Die dramatiese, epiese en liriese stramien van die liturgiese lied

(1)

Die dramatiese, epiese en liriese

stramien

van die liturgiese lied

▪▪

Literêre dimensies en basisteoretiese beginsels vir himnografie

in die himniese stof van die Openbaringboek

Johannes Petrus Bingle

(B.A., Th. M)

Studentenommer 10256784

Proefskrif voorgelê vir die graad Philosophiae Doctor in Praktiese Teologie aan die Potchefstroomkampus van die Noordwes-Universiteit

Promotor: Prof. B.J. de Klerk

Hulppromotor: Prof. H.J.G. du Plooy Pretoria

(2)

ABSTRACT

The dramatical, epical and lyrical canvas of the liturgical song

Literary dimensions and basis theoretical principles for hymnography in the hymnical sections of the Book of Revelation

In this study it is assumed from a central theoretical argument that the Bible based, scripturally true liturgical song, possesses an exceptional bonding structure. The set literary archetypes of the dramatic, epic and lyric – or the dramatical, epical and lyrical – are woven together to form the canvas for the hymnical praise of the worshipping community. The aim of the study is to dissect the relationship in which the archetypes stand to one another and to establish which trans-generical phenomena and movements can be detected in order to determine what their meaning is for liturgical songwriting. This is done on the basis of an analysis of the Book of Revelation, specifically pertaining to the hymnographical corpus in the book. To do this the most obvious meta-theory of this study is the literary theory, while the basis, principles and guidelines of the hymnographical basistheory are determined by theological biblical science. In the first main chapter (meta-theory) of the study the questions of what literature is and whether the Bible is literature, are explored and answered. The conclusion to this is that the Bible is true literature and that this religious script plays a central, unique and prominent role in the progression of the christian-western cultural world. In the process of determining the different approaches to the study of literature, note was taken of the various theoretical assumptions and theories and of the influence that each has and can have on theological biblical scientifical research. In the second main part (inter-disciplinary theoretical aspects) the investigation proceeds from the study of meta-theoretical literary terrain identification to the determining of the connection, link, sym-biosis and synergy between the literary meta-theory and the theological basistheory of this study. Shared and partly overlapping study terrains of the literary sciences and the bibilical sciences are explored. This leads to the demarcation of both an inter-disciplinary and multisubdisciplinary field of study, for which an approach and a method to further explore had to be developed. In the third main part (basistheory) the perspectives gained in the first two parts are unlocked to the advantage of the biblical scientifical study of Revelation. The last book of the Bible is analysed macro-structurally by means of a narratological reading and accompanied by a cursory-exegetic explanation, after which the meaning of the corpus of hymnical microtexts in their context within the macro-structure are further unlocked by means of detailed exegesis. In this way basis-theoretical hymnographical priniciples in Revelation can be identified. These are integrated in the fourth and last main part and are then concretised, using a song as example, in guidelines for hymnography. In this final main part (the outcome of the study) the investigation reaches its set aims as well as the overall goal in that it could be verified that the canvas of the liturgical song should be integrated successfully not only wordperfect, but also Wordperfect in all its facets through literary quality and biblical-principled motivation. This should allow the flame (= liturgical song) of the sacrifice of thanksgiving (= worship) to burn brightly in a time of diverse positions on church song.

KEY CONCEPTS

liturgical song dramatic epic lyric genre

(3)

OPSOMMING

In hierdie studie word van die sentrale teoretiese stelling of argument uitgegaan dat die Bybel-gefundeerde en Skrifgetroue liturgiese lied ŉ besondere bindingstruktuur het. Die geykte literêre argi-genres dramatiek, epiek en liriek – of die dramatiese, epiese en liriese – vorm die stramien van die himniese lof van die aanbiddingsgemeenskap. Die doel van die studie is om die verhouding waarin die argi-genres tot mekaar staan te ontleed en vas te stel watter transgeneriese verskynsels en bewegings daarin waargeneem kan word, om dan te bepaal wat die betekenis daarvan vir liturgiese liedskrywing is. Dit word aan die hand van ŉ analise van die boek Openbaring gedoen, spesifiek van die himnografiekorpus daarin. Daar-voor is die ooglopende metateorie van hierdie studie die Literatuurwetenskap, terwyl die himnografiese basisteorie se grondslag, beginsels en riglyne vanuit die teologiese Bybel-wetenskap vasgestel word. In die eerste hoofdeel (metateorie) van die studie word die vraag wat literatuur is en of die Bybel wel literatuur is, ondersoek en beantwoord. Die bevinding waartoe gekom word, is dat die Bybel egte literatuur is, en dat dié religieuse geskrif ŉ sentrale, unieke en invloedryke plek in die ontwikkelingsgang van die Christelik-Westerse kultuurwêreld inneem. By ŉ nagaan van be-naderings tot die bestudering van literatuur is kennis geneem van verskillende teoretiese vertrek-punte en teorieë en van die invloed wat elkeen op teologiese Bybelwetenskaplike navorsing het en kan hê. In die tweede hoofdeel (interdissiplinêr-teoretiese aspekte) word vanuit die meta-teoretiese literêre terreinverkenning oorgegaan na die vasstelling van die samehang, verband, simbiose en sinergie tussen die literêre metateorie en die teologiese basisteorie van hierdie studie. Gedeelde en gedeeltelik oorvleuelende studieterreine van die Literatuurwetenskap en die Bybelwetenskap word verken. Dit lei tot die afbakening van ’n interdissiplinêre en multi-subdis-siplinêre studieveld, waarvoor ’n benaderingshoek tot dié terrein en ŉ metode om dit verder te ontgin, ook vasgestel word. In die derde hoofdeel (basisteorie) word die perspektiewe wat in die eerste twee dele geopen word, tot voordeel van die Bybelwetenskaplike studie van Openbaring aangewend. Die laaste Bybelboek word makrostruktureel deur ŉ narratologiese lesing en by wyse van ŉ gepaardgaande kursories-eksegetiese uitleg ontleed, waarna die korpus van himniese mikrotekste se betekenis in hulle konteks binne die makrostruktuur deur detail-eksegese verder ontsluit word. Daardeur kan basisteoretiese himnografiese beginsels in Openbaring geïdentifiseer word, wat in die vierde en laaste hoofdeel geïntegreer word en in riglyne vir himnografie met gebruikmaking van ŉ lied as voorbeeld gekonkretiseer word. In hierdie laaste hoofdeel (die uit-koms van die studie) bereik die navorsing sy gestelde doelwitte en sy oorkoepelende doelstelling daarin dat aangetoon word dat die stramien van die liturgiese lied in al sy fasette woordkunstig en Woordkunstig suksesvol geïntegreer behoort te word deur literêre kwaliteit en Bybels-prinsipiële begronding. Daar word vertrou dat dit die vlam (= liturgiese lied) van die lofoffer (= erediens) helder kan laat brand in ŉ tyd waarin uiteenlopende standpunte oor die kerklied heers.

KERNBEGRIPPE

liturgiese lied dramaties epies liries genre

(4)

VOORWOORD

Die voorwoord is ŉ woord ná die voltooiing van die studie. Ek benut die geleentheid om terug te kyk op die pad tot by die besondere mylpaal wat nou bereik is. Baie mense het – by wyse van spreke – ŉ woord meegespreek in die totstandkoming van hierdie akademiese dokument. Wat hulle rol des te meer belangrik maak, is dat die studie oor jare heen te midde van ernstige en voortdurende siekte-omstandighede uitgevoer is. Wie en wat hier genoem word, word gedoen diep onder die indruk daarvan dat die Here ander mense gebruik om sy krag en genade vir ŉ mens te verwerklik. Ek wil graag erkenning daaraan gee. Die volgorde hieronder is nie ŉ rangorde nie, want die Here het elkeen gebruik in die mate waarin Hy dit wou doen. Elkeen se bydrae was onontbeerlik en saakmakend belangrik omdat die Gewer-God dit mede daardeur aan die lig wou laat kom.

My twee studieleiers word van harte bedank vir hulle bekwame leiding en simpatieke geduld. Prof. Ben de Klerk (promotor) is ŉ inspirerende, positiewe teoloog. Sy benadering verryk die geloofsverwondering wat daar voor en oor God moet wees – die God wat in ŉ verbond van genade met die mens liturgiese momente gebruik om deur Selfopenbaring die rykdom van sy genade deur te flits. Prof. Heilna du Plooy (hulppromotor) is ŉ vrou van groot erudisie, wat die verwondering voor en oor die woord en die Woord ewe helder in wetenskaplike taal as in kinderlike geloof kan formuleer en kommunikeer, sodat taal werklik lewe en die God van taalopenbaring ook ‘literêr’ in die volle sin van die woord en Woord aanbid kan word. Aan u albei my hoogste waardering en opregte dank!

Die flink diens van die Ferdinand Postma- en die Teologiese Skool-biblioteke van die Noordwes-Universiteit (NWU) word met eer vermeld. Dankie aan dr. Tom Larney, mevv. Gerda van Rooyen, Malie Smit, Cora Bezuidenhout, Georgene Mulder, Hester Spoelstra, Doefie Kruger, Hester Lombard en Susan Coetzee. My waardering vir hulle professionele hulp en ook vir die reëling deur hulle getref dat ek ook van die biblioteekdienste van die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) en die Universiteit van Pretoria (UP) gebruik kon maak. Sonder die NWU se vergunning om ná lang siektetydperke steeds te kon voortgaan met die studie, sou die voltooiing nie bereik kon word nie.

Die Here het verskillende mense as motiveerders tot die studie gebruik. Wie kan al die mense by die naam onthou en noem wat heilsame invloed op jou lewe en studie uitoefen? Ek bring in dankbare herinnering al die hoogleraars in die pril van my teologiese studie; verder ook proff. Cassie Venter en Piet Roodt, die TKKP en die Gesamentlike Gesangekommissie, onderskeidelik onder leiding van proff. Attie Barnard en Cas Vos; ook ander mense van die statuur van mnr. H. Pieter van der Westhuizen en wyle prof. Gawie Cillié. Ek dink ook met waarderende erkenning aan die vormende bydrae in my himnologiese betrokkenheid oor jare: proff. Herrie van Rooy, PGW du Plessis, drr.Rassie Smit, Jacoba van Rooy, Driekie Jankowitz, Natie van Vuuren, ds. Arnold Mulder (om maar enkeles te noem), mede-predikante/voorganers in die erediens, asook onnoembaar baie lidmate wat oor jare heen aan my liturgiese sorg toevertrou was en mý liturgies verryk het.

Die kerkrade van die Gereformeerde Kerke Steynsburg, Bloemfontien-Suid, Middelburg (MP) en Windhoek het dit in my aktiewe bedieningstyd moontlik gemaak om teologies-wetenskaplik te ontwikkel en uiteindelik my toespitsing op die liturgiese lied as die gloedvolle vlam en simbool en die besondere uitdrukking van die lofoffer (die erediens) in hierdie proefskrif neerslag te laat vind. Ek bedank die Gereformeerde Kerk Windhoek vir onder meer die geleentheid tot studieverlof gedurende Januarie tot Maart 2008 en die ondersteuning wat ons steeds uit ons ver verlangland ontvang. Twee eerbiedwaardige oudpredikante en sryders in die goeie stryd van die geloof, ds. Roelf du Plessis en drs. Hessel Dijkstra, het op verskillende wyses onder verskillende omstandighede in verskillende tye my saak en taak op hulle geneem, om sodoende ook die Gereformeerde Kerk Windhoek se belang voortreflik en met liefdevolle opoffering te dien.

(5)

Ek salueer die orreliste op ons bedieningspad (1976-2010) wat altyd letterlik en figuurlik toonaangewend as my medevoorgangers in die liturgie opgetree het, wat die lied luid en duisendstemmig en gepas-vertolkend laat opklink het onder alle omstandighede.

My opregte dank aan mnr. Hans-Werner Matthaei vir bystand met rekenaartegnologie waardeur hy die studie keurig gehelp ‘letterset’ het; mnr. Johan Spies vir grafika en ander metterdaadhulp, ook prof. Nic Alberts en mnre. Johan van der Walt en DK Dreyer vir kosbare adviese en hulp ten opsigte van rekenaar-aangeleenthede; mev. Metthy Matthaei, ŉ taal-wonder wat met baie fyn (ver-)taalaanvoeling en deurtastende proeflees die proefskrif onmiskenbaar Afrikaans laat praat; en dr. Leona Venter vir nalees en keurige en kundige taaladviese.

My vêr-vroeë huisgenote, nog altyd ook huisgenote van die geloof, word met waardering vermeld: dr. Pieter Bingle (Kaapstad), mevv. Margaretha Coetzee (Pretoria) en Bettie de Villiers (Paradysstrand), dr. Ferdinand Bingle (Mokopane/Potgietersrus) en mev. Salóme Buys (Mosselbaai), almal mèt hulle onderskeie egliede, het veral tydens die moeilike tye van siekte-onderbrekings ondersteuning gebied en ons moreel gedra – op die wyse en in die styl van hulle wat ons almal se eerbiedwaardige ouerlike voorgangers in die verbond was: wyle prof. Hansie Bingle en mev. Lomie Bingle (Postma) van Suidstraat 1280, Hatfield, Pretoria. Dankie dat ook julle as my broers en susters julle deur hulle laat lei en leer het.

My vrou Betsie se nugterheid en gebalanseerdheid, ruimtevergunning aan my om ure in my ‘boomhuis’ (soos sy pleeg om my studeerkamer te noem) deur te bring, was begripvol en versterkend. Aan ons seun, Johan (Windhoek): jou vaardige vingers en vlugvoetigheid op en aan die koning van die instrumente is deurgaans imponerend en inspirerend. Jou orrel-begeleiding is musikaal delikaat, ‘fyngevoelig’ (in die sin dat dit getuig van fyn aanvoeling) en is meer as notekombinasies – dit is woord- en toonkuns wat sinvol saamwoon, of beter gestel: in jou begeleiding gelukkig getroud is. Die huwelik word in elke erediens opnuut sinvol voltrek, die skitterende vonke van die lofoffer is deur jou reg en raak ‘gevang’ en word met gloed en glans deur die sprekende orrelblaasbalk korrek aangevuur en deurgestuur. Dat die studie deur jou ouers aan jou in jou besondere verhouding met die liturgievierende gemeente opgedra word, is ŉ logiese voortvloeisel uit ons waardering vir die wyse waarop musikale koloriet in ryk skakerings van die getoonsette woord en die woordryke klank deur jou saamgebind word. Dit is ŉ stigtelike en ligtende kleurespel wat die lofoffer laat klink en klank, die liturgiese vlam laat gloei en begeesterend laat boei. Dankie, Johan, en saam met jou dank ons die Here, die God van taal en musiek, in Wie ons in die liturgiese lied meer as woordkuns en toonkuns beleef – ons mag dit lééf!

Ek sluit hierdie voorwoord soos ook elders af met gevleuelde woorde van die Kerkvader Augustinus: bis orat qui cantat (wie sing, bid dubbel). My nederige gebed is dat die navorsingsresulte die geloofsgemeenskap wat leef te midde van die spanning van die eindverwagting mag dien in haar aanbidding, saam met die Gees wagtend op die koms van haar Here-Bruidegom.

Summa cum laude Deo! JPB

(VDM, oorgeplant, geëmeriteer, steeds dankbaar vergenoeg) Pretoria

(6)

i

OORSIGTELIKE INHOUDSOPGAWE

HOOFSTUK 1

MOTIVERING VAN DIE STUDIEONDERWERP EN

ORIËNTERING TEN OPSIGTE VAN DIE NAVORSING

1.0 INLEIDING 1

1.1 ORIËNTERING TEN OPSIGTE VAN DIE STUDIEONDERWERP 4

1.2 MOTIVERING VAN DIE ONDERWERPFORMULERING EN -KEUSE 5

1.3 PROBLEEMSTELLING 8

1.4 DOEL VAN DIE STUDIE 9

1.5 SENTRALE TEORETIESE STELLING 10

1.6 OMLYNING VAN DIE NAVORSING 10

1.7 METODE VAN NAVORSING 13

1.8 STRUKTURERING VAN DIE PROEFSKRIF 15

DEEL 1

METATEORETIESE VERTREKPUNTE VIR DIE BESTUDERING

VAN BASISTEORETIESE HIMNOGRAFIESE BEGINSELS

HOOFSTUK 2

LITERÊR-TEORETIESE PERSPEKTIEWE OP LITERATUUR EN

OP DIE BYBEL-AS-LITERATUUR

2.0 INLEIDING 21

(7)

ii

2.2 DIE BYBEL AS/EN LITERATUUR 31

2.2.0 Inleiding: twee benaderingshoeke te onderskei 31

2.2.1 Die Bybel is literatuur(?) 33

2.2.2 Historiese oorsig oor die Bybel-as-literatuur 41

2.2.3 Die Bybel en (sekulêre) literatuur 123

2.2.4 Finale konklusie in verband met die Bybel as/en literatuur

(die literariteit van die Bybel) 133

2.2.5 Die ondersoekresultate in verband met die literariteit van die Bybel se implikasie vir die verdere verloop van die

huidige navorsing 134

2.3 SAMEVATTING VAN HOOFSTUK 2 138

HOOFSTUK 3

HOOFBENADERINGS TOT DIE STUDIE VAN LITERATUUR EN

DIE BYBEL-AS-LITERATUUR

3.0 INLEIDING 141

3.1 VERSKILLENDE BENADERINGSHOEKE TOT LITERÊRE

TEKSTE 142

3.1.1 Relevante literêre teorieë in die bestudering van die Bybel-as-literatuur 148 3.1.2 Samevatting van die bevindings in verband met die

verskillende literêre hoofbenaderingswyses tot literêre

tekste en die implikasie daarvan vir die huidige studie 219

3.2 TENDENSE IN LITERÊR-TEORETIESE NAVORSING 220

3.2.0 Inleidend: ’n geheeloorsig vir die bepaling van die huidige

navorsingskonteks 220

3.2.1 Breë historiese oorsig oor literêrteoretiese tendense 221

(8)

iii

3.2.2 Samevattende oorsig oor die huidige literêre

DEEL 2

INTERAKSIE TUSSEN METATEORIE EN BASISTEORIE

HOOFSTUK 4

ONTGINNING VAN ’N INTERDISSIPLINÊRE

EN MULTI-SUBDISSIPLINÊRE STUDIEVELD

4.0 INLEIDING 229

4.1 NAASLIGGENDE DISSIPLINES AAN DIE TEOLOGIE 230

4.2 LITERÊRE SUBDISSIPLINES, DEELWETENSKAPPE EN/ OF TOEGESPITSTE LITERÊRE STUDIETERREINE EN HULLE BYDRAE TOT EN BETEKENIS VIR DIE TEOLO- GIESE DISSIPLINE BYBELWETENSKAP, IN BESONDER

VIR DIE BESTUDERING VAN DIE OPENBARINGBOEK 231

4.2.0 Inleidende opmerkings 231 4.2.1 Genre-teorie 233 4.2.2 Narratologie 259 4.2.3 Poëtiek 278 4.2.4 Retoriese analise 284 4.2.5 Metaforiek 291 4.2.6 Intertekstualiteit(-teorie) 295

4.2.6.0 Inleidend: intertekstualiteit in die opset van die huidige studie 295 4.2.7 Samevatting en bevinding ten opsigte van die rol en relevansie van die

(9)

iv

studieterreine vir die teologiese dissipline Bybelwetenskap, in besonder vir die

bestudering van die Openbaringboek 313

4.3 IMPLEMENTERING VAN LITERÊRE DIMENSIES EN PERSPEKTIEWE IN DIE ONTWIKKELING VAN ’N

TEOLOGIESE BASISTEORIE 313

4.3.0 Inleiding 313

4.3.1 Wyse van implimentering van literêre dimensies en

perspektiewe in ’n teologiese basisteorie 314

4.3.2 Formulering van ŉ benaderingshoek tot die studie van Openbaring 315 4.3.3 Vasstelling van ’n metode vir navorsing wat afgestem word op

die analise, eksegetiese ontsluiting en interpretasie van die Openbaringboek316

DEEL 3

BASISTEORETIESE HIMNOGRAFIESE BEGINSELS

IN DIE BOEK OPENBARING

HOOFSTUK 5

MAKROSTRUKTURELE ANALISE VAN DIE DRAMATIESE

NARRATIEF OPENBARING

5.0 INLEIDING 323

5.1 VORM-INHOUD-KONFIGURASIE (GESTALT) VAN OPENBARING: ÉÉN VERHAAL GEÏNTEGREER

IN ÉÉN STRUKTUELE KORPUS? 325

5.1.0 Inleidend: benadering tot die vasstelling van strukturele integriteit in die

boek 325

5.1.1 Teksoorsprong en –samestelling 325

(10)

v

5.2

ONDERSKEIDING VAN SEGMENTE IN DIE

Ἀποκάλσψις Ἰησοῦ Χριστοῦ 329

5.3 DIFFERENSIëRING VAN NARRATIEF-TIPES IN DIE

ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΟΥ 334

5.3.0 Inleidend: strukturele eenheid, narratiewe diversiteit 334

5.3.1 Metanarratief 335

5.3.2 Onderliggende/grondliggende narratief 335

5.3.3 Dramatiese narratief 335

5.3.4 Segmentele narratiewe 336

5.3.5 Sikliese subnarratiewe 336

5.4 NARRATOLOGIESE LESING CUM KURSORIESE EKSEGESE VAN DIE MAKROKONSTRUKSIE

OPENBARING 339

5.4.0 Inleidend: ’n drieledige ondersoek om struktuurpatrone te identifiseer 339

5.4.1 Narratologiese lesing cum kursories-eksegetiese analise

van die eerste segmentele narratief (Op. 1:1-3:22) 339 3.4.1 Narratologiese lesing cum kursories-eksegetiese analise

van die tweede segmentele narratief (Op. 4:1-11:19) 373 3.4.2 Narratologiese lesing cum kursories-eksegetiese analise

van die derde segmentele narratief (Op. 12:1-22:21) 404 5.5 VOORLOPIGE BEPALING VAN DIE ROL EN BETEKENIS VAN DIE

HIMNIESE GEDEELTES IN OPENBARING OP GROND VAN DIE

MAKROSTRUKTURELE ANALISE 445

5.5.1 Generiese funksie van die poëtiese mikrotekste in die makrostruktuur 445 5.5.2 Narratiewe funksie van die liedere in die apokalips 446 5.5.3 Retoriese funksie van die himnes in die dramatiese narratief 447 5.5.4 ŉ Basisteoretiese beginselgrondslag vir himnografie 448

(11)

vi

HOOFSTUK 6

EKSEGETIESE DIEPTE-ONDERSOEK VAN HIMNIESE

MIKROTEKSTE IN OPENBARING

6.0 INLEIDING 351

6.1 AFBAKENING VAN HIMNIESE MIKROTEKSTE 452

6.1.0 Inleidend: die verband tussen benadering, kriteria en

afbakening 452

6.1.1 Afbakeningskriteria 452

6.1.2 Punktuele afbakening van liedtekste 459

6.1.3 Bepaling van die perikope en onmiddellike wyer konteks waarin die afgebakende himniese mikrotekste in

Openbaring funksioneer 464

6.2 DOKSOLOGIESE VARIASIES 469

6.2.0 Inleidende opmerking in verband met terminologie 469 6.2.1 Die term doksologie in verband met Openbaring se himniese mikrotekste

gebruik 469

6.2.2 Prominente style/vorme van lofuiting 471

6.2.3 Die doksologiese mikrotekste van Openbaring en die drie

argi-genres 477

6.3 DIEPTESNITTE IN DIE DOKSOLOGIE VAN

OPENBARING

478

6.3.0 Ondersoekkoördinaat: fronton en portiek van hemelse

liturgie 478

6.3.1 Liedtekste van Openbaring 4 en 5 binne konteks in diepte

(12)

vii

6.3.1.0 Inleidende oorsig oor die eksegetiese uitleg van die twee hoofstukke 480

6.3.1.1 Struktuur van Openbaring 4 en 5 480

6.3.1.2 Detailverklaring van die vier liedtekste, twee liedperikope en die

konteks van Openbaring 4 en 5 482

6.3.1.3 Verband- en struktuurpatrone in Openbaring 4 en 5 571

6.3.1.4 Konkluderende samevatting van die diepte-ondersoek van

Openbaring 4 en 5 583

6.3.1.5 Betekenis en implikasie van die diepte-ontleding van Openbaring 4 en 5, in besonder van die himnodie, vir die nagaan van ander

liedtekste in die boek 584

6.3.2 Ander liedtekste van die himnografiekorpus vir

transgeneriese verskynsels/wisselinge ondersoek 585

6.3.3 Samevattende konklusie in verband met die dieptesnit-

ondersoek in die himniese doksologie van Openbaring 595 6.4 VOORLOPIGE BEPALING VAN DIE ROL EN BETEKENIS VAN DIE

HIMNIESE MIKROTEKSTE IN OPENBARING IN DIE LIG VAN DIE

EKSEGETIESE DIEPTE-ONDERSOEK 599

6.4.1 Generiese aspekte

599

6.4.2 Narratiewe funksie 600

6.4.3 Retoriese oorredingskrag 601

6.4.4 ŉ Basisteoretiese beginselgrondslag vir himnografie 602 6.5 KONKUSIE IN VERBAND MET DIE VOORLOPIGE BEPALING VAN DIE

ROL EN BETEKENIS VAN DIE HIMNIESE MIKROTEKSTE IN DIE

DRAMATIESE NARRATIEF OPENBARING 603

(13)

viii DEEL 4

INTEGRASIE EN KONKRETISERING VAN DIE STUDIE:

LITERÊRE DIMENSIES EN BASISTEORETIESE BEGINSELS EN

RIGLYNE VIR HIMNOGRAFIE

HOOFSTUK 7

SKRIFTUURLIKE, PRINSIPIEEL-BEGRONDE

BASIS VAN EN RIGLYNE VIR HIMNOGRAFIE

7.0 INLEIDING

609 7.1 PRINSIPIËLE BASIS VAN DIE HIMNOGRAFIE

609

7.1.0 Oorsig oor die omskrywing en vasstelling van prinsipiële

aspekte 609

7.1.1 Skriftuurlike beginselgrondslag van die himnografie 609

7.1.2 Leidende en regulerende beginsel vir himnografie:

relata refero 610

7.1.3 Basisteoretiese beginsels vir himnografie 611

7.2 RIGLYNE VIR HIMNOGRAFIE 614

7.2.0 Inleidend: behoort ŉ sleutelbegrip 614

7.2.1 Vyf riglyne vir himnografie in vyf stellings afgebaken 615

7.2.1.0 Oorsig 615

7.2.1.1 Die Woord keur die woord van die nuwe lied 615

7.2.1.2 Die Woord stileer die woord van die nuwe lied 617

7.2.1.3 Die Woord verdiep die woord van die nuwe lied 620

7.2.1.4 Die Woord simfonieer die woord van die nuwe lied 621

7.2.1.5 Die Woord transendeer die woord van die nuwe lied 623

(14)

ix

HOOFSTUK 8

SAMEVATTING VAN RESULTATE EN FINALE UITKOMS VAN

DIE NAVORSING

8.0 OORSIG 635

8.1 SAMEVATTING VAN NAVORSINGSRESULTATE 635

8.1.1 Metateorie 635

8.1.2 Interdissiplinêr-teoretiese aspekte tussen meta- en basisteorie 637

8.1.3 Basisteorie 639

8.1.3.1 Generiese aspekte van die Openbaringboek 639

8.1.3.2 Narratiewe funksie van die liedere in die dramatiese narratief 641 8.1.3.3 Retoriese effek van die doksologiese himnodie in die apokalips 642

8.1.3.4 Die rol van poëtiese seggingskrag 643

8.1.3.5 Die rol van metaforiek in die liedere 644

8.1.3.6 Teks en teks: intertekstualiteit in die laaste Bybelboek 644 8.2 INTEGRASIE EN KONKRETISERING VAN LITERÊRE

DIMENSIES EN HIMNOGRAFIESE BEGINSELASPEKTE 645

8.2.1 Skriftuurlike, prinsipieel-begronde basis van en riglyne vir himnografie 645

8.2.1.1 Prinsipiële basis van die himnografie 646

8.2.1.2 Riglyne vir himnografie 648

8.3 FINALE UITKOMS VAN DIE STUDIE 649

8.4 RIGLYNE VIR VERDERE NAVORSING 650

ADDENDA 653

(15)

I

INHOUDSOPGAWE

HOOFSTUK 1

MOTIVERING VAN DIE STUDIEONDERWERP EN

ORIËNTERING TEN OPSIGTE VAN DIE NAVORSING

1.0 INLEIDING 1

1.1 ORIËNTERING TEN OPSIGTE VAN DIE STUDIEONDERWERP 4

1.2 MOTIVERING VAN DIE ONDERWERPFORMULERING EN -KEUSE 5

1.3 PROBLEEMSTELLING 8

1.4 DOEL VAN DIE STUDIE 9

(i) Oorkoepelende doelstelling 9

(ii) Spesifieke doelwitte 9

1.5 SENTRALE TEORETIESE STELLING 10

1.6 OMLYNING VAN DIE NAVORSING 10

1.6.1 Begripsbepaling 10 1.6.1.1 Dramatiek↔dramaties 10 1.6.1.2 Epiek↔epies 11 1.6.1.3 Liriek↔liries 11 1.6.1.4 Stramien 11 1.6.1.5 Apokaliptiek 11 1.6.1.6 Konstitueer (konstituerende) 11 1.6.1.7 Liturgiese lied 11 1.6.1.8 Himne 12

1.6.2 Bepaling van wetenskaplike dissipline en veld van ondersoek 12

1.7 METODE VAN NAVORSING 13

(16)

II DEEL 1

METATEORETIESE VERTREKPUNTE VIR DIE BESTUDERING

VAN BASISTEORETIESE HIMNOGRAFIESE BEGINSELS

HOOFSTUK 2

LITERÊR-TEORETIESE PERSPEKTIEWE OP LITERATUUR EN

OP DIE BYBEL-AS-LITERATUUR

2.0 INLEIDING 21

2.1 BETEKENISBEPALING VAN DIE BEGRIP LITERATUUR 22

2.1.0 Inleidend: ordening van die ondersoek 22

2.1.1 Leksikologies-etimologiese betekenisaanduidings van die

begrip literatuur 22

2.1.2 Kenteoretiese oriëntering ten opsigte van die term literatuur 23 2.1.3 ŉ Rigtinggewende model vir die formulering van ’n

beskrywende definisie van literatuur 26

2.1.4 Werkdefinisie van literatuur 31

2.2 DIE BYBEL AS/EN LITERATUUR 31

2.2.0 Inleiding: twee benaderingshoeke te onderskei 31

2.2.1 Die Bybel is literatuur(?) 33

2.2.1.0 Inleidend: hoe ‘literêr’ is die Bybel? 33

2.2.1.1 Herkenning en erkenning van die Bybel as literatuur 33

2.2.1.2 Die Bybel en onderskeidende kenmerke van literatuur 34

(i) Literatuur vergestalt menslike ervaring

(ii) In ŉ literêre teks word betekenis onder meer deur vorm gekommunikeer (iii) Literatuur is artistiek van aard

(iv) Literatuur word gekenmerk deur ‟n besondere, spesiale gebruik van taal (v) Sekere genres kenmerk die kanon van literatuur

(17)

III

2.2.1.3 Samevattende konklusie in verband met die vraag of die Bybel

literatuur is 40

2.2.2 Historiese oorsig oor die Bybel-as-literatuur 41

2.2.2.0 Inleidend: Wat bring die geskiedenis aan die lig in verband met die literariteit

van die Bybel? 41

2.2.2.1 Die Bybelse tyd 43

2.2.2.1.0 Inleidend: konteksbepaling van die Bybelse tyd en uiteensetting van die ondersoek na die Bybel-as-literatuur in dié tyd 43

2.2.2.1.1 Die Bybel oor sy eie literariteit 44

2.2.2.1.1.1 Ou Testament: Prediker 12:9-10 44

(i) Redigering

(ii) Aandag aan literêre detail (iii) Styl

(iv) Genre

2.2.2.1.1.2 Nuwe Testament: Openbaring 1:1 46

2.2.2.1.2 Die Bybel-as-literatuur in sy kontemporêre literêre konteks 47

(i) Kontemporêre literatuur-nomenklatuur

(ii) Die term evangelie as samevatting van populêre genres in die Hellenistiese literatuurwêreld

• ‘Romance’ • ‘Aretalogy’ • ‘Biography’

(iii) Verwantskap met sekulêre literatuur (iv) Onderskeidende kenmerke van literatuur

2.2.2.1.3 Samevattende konklusie in verband met die beskouing en benadering

van die Bybel se literariteit in die Bybelse tyd 50

2.2.2.2 Die Patristiese tydperk (Vroeë Kerk) 50

2.2.2.2.0 Inleidend: konteksbepaling van die Patristiese tyd en uiteensetting van

die ondersoek na die Bybel-as-literatuur in dié tyd 50

2.2.2.2.1 Die invloed van die Klassieke retoriek in die Patristiese tyd 51

2.2.2.2.2 Meerderheidstandpunt oor die literariteit van die Bybel in die Patristiese

(18)

IV

2.2.2.2.3 Aurelius Augustinus oor die Bybel-as-literatuur 52

(i) Die Bybel vertoon dieselfde trekke van hoë literêre kwaliteit as die Klassieke retoriek (ii) Die hoë waarde van die Bybel se welsprekendheid en skoonheid van uitdrukking (iii) Vorm en inhoud is in die Bybel onskeibaar

(iv) Die Bybel is unieke literatuur

van die Bybel se literariteit in die Patristiese tydperk 56

2.2.2.3 Die Middeleeue 56

2.2.2.3.0 Inleidend: konteksbepaling van die Middeleeue en uiteensetting van

die ondersoek na die Bybel-as-literatuur in dié tyd 56

2.2.2.3.1 Pous Gregorius I (Gregorius die Grote; 540-604) 57

2.2.2.3.2 Bernard van Clairvaux (1090-1153); Thomas van Aquino (1225-1274) 58

2.2.2.3.3 Dante Alighiéri (1265-1321) 60

van die Bybel se literariteit in die Middeleeue 61

2.2.2.4 Die Renaissance en Reformasie van die sestiende en sewentiende eeue 61

2.2.2.4.0 Inleidend: konteksbepaling van die Renaissance en Reformasie en uiteensetting van die ondersoek na die Bybel-as-litratuur in dié tyd 61

2.2.2.4.1 Die gedeelde kultuurhistoriese konteks van die Renaissance en die

Reformasie 62

2.2.2.4.2 Aansluiting by Augustinus 63 2.2.2.4.3 Sleutelkonsepte van Sir Philip Sidney in verband met die

Bybel-as-literatuur 64

2.2.2.4.4 Verdere bevestiging en ontginning van Sidney se sleutelkonsepte in

verband met die Bybel-as-literatuur 65

2.2.2.4.5 Samevattende konklusie in verband met die beskouing en benadering van die Bybel se literariteitt in die sestiende- en sewentiende-eeuse

Renaissance en Reformasie 67

2.2.2.5 Die Romantiek 67

2.2.2.5.0 Inleidend: konteksbepaling van die Romantiek en uiteensetting van

(19)

V

2.2.2.5.1 Robert Lowth se ‘Lectures on the sacred poetry of the Hebrews’ (1753) 68

(i) Parallelisme in die poëtiese stof van die Bybel

(ii) Die Bybel se poëtiese vorme moet suiwer as sodanig geanaliseer word (iii) Herstel van die Bybel tot die literêre „statuur‟ van Klassieke literatuur

(iv) Bybelse poëtiese stof moet met die beste literêre teorieë en metodes benader word (v) Duidelikheid oor die objek van literêre studie

2.2.2.5.2 Tipiese benadering van die Bybel-as-literatuur deur die Romantici 70

(i) Bybelse eenvoud (ii) Bybelse sublimiteit (iii) Bybelse mitologie

2.2.2.5.3 Gevolge van die Romantiek se benadering vir die bestudering van die

Bybel-as-literatuur 71

van die Bybel se literariteit in die Romantiek van die (laat-)agtiende en negentiende

eeue 73

2.2.2.6 Ontwikkelinge in die twintigste eeu (tot ongeveer die sewentigerjare) 73 2.2.2.6.0 Inleidend: konteksbepaling van die eerste deel van die twintigste eeu en

uiteensetting van die ondersoek na die Bybel-as-literatuur in dié tyd 73

2.2.2.6.1 Ontwikkeling gedurende die eerste vyf en sewentig jaar van die twintigste eeu in literatuurwetenskaplikes se benadering van die Bybel-as-literatuur 78

(i) Richard Moulton (ii) Erich Auerbach (iii) Northrop Frye

2.2.2.6.2 Ontwikkelinge in teologiese wetenskapsbeoefening se benadering van die Bybel-as-literatuur gedurende die eerste vyf en sewentig jaar van die twintigste eeu 82

2.2.2.6.3 Samevattende konklusie in verband met die beskouing en benadering van die Bybel se literariteit in die eerste driekwart van die twintigste eeu 85

2.2.2.7 Die resente tyd (ná 1975) 86

2.2.2.7.0 Inleidend: konteksbepaling van die resente tyd en uiteensetting van

die ondersoek na die Bybel-as-literatuur in dié tydvak 86

2.2.2.7.1 Oorsig oor diverse resente benaderings tot die literariteit van die Bybel 97

(i) Geen gelykvormige benadering tot die literariteit van die Bybel bestaan nie (ii) Verskuiwing van fokus

(iii) Voorkeur vir ‟n bepaalde literatuursoort (genre) in die Bybel (iv) Komplekse benadering tot die Bybelliteratuur

(20)

VI

(v) Ambivalensie en oënskynlike onbepaalbaarheid van betekenis (vi) Die Bybel se literariteit word gedesakraliseer

(vii) Vermyding van estetiese en retoriese konvensies (viii) Teorie en teorieaanwending prominenter as teks

(ix) Vroeër gevestigde benaderings te midde van resente diversiteit

2.2.2.7.2 Instandhouding in die resente tyd van ’n vroeëre goed gevestigde benadering van

die Bybel-as-literatuur 109

(i) Robert Alter

(ii) Temper Longman III (iii) Leland Ryken

van die Bybel se literariteit in die resente tyd (ná 1975) 117

2.2.2.8 Samevattting van en gevolgtrekkings in verband met die historiese

oorsig oor die beskouing en benadering van die Bybel-as-literatuur 118

2.2.2.8.0 Inleidende opmerkings 118

2.2.2.8.1 Samevatting van die stand en evaluering van die literariteit van die Bybel

in verskillende beskouings en benaderings tydens die onderskeie hoofperiodes van

die geskiedenis 119

2.2.2.8.2 Samevattende konklusie in verband met die historiese oorsig oor die beskouings en benaderings van die Bybel-as-literatuur 122

2.2.2.8.3 Konklusie in verband met die literariteit van die Bybel in die lig van

die historiese oorsig 123

2.2.3 Die Bybel en (sekulêre) literatuur 123

2.2.3.0 Inleiding 123

2.2.3.1 Waarde-oordeel oor die literariteit van die Bybel tussen (sekulêre)

literatuur (oor die uniekheid van die Bybel) 124

2.2.3.2 Die onderlinge verhouding tussen die Bybel en (sekulêre) literatuur 127

2.2.3.2.0 Inleiding 127

2.2.3.2.1 Die Bybel en die kontemporêre literatuur van sy ontstaanskonteks 127

2.2.3.2.2 Die Bybel en latere literatuur (later as die Bybel se ontstaanskonteks) 128

2.2.3.2.3 Samevattende konklusie in verband met die onderlinge verhouding

tussen die Bybel en (sekulêre) literatuur 132

(21)

VII

Literatuur 132

2.2.3.4 Konklusie in verband met die literariteit van die Bybel in die lig

van die bespreking van die Bybel en (sekulêre) literatuur 133

2.2.4 Finale konklusie in verband met die Bybel as/en literatuur

(die literariteit van die Bybel) 133

2.2.5 Die ondersoekresultate in verband met die literariteit van die Bybel se implikasie vir die verdere verloop van die

huidige navorsing 134

HOOFSTUK 3

HOOFBENADERINGS TOT DIE STUDIE VAN LITERATUUR EN

DIE BYBEL-AS-LITERATUUR

3.0 INLEIDING 141

3.1 VERSKILLENDE BENADERINGSHOEKE TOT LITERÊRE

TEKSTE 142

3.1.0 Inleidend: sisteem in ’n polisisteem? 142

3.1.1 Hoofbenaderingswyses tot literêre tekste 143

3.1.1.1 Vier basiese komponente in die aandagveld van literêre kritiek as

agtergrond vir die bestudering van literatuur 143

(i) Mimetiese teorieë (ii) Pragmatiese teorieë (iii) Ekspressiewe teorieë (iv) Objektiewe teorieë

3.1.1.2 Oorsig oor oorhoofse sistematisering van twintigste-eeuse benaderings

tot literêre tekste 146

3.1.1.3 ŉ Indelingsraamwerk vir hierdie studie van verskillende benaderings

tot literêre tekste 147

• Historiese benaderings • Tekssentriese benaderings

• Lesersentriese benaderings

(22)

VIII

3.1.2 Relevante literêre teorieë in die bestudering van die Bybel-as-literatuur 148

3.1.2.0 Inleidende opmerking 148

3.1.2.1 Teorieë vanuit historiese benaderings 149

3.1.2.1.1 Beskrywing van teorieë met ’n historiese benaderingshoek 149

(i) Historiese studies 149

(i.i) Sentrale konsepte, temas en/of motiewe 150

(i.ii) Sosio-historiese (kultuurhistoriese) konteks 150

(i.iii) Historiese (tradisionele) instellings 151

(i.iv) New Historicism 152

(ii) Biografiese studies 153

(iii) Literêr-historiese studies 155

(iii.i) Bronnekritiek 155

(iii.iii) Redaksiekritiek 157

3.1.2.1.2 Relevansie van teorieë met ’n historiese benaderingshoek vir die huidige

studie 158

3.1.2.2 Tekssentriese benaderings 162

3.1.2.2.1 Beskrywing van teorieë met ’n tekssentriese benaderingshoek 162

(i) Formalistiese studies 163

(i.i) New Criticism en Practical Criticism 164

♦ Die invloed van die New Criticism op Bybelwetenskaplike navorsing

(i.ii) Russiese Formalisme 166

• Roman Jakobson • Boris Tomaševskij • Viktor Šklovskij

• die sogenaamde Bakhtin-Skool, ’n latere ontwikkeling binne die Formalisme • Mikhail Bakhtin & Pavel Medvedev

(23)

IX

(i.iii) Duitse werkimmanente Methode 169

• Wolfgang Kayser • Eberhard Lämmert

• Käte Hamburger

• Franz Stanzel

♦ Die invloed van die Duitse werkimmanente Methode op Bybelwetenskaplike navorsing

(i.iv) Stilistiek op taalkundige grondslag in Nederlands en Afrikaans 172

♦ Die invloed van Stilistiek op taalkundige grondslag op Bybelwetenskaplike navorsing

(ii) Strukturalistiese studies 174

(ii.i) Skakels tussen Formalisme en Strukturalisme 175 • Vladimir Propp

• André Jolles

♦ Die invloed van die skakelfigure tussen Formalisme en Strukturalisme op

Bybelwetenskaplike navorsing

(ii.ii) Tsjeggiese Strukturalisme (Praagse Skool of Praagse Linguistiese

Kring) 177

♦ Die invloed van Tsjeggiese Strukturalisme op Bybelwetenskaplike navorsing

(ii.iii) Franse Strukturalisme (Nouvelle Critique) 178

• Roland Barthes

• Claude Bremond

• Algirdas Julian Greimas

• Tzvetan Todorov

• Gérard Genette

♦ Die invloed van die Franse Strukturalisme op Bybelwetenskaplike navorsing

(ii.iv) Post-strukturalisme (Dekonstruksie) 178

• Jacques Derrida • Julia Kristeva

♦ Die invloed van Post-strukturalisme (Dekonstruksie) op Bybelwetenskaplike navorsing

(ii.v) Semiotiek 193

• Jan Mukařovský • Jurij Lotman

(24)

X

♦ Die invloed van die Semiotiek op Bybelwetenskaplike navorsing

3.1.2.2.2 Relevansie van teorieë met ’n tekssentriese benaderingshoek vir die

huidige studie 197

3.1.2.3 Lesersentriese benaderings 200

3.1.2.3.1 Beskrywing van teorieë met ’n lesersentriese benaderingshoek 200

(i) Radikale leserrespons-teorieë 202

• Stanley Fish • Norman Holland

♦ Die invloed van radikale leserrespons-teorieë op Bybelwetenskaplike navorsing

(ii) Gematigde leserrespons-teorieë 205

• Wolfgang Iser • Hans Robert Jauss

♦ Die invloed van gematigde leserrespons-teorieë op Bybelwetenskaplike navorsing

(iii) Die leser en diverse referensiële benaderings 210

• Religieuse studies • Literatuursosiologie • Argetipiese studies

• Marxistiese (sosiologiese en politiese) benaderings • Feministiese lesings van literatuur

• New Historicism

♦ Die invloed van diverse referensiële benaderings op Bybelwetenskaplike navorsing

3.1.2.3.2 Relevansie van teorieë met ’n lesersentriese benaderingshoek vir die

huidige studie 215

3.1.3 Samevatting van die bevindings in verband met die verskillende literêre hoofbenaderingswyses tot literêre

tekste en die implikasie daarvan vir die huidige studie 219

3.2 TENDENSE IN LITERÊR-TEORETIESE NAVORSING 220

3.2.0 Inleidend: ’n geheeloorsig vir die bepaling van die huidige

3.2.1 Breë historiese oorsig oor literêrteoretiese tendense 221

(25)

XI

3.2.2.1 Afname in die ontwikkeling van nuwe literêre verhaalteorieë 222

3.2.2.2 Verskuiwings in narratiewe en narratologieë 223

3.2.2.3 ‘Demokratisering’ van die leser 223

3.2.2.4 Groeiende belangstelling in die Bybel-as-literatuur 223

3.2.2.5 Holistiese benaderings met variërende aksente 224

3.2.3 Samevattende oorsig oor die huidige literêre

DEEL 2

INTERAKSIE TUSSEN METATEORIE EN BASISTEORIE

HOOFSTUK 4

ONTGINNING VAN ’N INTERDISSIPLINÊRE

EN MULTI-SUBDISSIPLINÊRE STUDIEVELD

4.0 INLEIDING 229

4.1 NAASLIGGENDE DISSIPLINES AAN DIE TEOLOGIE 230

4.2 LITERÊRE SUBDISSIPLINES, DEELWETENSKAPPE EN/ OF TOEGESPITSTE LITERÊRE STUDIETERREINE EN HULLE BYDRAE TOT EN BETEKENIS VIR DIE TEOLO- GIESE DISSIPLINE BYBELWETENSKAP, IN BESONDER

VIR DIE BESTUDERING VAN DIE OPENBARINGBOEK 231

4.2.0 Inleidende opmerkings 231

4.2.1 Genre-teorie 233

(26)

XII

4.2.1.1 Die fokus van genre-studie 233

4.2.1.1.1 Historiese geheeloorsig oor genre-onderskeidings en –teorie 233

4.2.1.1.2 Genre se (on)definieerbaarheid 235

4.2.1.1.3 Genre se drievoudige argi-tipes 237

(i) Dramatiek 238

(ii) Epiek 239

(iii) Liriek 239

4.2.1.1.4 Genre se veelvoudige, kameleontiese gestaltes 243

4.2.1.1.5 Huidige tendense in genre-navorsing 247

4.2.1.1.6 Samevatting en konklusie in verband met die fokus en konteks van

genre-navorsing 248

4.2.1.2 Genre-onderskeiding se funksie in die Bybelwetenskap, in besonder in

die bestudering van die Openbaringboek 249

4.2.1.2.1 Die belangrikheid van genre-identifisering in die bestudering van ’n Bybelboek 249

4.2.1.2.2 Die Openbaringboek se plek tussen kontemporêre literatuur en binne die generiese verskeidenheid van die Bybel, in besonder van die

Nuwe Testament 249

4.2.1.2.3 Ordening van die Openbaringboek se generiese samestelling 256

4.2.1.3 Konklusie in verband met genre-teorie se rol en relevansie in die opset

van die huidige studie 258

4.2.2 Narratologie 259

4.2.2.0 Inleidend: narratologie in die opset van die huidige studie 259 4.2.2.1 Die fokus van die narratologie

4.2.2.1.0 Stapsgewyse van teorie na praktyk: die fokus van die narratologie

vasgestel en prakties implementeerbaar gemaak 260

4.2.2.1.1 Omskrywing van die term narratologie 261

4.2.2.1.2 Narratologiese benaderings en bydraes in hulle literêre konteks 262

4.2.2.1.2.1 Samevatting van narratologiese benaderings en bydraes reeds in hierdie

(27)

XIII

4.2.2.1.2.2 Huidige stand van narratologiese navorsing 263 (i) Mees resente publikasies waarin algemene verhaalteorie

gesistematiseer word 264

(ii) Narratologie in resente literêre konteks 265

4.2.2.1.3 Samevatting van en konklusie in verband met narratologiese navorsing se fokus binne die huidige algemene literêr-teoretiese konteks

waarbinne hierdie studie sy plek vind 267

4.2.2.1.4 Finale afbakening van die literêre subdissipline narratologie se fokus:

van teoriebeskrywing na praktiese implementering 268

4.2.2.1.4.1 Verhaalteorie in bruikbare apparatuur saamgetrek 269 (i) Gemotiveerde keuse van ‟n geskikte narratologiese model 270 (ii) Beskrywende uiteensetting van die geselekteerde analisemodel van

Mieke Bal 272

• Geskiedenis

• Verhaal

• Teks

(iii) Finale evaluering van die bruikbaarheid van Mieke Bal se

narratologiese analisemodel 273

4.2.2.1.4.2 Narratologiese konsepte in begrippe omskryf 275 4.2.2.1.4.3 Narratologiese terme as instrumente gebruik

(wyse van implementering) 275

4.2.2.2 Narratologie se funksie in die Bybelwetenskap, in besonder in die bestudering van

die Openbaringboek 276

4.2.2.2.1 Die verband tussen narratologie en teologies-eksegetiese

Struktuuranalisering 276

4.2.2.2.2 Resente teologiese Openbaring-literatuur met ’n verhaalteoretiese oriëntering 277

4.2.2.3 Konklusie in verband met narratologie se rol en relevansie in die opset

4.2.3 Poëtiek 278

4.2.3.1 Die fokus van die poëtiek 278

4.2.3.1.1 Terminologiese onderskeid: poëtiek – poëtika 278

4.2.3.1.2 Studieveld van die poëtiek 279

(28)

XIV

4.2.3.1.4 Poëtiese seggingskrag 280

4.2.3.1.5 Poësie en prosa 281

4.2.3.2 Poëtiek se funksie in die Bybelwetenskap, in besonder in die

4.2.3.3 Konklusie in verband met die literêre subdissipline poëtiek se rol

en relevansie in die opset van die huidige studie 283

4.2.4 Retoriese analise 284

4.2.4.1 Die fokus van retoriese analise as literêre subdissipline 284 4.2.4.2 Retoriese analise se funksie in die Bybelwetenskap, in besonder in die bestudering

van die Openbaringboek 285

4.2.4.2.1 Retoriese analise in Bybelwetenskaplike navorsing 285

4.2.4.2.2 Retoriese analise se funksie in die bestudering van die

Openbaringboek 287

▪ Retoriese analise en Openbaring as ŉ dramatiese narratief

▪ Retoriese belang van die Griekse kultuurhistoriese konteks vir die sinvolle

ontsluiting van Openbaring

4.2.4.3 Konklusie in verband met die literêre subdissipline retoriese analise

se rol en relevansie in die opset van die huidige studie 290

4.2.5 Metaforiek 291

4.2.5.1 Die fokus van metafoorstudie 291

4.2.5.2 Metaforiek se funksie in die Bybelwetenskap, in besonder

in die bestudering van die Openbaringboek 293

4.2.5.3 Konklusie in verband met metaforiek se rol en relevansie in die opset

4.2.6 Intertekstualiteit(-teorie) 295

4.2.6.0 Inleidend: intertekstualiteit in die opset van die huidige studie 295

(29)

XV

4.2.6.1.1 Historiese oorsig oor beskouinge van en benaderings tot

Intertekstualiteit 295

4.2.6.1.2 Kort beskrywing van die ontwikkeling van intertekstuele teorie tydens

en sedert die oorgang van tekssentriese na lesersentriese literatuurbenaderings 297

4.2.6.1.3 Die terminologie van intertekstualiteit(-teorie) 298

4.2.6.1.4 Intertekstualiteit(-teorie) se rol in die bepaling van teksbetekenis 299

4.2.6.2 Intertekstualiteit(-teorie) se funksie in die Bybelwetenskap,

in besonder in die bestudering van die Openbaringboek 301

4.2.6.2.1 Intertekstualiteit en ontwikkelinge in die Bybelwetenskap 301

▪ Aanhaling ▪ Allusie ▪ Eggo

4.2.6.2.2 Aanwending en gebruikmaking van intertekstualiteitteorie se

perspektiewe in Bybelwetenskaplike navorsing 305

4.2.6.2.3 Intertekstualiteit se besondere funksie in die Openbaringboek 306

(i) Die Openbaringboek ‟n unieke intertekstuele geskrif 306 (ii) Joodse skrywers se gebruik van die Ou Testament, toegespits op

Openbaring as ‟n intertekstuele geskrif 309

(iii) ŉ Belangwekkende debat in verband met intertekstualiteit in Openbaring 311 (iv) Verantwoordelike aanwending van intertekstualiteitteorie se resultate

in die ontsluiting van die Openbaringboek 312

4.2.6.3 Konklusie in verband met intertekstualiteit(-teorie) se rol en relevansie

in die opset van die huidige studie 312

4.2.7 Samevatting en bevinding ten opsigte van die rol en relevansie van die

onderskeie literêre subdissiplines, deelwetenskappe en/of toegespitste literêre studieterreine vir die teologiese dissipline Bybelwetenskap, in besonder vir die

4.3 IMPLEMENTERING VAN LITERÊRE DIMENSIES EN PERSPEKTIEWE IN DIE ONTWIKKELING VAN ’N

TEOLOGIESE BASISTEORIE 313

4.3.0 Inleiding 313

4.3.1 Wyse van implimentering van literêre dimensies en

(30)

XVI

4.3.2 Formulering van ŉ benaderingshoek tot die studie van Openbaring 315 4.3.3 Vasstelling van ’n metode vir navorsing wat afgestem word op

die analise, eksegetiese ontsluiting en interpretasie van die Openbaringboek316

DEEL 3

BASISTEORETIESE HIMNOGRAFIESE BEGINSELS

IN DIE BOEK OPENBARING

HOOFSTUK 5

MAKROSTRUKTURELE ANALISE VAN DIE DRAMATIESE

NARRATIEF OPENBARING

5.0 INLEIDING 323

5.1 VORM-INHOUD-KONFIGURASIE (GESTALT) VAN OPENBARING: ÉÉN VERHAAL GEÏNTEGREER

IN ÉÉN STRUKTUELE KORPUS? 325

5.1.0 Inleidend: benadering tot die vasstelling van strukturele integriteit in die

boek 325

5.1.1 Teksoorsprong en –samestelling 325

5.1.2 Verhaalintegriteit 326

5.2

ONDERSKEIDING VAN SEGMENTE IN DIE

Ἀποκάλσψις Ἰησοῦ Χριστοῦ 329

5.3 DIFFERENSIëRING VAN NARRATIEF-TIPES IN DIE

ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΟΥ 334

5.3.0 Inleidend: strukturele eenheid, narratiewe diversiteit 334

(31)

XVII

5.3.2 Onderliggende/grondliggende narratief 335

5.3.3 Dramatiese narratief 335

5.3.4 Segmentele narratiewe 336

5.3.5 Sikliese subnarratiewe 336

5.4 NARRATOLOGIESE LESING CUM KURSORIESE EKSEGESE VAN DIE MAKROKONSTRUKSIE

OPENBARING 339

5.4.0 Inleidend: ’n drieledige ondersoek om struktuurpatrone te identifiseer 339 5.4.1 Narratologiese lesing cum kursories-eksegetiese analise

van die eerste segmentele narratief (Op. 1:1-3:22) 339 5.4.1.1 Die vlak van die geskiedenis (fabula/story/histoire/Geschichte) 339

5.4.1.1.1 Gebeurtenisse 340

5.4.1.1.2 Akteurs 341

5.4.1.1.3 Tyd 342

5.4.1.1.4 Plek 344

5.4.1.2 Die vlak van die verhaal (sjužet, plot, discours, fabel) 345

5.4.1.2.1 Volgorde 345

5.4.1.2.2 Ritme 347

5.4.1.2.3 Frekwensie 348

5.4.1.2.4 Van akteurs na personages (karakters) 350

(i) Hoofakteurs van die geskiedenis opgebou tot hoofkarakters in die verhaal 350

▪ God

▪ Jesus Christus, Iemand soos die Seun van die mens ▪ Gees

▪ Johannes

▪ Die een wat die woorde van die profesie lees (een van die ontvangers van die

apokalips)

▪ Die wat die woorde hoor en bewaar (die groep ontvangers van die apokalips) ◦ Bedreigde kandelaar Efese: suiwer sonder liefde

◦ Armlastige Smirna: tot die dood toe ryk ◦ Gevaarsone Pergamum: wêreldgees in die kerk

(32)

XVIII

◦ Verleidelike bordeel Tiatira: owerspel in die kerk ◦ Kerkhof Sardis: lewendig-dood

◦ Geopende deur Filadelfia: magswoord die wagwoord ◦ Lou Laodisea: walglik ryk.

(ii) Ondergeskikte akteurs van die geskiedenis opgebou tot karakters in die verhaal 367

5.4.1.2.5 Van plek na ruimte 368

5.4.1.2.6 Fokalisasie 368

(i) Wie praat? 369

(ii) Wie sien? 370

5.4.1.3 Die vlak van die teks (narration in Engels en Frans) 370

van die tweede segmentele narratief (Op. 4:1-11:19) 373 5.4.2.1 Die vlak van die geskiedenis (fabula/story/histoire/Geschichte) 373

5.4.2.1.1 Gebeurtenisse 373

5.4.2.1.2 Akteurs 376

5.4.2.1.3 Tyd 378

5.4.2.1.4 Plek 378

5.4.2.2.1 Volgorde 379

5.4.2.2.2 Ritme 380

5.4.2.2.3 Frekwensie 384

(i) Hoofakteurs van die geskiedenis opgebou tot hoofkarakters in die

verhaal 386

▪ God

▪ Die Leeu uit die stam van Juda, die Afstammeling van Dawid; die Lam wat

geslag is

▪ Gees

▪ Die eerstepersoonsverteller ▪ Drie kringe troonfigurante

(33)

XIX

◦ Identifisering van die vier lewende wesens in die eerste sirkel

◦ Identifisering van die vier en twintig ouderlinge van die middelkring

◦ Identifisering van die miljoene der miljoene engele van die buitesirkel ▪ Die skepping, ontelbare menigte, stemme in die hemel

(ii) Ondergeskikte akteurs van die geskiedenis opgebou tot karakters in

die verhaal 397

5.4.2.2.6 Fokalisasie 399

5.4.2.3 Die vlak van die teks (narration in Engels en Frans) 400

van die derde segmentele narratief (Op. 12:1-22:21) 404 5.4.3.1 Die vlak van die geskiedenis (fabula/story/histoire/Geschichte) 404

5.4.3.1.1 Gebeurtenisse 404

5.4.3.1.2 Akteurs 409

5.4.3.1.3 Tyd 410

5.4.3.1.4 Plek 411

5.4.3.2.1 Volgorde 411

5.4.3.2.2 Ritme 414

5.4.3.2.3 Frekwensie 416

(i) Hoofakteurs van die geskiedenis opgebou tot hoofkarakters in

die verhaal 419

▪ God

▪ Jesus Christus

◦ Die manlike kind wat gebore word (12:5) ◦ Die Lam (14:1,4; 15:3a; 17:14; 19:7) ◦ Iemand soos die Seun van die mens (14:14) ◦ Die Ruiter op ‟n wit perd (19:11-16)

(34)

XX

◦ Alfa en Omega, Eerste en Laaste, die Begin en die Einde (22:13) ◦ Die Afstammeling en Geslag/Nakomeling van Dawid (22:16b) ◦ Die helder Môrester (22:16c)

▪ Gees

▪ ΚἀγὼἸωάλλεο ὁ…Dit is ek, Johannes, wat...; 22:8a)

▪ Begunstigde begunstigers van die Protagonis

◦ Die vrou met die son beklee, die maan onder haar voete en ‟n kroon van

twaalf sterre op haar kop (12:1-2, 5-6, 13-17)

◦ Die heilige stad, die nuwe Jerusalem (21:2,9-22:5) ◦ Honderd vier en veertig duisend verseëldes (14:1-5)

◦ Troonfigurante, bestaande uit die vier en twintig ouderlinge (19:4) en

die vier lewende wesens (15:7; 19:4)

▪ Die Antagonis cum suis deur wie die Protagonis geopponeer word

◦ Die sewekoppige vuurrooi draak (12:3-4,7-9,13-18; 20:2-3,7-8,10) ◦ Die berugte sedelose vrou (17:1-6, 18-18:24), die groot stad Babilon

(17:18-18:24)

(ii) Ondergeskikte karakters 436

5.4.3.2.6 Fokalisasie 437

5.4.3.3 Die vlak van die teks (narration in Engels en Frans)

5.4.4 Samevattende konklusie in verband met struktuurpatrone

in die drie segmentele narratiewe 443

5.5 VOORLOPIGE BEPALING VAN DIE ROL EN BETEKENIS VAN DIE HIMNIESE GEDEELTES IN OPENBARING OP GROND VAN DIE

MAKROSTRUKTURELE ANALISE 445

5.5.1 Generiese funksie van die poëtiese mikrotekste in die makrostruktuur 445 5.5.2 Narratiewe funksie van die liedere in die apokalips 446 5.5.3 Retoriese funksie van die himnes in die dramatiese narratief 447 5.5.4 ŉ Basisteoretiese beginselgrondslag vir himnografie 448

(35)

XXI HOOFSTUK 6

EKSEGETIESE DIEPTE-ONDERSOEK VAN HIMNIESE

MIKROTEKSTE IN OPENBARING

6.0 INLEIDING 351

6.1 AFBAKENING VAN HIMNIESE MIKROTEKSTE 452

6.1.0 Inleidend: die verband tussen benadering, kriteria en

afbakening 452

6.1.1 Afbakeningskriteria 452

6.1.1.0 Logiese stappe om kriteria vas te stel 452

6.1.1.1 Kriteria deur literêr-kulturele konteksaspekte van Openbaring

beïnvloed 453

6.1.1.2 Kriteria vanuit ŉ historiese vormkritiese benadering vasgestel 454 6.1.1.3 Kriteria uit ŉ stilistiese en ko-tekstuele vertrekpunt saamgestel 454 6.1.1.4 Kriteria deur ŉ intertekstuele en intratekstuele benadering gevorm 456 6.1.1.5 Konklusie in verband met die verskillende afbakeningskriteria en die

implikasie daarvan vir liedafbakening 457

6.1.1.5.1 Samevattende konklusie 457

6.1.1.5.2 Implikasie van die konklusie vir liedafbakening 457

(i) Tekseksterne faktore 458

(ii) Teksinterne aspekte 458

6.1.2 Punktuele afbakening van liedtekste 459

6.1.2.0 Oriëntering 459

6.1.2.1 Himniese gedeeltes 460

6.1.2.2 Identifikasie van afsonderlike liedere 460

6.1.2.3 Somtotaal van die afsonderlike liedere 462