Men ziet: veruit de meeste arrestaties hadden in oktober '41 plaats gevonden wegens neerleggen van het werk: zonder verlof het werk verlaten en kleine stakingen; hoeveel Duitse, hoeveel buitenlandse arbeiders zich daaraan schuldig gemaakt hadden, is niet bekend. Ook over de opgelegde straffen licht deze statistiek ons niet in. Met nadruk willen wij er bovendien op wijzen dat het een statistiek is van arrestaties, niet van deportaties die natuurlijk ook een vorm van vrijheidsberoving zijn. In oktober '41 waren in Duitsland de Jodendeportaties al begonnen. Daarvan vinden wij niets in Tabel I terug.
Tabel II1 (zie pag. 41) geeft, met vergelijkbare beperkingen, de cijfers voor de arrestanten van de Sicherheitspolizei niet alleen in Duitsland, maar ook in de bezette gebieden (‘buitenland’) in het eerste, resp. tweede kwartaal van 1944; wat het tweede kwartaal betreft, is elke kategorie in Duitsers en buiten landers onderverdeeld, in het eerste slechts de kategorie ‘Neerleggen van het werk’ .
Een vergelijking tussen de Tabellen I en II is niet wel mogelijk doordat zij elkaar, wat de gebruikte kategorieën betreft, niet dekken en doordat wij uit Tabel II wel kunnen afleiden, hoeveel Duitsers gearresteerd werden, maar uit Tabel I niet. Opvallend is opnieuw het aantal arrestanten wegens neerleggen van het w erk: 8 556 in oktober '41 (Duitsland, Protektorat en
Ostgebiete) en in het eerste halfjaar van '44 gemiddeld 34 325 per maand
(Duitsland èn de bezette gebieden). Het zijn die gedragingen geweest die in oktober '41 tot ruim de helft, in het eerste halfjaar van '44 zelfs tot twee-derde van alle arrestaties geleid hebben. Opvallend zijn verder, met uitzondering van het Protektorat en de Ostgebiete in oktober '4 1, de lage cijfers voor de gearresteerde kerkelijke ambtsbedienaren; Hitler had nu eenmaal de alge mene scherpe vervolging der kerken tot na de oorlog uitgesteld.
W ij hebben er geen denkbeeld van waar al deze arrestanten terechtge komen zijn. Hun aantallen stegen met grote sprongen (eerste kwartaal '44: 133 926, tweede kwartaal: 176 760), welnu: zoals wij eerder weergaven, zaten volgens minister Thierack eind september '41 in alle Duitse gevange nissen en andere gesloten inrichtingen bij elkaar bijna honderdnegentig- duizend gedetineerden vast en in juni '44 waren het, blijkens een naoorlogse Duitse publikatie, nagenoeg evenveel: opnieuw ca. honderdnegentigduizend,
1 Gebaseerd op twee statistieken voor de maanden januari t.e.m. maart en april t.e.m. juni 1944 in Günther Weisenbom, Walter Hammer en Guntram Prüfer:
D er lautlose A u f stand. Bericht iiber die Widerstandsbewegung des Deutschen Volkes 19 3 3 -
1945
(i953). p- 149-5°-Tabel II: Arrestaties door de ‘Sicherheitspolizei’ in Duitsland en West-Europa in het eerste halfjaar van 1944
Eerste kwartaal
Tweede kwartaal Totaal
halfjaar
Duitsers buitenl. samen
Kommunismus, Marxismus 4500 1724 3329 5053 9553 Reaktion, Opposition 6 555 1 014 805 1 819 8 374 Widerstandsbewegung (Ausland) 6 969 8 540 8 540 15 509 Kathol. Kirchenbewegung 157 73 76 149 306 Evangel. Kirchenbewegung 28 17 1 18 46 Sekten1 CO Os 203 85 288 652 Juden 2 549 940 377 1 317 3 866 Heimtiicke-Angelegenh. 3 826 2 250 6 076 6 076 Wirtschafts-Angelegenh. 1699 651 2 0 11 2 662 4 36 1 Arbeitsniederlegungen 9 16 7 4 2 6486 107 789 114275 205 949
Verbotener Urngang mit auslandischen 6239 1 172 4065 5237 1 1 476
Arbeitern u. Kriegsgefangenen Kriminelle Delikte 2 369 27 689 30 058 30 058 Sonstige Delikte 1 3 1 9 2 3 538 730 1 268 14 460 Totaal 133 926 19 013 157747 176 760 310 686 ST AT IS TI EK EN VA N A R R E ST A N T E N
HET D U IT S E SYSTEEM
van wie ongeveer een kwart uit vrouwen bestond.1 E r moeten evenwel door de Sicherheitspolizei ook in Duitsland steeds meer arrestaties verricht zijn. Vermoedelijk zijn van de gearresteerde personen die hun werk neergelegd hadden (had dit de vorm aangenomen van stakingen, dan duurden die stakingen slechts kort), velen gestraft door opzending naar een van de
Arbeitserziehungslager (wij behandelden die strafkampen reeds in ons vorige
deel, hoofdstuk 5, in de paragraaf‘Werken in Duitsland’), maar het ligt voor de hand, verder te veronderstellen dat talrijke arrestanten in de concentratiekampen terechtkwamen. Zeer zeker gold dat voor een groot deel van diegenen die als arrestanten meegeteld zijn in de rubriek Wider-
standsbewegung (Ausland): bijna zevenduizend in het eerste kwartaal v a n '44,
acht-en-cen-halfduizend in het tweede.
‘Nacht-und-Nehel’-gevangenen
Hier willen wij dan stilstaan bij een merkwaardige, door Hitler zelf geïnspi reerde regeling die het lot van vele honderden gearresteerde Nederlandse illegale werkers bepaald heeft: de regeling die gold voor de z.g. Nacht-und-
Nebel- gevangenen.2
1 Die ca. 190000 waren als volgt verdeeld: Untersuchungshaftlinge 38000; Zucht-
hatisgefangene 66000; Gefiingnisinsassen sn000 (opsluiting in een Zuchthauswas in
Duitsland een zwaardere vorm van detentie dan opsluiting in een Gefcingnis
);
Sicherungsverwahrte 2 565; Polizeigefangcne9000; Sonstige Gefangene 8 500; Polen-
vollzug 19 500. (Opgave in Albrecht Wagner: D ie Umgestaltung der Gerichtsverfas-
sung und des Verfahrens- und Richterrechts im nationalsozialistischen Staat, in D ie
Deutsche Ju s tiz und der Nationalsozialismus,dl. I, p. 276).
Ten aanzien van het begrip ‘Polenvollzug’willen wij vermelden dat in december '41 in Duitsland een verordening verschenen was die bepaald had dat Polen en Joden die in de gedeelten van Polen woonden welke door Duitsland in '39 ge annexeerd waren, onderworpen zouden zijn aan aparte bepalingen op het gebied van het strafrecht. In een groot aantal gevallen die in de rest van Duitsland niet golden, zouden zij tot de doodstraf veroordeeld worden; werden zij tot een vrijheidsstraf veroordeeld, dan moesten zij die, aldus een instructie van het Reichs-
justizministerium,niet in de gevangenissen maar in aparte strafkampen boeten. In
juni '44 waren uiteraard alle Joden reeds uit die strafkampen naar concentratie- of vernietigingskampen overgebracht en voor veel Polen gold hetzelfde. Uit de statistiek moet men evenwel afleiden dat zich toen in die aparte, onder het Reichs-
justizministeriumressorterende strafkampen nog bijna twintigduizend Polen bevon
den. Het totale aantal van de Poolse burgers die onder de Polenvollzugberecht zijn, is niet bekend. 2 De belangrijkste stukken terzake vormen Neur. doc. PS-669.