Het lichaam als onbegrensd werkinstrument

De vierde categorie respondenten, de onbegrensde werkers, is te zien als een valkuil voor sekswerkers. Het betreft vrouwen die in het werk, tijdelijk en op verschillende manieren, min of meer onbewust over hun eigen grenzen gaan. Achteraf merken zij het doordat ze de gevolgen ondervinden, in de zin van lichamelijke klachten, ziekte of anders. Meerdere respondenten noemen het “snelle geld” dat zij met sekswerk kunnen verdienen, of het werk zelf, ‘verslavend’. Zij werken daardoor vaak meer dan zij aan kunnen. Ik kom terug op dit verslavende in het volgende hoofdstuk. Diana overschreed op een andere manier haar eigen grenzen in sekswerk.

‘Ik ben gewoon puur’

Diana is een Nederlandse, 43-jarige vrouw die thuis klanten ontving en soms in een club werkte. Eerder werkte zij achter een raam. Ik interview haar twee keer in een restaurant. Diana begon drie jaar geleden met sekswerk na haar scheiding. Zij dacht op deze manier met weinig uren werken, toch genoeg geld en

tijd te hebben om haar kinderen op te voeden. Tijdens het onderzoek, na ons eerste interview, stopte Diana met het werk. Zij had een soa opgelopen en het werk bleek in financieel opzicht te onzeker. Diana’s directe omgeving, tegenover wie zij altijd open is geweest over haar werk, beoordeelt haar negatief. Achteraf lijkt Diana vooral spijt te hebben van haar keuze voor sekswerk. Ze vindt dat ze beter gelijk had kunnen proberen een baan te vinden in haar oorspronkelijke vak, voedingsmiddelen- technologie, en kinderopvang te regelen. Diana heeft een naturel uiterlijk, ze draagt geen make-up en gemakkelijke kleding en haar haren zijn een mengeling van bruin met grijs. Ze toont wat ‘down’ en vermoeid. Tijdens de twee gesprekken met Diana valt me op dat zij een gepijnigde uitdrukking op haar gezicht heeft. Als ze lacht, is het geen echte lach, maar een cynische. Ze komt op mij over als een vrouw die veel gestreden heeft en dat nog steeds moet.

Inhoud van het werk: Jezelf helemaal geven

Terwijl Diana vooral voor het geld sekswerk ging doen, vond zij het ook nuttig werk: ‘Niet iedereen wil het werk doen, terwijl er wel behoefte aan is.’ Ze vindt dat ze als sekswerker mensen ‘geholpen’ heeft. Bijvoorbeeld mannen zonder relatie die wel seks willen, of jonge mannen die willen leren hoe het is om seks met een vrouw te hebben. Diana zegt sekswerkers die hun werk ‘met hart en ziel’ doen te waarderen. Zij zag het als haar taak om ‘al je eigenschappen in te zetten’ voor haar klanten, zodat deze kregen wat zij wilden. Zij kent niemand anders die het werk ook ‘met overtuiging’ doet:

‘Nee, want als een klant mij belt en ik zeg van nou, ik stop ermee (met sekswerk, PL), en eh… soms vragen ze (klanten, PL) wel van, ken je iemand anders? Dan kan ik eigenlijk geen namen noemen. Dan kan ik niet zeggen van nou, bij haar is het net zo goed als bij mij, of zo. Ik zou echt hard moeten nadenken of ik iemand ken die het ook met overtuiging doet.’

Volgens Diana denken andere sekswerkers meestal ‘alle mannen zijn eikels’. Zij zelf geeft altijd iedereen een kans, zegt ze. Zoveel mogelijk ‘zichzelf geven’ in het werk lijkt voor haar synoniem met het werk goed doen. Waar andere respondenten vaak een rol spelen in het werk, bleef Diana zichzelf tijdens het werk. Zij lijkt echter vaak voor verrassingen te hebben gestaan tijdens het werk. Zo zegt ze: ‘Soms is een klant ontevreden. Soms sta je met je oren te klapperen en denk je, oh, is het niet goed?’

Diana vond de lichamelijke contacten met klanten niet vervelend. Ze had een voorkeur voor massage bij klanten: ‘Dan heb je meer contact met iemand.’ Hetzelfde geldt voor body-to-body, waarbij zij haar met olie ingesmeerde lichaam over dat van de klant wreef. Diana kon zelf ook seksueel genieten met klanten. Als ik haar in ons eerste gesprek vraag naar voordelen van het werk, zegt zij: ‘Dat je in ieder geval seks hebt, je komt niets tekort.’ Diana maakt weinig onderscheid tussen privérelaties en relaties met klanten. Met klanten kan zij net zo goed een ‘klik’ hebben:

‘PL: Is er een verschil tussen genieten in het werk en met een gewone partner, zeg maar?

Neehee. Soms niet. Dan heb je toch ergens een klik gehad met iemand (een klant, PL) en eh, ja, een relatie in je privéleven kan ook korter duren, maar dat wil niet zeggen dat je niet van die persoon hebt gehouden. Ik denk niet dat “houden van” iets is wat altijd heel veel tijd nodig heeft om te groeien.’

Ook tijdens de seks met klanten was Diana zichzelf, zonder faken. Als ik vraag of ze niet een klein beetje deed ‘alsof’, in het geval ze er niets aan vond, zegt ze ronduit: ‘Nee’. Als Diana zelf niet had genoten van de seks, zei ze dat: ‘Dan zei ik van, dat vond ik nou niet lekker. Gewoon zoals het is.’ Als zij net zelf seksueel had genoten met een klant ‘die vreselijk lekker was’, waardoor zij liever geen vaginale penetratie wilde bij een volgende klant, zei zij dat ook: ‘Ja, want... dan kan ik het niet verdragen, snap je? Dan zeg je gewoon van eh, ik ben al drie keer klaargekomen. (Beetje lachend: ) Dus nou even niet

alsjeblieft!’ Diana lijkt de contacten met klanten soms meer benaderd te hebben als wederzijdse, seksuele relaties, in plaats van seksuele diensten van haar kant:

‘Ik heb gewoon geen tijd om te faken. Maar je kunt ook niet volledig aan je trekken komen, want het is met een klant. (Met een schamper lachje:) Vorige week was er iemand (een klant, PL), die zei dat ik alleen maar genoten had. Ik was lekker klaar gekomen. Zei ie na veertig minuten, toen was hij ook klaar, ‘nou, ik kom volgende week nog wel een half uurtje terug.’ Ik vroeg wat hij bedoelde. Hij wilde vijftig euro terug. Want ik had maar vijf minuten aan zijn pieletje (penis, PL) getrokken.’

Het antwoord van Diana op een latere vraag van mij over dit onderwerp laat iets soortgelijks zien:

‘PL:Jij had het erover dat je jezelf bleef. Maar zou je dan zeggen dat de wensen van de klant op de voorgrond staan, of toch ook de wensen van jou zelf in zo’n seksueel contact?

Ja... Variërend. Soms had je er niks aan, denk ik. Soms heb je er niks aan. Ik maak daar nooit zo’n punt van. Maar zo ben ik gewoon in mijn hele leven. Gisterenavond had ik het met iemand over muziek en dat ging dan over boxen. Enne, ik ben ook wel een perfectionist hoor, daar niet van, maar ik hou ook weleens van gebrekkig. Want niet alles hoeft altijd even perfect te zijn. Dus eh, ja.

PL: Wat was dat in dit geval dan, gebrekkig?

(Verbaasd: ) Gebrekkig? Nou, dat je… want jij vroeg of je er zelf ook van kon genieten of niet, dat was jouw vraag.

PL: Ja, of dat net zo belangrijk is als dat de klant ervan geniet.

Nou, dus ik kan eh, ik kan accepteren dat ik er maar gebrekkig van kan genieten. PL: Ja ja. Precies. Ja.

Dat vind ik niet zo erg.’

Uitspraken als ‘ik kan accepteren dat ik er maar gebrekkig van kan genieten’ laten zien dat Diana zich bewust is van het verschil tussen seks met een privépartner en met een klant, maar toch haar eigen seksuele genot vrijwel even belangrijk vindt als dat van een klant. Het fragment is daarnaast een voorbeeld dat de interviews weerspiegelden hoe respondenten in hun werk staan. De twee interviews met Diana waren voor mij de meest onduidelijke, met de meeste onbegrijpelijke uitspraken. Pas na veel doorvragen, gedurende de gehele interviews, werd me duidelijk wat Diana bedoelde. Dat zij zelf moeite had dingen een plaats te geven in haar beleving, bleek onder meer toen zij tijdens het tweede interview op een gegeven moment zei: ‘Ik ga het misschien zelf ook beter snappen nu!’

Hoewel Diana aanvankelijk positief was ten opzichte van sekswerk, heeft zij uiteindelijk met negatieve gevolgen te maken. De financiële onzekerheid was voor Diana het grootste nadeel. Daarnaast heeft Diana te maken met negatieve oordelen vanuit haar directe omgeving, zoals haar zoon en haar ouders. Het lijkt alsof zij daarop niet gerekend had en het ‘doet haar verdriet’:

‘Ja, mijn ouders weten het ook en die vinden dat ik een … “aan lager wal geraakt persoon” ben. Nou ja, dat doet me verdriet. Want het is niet waar. Het gaat me alleen niet zo voor de wind (lacht cynisch). En voor de begrippen is het wel gemakkelijk om te zeggen van ‘dat wereldje’ en zus en zo… Ehm… maar ‘dat wereldje’, ik weet niet, dat bestaat niet, denk ik.’

Vrouwelijkheid en schoonheid in sekswerk: Uit de toon vallen

Diana zegt dat zij voor het werk meestal weinig bijzondere dingen aan haar uiterlijk deed. Als reden noemt zij: ‘Want dan doe ik mij anders voor dan ik ben. En daar hou ik niet van.’ Zowel thuis als in de club droeg ze het liefst een spijkerbroek en weinig make-up. Diana lijkt haast een afkeer te hebben van uiterlijke opsmuk, ‘nep’ zoals zij het noemt. Met trots zegt ze: ‘Ik ben gewoon puur.’ Net als sommige andere respondenten associeert Diana “mooie” of ‘sexy geklede’ sekswerkers, die zij in de club tegen kwam, met passiviteit en oppervlakkigheid. Sommige klanten waardeerden het dat Diana ‘echte’ seks bood. Echter veel klanten, aldus Diana, gingen af op hun eerste indruk en kozen voor de jongere, blonde dames in de club, die ‘eruit zagen alsof ze gephotoshopt waren’ en meer voldeden aan stereotypen. Klanten maakten volgens haar een ‘fout’ door voor deze dames te kiezen in plaats van voor haar:

‘Omdat het dan oppervlakkig was. Want laatst ook, die persoon (een klant, PL) zat nog heel erg eh, in z’n kop, he. En voelde zich ook onbegrepen. Dan merk je gewoon, die persoon, in dat contact is ie gewoon niet aan zichzelf toegekomen. Dus dat was gewoon een fout van hem. Een inschattingsfout. Want hij had het eigenlijk anders gewild.’

Diana zegt dat ze haar eigen lichaam waardeert, maar blijkt gevoelig voor opmerkingen van klanten:

‘PL: Is het veranderd, hoe je tegen je lichaam aankijkt, door dit werk?

Nee, ik heb altijd veel respect voor mijn lijf. Ja. Ik vind mezelf wel mooi. Het is ook weleens even weg natuurlijk. Ik bedoel, geen enkel mens is helemaal gevoelloos voor… opmerkingen of soms zelfs kritiek. Iemand (een klant, PL) kan bijvoorbeeld zeggen ‘je bent zo’n knappe vrouw, weet je dat,’ die draagt je op handen, en iemand anders, zoals gisteren, ik doe de deur open en die persoon kijkt en zegt ‘Nee, als je het niet erg vindt ga ik verder.’ Ja, dus snap je, mensen kunnen je ofwel optillen, of de grond in- een beetje een slecht gevoel over jezelf geven.’

Privé krijgt Diana kritiek op haar manier van kleden, die ‘te sexy’ zou zijn. Zij kreeg onder meer ruzie over haar kleding met haar ouders en de eigenaresse van een buurtcafé waar zij vaak komt. Diana zegt nu meer te letten op wat voor kleding zij aantrekt, om negatieve opmerkingen te voorkomen:

‘Ik let nu meer op dat ik me niet precies kleed zoals ik wil. Ik kijk wel meer naar de gelegenheden. Omdat ik anders zo opval, dat ik me niet prettig kan voelen. Je wilt niet uit de toon vallen bij de rest. En ik wil gewoon niet meer dat er in negatieve zin over mijn kleding of verschijning gepraat wordt. Ik heb liever dat ze zeggen, wat zie je er leuk uit. Toch? Ja.

PL: Alleen diep in je hart, zoals ik het dan een beetje hoor, maakt het jou niet uit wat voor kleding iemand aan heeft. Of dat mensen daar niet over zouden moeten oordelen of zo.

Ja, persoonlijk vind ik het (iemands kleding, PL) geen item. Want de eigenaresse (van het café, PL) heeft zelf toch ook een decolleté. He, net zoals bij jou nu. Daar val ik toch ook niet over. Ja, ik denk, dat is een pijnpuntje van me, dat met de kleding. Dat is… daarmee trap je me eigenlijk een beetje op mijn hart (ze lacht bitter).

PL: Ja , als ze daar iets over zeggen, bedoel je?

Ja. Gewoon omdat ik daar op verschillende plaatsen op gewezen ben, de laatste jaren ook nog. En eh, ik dan mezelf een vrijheid gaf die de mensen niet van mij konden verdragen. En dat kwam omdat ik open was over m’n werk. Snap je? Omdat ik open was over m’n werk.

PL: Als je dat werk niet gedaan had, was het anders geweest, bedoel je?

Ja. Dan was er niet zo over mijn kleding eh, dan was mijn kleding niet zo’n item geweest.’

Hoewel Diana zich niet opzichtig lijkt te kleden, viel zij met haar kleding zowel in sekswerk als in haar directe omgeving uit de toon. In het werk was ze te weinig “sexy” of opvallend en privé juist te veel.

Gezondheid in sekswerk: Door schade en schande zichzelf leren beschermen

Diana vindt dat ze gezond leeft. Toen ze in Amsterdam achter een raam werkte, kreeg ze weleens drugs zoals cocaïne aangeboden: ‘Ik heb alles één keer uitgeprobeerd’. Hoewel Diana drugsgebruik ongezond vindt, noemt ze roken en alcohol drinken, mits beperkt, iets ‘dat hoort bij je sociale leven.’ Ze sport wel veel, zegt ze. Diana lijkt tijdens het werk veel risico’s te hebben genomen. Ze zegt ‘door schade en schande’ het werk geleerd te hebben. Zij is bijvoorbeeld meerdere keren bestolen door klanten. Een taxichauffeur heeft haar een keer ‘zeshonderd euro afhandig gemaakt.’ Diana heeft erdoor geleerd op haar spullen te passen en klanten eerst te laten betalen. Zij heeft meermalen klanten gehad die haar bang maakten of pijn deden. Ook in deze situaties lijkt Diana zichzelf te zijn gebleven. Zo zegt zij weleens haar angst uitgesproken te hebben naar klanten. Soms werkte zij op plekken waar een ‘uitsmijter’ aanwezig was die ze in noodgevallen kon bellen, maar dit deed zij niet:

‘Want als die persoon (de klant, PL) in de gaten heeft dat je er hulp bij haalt, dan wordt de agressie erger, leek mij. Dus ik heb gewoon weleens gezegd dat ik bang van iemand werd. En dan vroeg hij, waarom dan, dan legde ik het uit en dan kwam het meestal goed. Dan zei ik, ik weet niet of je dat wilt, dat ik bang voor je ben. Vind je dat leuk? En dan kwam het ook goed.

PL: Ja. Ik neem aan dat niemand zei van, ja, dat vind ik leuk.

Nee. En ik denk dat ik daar toch een beetje m’n zelfvertrouwen van heb. Want ik ben wel aardig zelfredzaam en toen ik aan de Wallen werkte had ik ook weleens een man verderop in een café zitten, maar ik dacht, als het echt gevaarlijk wordt, dan gaat dat niet helpen.’

Hoewel Diana zegt zelfvertrouwen te hebben gekregen door dit soort situaties, heeft zij ook te maken gekregen met situaties waarin zij geen controle leek te hebben over de interactie met de klant. Ze vertelt bijvoorbeeld van een klant die haar alleen maar ‘bevelen gaf’, waardoor ze zich bedreigd voelde en achteraf ‘helemaal uitgewoond was.’ De dag voor ons eerste interview had ze een klant die ‘gelijk aanviel’, op een ruwe en snelle manier seks met haar had, en toen de helft van zijn geld terug vroeg. Noodgedwongen gaf ze hem het geld, dat ze zo hard nodig had, terug:

‘Had ik maar de moed gehad om te zeggen, je begint zo snel, maar we hebben een uur. Nu was het gewoon, een kwartier, klaar, toen vroeg ie gewoon de helft van zijn geld terug (ze lacht cynisch). Ik zei, ik kan eigenlijk geen geld teruggeven. Maar dan sta je daar een-op-een, bij mij thuis, dus ik ga niet lopen ruziën. Ik heb geen kung fu-cursus gedaan (lacht).’

Diana heeft ook soa-risico’s genomen, niet altijd bewust. Zo had zij “klapcondooms” door gebruik van goedkope condooms. Zij heeft zich door verschillende klanten, met bijvoorbeeld ‘een dikke portemonnee’, laten verleiden tot seks zonder condoom. In de loop van de tijd heeft ze zichzelf ‘verantwoord condoomgebruik’ aangeleerd. Bepaalde kennis ontbrak bij Diana, bijvoorbeeld dat orale seks bij de klant zonder condoom risico’s heeft. Ook dat zij bij de GGD gratis en anoniem terecht kan voor preventie en behandeling van soa’s wist ze niet. Bij wijze van soa-preventie gebruikte zij een dubieus ‘natuurlijk antibioticum’. Bij het tweede interview blijkt Diana chlamydia te hebben opgelopen, waarvan zij erg is geschrokken en een reden waarom ze gestopt is met sekswerk. Ze is nu bang om ook hiv te hebben. ‘Ik snap niet dat ik nooit bang was voor soa’s. De onbevangenheid is gewoon weg.’

Als ik Diana vraag wat ze doet voor haar gezondheid, antwoordt ze: ‘Proberen ander werk te vinden. Werk dat meer houvast (vooral financieel, PL) geeft.’ Het idee van een voltijd baan trekt haar niet, maar het lijkt haar beter voor haar welzijn als ze geen financiële zorgen meer heeft. Om een baan te vinden in haar eigen vakgebied moet ze voor haar gevoel ‘ontzettend knokken’, reden waarom ze voor ons eerste interview net een huilbui had gehad. Dit gevoel van onmacht dat Diana uitstraalt, blijkt ook als ze vertelt hoe ‘afwachten van de situatie’ kan leiden tot lichamelijke klachten:

‘Bijvoorbeeld laatst in de club, heb ik echt een nacht voor niks gezeten en dat heeft denk ik ook te maken met voor mezelf opkomen. Want ja, soms wacht je de situatie maar af, kijken hoe het gaat, maar dan merk ik dat ik daar soms te ver in ga. En dan krijg je bijvoorbeeld dingen als buikpijn. Dan ben je niet goed in contact met je lichaam.’

Het verhaal van Diana laat een verschuiving zien van een positieve houding ten opzichte van sekswerk, naar vooral negatieve emoties en gevolgen.