:

‘PL: Hmm. Ja, oké, dat is dan wat je denkt. Maar hoe voelt het? Bijvoorbeeld, ik ben een klant, en ik zit zo aan jou te... (ik doe alsof ik haar wil aanraken).

Ik wil hem vermoorden. (Ze schiet in de lach: ) Zo voel ik het! Af en toe echt. Dan zegt de klant ‘Oooh, is het lekker, Yasmin?’ Dan zeg ik, ja, hmm, en dan houd ik m’n ogen dicht.’

Veel van Yasmins klanten zijn wat oudere mannen van in de vijftig of zestig. Zo heeft ze een klant met een hartklep, die langskomt als zijn vrouw gaat bridgen. Met humor doet Yasmin voor hoe ze, op het bed geknield, met een afgewend, vies gezicht de klant met haar hand aan het bevredigen is en hem ondertussen aanmoedigt. Hoewel ze lichamelijke walging voelt, geeft het haar voldoening als ze een klant als deze af en toe ‘blij kan maken’. Contacten kunnen vervelend zijn, bijvoorbeeld als klanten hun vrouw helemaal zwart maken. Veel klanten communiceren echter nauwelijks met Yasmin. Ze demonstreert hoe sommige klanten roerloos achterover op het bed liggen en met een norse stem ’pijp maar’ zeggen. ‘Ik heb gewoon een dooie op het bed liggen!’ Als klanten haar te ruw aanraken, zegt Yasmin direct: ‘Hé, hallo, doe je dat ook zo bij je vriendin? Nou dan.’ Yasmin bijt van zich af als het moet. Het geheimhouden van het werk voor haar man, in combinatie met het werk zelf, geven de nodige stress. Recent kreeg Yasmin paniekaanvallen. Het lijkt haar vooral zwaar te vallen dat zij alles wat ze meemaakt op het werk niet kan delen met anderen. Ze zit weliswaar tussendoor samen met collega’s in de huiskamer, maar heeft vaak het gevoel dat ze daar niet vrijuit ‘kan uitpuffen’, omdat collega’s daar kritiek op uiten. Dat ze haar man niets kan vertellen over haar werk maakt haar moe:

‘Ik wil nu gewoon echt naar Brazilië, voorgoed. Iedere keer kwam er iets tussen. Ik zeg tegen hem (haar man, PL) dat ik er niet meer tegen kan hier, ik heb alleen maar mijn werk en het huis, mijn werk en het huis. En die toestanden hier (in het privéhuis, PL). Kijk, hij weet niet wat ik doe. Dat is moeilijk. Alles wat hier gebeurt, daar kan ik thuis niet over praten. En dat bewaar ik allemaal, he. Oh, die kutklant, en dan hebben de meisjes weer ruzie... Ja (zucht). Daardoor ben ik echt moe.’

Yasmin zegt echter dat ze weet waarom ze het werk doet. Denken aan haar kinderen ‘geeft weer energie, geeft weer power’. In de avonden en weekenden besteedt Yasmin veel tijd aan het

onderhouden van de contacten met haar kinderen, moeder en vriendinnen in Brazilië via het Internet.

Vrouwelijkheid en schoonheid in sekswerk: De hele dag in de lachstand

Yasmin besteedt zo te zien veel aandacht aan haar werkuiterlijk. Ze is na al die jaren werkervaring gewend om er zo uit te zien. In tegenstelling tot veel andere Latijns-Amerikaanse respondenten raakt ze niet meer enthousiast over nieuwe werkkleding. Natuurlijk probeert ze wel zichzelf te verkopen als een klant binnenkomt in het privéhuis. ‘Je moet de hele dag in de lachstand.’ De aanwezige vrouwen staan of zitten dan naast elkaar en de gastvrouw stelt hen een voor een voor aan de klant. Yasmin doet voor hoe ze zo voordelig mogelijk erbij gaat staan en met een gemaakt lachje en hoge stem zegt:

‘Hai, ik ben Yasmin, hihi (ik moet om haar lachen, ze is erg grappig). Nou, dan zegt de klant, doe maar die…

PL: Ja, je probeert wel te zorgen dat ze jou kiezen… Jezelf verkopen. Ja.

PL: Ja. Vooral veel lachen.

Altijd. Jij hebt geen zin, maar ja, (weer met hetzelfde lachje en stemmetje: ) ‘Hai, ik ben Yasmin.’

Het toneelspel gaat wel tot een bepaalde grens bij Yasmin. Ze heeft bijvoorbeeld geen zin om tijdens de lichamelijke contacten overdreven geluiden te maken, zoals ze haar collega’s hoort doen. Als klanten zeggen dat ze zo rustig is tijdens de seks, dan vraagt ze terug ‘wil je echt of wil je nep?’

Enerzijds voelt Yasmin zich vaak mooi op het werk. Klanten zeggen dat ze er nog jong uit ziet. Anderzijds maken klanten soms ook beledigende opmerkingen, waartegen zij zich verweert:

‘Dan zeggen ze dingen zoals: ‘Oh, ik dacht dat jij slank was, maar je bent echt te dik.’ Nou, ik kan niet tegen hun zeggen ‘ik haal wel een slankere’, want we zijn hier allemaal dik. Sommige klanten willen je een beetje naar beneden halen. Dan zeg ik: ‘Ik heb jou niet gekozen, jij hebt mij gekozen. Als je niet wilt, daar is de deur’. En dan zeggen ze: ‘Oh, neem me niet kwalijk, ik moet niet zoiets zeggen.’

Yasmin zegt zichzelf als een object te zien tijdens contacten met klanten: ‘Zo denken zij ook over mij. Het is hetzelfde als Wash & Go. Want hij is klaar en gaat weg, ik was me en ga ook.’ Toch komt Yasmin op me over als een vrouw die niet over zich heen laat lopen. Ook relativeert zij haar uiterlijk. Anders dan haar Latijns-Amerikaanse collega’s in het onderzoek, zou Yasmin nooit plastische chirurgie laten verrichten bij zichzelf: ’Daar ga ik mijn geld niet aan uitgeven. Ik geef het liever aan arme kinderen in Brazilië, dan dat ik in me laat snijden’. Een belangrijke rol hierin, alsmede in haar vastberadenheid, speelt mogelijk dat Yasmin zelf ‘veel meegemaakt’ heeft, zoals ze op een gegeven moment vertelt. Zo heeft zij toen zij rond de twintig was enkele jaren op straat geleefd als drugsverslaafde. Yasmin was al jong getrouwd, rijk, en gebruikte vaak drugs als cocaïne op de vele strandfeesten die zij gaf met haar toenmalige man. Op een gegeven moment raakte ze verslaafd en kwam op straat terecht. Op een emotioneel dieptepunt besloot ze een andere wending aan haar leven te geven en te stoppen met het leven als ‘junkie.’ Ze heeft nu sinds dertig jaar geen drugs meer gebruikt. Trots zegt ze: ‘Ik heb het zelf gedaan. Alles kan, wanneer jij het wil. Als iemand zegt, stop maar, dat gaat niet. Jij moet zelf van binnen zeggen, ik stop. En de meesten die ik kende van vroeger zijn allemaal dood gegaan door de drugs.’ Ik vraag Yasmin of haar leven nu misschien wel beter is en zij beaamt dat: ‘Ja, dit is beter dan vroeger.’

Gezondheid in sekswerk: Het werk steeds van je af willen wassen

Yasmin beschouwt haar gezondheid als ‘het allerbelangrijkst. Ik ben rijk, want ik ben gezond. Als je rijk bent, maar niet gezond, dan ben je niet rijk.’ Recent had zij soms hartkloppingen, ‘een gevoel alsof ze doodging’, waarvoor geen lichamelijke oorzaak werd gevonden in het ziekenhuis. Zij wijt de hartkloppingen aan ‘zenuwen’, doordat ze naar Brazilië terug wil. Yasmin werkt altijd met condoom, maar, zegt ze, ‘de meeste klanten willen pijpen of neuken zonder condoom.’ Als Yasmin klanten uitlegt dat zij dat niet doet, proberen klanten haar soms nog te overtuigen dat het ‘lekkerder zonder condoom’ is. Soms willen klanten haar extra geld geven, volgens haar omdat zij denken ‘het is een buitenlandse, die doet dat wel voor meer geld.’ Yasmin antwoordt dan dat ze geen zin heeft om ziek te worden.

Als Yasmin zoent met klanten, of als ze klanten orale seks laat doen bij haar, laat ze hen eerst hun mond spoelen met mondwater. De hygiëne die Yasmin tijdens en na het werk bij zichzelf toepast lijkt overmatig. Na iedere klant gaat zij zich douchen met antibacteriële zeep. Regelmatig gebruikt zij vaginale douches of tabletten, om haar vagina ‘een beetje schoon te maken van het vet van het condoom.’ Na thuiskomst gaat Yasmin nogmaals douchen, omdat zij zich vies voelt van het werk:

‘Meestal doe ik een heel warm bad. Dan denk ik, nou ga ik denken dat het helemaal weg gaat... Ik moet douchen, maakt niet uit of ik hier al heb gedoucht, of met de klant gedoucht. Als ik wegga (van het werk, PL), voel ik me vies. Ik kom thuis, ik pak de aromatherapie-gel, en dan denk ik, oh, die mannen gaan weg van mij… (Ze maakt een beweging alsof ze over haar lijf boent.)’

Het werk in het privéhuis heeft volgens Yasmin een negatieve invloed op haar lichaam. Terwijl andere privéhuizen, waar ze eerder werkte, wat fitnessapparaten hadden en een tuin, zijn op haar huidige werkplek geen mogelijkheden om te bewegen of frisse lucht te krijgen. De hele dag binnen zitten met collega’s en haar lichaam steeds moeten installeren zoals de klanten wensen, maken dat Yasmin het gevoel heeft dat haar lichaam ‘honderd jaar ouder geworden is.’ Ze betrekt hierbij het verschil tussen wonen in Nederland en Brazilië. In Brazilië liep Yasmin altijd grote afstanden en droegen het klimaat en voedsel bij aan haar energie en gezondheid. Vol enthousiasme vertelt ze over het gebied waar ze vandaan komt. In Brazilië heeft Yasmin haar familie en ligt duidelijk haar hart.

Zoals het profiel van Yasmin toont, gaat het werk vaak ten koste van het lichamelijk welzijn van de zich opofferende werkers. Daartegenover staan hun positieve gevoelens als zij denken aan de reden waarom zij sekswerk verrichten, namelijk hun familie en toekomst.