Uit de verhalen van de voortvluchtigen en uit voorgaande analyse blijkt ook dat meerdere redenen tegelijkertijd of na elkaar een rol kunnen spelen om zichzelf niet te melden. Een bijzonder voorbeeld is de gesignaleerde die is ontsnapt uit detentie. Hoewel zijn advocaat en andere personen in zijn sociale omgeving hem aanraden zichzelf te gaan melden, besluit hij dit niet te doen. Een arresta- tieteam zet (tevergeefs) fors in om hem weer binnen te halen.
‘Ik snap niet dat er zo veel gedoe kwam over mij. Ik heb niets gedaan. Ik ben alleen maar weggelopen. Ik had er echt genoeg van en mijn hoofd zat vol. Ik wilde rust en na een paar weken wilde ik me weer melden. (...) Nu heb ik er echt spijt van en weet ik dat het stom is geweest. Ik heb het behoorlijk verpest. (...) Na twee of drie dagen zag ik in één keer mijn hoofd op televisie. Ik ben me rot geschrokken. (...) Na die actie van het arrestatieteam was ik echt bang geworden en durfde ik me niet meer te melden. Ik wilde weg uit Amsterdam want ik was bang.’ (gesignaleerde, dossier 17)
3.4.3 Sociale problematiek
Tot slot lijkt bij een deel van de voortvluchtigen een bepaalde sociale problema- tiek te spelen. Op basis van mutaties in de dossiers, aangevuld met de inter- views met professionals, kunnen we hier een en ander over zeggen. We kijken
daarbij onder meer naar contact met hulpverlening, eventuele schulden, maar ook andersoortige problematiek, zoals naar voren gebracht door onze inter- viewrespondenten uit het werkveld.
Van 6 personen uit de groep van de 29 aangehouden voortvluchtigen is bekend dat zij gedurende hun signalering in contact stonden met hulpverle- ning. Het gaat bij deze groep met name om (verslaafde) veelplegers. Bij vier van hen ging het om hulpverlening in het kader van middelenverslaving (alcohol en/of harddrugs). Een van deze voortvluchtigen, een harddrugsgebruiker, wordt aangehouden nadat hij methadon heeft opgehaald bij de methadon- verstrekking. De politie heeft telefonisch contact gehad met de hulpverlening, waaruit blijkt dat de voortvluchtige in kwestie op gezette tijden op dezelfde locatie methadon haalt. Hier heeft de politie hem aangehouden. Een andere gesignaleerde die kampt met verslavingsproblematiek is daarnaast suïcidaal.
De vijfde voortvluchtige, die tevens op de Amsterdamse TOP 600-lijst staat, heeft contact met een psycholoog, maar geeft aan daar geen vertrouwen meer in te hebben. Hij gedraagt zich zeer agressief en onberekenbaar tijdens zijn aan- houding. Een voorbeeld van de mutaties in zijn dossier:
Rechercheur: ‘In afwachting van de afvoerauto begon GS [gesignaleerde] steeds harder te schreeuwen. Dit was voornamelijk in de richting van zijn vriendin en verwensingen naar de politie en externe partners. Tij- dens het lopen in de richting van de afvoerauto was GS continu op en neer aan het springen en aangekomen bij de afvoerauto heeft GS onge- veer drie keer met zijn hoofd tegen de zijruit van de auto gebonkt.’
Gesignaleerde: ‘Als ik straks vrijkom, ga ik helemaal los, echt waar joh. In de gevangenis spreek ik de echte grote jongens en daar worden de contacten gelegd en zaken besproken wanneer je weer vrijkomt. Echt, als ik straks vrijkom, ga ik mij ook bezighouden met liquidaties. Dan ga ik ook maaien met die AK’s.’ (rechercheur en gesignaleerde, dossier 3) Van de zesde voortvluchtige is in het dossier te vinden dat hij vanwege schul- denproblematiek onder curatele staat bij een curator. Twee personen geven zelf aan dat zij schulden hebben.
Tijdens de interviews met professionals geven meerdere respondenten van politie en ketenpartners aan dat veel voortvluchtigen met sociale problemen kampen. ‘Bijna al die mensen die wij niet kunnen vinden, dat zijn bijna altijd de mensen die ook met sociale problemen zitten. En ook vaak voorkomen in onze
Politiekunde 82 | De onvindbaren
systemen, al is het maar voor overlast’ (respondent politie). De respondenten geven aan dat het gaat om (huur)schulden, drank- en/of drugsgebruik, veroor- zaken van (geluids)overlast en het niet adequaat kunnen omgaan met de pro- blemen. In hoofdstuk 4 gaan we nader in op deze problematiek als kenmerk van een mogelijke subgroep binnen de populatie voortvluchtigen.
3.4.4 Resumé
Een klein deel van de voortvluchtigen lijkt zich onbewust van hun signalering inzake een tenuitvoerlegging. De rest weet dat ze een vrijheidsstraf open heb- ben staan. Ze geven verschillende (deels overlappende) redenen waarom zij zich hieraan onttrokken hebben, zoals niet weten wanneer de straf precies ingaat, de straf op een ander moment willen uitzitten, onwil, laksheid, angst voor de detentie en familieredenen. Daarnaast blijkt vaak een bepaalde sociale problematiek in de levens van de voortvluchtigen te spelen, waaronder midde- lenverslaving, psychische problematiek, schulden en een slecht probleemoplos- send vermogen.
3.5 Doorbrengen voortvluchtige periode
Vervolgens hebben we geprobeerd om meer zicht te krijgen op de wijze waar- op de voortvluchtigen de tijd tijdens hun ‘voortvluchtige status’ doorgebracht hebben. Daarbij komen vragen aan de orde als: waar verbleven zij tijdens de signalering? Hoe ervoeren zij het om gesignaleerd te staan? In hoeverre gaven zij hun leven anders vorm dan normaal? Wie heeft hen geholpen? En tegen wel- ke problemen liepen zij aan in hun pogingen onvindbaar te zijn? Om antwoord te kunnen geven op deze vragen is gebruikgemaakt van de verklaringen van de aangehouden voortvluchtigen, hun dossierinformatie en de interviews die wij uitvoerden met professionals van politie, justitie, DJI, de advocatuur en reclasse- ring. Achtereenvolgens wordt in deze paragraaf zicht gegeven op de verblijf- plaats van de gesignaleerden, de manier waarop zij aan inkomsten kwamen, de mate van hulp die zij kregen uit hun omgeving en tot slot de emotionele erva- ring van de status als gesignaleerde.
3.5.1 Verblijfplaats
Aan de hand van de dossiers kunnen we allereerst aangeven waar de voort- vluchtigen zich bevonden ten tijde van de aanhouding. Ten tweede bieden de verklaringen van de voortvluchtigen houvast om hun verblijfplaats tijdens hun voortvluchtige periode verder te typeren. In bijna alle gevallen is er wel enige informatie voorhanden. We kunnen ruwweg aangaan of de gesignaleerden ‘gewoon thuis’ zaten, op een ‘vast’ ander adres of dat zij op meerdere adressen verbleven.