Laat je voeten spreken : op zoek naat The Real in het straatvoetbal van Amsterdam

Hele tekst

(1)

(2) Universiteit van Amsterdam Masterscriptie Culturele Antropologie. Laat je Voeten Spreken Op zoek naar The Real in het Straatvoetbal van Amsterdam. Naam. Frank de Ruiter. Studentnummer. 9359974. Adres. Tweede Leliedwarsstraat 7-1, 1015TB Amsterdam. Email. fderuit@gmail.com. Universiteit. Universiteit van Amsterdam. Studierichting. Culturele Antropologie. Onderdeel. Masterscriptie. Begeleider. Francio Guadeloupe. Inleverdatum. 21 juni 2013.

(3) Abstract This thesis examines the different processes of authentication by which youth construct their individual identities as Real street soccer players and how they make their culture Real. The first part is concerned with the historical narrative of Real street soccer. I will argue that there exists no such thing as one authentic version of Real street soccer as each generation develops its own authentic version of the game. The development of these styles is strongly influenced by (borrowing Appadurai's terminology) global mediascapes and ideoscapes. Members of the scene authenticate their own practices and emplace themselves within the narrative of the ‘street’ that they recognize as a Real. If you are true to the ideals of the ‘street’, if you develop your own authentic style as a player, and respect the unwritten values of street soccer, that's enough to be accepted by the community as a Real street soccer player. In order for them to ‘make their culture Real’, street soccer players have to ‘live’ their sport. Only in performance can they do so. Then they actually experience the sport with all their senses. Following Birgit Meyer and Michel Maffesoli, I claim that it is through the embodied experience of a performance that they feel that they belong to the style of street soccer. Sport has the capacity to unleash strong affect and this affect brings us in contact with a part in ourselves that philosophers call The Real. In the final part I want to make a theoretical argument, which consists of an integration of diverging theories of philosophers Zizek, Foucault, Badiou and Deleuze on The Real. In order to be true to their selves, street soccer players need to connect to The Real that lies hidden inside them. The aim of this research is to find out how The Real and The Symbolic are interrelated. I will argue that in spite of the efforts of global commercial forces to invoke the emergence of the Real street soccer, The Symbolic needs the Real but cannot fully incorporate it. Keywords Authenticity, The Real, popular culture, style, aesthetics, performance, street soccer, embodiment, Michel Foucault, Care of the Self, Slavoj Zizek, phenomenology..

(4)

(5) Voorwoord In deze scriptie herken ik ook mijn eigen zoektocht naar The Real. Zoals een straatvoetballer Echtheid kan zoeken en vinden in het straatvoetbal, heb ik hem gezocht in antropologie. En zo schuilt er volgens mij een Real in elke lifestyle voor wie deze ervaart als een passie die hij diep van binnen voelt. Deze scriptie is onderdeel van het project ‘Panna’s en Akka’s’ van de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met cultureel platform Imagine IC. In september presenteren zij dit project over straatvoetbal als cultureel erfgoed van de stad Amsterdam met een expositie waar ik graag aan mee wilde werken. Daarnaast werd ik getroffen door een vlaag nostalgie toen ik hoorde van dit project. Ooit was straatvoetbal ook mijn Real. Het was alsof ik mijn eigen herinnering aan mijn jongensleven, waarin ik niets liever deed dan op straat voetballen, kon reanimeren. Voetballen op straat bezit een kracht die mensen verbindt. Ik heb me verbaasd dat mijn eigen fascinatie voor het spel nog steeds levend bleek. Nog altijd kan ik urenlang op een pleintje rondhangen tussen een groep jongens die daar voetbalt. Dit onderzoek heeft me ook geleerd hoe het is om me in mijn eigen stad in verschillende lagen te begeven. Vanuit de leefwereld van de jongeren op het plein stapte ik dan weer op mijn fiets, en reed ik door dezelfde straten naar een ander Amsterdam, door een onzichtbare muur mijn eigen leven in. In de eerst plaats wil ik mijn begeleider Francio Guadeloupe bedanken voor zijn enthousiaste begeleiding en de voor mij verrijkende gesprekken met verrassende, diepzinnige inzichten waarvan ik bang was dat ik de inhoud snel zou vergeten zijn als ik ze niet zou opnemen. Daarnaast projectleider Yassine Boussaid van Imagine IC voor de introductie in de wereld van het straatvoetbal. En ik wil de straatvoetballers bedanken die hun medewerking hebben verleend aan mijn onderzoek. Mijn grootste dank gaat daarbij uit naar Ed, Orry, Issy en Djuke die mij toegang hebben verleend tot hun sociale leven tijdens hun tour over de Antillen en inzichten hebben verschaft in hun groepsgedrag. ‘What happens on the tour, stays on the tour!’ riepen ze meteen na aankomt op Curacao. Sorry jongens, maar daar kan een antropoloog zich niet helemaal aan houden …. Amsterdam, 21 juni 2013.

(6) Inhoudsopgave 1.. Inleiding. 1. 2.. Het Echte Straatvoetbal. 13. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7. 13 16 17 21 24 27 29. 3.. 4.. 5.. De Straatvoetbalpleintjes in Amsterdam Straatvoetbal als Popular Culture Straatvoetbal als Esthetische Stijl De Ontwikkeling van Straatvoetbal tot Scene Van Underground naar Mainstream Straatvoetbal van Nu Conclusie. Op zoek naar de Echte straatvoetballer. 30. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7. 30 33 36 38 41 43 46. Straatcultuur Respect Afdwingen Zelfverzekerde houding Loyaliteit Eigen Stijl Straat en Straatvoetbal komen samen: de Panna Conclusie. Performance maakt straatvoetbal Echt. 47. 4.1 4.2 4.3 4.3. 49 51 54 57. Betekenis uit zintuiglijke ervaring Intuïtieve improvisatie als Herkenning van Echtheid Flow tijdens Performance Conclusie. Op zoek naar The Real. 58. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5. 58 59 62 65 67. Care of the Self van Foucault The Real van Zizek The Sublime The Event van Badiou Conclusie. 6.. Epiloog: 6 mei 2013. 68. 7.. Conclusies. 74. Literatuurlijst. 79. Bijlage 1: Setting en Populatie. 84. Bijlage 2: Reflectie op onderzoeksmethode tijdens veldwerk. 85.

(7) 1. Inleiding Een sporthal op Sint Maarten is een onwaarschijnlijke setting voor een straatvoetbalwedstrijd van vier Amsterdamse jongens. Door de open deuren zie ik palmbomen en een in felle kleuren beschilderd, vervallen barretje met golfplaten dak en wat plastic stoeltjes met daarop een paar luierende rastafari’s. Binnen staan de Street Kings klaar om de vloer te betreden voor een wedstrijd tegen een selectie van de beste spelers van het eiland. Hiphop muziek schalt door de hal, de deejay staat bij ze aan de rand van het veld en kondigt ze aan in het Engels als boksers die op het punt staan ring gaan betreden. ‘All the way from Holland, the Street Kings. Featuring Edje’. Ed loopt het veld op, gevolgd door ‘Issy Hitman, Orry and Djuke’. De driehonderd mensen op de tribune klappen beleefd en de jongens blijven in het midden van het veld staan. Ze lijken verveeld, lachen wat en zwaaien naar het publiek. In tegenstelling tot de tegenstanders doen ze geen warming up maar schieten ongeïnteresseerd wat ballen op doel waar de uit Suriname ingevlogen doelman een bijrolletje moet vervullen. Normaal gesproken zijn ze veel sterker dan hun tegenstander en dat willen ze ook uitstralen. Dat is één van de ongeschreven wetten van het straatvoetbal. Altijd laten zien dat je alles onder controle hebt, of het nou zo is of niet. De nonchalance spat er vanaf. Issy heeft niet eens de moeite genomen zijn voetbalschoenen mee te nemen en ze spelen allemaal in een andere outfit afgezien van het witte Street Kings shirt. Orry houdt zijn rode pet op zodat zijn rasta’s niet in de weg zitten straks. Ook dit past in de wetten van het straatvoetbal. Iedere speler heeft zijn eigen stijl. Ik verwacht hetzelfde beeld dat ik de afgelopen twee weken heb gezien dat ik met deze jongens op tournee ben op de Antillen. Ze zullen geroutineerd wat ingenieuze schijnbewegingen (akka’s) laten zien waarmee ze hun tegenstanders achteloos het bos in sturen, en het zal ze af en toe lukken een tegenstander de bal door de benen zal spelen, een panna. Uiteindelijk scoren ze een paar doelpunten en een half uur later stappen ze als overwinnaars van het veld. Vandaag verloopt het anders. De eerste minuten zijn plichtmatig als altijd. Maar dan, na een gelukte akka, reageert het publiek enthousiaster dan ik gewend ben. Een gejoel zwelt aan van bovenaf de tribunes en vult de hal. De jongens moeten het ook voelen. Het lijkt alsof ze het zelf niet doorhebben maar ineens lukken dingen die eerder vaak mislukten. Een halve seconde te laat is ineens op tijd. De bal gaat sneller. . 1 .

(8) van de één naar de ander en er hangt een andere energie. Djuke dartelt met een constante lach op zijn gezicht over het veld, achteloos zijn tegenstanders ontwijkend. Hij zou een smoking aan kunnen trekken, zo elegant speelt hij. Ed heeft een andere stijl, hij speelt meer op kracht en daagt zijn tegenstander uit. Als hij hem eenmaal passeert, komt hij terug voor een tweede of zelfs derde maal. Dan staat hij ineens bovenop de bal, doet zijn armen over elkaar en kijkt de jongen strak aan. De vernedering is compleet. Het publiek gaat uit zijn dak. Ik zie Orry klapperen, zijn handelsmerk. Razendsnel gaat de bal dan eindeloos van zijn linker naar zijn rechtervoet en terug. Voetbal wordt dans. Na afloop zal hij me vertellen dat hij niet doorhad dat hij precies in het ritme van de muziek zat. Dan krijgt Issy, de onverschilligheid zelf, de bal in de hoek van het veld. Hij passeert twee, drie tegenstanders, komt voor het doel, speelt de keeper uit en een schijntrap zorgt ervoor dat die ineens op de grond ligt. Dan voert hij met de bal een pirouette uit om met de rug naar het doel te eindigen, wipt de bal met zijn rechtervoet omhoog en via de hak van zijn linkervoet verdwijnt de bal met een boog over de keeper en een paar verdedigers in het doel. Ik voel een rilling door mijn lijf lopen. Na al die jaren die ik zelf heb gevoetbald, zie ik iets gebeuren dat ik niet eerder heb gezien. Alles lijkt even stil te staan. De keeper zit achterstevoren op zijn knieën een paar meter voor zijn doel, verslagen, verdedigers kijken ongelovig om zich heen, mijn vinger drukt plots niet meer op de ontspanknop van mijn fototoestel waardoor het ratelen van de sluiter stopt. Even lijkt het ook stil in de hal, tot er ineens een woest gejoel losbarst. Issy wil desondanks nonchalant als altijd teruglopen naar de middenlijn maar daar staat Ed klaar om tegen hem op te springen. Die moet het ook gevoeld hebben. Ze omhelzen elkaar. Dit moment is puur, de blijdschap Echt. Ik vraag me af wat ik gezien heb? Sport werd even kunst, nonchalance werd passie en plezier, vier jongens werden een team, en de toeschouwers kwamen samen met de spelers. En een georganiseerde performance voelde ineens Echt.. . 2 .

(9) Issy scoort zijn ‘onmogelijke’ doelpunt. . 3 .

(10) Het is april 2013. Ik ben met de straatvoetballers Ed, Orry, Issy en Djuke op tour over de Antillen voor mijn onderzoek naar straatvoetbal. Na clinics met schoolkinderen op Bonaire, een paar toernooitjes op Curaçao en wedstrijden tegen verslaafden en gevangenen op Aruba, zijn we op Sint Maarten beland. En hier heb ik eindelijk het Echte straatvoetbal gezien. In de loop van mijn onderzoek dook het woord Echt altijd weer op. Het zat al in de eerste vraag die ik mezelf stelde toen ik aan het veldwerk voor dit onderzoek begon en op zoek ging naar de hoofdpersonen voor dit verhaal: ‘Wie is een Echte straatvoetballer?’. Hoe herken ik hem? Omdat het winter was belandde ik bij zaalvoetbalwedstrijden omdat ik wist dat sommige straatvoetballers hier naar uitweken vanwege het weer. Dan observeerde ik publiek en spelers en vroeg mezelf en andere toeschouwers wie de straatvoetballers waren. Hoe kon ik ze herkennen? En hoe herkennen ze elkaar? Wat maakt ze een groep? Het zijn vragen waarop meestal geen makkelijk antwoord te geven is. Ook niet door de straatvoetballers zelf. Het werd mijn zoektocht om het Echte straatvoetbal te zien, het voetbal zoals ik het vroeger zelf beleefd heb toen ik dag en nacht op straat voetbalde en het voor mij ook nog Echt was. Twee wintermaanden in Nederland had ik geprobeerd de wereld van het straatvoetbal binnen te stappen om deze subcultuur te begrijpen. Door naar ze te kijken, hun wedstrijden te observeren en ze te interviewen, hoopte ik te begrijpen hoe hun wereld in elkaar zit. Tot Ed op een dag vertelde dat ze op tournee zouden gaan naar de Antillen en tegen me zei: ‘Waarom ga je niet met ons mee? Dan leer je onze wereld pas Echt kennen’. Deels zal ik de antwoorden op mijn vragen over de authenticiteit van straatvoetbal zoeken in een Symbolische benadering van de jeugdcultuur van straatvoetbal. Ik zal laten zien hoe straatvoetballers een verhaal vertellen over zichzelf1 en hoe het straatvoetbal verbonden is met ‘de straat’. Dat is de Symbolische, de rituele kant van deze cultuur. De verbinding tussen ‘straat’ en voetbal is niet altijd duidelijk zichtbaar. Als straatvoetballers zeggen dat ze van de ‘straat’ zijn, claimen zij toegang te hebben tot een Waarheid: de ‘straat’. Maar zij kunnen niet duidelijk beargumenteren wat deze Waarheid is. Alsof zij toegang hebben tot een Waarheid die niet met het blote oog is waar te nemen maar er wel is. Victor Turner stelt dat performances, die hij ziet als 1 Zoals Clifford Geertz dat beschrijft in zijn onderzoek naar de Balinese cockfights waarin de inwoners van Bali door de hanengevechten een verhaal vertellen over zichzelf. . . 4 .

(11) ‘drawing boards on which creative actors sketch the designs for living that seem more suitable or interesting to them’ (Turner 1988: 24), aanwijzingen kunnen geven in de zoektocht naar de kennis en inzichten die Van de Port ‘impliciete sociale kennis’ noemt. Performances zijn zo een setting waarin kennis die normaal gesproken niet in taal is uit te drukken, zichtbaar kan worden (Van de Port 1998: 101). Straatvoetbal is zo’n performance. Het zijn de wedstrijden waarin de spelers impliciet kennis verspreiden over wie ze zijn en die ze niet kunnen uitdrukken in gesprekken. Een deel van deze scriptie is dan ook gestoeld op een fenomenologische zienswijze, in navolging van Michael Jackson die fenomenologie beschouwt als ‘an investigation into the structures of experience which precede connected expression in language … the scientific study of experience … an attempt to describe human consciousness in its lived immediacy’ (Jackson 1996: 2). In deze scriptie zal ik antwoorden geven op de vraag hoe straatvoetballers in hun scene gevoelens van Echtheid ervaren. In het eerst deel zal ik antwoord geven op de vragen ‘Wat is het Echte straatvoetbal?’ en ‘Wie is een Echte straatvoetballer’. Ik wil inzichtelijk maken hoe straatvoetballers de ‘straat’ verbinden aan gevoelens van Echtheid. Na de beantwoording van deze vragen wil ik me concentreren op de beleving van straatvoetbal als een performance waarin ik wil onderzoeken hoe straatvoetballers hun cultuur Echt maken. In het laatste deel zal ik het straatvoetbal op een Lacaniaanse wijze beschouwen als The Real.. . 5 .

(12) Theoretisch Kader Straatvoetbal is iets dat van binnenuit komt, je bent ervoor geboren. Edje. In een gesprek waarin Ed en ik op zoek zijn naar de Echte straatvoetballer, vertelt hij me dat hij voelt dat straatvoetbal zijn leven is en dat dit is wie hij wil zijn. Daar ligt voor hem de sleutel voor wie een Echte straatvoetballer is. Het doet me denken aan uitspraken van Nietzsche. In mijn achterhoofd hoor ik hem verkondigen dat de mens zichzelf vorm moet geven. Word wie je bent! Sinds de achttiende-eeuwse Romantiek zoekt de Westerse mens de zin van zijn leven minder in het dienen van God of wetenschappelijke vooruitgang, maar zoekt hij een diepere Waarheid in zichzelf. Charles Taylor omschrijft het in The Ethics of Athenticity als ‘being true to oneself’ (Taylor 1991: 15). Dit gevoel is volgens hem de kern van het moderne ideaal van authenticiteit: zelfvervulling. Dit klinkt eenvoudiger dan het is. Want wie is dan die innerlijke ‘ik’ waar we naar op zoek zijn en aan wie we trouw moeten blijven? Die is voor iedereen anders. En hoe puur kan deze ‘ik’ zijn? Zijn we niet allemaal beïnvloed door onze omgeving, onze afkomst of de laatste reclamecampagne? Voor Nietzsche schuilt authenticiteit in de mens die ‘de dichter van zijn leven’ is: het leven als kunstwerk. De straatvoetballer als kunstenaar die een oorspronkelijk werk van zijn leven maakt? Het is een constructivistische benadering in de zoektocht naar authenticiteit die zo belangrijk is in de hedendaagse maatschappij. Ook in het begrip van Michel Foucault’s ‘Care of the Self ‘ staat het ontwikkelen van jezelf centraal om zo toegang te krijgen tot een soort waarheid die in jezelf zit. Deze filosofie gaat niet uit van de aanwezigheid van een vastliggende natuur in ieder mens maar in het geloof dat ieder mens zichzelf vorm kan geven. Authenticiteit is nauw verbonden met individuele vrijheid. Het idee van vrijheid klinkt rooskleurig maar de postmoderne mens voelt zich vaak ver verwijderd van zijn ware ik. Hij ziet zijn dagelijkse werkelijkheid dan als een schijnwerkelijkheid en wil in contact komen met het Echte waarvan hij denkt te weten dat het in hem zit. Op allerlei manieren gaat hij op zoek. Bewegingen als New Age of yoga zoeken een spirituele waarheid van binnenuit. De god zit in onszelf. Anderen zoeken hem in extreme sporten als skydiven of op de toppen van de Himalaya. Deze vorm van authenticiteit is een (vaak individuele) zoektocht van de (hogere) middenklasse. Zij . 6 .

(13) gaan parachutespringen om gevoelens van Echtheid te ervaren. Hier speelt het begrip Klasse een rol. De jongeren die in op de pleinen van de grote steden in Nederland voetballen, behoren niet tot de hogere middenklasse. Ze hebben óf geen geld om te gaan parachutespringen en diepzeeduiken, óf het interesseert ze niet. Op het strand van Bonaire zitten we te kijken hoe een ouder echtpaar pogingen doet onder water te verdwijnen. Met een zuurstoftank op de rug, duikbril en flippers, staan zij op het punt de onderwaterwereld te ontdekken. Hulpeloos drijven ze aan de oppervlakte tot hilariteit van de jongens. “Zijn ze wat kwijt of zo? Dat zou je ons nooit zien doen. Blanken doen altijd dit soort dingen, bergen beklimmen, diepzeeduiken …. Die spanning zoeken en dan tegen elkaar zeggen ‘Als het misgaat zijn we dood’. Niks voor ons. Zie jij weleens een neger op een berg op Discovery? Nee, bij ons is het anders. Wij zeggen: ‘Als het misgaat, is ze zwanger ..’. De jongens hebben misschien gelijk als ze opmerken dat deze mensen iets kwijt zijn maar hebben er waarschijnlijk niet over nagedacht dat deze mensen wellicht nauwer in contact willen komen met de natuur, gevoelens van Echtheid willen ervaren. Zij eten liever kip bij Kentucky Fried Chicken dan het vlees van een buffel dat ze zelf hebben geschoten tijdens een safaritrip. Ik stel dat zij wel degelijk op zoek zijn naar Echtheid maar dat deze voor hen een andere betekenis heeft. Net als Ed voelen vele straatvoetballers dat straatvoetbal een vorm van zelfvervulling is. Om een Echte straatvoetballer te zijn, moet je het van binnen voelen. Zo bepaalt het deels hun individuele identiteit. Maar ze vormen ook een groep, een scene. Authenticiteit ligt voor de straatvoetballer niet enkel in een individuele behoefte dat je trouw moet zijn aan jezelf maar dat je trouw moet zijn aan de cultuur van straatvoetbal. Dit is een andere vorm van authenticiteit. Straatvoetballers zoeken Echtheid op hun eigen terrein. Hun wereld is de ‘straat’, de grootstedelijke wereld waar jongeren vormen van verbinding zoeken. Deze verbinding vinden ze in muziek (hiphop), dans (breakdance) of andere esthetische uitingen van stijl zoals graffiti en skaten. Of straatvoetbal. Echt heeft dan de betekenis van ‘keeping it real’. Maar hoe maken jongeren hun cultuur Real? Niet iedere jongen die op straat een balletje hoog kan houden, is een straatvoetballer. Zoals niet iedere jongen die rapt onderdeel is van de Hiphop Nation. In zijn studie naar Hiphop in Australië legt Ian Maxwell uit dat jongeren deel willen uitmaken van de hiphop ‘cultuur’ door muziek. . 7 .

(14) te luisteren en te maken, en zich te gedragen volgens continu veranderende regels over kleding, esthetiek, en taalgebruik (Maxwell 2003: 130). Ze delen een stijl. En dit delen van een stijl is dan de belangrijkste karakteristiek van het binden van een gemeenschap (Meyer 2009: 9). Door middel van uitingen van stijl, esthetiek en performance maken straatvoetballers hun cultuur Echt. Straatvoetballers ontwikkelen in hun verbeelding een gevoel van Echtheid van hun groep. Volgens Birgit Meyer moeten zij hun verbeelding tastbaar maken buiten het domein van hun hoofd. Kortom, om als Echt te worden ervaren, moeten de leden hun imagined community (Anderson 1991) tastbaar maken en hem in hun botten kunnen voelen. Dit doen zij tijdens de uitoefening van rituelen of performances, en ‘by inducing bodily sensations’ (Meyer 2009: 5). Binnen jeugdcultuur zijn performances dé momenten waarop de leden van een groep hun cultuur Echt maken. Bij Hiphop gebeurt dit bij optredens en tijdens de battles, die zich net als de wedstrijden van straatvoetbal afspelen op de grens tussen gevecht en spel. Bij Hiphop dagen rappers elkaar uit met woorden, straatvoetballers dagen elkaar uit met hun voeten. Het draait om het afdwingen van respect en het verhogen van status, terwijl de uitdaging tijdens deze performance tevens een basis vormt voor het in stand houden van de gemeenschap. Maxwell stelt dat binnen de Hiphop scene jongeren niet expliciet bezig zijn hun eigen identiteit te bepalen. Ze zijn eerder bezig ‘to align their selves with Hiphop’ (Maxwell 2003: 18). Tijdens een performance geven zij een representatie van een reeds bestaande culturele essentie. Hiphop is dan niet iets dat zij iets hebben gecreëerd. Nee het was er altijd al, wachtend om te worden uitgevoerd. Het moment waarop zij die representatie inzetten, is wat Butler een ‘essence fabrication’ noemt (Maxwell 2003:36). Deze vorm van vertegenwoordiging is gebaseerd op het gezamenlijk geloof in de Echtheid van hun stijl. Zo bezien ligt ook in straatvoetbal een Waarheid besloten die de jongeren die het spelen willen uitdragen. Ik wil onderzoeken of de straatvoetballers op een soortgelijke manier hun cultuur Echt maken. Zien straatvoetballers zichzelf als vertegenwoordigers van de wereld van straatvoetbal? Straatvoetbal is niet langer de authentieke, in de zin van ‘pure’ oorspronkelijke culturele uiting die het vroeger misschien was. Voetbal als sport is puur, meer dan een bal en elkaar heb je niet nodig. Dat bepaalt mede de schoonheid en verklaart de aantrekkingskracht. Maar de vorm die het straatvoetbal tegenwoordig . 8 .

(15) heeft, is mede bedacht door multinationals als Nike die het spel populair wilden maken onder een groot publiek. Straatvoetbal is in die zin een constructie. Multinationals hebben handig ingesprongen op het feit dat de ontplooiing van een authentieke zelf een zeer belangrijke waarde is in onze hedendaagse samenleving . Zelfvervulling, worden wie je bent ... ‘Just do it!’ zou Nike er als slogan achter kunnen plaatsen. Straatvoetbal is verbonden met commercie en is beïnvloed door andere culturele vormen zoals Hiphop. Het zijn voorbeelden van globaliseringsprocessen die zo kenmerkend zijn voor de tijd waarin wij leven. Appadurai brengt deze processen onder in vijf scapes die ons in staat stellen onze ‘globale culturele economie’ te onderzoeken (Appadurai 1990: 67). Binnen het straatvoetbal dringen met name mediascapes en ideoscapes de cultuur binnen in de gedaante van massamedia (commercials, YouTube) en de ‘ideologie van de ‘straat’’. Hiermee is het niet mijn bedoeling aan te tonen dat straatvoetbal geen authentieke uiting van stijl kan zijn maar het stelt me in staat te laten zien hoe processen als mediascapes en ideoscapes invloed hebben op de constructie van straatvoetbal als cultuur en de manier waarop jongeren hun cultuur vertegenwoordigen. De scapes zijn niet bepalend voor de vorming van culturele processen. Uiteindelijk vindt het individu, de straatvoetballer in dit geval, zelf zijn weg binnen deze vijf invloedsferen en kiest hij (deels onbewust) welk materiaal hij gebruikt om zijn cultuur Echt te maken (Maxwell 2003: 63). Mediascapes en ideoscapes zijn ook van belang als ik probeer te verklaren waarom de ene wedstrijd door spelers en publiek kan worden erkend als een performance waarbij het Echte straatvoetbal is gespeeld en een andere wedstrijd niet. Wanneer is een performance Echt straatvoetbal? Dit is vaak niet rationeel te verklaren. The Real is in die zin ongrijpbaar. Soms is het er en het kan ook ineens verdwenen zijn. Zoals de wedstrijd op Sint Maarten begon als een georganiseerd evenement en zich ontpopte tot een performance van Echt straatvoetbal. Dan zijn er momenten waarop ineens alles lukt. En zijn er gebeurtenissen zoals mijn waarneming dat Orry ongemerkt in het ritme van de muziek zijn bewegingen maakt. Dat zijn momenten waarop publiek herkent dat het de Echte vorm van straatvoetbal ziet en de spelers voelen dat zij hun cultuur Echt maken. Op mij had het nog een ander effect. Ik had het gevoel toeschouwer te zijn van iets bijzonders en dit had een esthetische dimensie die onverwacht was en die ik niet kon verklaren. Het was een moment waarop The Real zich aandient. . 9 .

(16) Straatvoetbal heeft het in zich, net als andere sporten, om heftige lichamelijke en geestelijke ervaringen (affect) op te roepen die de mens in staat stelt in contact te komen met een deel van zichzelf dat enkele filosofen, in navolging van Jacques Lacan, The Real noemen. Michel Foucault werkt zijn ideeën over The Real uit in een ethiek die hij, zoals gezegd, Care of the Self noemt. Hij stelt dat de mens affect nodig heeft om het diepste van zijn wezen te kunnen uiten en zo te voelen dat hij dichter bij zichzelf staat. De beleving tijdens een performance is een gelegenheid waarbij een straatvoetballer deze heftige lichamelijke en geestelijke ervaring kan hebben om zo toegang te krijgen tot The Real. Gilles Deleuze neemt het werk van Foucault als uitgangspunt voor zijn eigen theorie over The Real en legt uit hoe de mens zichzelf vorm geeft door externe krachten als mediascapes aan te wenden om zo een Waarheid in zichzelf te vinden (O’ Sullivan 2010: 60). Slavoj Zizek en Alain Badiou interpreteren The Real anders. Zij volgen Lacan in de gedachte dat The Real verbonden is met het onbewuste, een Leegte die onbereikbaar is voor de mens. Daarnaast richten zij zich minder op de ethiek van de individuele Zelf en meer op het bestaan van The Real binnen een gemeenschap. Tenslotte is het werk van Zizek en Badiou vooral politiek georiënteerd. Zizek stelt dat een gevoelstoestand waarin de mens plezier of genot ervaart essentieel is om te kunnen geloven in het bestaan van de gemeenschap (Zizek 1993: 202). Enjoyment voelen, plezier hebben, dit is ook een belangrijk aspect in gedrag van jongeren dat echter makkelijk wordt vergeten in sociale analyses. Straatvoetballers voelen weliswaar de behoefte hun cultuur Echt te maken maar het plezier dat zij hebben is minstens zo belangrijk. Robin Kelley legt in zijn boek Yo’ mama’s disfunktional uit hoe veel sociaal onderzoek in de Verenigde Staten zich jarenlang heeft gericht op het verklaren van uitingen van popular culture (zoals taalgebruik, lifestyle, muziek) als vormen van expressie van bewoners van achterstandswijken in grote steden als antwoord op hoe zij moeten omgaan met hun leefomstandigheden, racisme en armoede. Zij hebben geen oog gehad voor het feit dat vele bewoners deze activiteiten ook doen als uitingen van stijl en esthetiek, en omdat het ze plezier geeft (Kelley 1997: 17). De ervaring van The Real gaat verder dan plezier. In deze studie zal ik het onder andere onderzoeken in ervaringen van de voetballers als zij in een flow zitten. Dan ervaren zij een gevoel van leegte, ‘the semantic void’ (Zizek 1993: 202). . 10 .

(17) Tegelijkertijd is dit een gevoel dat de jongens met elkaar delen omdat ze het in elkaar herkennen. Dit schept een band. Het is een gevoel dat onbeschrijflijk is, een intense Leegte, en het moet de straatvoetballers met elkaar verbinden opdat zij een gemeenschap vormen. Deze bestaat zo lang zij erin geloven. Het straatvoetbal is een vorm van jeugdcultuur die tien jaar geleden haar hoogtepunt kende en de laatste jaren minder populair is geworden. Kan ik dit verklaren uit deze theorie van Zizek? Ook Alain Badiou gaat in zijn werk uit van het bestaan van een Leegte in de werkelijkheid en dat vanuit deze Leegte een nieuwe werkelijkheid kan ontstaan. Hij doelt daarbij veelal op processen rond het ontstaan van revoluties. Er bestaat een werkelijkheid met groepen die kunnen worden ingedeeld in bestaande categorieën, op basis van ras of klasse. Echter, vanuit het niets kan een Event plaatsvinden waardoor The Real zich aandient en een nieuwe werkelijkheid zichtbaar wordt. Heb ik op Sint Maarten zo’n Event waargenomen? Uiteraard is de werkelijkheid die ik daar heb waargenomen geen politiek spanningsveld. Maar door mijn ervaring in de sporthal te beschouwen als een Event kan ik een verklaring geven of het ertoe bijdroeg dat het publiek en de straatvoetballers het gevoel kregen deel uit te maken van iets Echts.. . 11 .

(18) Na afloop van de wedstrijd op Sint Maarten rijden we in het donker door de bergen terug. Ik bedenk me dat dit tijdens de tour het de eerste keer is geweest dat ik de beleving heb gehad Echt straatvoetbal te hebben gezien. Tot aan vanavond had ik rond de wedstrijden die we speelden nog nauwelijks een notie van authenticiteit waargenomen. Elke performance was staged met mooie rollen voor de jongens als acteur in een groter spel. Achterin de auto zitten Ed en Issy gebroederlijk naast elkaar en ook zij zijn in gedachten weer bij de wedstrijd van vanavond. ‘Dit is mijn heroïne’, hoor ik Ed zeggen terwijl hij uit het raampje kijkt, ‘One hit: als je eenmaal weet hoe het voelt, ga je er altijd weer naar op zoek’. Issy, die meestal niet het achterste van zijn tong laat zien, snapt hem. ‘Dat had ik echt even nodig. Dit heb ik gemist zeg!’ Ed vult hem weer aan, ‘Vroeger was het in Amsterdam ook zo, op het Iepenpleintje en het Nike plein’.. De jongens delen een herinnering uit het verleden. Toen het Echte straatvoetbal werd gespeeld.. Edje en Issy na afloop: ‘Dit is mijn heroïne ..!’. . 12 .

(19) Hoofdstuk 2: Het Echte straatvoetbal De beleving van Echtheid die de jongens beleefden op Sint Maarten ontstond door een herinnering aan het straatvoetbal van toen. Zij beoordelen de authenticiteit van hun cultuur op het bestaan van een historisch gegronde, ‘originele’ versie van straatvoetbal. Hieronder geef ik een kritische reflectie op hun geschiedschrijving van het straatvoetbal in Amsterdam aan de hand van een aantal ontmoetingen die ik had met enkele Amsterdamse straatvoetballers van toen en nu. Ik wil laten zien hoe het straatvoetbal haar ‘authentieke’ vorm kreeg in de hoofden van deze jongens.. 2.1 De Straatvoetbalpleintjes in Amsterdam Kijk, hier stond een muurtje. Die liep van de ene kant van het pleintje tot de andere. En daar zaten we op .. Het was ‘winnaar blijft staan’ dus het team dat verloor, schoof achteraan het muurtje. En daar zaten dan wel twintig of dertig jongens te wachten op hun beurt, te kijken naar de panna’s en de mooie bewegingen. Herbie. Ik loop met Herbie (45) over het Iepenplein. We staan op zijn grondgebied. Dit is de plek waar hij opgroeide en elke stoeptegel kent. Lachend vertelt hij over die goeie ouwe tijd en ik zie aan zijn ogen dat hij in zijn verbeelding de drukte en gezelligheid op het plein terugziet. Tot een paar jaar geleden was dit een populair straatvoetbalplein in Amsterdam Oost. Herbie was er bij in die jaren dat hij met zijn vrienden voetbalde op dit plein. Hij zat vaker op het muurtje dan dat hij op het veld stond. En dan keek hij naar jongens als Edje, Issy, Orry en Djuke die hier ook kwamen. Ik was klein en gedrongen, had een goed rechterbeen en een afstandsschot maar ook O-benen zodat ik makkelijk een panna kon krijgen.. Ik neem hem nog eens op. Ondanks zijn geringe lengte is hij een stevige verschijning. Surinaamse roots, kaalgeschoren hoofd en ringbaardje langs zijn kaken. Hij is meester in enkele vechtsporten waarmee hij zijn respect afdwong in de wijk. Nog altijd is hij een bekend gezicht in de wijk. Een autoriteit ook en dat had hij nodig in al die jaren dat hij als dé scheidsrechter optrad bij alle straatvoetbal toernooien in de stad.. . 13 .

(20) Ik woonde daar boven de slager en ik kon het pleintje zien vanaf mijn balkon. Dan keek ik naar buiten en als ik ze zag, hop, schoenen aan en dan ging ik weer … Als ik hier nu langsloop zie ik niemand meer. De gemeente heeft het plein verbouwd en ongeschikt gemaakt voor straatvoetbal.. Het klopt. Er staat een formatie van rotsblokken in het midden van het plein die als kunstwerk moet dienen en verspreid over het plein staan lantaarnpalen die de ruimte onderbreken. Het past in het beeld van de stedelijke vernieuwing in Amsterdam zoals die vanaf 1997 heeft vorm gekregen. Het hoofddoel van dit beleid was de bevolkingssamenstelling in de oude stadswijken diverser te maken en een levendiger buurtleven te realiseren. Door een vermindering van het aantal lageinkomenshuishoudens in de wijk en een betere mix met bewoners uit hogere inkomensgroepen zou meer balans ontstaan tussen verschillende bevolkingsgroepen (Van Beckhoven & Van Kempen 2003: 853). De observatie van Herbie laat zien dat dit beleid kan leiden tot onverwachte en soms averechtse effecten. Het Iepenplein ligt er nu meestal leeg bij … De jongens moeten maar ergens anders voetballen. Bij het Oosterpark is nog wel een pleintje maar daar voetbalt niemand. Want er is geen audience! Hier komen mensen langsrijden, mensen komen op bezoek en kijken dan naar beneden door het raam om te zien wat er beneden gebeurt. Dat is je publiek! Herbie. Atta (25) is een straatvoetballer die opgroeide in Amsterdam West. Nu speelt hij professioneel zaalvoetbal in de Eredivisie en is hij minder op straat te vinden dan in zijn jeugd toen hij opgroeide in de buurt van het Louis de Visserplein. Dat was zíjn playground. Al sinds zijn jeugd voetbalt hij hier en ook nu nog speelt hij er af en toe met wat vrienden. Dan app-en ze elkaar na hun werk en spelen ze ’s avonds zolang het licht is. Dit plein is nog als vroeger. Het asfalt ligt er nog en de huizen rondom hebben de balkons die het plein de uitstraling van een arena geven. Sommige pleintjes zijn heel erg mooi, maar niemand komt daar. Het heeft met de sfeer te maken, niet met het plein zelf. Dat kan een klein pleintje zijn van tien bij tien meter, maar als iedereen met status daar gezien wil worden, dan is dat een Echt straatvoetbal pleintje.. . Atta. 14 .

(21) Er ligt een notie van authenticiteit besloten in de betekenis van het plein. Zoals mensen en voorwerpen authentiek kunnen zijn, kunnen ook pleinen authentiek zijn. De betekenis van authentiek ligt in dit geval dan niet in het oorspronkelijke of historische karakter maar in de betekenis die de gebruikers geven aan het plein. De verbinding die Atta maakt met de Echtheid van het plein zoek ik in het doel dat dit plein heeft. Een straatvoetbalplein is in zijn verbeelding gemaakt voor straatvoetbal. En dus komen de beste spelers er naartoe om hier hun kunsten te laten zien en status te verwerven. Een Echt straatvoetbalplein moet aan een paar voorwaarden voldoen. Het ligt midden in een wijk zodat je als speler gezien wordt. Bekenden lopen langs, mensen kunnen langsrijden in hun auto. Vrienden en familie blijven hangen om te kijken. De straatvoetbalpleintjes in Oost waren daarnaast allemaal zo ingericht dat je een audience had. Om het plein staan woningen met een paar verdiepingen. De balkons en raamkozijnen doen dan dienst als zittribunes, de portieken zijn de staantribunes. Hierdoor is het in je verbeelding alsof je een arena betreedt. Het Iepenplein, het Boerhaave plein, het Obiplein, het Steve Bikoplein, het Krugerplein … Tientallen jongens hingen daar elke dag rond. Na schooltijd begon het, tot het te donker was om de bal nog te kunnen zien. En daarna nog chillen … Herbie. Met Herbie loop ik verder door de Transvaalbuurt in Amsterdam Oost. De verscheidenheid van culturele uitingen is groot. Lange straten met portiekwoningen kruisen winkelstraten waar Blokker, een Surinaamse toko en een Turkse telecomshop naast elkaar staan. In etalages hangen advertenties in mengvormen van drie talen, een auto met Marokkaanse jongens rijdt langs waarin Nederlandstalige Hiphop muziek klinkt met Amsterdams accent. Het is de vermenging van culturen die in Amsterdam op vele manieren plaatsvindt. Herbie en ik slaan de hoek om bij de Reitzstraat en zien het dan ineens voor ons liggen: Dit is het Walhalla. Straatvoetballers gaan naar waar de challenge is en die was hier, op het Nike plein.. Uit alle delen van de stad kwamen de straatvoetballers hier naartoe: Edje, Djuke en zijn vrienden vanuit Gein, Atta, Orry en Vaantje en anderen vanuit West … Hier op deze pleintjes namen ze de culturele waarden in zich op, de kledingstijl en de taal, en. . 15 .

(22) leerden ze hun gedragscodes die pasten in de wijk om geaccepteerd te worden. Kortom, hier hebben zij ook hun cultureel kapitaal verworven dat ze met zich meedragen als ze voetballen op straat.. 2.2 Straatvoetbal als Popular Culture Straatvoetbal is niet alleen een sport maar een manier van leven. Muziek, je kleding … Je eet, je slaapt, alles is straatvoetbal .. Edje. Popular culture is een breed begrip, zeker als we cultuur definiëren als: ‘whatever is distinctive about the “way of life” of a people, community, nation or social group.’ (Hall 1997: 2). Historisch gezien werd de naam popular culture gebruikt als een verzamelnaam voor allerlei vormen van jeugdcultuur die afwijken van mainstream cultuur en had het een negatieve klank. Net als Nederland kreeg Engeland te maken met massale immigratie uit de voormalige koloniale gebieden, een ontwikkeling die meespeelde in de grote sociale veranderingen in de samenleving in de jaren zeventig. In Engeland baseerde sociaal onderzoek naar popular culture, veelal uitgevoerd door de befaamde Birmingham School, zich voornamelijk op neomarxistische, materialistische analyses. Termen als sociale klasse, hegemonie, dominante cultuur, ideologie en verzet tegen de dominante klasse stonden centraal in het denken over subculturen in die tijd (Blackman 2005: 6). Dick Hebdige richtte zich in zijn beroemde boek Subcultures: The meaning of Style vooral op de verschillende stijlen van subculturen en hoe zij functioneerden als uitingen van verzet. Hebdige (1979) definieert een ‘stijl’ als ‘an obviously fabricated display of codes of meaning’. Door het ontwikkelen van deze codes construeert een groep zijn identiteit door zichzelf tegenover de gevestigde orde te plaatsen. Nu kunnen we popular culture niet langer uitsluitend zien als vormen van verzet van working class jongeren tegen een heersende klasse of hegemonie. De subculturen waar Hebdige en anderen over schreven, zijn geen homogene groepen die in een afgebakende tijd en ruimte leven. Cultuur is niet statisch maar een dynamisch proces van verandering waarin de mens meer agency heeft dan Hebdige en zijn tijdgenoten hem gaven (Mattelart & Neveu 1996: 25). Johannes Fabian stelt weliswaar dat in onderzoek naar popular culture altijd een politiek element zit en dat machtsrelaties altijd moeten worden meegenomen,. . 16 .

(23) maar vormen van popular culture zijn geen duidelijk afgebakende groepen die dezelfde waarden delen en waarin een historisch tijdselement geen rol speelt. We moeten ze zien als ‘creative expressions and joint performances in shared time’ (Fabian 1998: 33). Daarnaast kent hij een groeiende betekenis toe aan de materialiteit van cultuur en aandacht voor het lichaam en embodiment, het proces waardoor we onbewust bepaalde culturele regels in ons lichaam opnemen. De rol van het lichamelijke aspect bij het vormen van gemeenschappen is jarenlang onderbelicht gebleven. Hij noemt het de ‘herwaardering voor de zintuigen’ (Fabian 1998: 33).. 2.3 Straatvoetbal als Esthetische Stijl We kijken niet naar kleur, we sluiten niemand buiten. Je ziet weinig Nederlanders en Turken meedoen, maar áls er een Nederlander meedoet en hij heeft echt skills, dan krijgt hij wel wat extra's. Het gaat alleen om je skills, ‘Wat kan je?’. Als je wat kan, krijg je respect. Als je het niveau niet haalt, moet je niet komen. Het is keihard maar zo werkt het. Atta. Straatvoetballers zijn jongeren die in dezelfde wijk opgroeiden. En als je kon en wilde voetballen, hoorde je er al snel bij. Dat was de oorsprong van hun verbinding. Etniciteit speelde geen rol in de vorming van de groep. De jongens wilden hun individuele identiteit opbouwen rondom het straatvoetbal en vonden elkaar hierin. Ik zoek de manier waarop straatvoetballers hun wereld Echt maken in de begrippen esthetiek en stijl. Volgens Michel Maffesoli (1996) zijn de nieuwe sociale groepen waarin jongeren hun sociale omgeving steeds opnieuw vorm geven tijdelijk van aard, vrij van vorm en regulering en worden ze bij elkaar gehouden door een gedeelde passie of emotie (Blackman 2005: 11-12). Zijn visie over het begrip van gemeenschapsvormen in deze tijd richt zich op de vormende werking van een gedeelde esthetische stijl. De ideeën van Birgit Meyer sluiten nauw aan bij Maffesoli. Het delen van een stijl wordt dan de belangrijkste karakteristiek van het binden van een gemeenschap, maar deze stijl is in tegenstelling tot de ideeën van bijvoorbeeld Hebdige apolitiek. Volgens Meyer worden gemeenschappen Echt als verbeelding tastbaar wordt buiten het domein van ons hoofd. Dit gebeurt door het scheppen van een sociale omgeving die Echt wordt door bijvoorbeeld rituele performances, en ‘by inducing bodily sensations’. (Meyer 2009: 5). Kortom, om als Echt te worden ervaren,. . 17 .

(24) moet een imagined community (Anderson 1991) materieel tastbaar zijn in de fysieke omgeving en in je botten gevoeld worden. Stijl functioneert enerzijds als een maker van onderscheid en creëert zo verschillende groepen. Anderzijds functioneert het als een ‘vormende vorm’, ‘that gives birth to whole manners of being, to customs, representations, and the various fashions by which life in society is expressed’ (Maffesoli 1996: 5). Meyer omschrijft stijl als ‘particular techniques of the self and the body that modulate persons into a socio-religious formation’ (Meyer 2009:11). Zo leidt stijl tot het vormen van ‘aesthetic formations’. Het vormt mensen en geeft ze een ‘shared, recognizable appearance’ – en dus een identiteit (Meyer 2009: 6-7). Je moet de look hebben, de stijl. Hoe je voetbalt. Hoe je eruit ziet ... Sommige zijn gewoon niet mooi om naar te kijken, is geen gezicht. En dan ben je geen Echte straatvoetballer. Je creëert je eigen stijl. Die is heel belangrijk. Daarvoor moet je gewoon jezelf zijn. En dat zijn er veel niet. Die zijn fake. Mag gezegd worden. Sommige doen alsof ze Echt zijn maar ze zijn aangeleerd, afgekeken en geoefend. Zelfde als je een robot aanleert. Het is niet menselijk, zit niet in zijn systeem. Djuke. De gedeelde esthetiek van een groep straatvoetballers. Esthetiek stel ik voor als. ligt vooral in de beheersing van de sport en het. ‘onze lichamelijke. ontwikkelen van een eigen, herkenbare stijl. Om een. vaardigheden die het mogelijk. straatvoetballer te worden moet je jezelf de. maken dat onze psyche. bewegingen en technieken aanleren die typerend zijn voor een straatvoetballer. Op de pleintjes trainen de jongens veel op het maken van akka’s. de perfecte. wereldse objecten kan waarnemen via de vijf zintuigen’ (Meyer 2009: 6).. schijnbewegingen, of de panna, het door de benen van de tegenstander spelen van de bal, de ultieme vernedering voor een straatvoetballer. Daarnaast is het heel belangrijk nieuwe schijnbewegingen te bedenken en te perfectioneren, je eigen stijl. Dit is de procesmatige kant van hun stijl, het blijft zich verder ontwikkelen. Twee andere Amsterdamse straatvoetballers, Vaantje en Taka, staan bekend om hun ingewikkelde schijnbewegingen (akka’s) en met name hun panna’s. Zij leggen het als volgt uit: Wij zeggen altijd om tot de groten te behoren moet je je eigen truc hebben .... Als jij een beweging verzint en de rest van Nederland volgt dat dan hoor je erbij. Vaantje. . 18 .

(25) Ik heb de Bout-akka afgeleid van mijn achternaam. Met mijn rechtervoet tik ik hem naar mijn linker, ga ik er met mijn linker over, is het weer linker, hakballetje en dan met mijn rechtervoet maak ik weer een akka. Als je heel veel met de bal bezig bent komen er vanzelf nieuwe trucs … Ik dacht wel iets van, ‘Wat heb ik nou weer gedaan .. En ook aan de reacties te zien van de anderen .. Toen wist ik wel dat het een goeie truc was. Taka op YouTube. . 19 .

(26) Om deel uit te maken van de groep moet je geaccepteerd worden als Echte straatvoetballer. Verderop zal ik uitwerken wat deze identiteit als Echte straatvoetballer inhoudt. Voor nu is het besef belangrijk dat straatvoetballers een stijl delen en dat de beheersing van de kenmerken van deze stijl (zijn esthetiek, bestaande uit skills en daarnaast uiterlijke stijlkenmerken als kleding, en het ontwikkelen van een eigen stijl) bepalend zijn voor de acceptatie van een straatvoetballer in de groep en om de cultuur van straatvoetbal Echt te maken. De gemeenschap van straatvoetballers bestaat niet alleen in fysieke zin maar ook dankzij de verspreiding van filmpjes op YouTube en het posten van foto’s en filmpjes op sociale platformen als Facebook. Straatvoetballers verbinden hun begrip van authenticiteit dus niet alleen aan een fysieke plek zoals het pleintje waar ze samen voetballen, maar deze authenticiteit kan ook online gestalte krijgen. Ze leren trucs op basis van de beelden, uploaden zelf nieuwe trucs, en posten filmpjes van gebeurtenissen tijdens wedstrijdjes op internet. Deze filmpjes bevestigen in de verbeelding van de jongens het idee van een gemeenschap en maken hun gedeelde stijl in hun beleving authentiek. Het past in de benadering van Maffesoli die een sterk verband ziet tussen de verspreiding van beelden en de ontwikkeling van onze hedendaagse, door media overspoelde maatschappij. Het wereldwijd delen van beelden leidt tot sterke gevoelens van verbinding tussen mensen en heeft zo grote invloed op het vormen van gemeenschappen. Deze gevoelens hebben een haast religieus karakter (Meyer 2009: 9). Bij straatvoetbal vindt dit proces van verbinding plaats door een gedeelde esthetiek die via media wordt verspreid en gedeeld. Het heeft geleid tot de stijl die straatvoetballers nu delen en die zij als authentiek ervaren. Het is belangrijk in te zien dat de stijlen die straatvoetbal aanneemt, vormen van verbinding zijn die continu in ontwikkeling zijn. Het belang van het ontwikkelen van een eigen stijl op een playground zoals Vaantje dat deed, is vervangen door het delen van deze stijl via de media zoals Taka laat zien op YouTube. Op oude televisiebeelden uit de jaren zestig zie ik Johan Cruijff in Betondorp in Amsterdam-Oost een bal hooghouden op straten waar nauwelijks auto’s staan. Een muisklik verder zie ik de bekende freestyler Soufiane Touzani een bal hooghouden voor een Chinese tempel in Rotterdam om meer fans in China aan zich te binden. Het straatvoetbal heeft door de jaren heen al vele verschillende vormen gehad. Hoe heeft deze ontwikkeling plaatsgevonden?. . 20 .

(27) 2.4 De Ontwikkeling van Straatvoetbal tot Scene Als straatvoetballer kun je de baas zijn van jouw pleintje. Iedereen wil de baas zijn, simpel zat.. Edje. Al decennialang wordt in Nederland op straat gevoetbald. Twee jassen op de grond en je hebt een doel, winnaars blijven staan tot ze geklopt worden en doorvoetballen tot het donker wordt … Wie kent het niet? In mijn eigen herinnering hoor ik mijn eigen moeder vanaf het balkon naar me roepen dat ik nu naar binnen moet komen. De beste van het plein wilde ik ook zijn, wat dat betreft is er weinig veranderd. Maar in de jaren tachtig was straatvoetbal nog geen scene zoals die zich later ontwikkeld heeft. Voor ons was voetballen het belangrijkste wat we konden verzinnen maar er was geen stijl waaraan we moesten voldoen, geen ongeschreven wetten over wat je aantrok, naar welke muziek je luisterde … Ik voelde ook geen behoefte straatvoetbal Echt te maken zoals de jongens op Sint Maarten op zoek waren naar het Echte straatvoetbal. Dat bestond nog niet. Twintig jaar geleden ontwikkelde het. Ik beschouw een scene als een ad hoc. straatvoetbal zich tot een scene. Op de. gemeenschap van jongeren met. pleintjes in de volkswijken van. flexibele grenzen die samen een stijl. Amsterdam begonnen jongens. delen. Deze groepen komen samen en. ingewikkelde trucs met de bal te bedenken. verdwijnen net zo makkelijk weer, soms bestaan ze een zomer, soms een. met als doel je tegenstander voor schut te zetten. Winnen bleef belangrijk, maar nog. paar jaar (Thornton 1995: 3-4).. belangrijker werd ‘winnen met stijl’. Straatvoetbal werd een vorm van culturele en kunstzinnige expressie met eigen regels, waarden en codes. Marciano Bouwman is ermee begonnen. Hij was toen de allerbeste. Daarna kwamen ik, Moesi [bekend straatvoetballer in ruste] en Edje. Sindsdien waren we samen en hebben we al die trucs bedacht. Vaantje. Deze vier en een paar anderen waren de pioniers die aan de basis stonden van het ontstaan van de vorm van straatvoetbal zoals die nu gespeeld wordt. Ed herinnert zich hoe hij als zestienjarige bij vriendjes thuis buitenlands voetbal op televisie keek in. . 21 .

(28) Amsterdam Zuid-Oost. De grote held van de jongens was de Kroatische voetballer Robert Prosinecki. In hem herkenden ze een geboren straatvoetballer. De manier waarop hij kon dribbelen met de bal aan zijn voet, de schijnbewegingen, en de manier waarop hij tegenstanders te kijk kon zetten, kortom zijn stijl, leidde tot grote opwinding in de woonkamer. Dit was hoe de jongens wilden voetballen. Zij namen deze stijl over zoals Prosinecki ongetwijfeld zelf ook een stijl heeft overgenomen van voorbeelden uit zijn eigen jeugd in Belgrado. Zo ontwikkelen stijlen zich voortdurend. De jongens vonden elkaar in hun stijl van voetballen en ontwikkelden een nieuwe vorm. Ze spraken af iedere week een nieuwe schijnbeweging te bedenken voor de week erop. Het leidde tot de geboorte van De Prosinecki, een eerbetoon aan hun voorbeeld. Vaantje is de bedenker van deze truc. Hij keek net als de andere jongens goed naar de bewegingen van het origineel op TV en maakte er zijn eigen, aangepaste versie van.. De Prosinecki: manier om de bal door de benen te spelen van de tegenstander (panna).. Zo ontstond een arsenaal aan schijnbewegingen die tot het repertoire ging behoren van een groep jongens die elke dag op straat voetbalden. De schijnbewegingen (akka’s) kregen namen als De Matrix, Around The World, De Enkelbreker, en De Sleep. Het was de geboorte van de vorm van straatvoetbal die in de jaren daarna uitgroeide tot een hype. Het is de gedeelde esthetische stijl die Meyer en Maffesoli in hun werk omschrijven als kenmerkend voor het bindingsproces van een gemeenschap. Beelden die op televisie verschenen, riepen emoties op bij de jongens en die leidden ertoe dat zij zich aan deze stijl wilden verbinden. Als een jongen die op straat voetbalde bij de groep wilde horen, moest hij zich deze vorm van embodiment eigen maken. Ook Atta deed niet anders dan voetballen toen hij jong was.. . 22 .

(29) Ik heb echt urenlang dingen geoefend toen ik jong was. Echt uren gemaakt, onbewust misschien, na school op het pleintje. Je leert het elkaar op straat. Je kijkt naar elkaar en vraagt, ‘Hoe doe je dat? Hoe doe je die beweging?’ Het is meer kijken dan leren. Het is meer onbewust leren ..! Atta. Zo functioneert stijl als maker van onderscheid en stelt het de grenzen van de groep vast, in lijn met de ideeën van Meyer. Tegelijkertijd leidde het delen van deze stijl tot het ontstaan van allerlei bijbehorende vormen van gedrag en codes. De jongens ontwikkelden een eigen vocabulaire, kledingstijl en andere vormen van uiterlijk vertoon. Ik herken een straatvoetballer aan de manier van spelen, hoe je op het veld staat. Je kan een basis hebben, een sleep, of een akka, maar van daaruit ga je over het voetbal nadenken. ‘Oké, wat doet hij als ik een bepaalde beweging maak?’ Zo ontwikkel je je eigen stijl een beetje. Ik denk dat het begint als je je eigen beweging hebt. Dan maak je wel een statement van, ‘Ja, ik ben er serieus mee bezig’. En dan je houding, je levensstijl … Je achtergrond wil ik niet zozeer zeggen want ik denk dat je achtergrond niet uitmaakt. Niet of je rijk bent of arm. Of van welk ras je komt. Ik denk dat het geen moer uitmaakt. Maar wel je persoonlijkheid. Als je gewoon jezelf blijft … als je gewoon Echt bent, zullen we je wel accepteren. Edje. Het lijkt alsof deze stijl volledig authentiek is, een organisch ontstane vorm van embodiment, De jongens zullen claimen dat ze de bewegingen zelf bedacht hebben en een naam hebben gegeven. Authenticiteit zou in dit verband moeten staan voor oorspronkelijkheid. Echter, als ik op YouTube de oude, onscherpe beelden terugkijk van Robert Prosinecki in zijn gloriedagen ben ik getroffen door de overeenkomsten in stijl. De manier waarop hij de bal kapt, wegdraait van een tegenstander en zijn lichaam tussen de bal en tegenstander houdt waardoor hij niet van de bal te krijgen is, is ook nu nog heel herkenbaar terug te zien als stijlvorm in het spel van de meeste (Echte) straatvoetballers. Zij hebben op een zintuiglijke manier zijn stijl aangenomen en hebben er hun eigen versies van gemaakt die ze hun ‘eigen stijl’ noemen. De voetbalstijl van de straatvoetballers is dus een aangepaste kopie die via de televisie tot ze is gekomen. Door de bewegingen van een Kroatische voetballer in het shirt van de Spaanse topclub Real Madrid. Ik stel me de opwinding in de huiskamers. . 23 .

(30) voor en zie voor me hoe de jongens de beelden in zich opnemen en hoe hun geest hun lichaam al voorbereidt op de bewegingen die ze straks gaan nadoen op straat. De voor deze jongens authentieke versie van straatvoetbal heeft zich ontwikkeld in een globale setting. Het is een voorbeeld van de invloed van massamedia op de vorming van cultuur en in die zin een mediascape. Dit zijn volgens Appadurai ‘image-centered, narrative-based strips of reality … out of which scripts can be formed of imagined lives’ (Appadurai 1990: 9). Het laat zien hoe jongeren via internationale media cultureel (beeld-)materiaal opnemen en daarmee een stijl vormen die ze met elkaar verbindt. Dit komt ook naar voren uit de identificatie van deze ‘eerste’ generatie straatvoetballers met hiphop. Zij namen de kledingstijl met baggy broeken en baseball caps over van bekende rappers uit videoclips. Piercings, tattoos en oorbellen zijn andere uitingen van embodiment die passen in de hiphop scene en die de straatvoetballers vervolgens claimden voor hun cultuur. De identificatie met de Hiphop cultuur in de VS is een voorbeeld van een ideoscape, een ideologie die via de massamedia als mediascape tot ze is gekomen. Nogmaals, het proces van authentisering van de straatvoetballers ligt niet in het ontwikkelen van een volledig nieuwe stijl, maar in het ontwikkelen van een nieuwe interpretatie van bestaand cultureel materiaal.. 2.5 Van underground naar mainstream Vroeger had je toernooien, vijf tegen vijf. Met vette flyers en optredens van rappers. Dan kwamen de echte ‘guns’ naar buiten! Atta. De jaren tussen 1995 en 2005 waren de hoogtijdagen van het straatvoetbal. Spelers van het eerste uur als Edje, Vaantje en Moesi waren de guns [beste spelers] waar Atta op doelt. Zij zaten op de top van hun spel en zetten de toon voor een jongere generatie straatvoetballers die zich met hen wilde meten. In de hoogtijdagen waren er een paar honderd jongeren die fanatiek op straat voetbalden en de lifestyle omarmden. Daar omheen hingen honderden andere jongens die recreatief betrokken waren. Ze deden weleens mee of hingen op de pleintjes als toeschouwer en bezochten de toernooien in de stad. Herbie herinnert zich hoe het er aan toeging op de pleintjes als bijvoorbeeld Moesi en Vaantje er waren:. . 24 .

(31) Moesi was een mooi boy, pretty boy. Net als Vaantje. Ze wilden er goed uitzien, haartjes, kleertjes .. maar ze waren wel Echte straatvoetballers. De besten van hun tijd. Als die twee tegen elkaar speelden ging het los. En ook Moesi had zijn eigen stijl, die slome bewegingen …. Herbie doet hem zittend na, zijn bovenlichaam beweegt hij langzaam schuin naar voren en weer naar achteren. … Tak, en dan ineens weg, erlangs. En Vaantje met zijn trashtalk, altijd uitdagen en praten en zuigen [treiteren]. De ongekroonde koning van de panna. Ze waren allebei Echte straatvoetballers ondanks dat ze er niet uitzagen als straatjongens. Edward was weer een ander verhaal. Als hij aan kwam lopen dacht je, ‘Wat doet die kleine blanke jongen hier?’ Maar als hij ging voetballen, ging het echt los. Dan was hij rauwer dan Vaantje of Moesie. Zo heeft elke straatvoetballer zijn eigen stijl waarmee hij zich onderscheidt van een ander.”. Ook voor de Nederlandse profvoetballers was het nieuw en interessant en zij zaten op de tribunes tijdens de toernooien. Edgar Davids en Nordin Wooter speelden allebei bij Ajax en hadden een verleden op straat. Ze besloten onafhankelijk van elkaar bedrijfjes op te richten waarmee ze toernooien organiseerden en konden touren met de straatvoetballers: Masters of the Game en Street Legends. Het werden begrippen in de scene. Onder deze noemer werden toernooien georganiseerd en gingen de straatvoetballers trips maken in het buitenland. Iedereen dook erop, inclusief media met Tv-programma’s en multinationals als Nike die jongerencultuur op de voet volgen en een markt zagen in het straatvoetbal. Mensen van Nike kwamen gewoon kijken op de pleintjes. Je werd er zo uit gepikt, ‘Willen jullie meedoen aan een reclame ergens in Oost of zo?’ Zo ging dat. .. Er waren echt van die grote toernooien, van Nike en Masters of the Game. Je had ergens om naartoe te leven: je wilde alles geven op straat. Atta. Langzaam kwam de subcultuur van straatvoetbal die underground was in aanraking met mainstream cultuur. Het is het lot van elke vorm van jeugdcultuur. In de tijd van de Birmingham School werd dit proces in verband gebracht met de theorie van Gramsci over culturele hegemonie. De dominante klasse in de maatschappij oefent haar krachten uit op de underground culturen opdat zij zich voegen naar de belangen. . 25 .

(32) van de eerste. Dick Hebdige stelde daarbij dat geen enkele subcultuur authentiek kan blijven omdat zo gauw als ‘its look, style and fashion are incorporated in the dominant capitalist structure; it loses its raison d’être’ (Hebdige 1979). Echter, waar voor Hebdige dit bestaansrecht lag in de uiting van verzet tegen de dominante klasse in de maatschappij, is dit beeld nu niet meer houdbaar. Straatvoetbal is geen uiting van verzet tegen een dominante klasse. En alhoewel de massamedia en commerciële belangen van bedrijven als Nike invloed hebben op de stijl en de vorm van straatvoetbal, is dit geen reductionistisch proces dat tot doel heeft straatvoetbal te bekeren tot de mainstream cultuur. De invloed is wederzijds. Door de samenwerking met bijvoorbeeld Nike ontstaat een wisselwerking die het mogelijk maakt dat jongeren weer nieuwe vormen kunnen ontdekken. Zo zette Ed het bedrijf Street Kings op en samen met Nike bedacht hij de nieuwe spelvorm Panna K.O. om straatvoetbal nog populairder te maken. Nike wilde iets soortgelijks als met basketbal: een arena, een ultieme battle, gladiatoren, één tegen één, en toen hebben we er Panna Knock Out van gemaakt. Het klinkt spannend maar achteraf heeft het eigenlijk het spelletje verneukt. Als de bal door de benen gaat is het afgelopen. Dus houdt je benen bij elkaar of gaat op één been staan, de ooievaar … dat was niet om aan te zien. Edje. Edward ziet geen probleem in de groeiende invloed van commercie binnen het straatvoetbal. ‘Met de tijd wordt alles commercieel. Je houdt het niet tegen en als jij niet meegaat, stapt iemand anders er wel in.‘ De invloed van commerciële krachten op straatvoetbal past in een ontwikkeling die volgens Sarah Thornton altijd optreedt. De meeste subculturen beginnen underground en worden dan mainstream (Thornton 1995). Er gebeuren volgens haar twee dingen. Enerzijds wil een straatvoetballer zichzelf een identiteit aanmeten door te voetballen en de kenmerken van de lifestyle opnemen. Anderzijds willen de straatvoetballers een cultuur starten en het groot maken. Ze werden daarbij geholpen door multinationals als Nike. In die zin is het commodification of culture, oftewel de manier waarop (sub-)cultureel materiaal circuleert in een door media overheerste sociale omgeving en hoe het wordt opgenomen en overgedragen in de lokale omgeving. Nike begon te investeren in de sport en tegelijkertijd gaf dit jongeren het idee dat ze met straatvoetbal iets konden bereiken. Ze deden mee aan. . 26 .

(33) commercials van Burger King en Nike en enkelen werden karakters in het videospel FIFA Street van EA Sports.. Edje links naast de Braziliaanse sterspeler Ronaldinho als karakter in Playstation videogame FIFA Street.. Het feit dat straatvoetbal was ontdekt door multinationals en een product was geworden, was een motivatie voor de jongens om beter te worden en hun skills verder te ontwikkelen. Paul Willis noemt dit symbolische creativiteit. Straatvoetballers bouwen zo verder aan het ontwikkelen van een eigen identiteit en vinden plezier in het verder ontwikkelen hun expressieve vorm. Het is in het domein van ‘symbolische creativiteit’ dat de grenzen tussen werk en spel vervagen. Werk en performance grenzen aan elkaar (Kelley 1997: 57). Straatvoetbal werd zo voor enkelen van hun meer dan spel. Ze konden hun skills omzetten in geld. Dit is de tijd van het straatvoetbal waar de jongens in de auto op Sint Maarten aan herinnerd werden. Ook Issy en Edje die op de achterbank mijmerden over het Echte straatvoetbal van toen verdienen hun geld met straatvoetbal. Hun identiteit is verbonden aan de sport. Vooral Edward is duidelijk. Het straatvoetbal dat toen gespeeld werd is voor hem het Echte straatvoetbal. Hij is 36, volgens eigen zeggen in de winter van zijn carrière en hij ziet de stijl die hij met de anderen heeft bedacht als zijn legacy. Het idee dat je aan het begin van iets hebt gestaan dat heel groot kan worden, of het nou commercieel wordt of niet. Passie, vrijheid ... een rebels gevoel. Als ik kinderen of jongeren trucs zie doen die jij hebt bedacht, dan heb je voor mij wat bereikt. Dan laat je wat na. Dat is voor mij het allerbelangrijkst …. Alle underground scenes zijn op een gegeven moment dying. Het blijft bestaan maar op een andere manier. De manier waarop wij straatvoetbal uitoefenen en beleven zal niet terugkomen. Iedere generatie maakt zijn eigen ding ervan en dat respecteer ik ook. Wie ben ik om dat niet te doen? Maar ik denk dat ze wel een stuk missen. Dat je aan het begin hebt gestaan .. dat is wat wij wel hebben meegemaakt. Edje. . 27 .

(34) 2.6 Het Straatvoetbal van Nu Tijdens een toernooi in Apeldoorn laat Souf me een filmpje zien op Youtube. Ik zie hem voor een Chinese draak voor een gebouw. ’s Avonds, mooi licht. Een slow motion camera filmt zijn trucs, een around the world en andere combo’s. Hij zegt dat een miljoen Chinezen hiernaar gaan kijken.. Freestylen is het bekendste voorbeeld van nieuwe ontwikkelingen in straatvoetbal en Souf is hierin de meester. Hij heeft zijn eigen bedrijf en duizenden volgers op YouTube en Facebook. Straatvoetbal gaat inmiddels als culturele vorm de hele wereld over en komt via dezelfde commerciële krachten die straatvoetbal van underground mainstream hebben gemaakt overal terecht, waarna jongeren in andere landen ermee aan de slag gaan en er hun eigen stijl van maken. Cultureel materiaal is gaan circuleren in een global mediascape zoals Appadurai deze ontwikkeling in kaart heeft gebracht (Maxwell 2003: 12). Dit maakt deze vormen niet minder authentiek omdat ze niet origineel of ‘eigen’ zijn. ‘After punk … the distinction between authentic youth culture and commodified popular culture could no longer be sustained’ (Maxwell 2003: 33). Ik sluit me aan bij Maxwell bij de gedachte van een ‘media-driven incitement to subcultural being’ (Maxwell 2003: 34). Jong zijn betekent tegenwoordig dat je allerlei verschillende vormen van cultureel materiaal beoordeelt, opneemt en afstoot en jezelf zo een sociale identiteit geeft. Grotendeels wordt dit ons aangereikt onder invloed van de media. Dit bepaalt voor een groot deel hoe jongeren hun sociale identiteit bepalen zonder dat dit in hun ogen afbreuk doet aan de authenticiteit van hun lifestyle. Zo vormen de jongeren ad hoc gemeenschappen met poreuze grenzen. Deze groepen komen samen en verdwijnen net zo makkelijk weer, soms bestaan ze een zomer, soms een paar jaar (Thornton 1995: 3-4). De straatvoetballers doen hetzelfde. Tegen de opkomst van nieuwe vormen in het straatvoetbal staat de neergang van het straatvoetbal zoals Edje, Vaantje en de andere jongens dat op straat speelden. De aandacht van de media is verslapt en multinationals investeren minder in hun versie van de sport. Het laatste grote toernooi was in 2005. Van mainstream wordt straatvoetbal weer underground. De oorzaak voor deze ontwikkeling zoek ik vooral in de verbinding tussen straatvoetbal en de omgeving waar het zijn oorsprong heeft gevonden, de straat. Er wordt op straat veel minder gevoetbald dan tien jaar geleden. De playgrounds van . 28 .

(35) toen zijn veelal verdwenen. Het Iepenplein is verbouwd zodat er geen straatvoetbal meer kan worden gespeeld en als ik met Herbie op het Nike-plein aankom, ontdekt hij dat ook dit plein door de gemeente onder handen is genomen. Het asfalt is vervangen door kunstgras. Net als op veel andere plekken in de stad is hier een Cruijff Court aangelegd. Op zich vinden jongeren dit een prima initiatief maar je kunt er niet op voetballen zoals de jongens dat vroeger deden. Ze zijn steen en asfalt gewend, daar hebben ze op leren voetballen en hun stijl werkt niet op kunstgras. De arena rondom het veldje is er nog steeds maar verder is het stil. Er voetballen een paar Marokkaanse kinderen maar de Echte straatvoetballers komen niet meer. Herbie weet niet waar de jongens zijn: Kattenkwaad uithalen misschien, duku maken [geld verdienen], hosselen … hier wat regelen, daar een baantje .. terwijl we vroeger alleen maar dachten aan voetballen. En ze zitten meer binnen dan vroeger, te gamen, of ze zitten in de bak [gevangenis].. 2.7 Conclusie De authenticiteit van straatvoetbal ligt niet besloten in de oorspronkelijkheid van het spel maar in de hoofden van de jongens die het spelen en waar het continu nieuwe vormen aanneemt. Het straatvoetbal zoals het zich vanaf 1993 heeft ontwikkeld, is voor de jongens die het toen speelden het Echte straatvoetbal. Dit beschouw ik in het verdere verloop van deze scriptie ook als het Echte straatvoetbal omdat de jongens met wie ik de afgelopen maanden doorbracht deze versie zien als het Echte straatvoetbal. De beschreven factoren: de band die de jongens kregen door samen te voetballen op de pleintjes en een stijl te ontwikkelen, de commercialisering waardoor ze bekend werden en de media opkomst, dit alles heeft de identiteit van de jongens gevormd. Ze wilden Echte straatvoetballers zijn.. . . 29 .

(36) Hoofdstuk 3: Op zoek naar de Echte straatvoetballer Je hoort erbij of niet ... Als iemand aankomt, je voelt het gelijk. Als je een vrouw ziet, voel je toch ook meteen of het klikt? Rico. Vaak kunnen de jongens niet beargumenteren wat iemand een Echte straatvoetballer maakt. Ze zullen zeggen dat ze dat aanvoelen. De kennis die straatvoetballers hebben van hun leefwereld wijkt af van hun kennis waarmee ze hun leefwereld kunnen uitleggen (Jackson 1996: 2). Voordat ze het kunnen uiten in duidelijke woorden, weten ze eigenlijk al of iemand wel of niet een Echte straatvoetballer is. De straatvoetballers benadrukken graag dat straatvoetbal ‘in je zit’. Zoals de straat ‘in je zit’. Dit beeld past bij het pleidooi van Michael Jackson ‘to describe human consciousness in its lived immediacy’ (Jackson 1996: 2). Ik wil in dit hoofdstuk de subtiele mechanismen laten zien waarmee straatvoetballers impliciet laten zien wat de criteria zijn om als een Echte straatvoetballer geaccepteerd te worden.. 3.1 Echt ‘Straat’ Allereerst is het belangrijk te benadrukken dat straatvoetballers zich identificeren met de ‘straat’. Ook het begrip ‘straat’ bevat een notie van authenticiteit Wat is dat, Echt ‘straat’? Ik stel de ‘straat’ voor als een embodiment van The Real. Verderop in deze scriptie zal ik uitgebreid ingaan op de betekenis van The Real maar voor nu is het belangrijk uit te leggen dat er een puurheid besloten ligt in het leven van ‘de straat’, die jongeren die daar opgroeien herkennen. Het stelt ze in verbinding met een deel van zichzelf en ze geven er een positieve betekenis aan. Dit kan zich uiten in de veelgehoorde opmerking, ‘Die jongen is Echt ‘straat’’. De identificatie met de straat houdt ook in dat de jongens onder elkaar waarden delen die ze impliciet hebben aangenomen en die ze constant heroverwegen. De straat is de plek waar ze zijn opgegroeid, het is hun thuis en in die zin biedt de ‘straat’ ze een gevoel van ‘belonging’. Echtheid schuilt voor straatvoetballers ook in dit gevoel, dat ze er thuis horen.. . 30 .

(37) Hieronder bespreek ik de belangrijkste waarden van de ‘straat’. Ik laat zien hoe deze waarden zowel op straat als in het straatvoetbal belangrijk zijn. De cultuur van de straat is verbonden aan het voetbal dat de jongeren spelen op de pleintjes in deze wijken. Dat is door een onbewust proces tot stand gekomen. Dat wil zeggen dat de jongens dit niet hebben afgesproken. Hieraan wil ik niet de conclusie verbinden dat straatvoetbal de manier is waarop jongeren leren hoe ze met het leven op straat om moetengaan. Straatcultuur kan niet verklaard worden als strategie om te gaan met moeilijke leefomstandigheden, racisme en uitsluiting. Alhoewel het misschien een rol speelt, is deze essentialistische benadering van cultuur niet passend. Er bestaat geen authentieke straatcultuur waarin een enkele waarheid ligt besloten. Zo’n benadering gaat voorbij aan wat het betekent voor de jongens zelf (Kelley 1997: 35). De straat is voor mij de school geweest waar ik mijn levenslessen heb geleerd. Edje. De straat is de plek waar de jongens hun stijl hebben gevormd en hun identiteit vorm hebben gegeven. Het is een harde wereld waar andere (ongeschreven) wetten gelden dan in het beschermde, meritocratische deel van de Nederlandse samenleving waar vele burgers zich makkelijker kunnen verstoppen achter papieren status. Op straat moet je vaak ook fysiek je mannetje kunnen staan om je te handhaven. In zijn boek Code of the Street laat Elijah Anderson zien hoe dit in achterstandswijken in de. . 31 .

(38) Verenigde Staten gebeurt. Informele regels bepalen daar de gedragscodes en die draaien alle om het afdwingen en behouden van respect. Dat is dé voorwaarde om hier te kunnen ‘overleven’. De stadswijken in Amsterdam waar jongeren op straat voetballen zijn in vele opzichten niet te vergelijken met de getto’s in de V.S. maar de informele ‘codes van de straat’ zijn vergelijkbaar. Op wat voor manier dan ook moet je je hoofd boven water houden. Dit kan op vele manieren waarvan straatvoetbal er één is en die allemaal hetzelfde doel hebben: het verwerven van status en respect (Maxwell 2003: 186). Binnen de stad vinden jongeren elkaar in straatvoetbal en voelen zij zich verbonden met de ‘straat’. Criminoloog Jan Dirk de Jong heeft jarenlang onderzoek gedaan in Amsterdam-West naar straatjongeren. Hij definieert straatcultuur als: Alle gedeelde ervaringen, kennis, betekenissen en symbolen die relevant zijn in het dagelijkse doen en laten van straatjongens die samen hun vrije tijd doorbrengen in de publieke ruimte …. Ze ontwikkelen hun collectieve morele opvattingen vanuit individuele behoeften aan veiligheid, vertier en status die zij op straat met behulp van elkaar moeten bevredigen (De Jong 2007: 149).. Er bestaat echter niet een enkele straatcultuur. De straatjongens vormen geen homogene groep die duidelijk afgebakend is. De collectieve morele opvattingen zijn waarden die op straat belangrijk zijn en hun gedrag in de groep bepalen. Wat ze onderling goed of slecht vinden, is afhankelijk van de situatie en tijd. Straatvoetbal heeft een zelfde dynamisch karakter dat mede door wisselende opvattingen over stijl door de tijd verandert. Hieronder bespreek ik welke waarden binnen de straatcultuur de straatvoetballers aannemen en die bepalend zijn voor het vormen van hun identiteit als Echte straatvoetballer. Zo verbinden de jongens de ‘straat’ met de vorm van straatvoetbal zoals ze die uitvoeren op de playgrounds.. . Kijk, op het veld heb je een coach … op straat ben je je eigen baas. En daar moet je zeker zijn van jezelf. Dat als je een fout maakt, je zegt, 'Ik herstel hem straks'. Ik herken hem aan zijn comfortabele houding. Jongens die forceren en balen van 'Shit, het gaat niet’? Dan ben je het nog niet … En het zit ook in karakter. Je moet er ook bij horen .... Dat je ziet hoe hij zich gedraagt, hoe hij speelt .. en dan zie je, ‘Zo hij kan wel voetballen! En hij praat ook gewoon stoer .. hij pept ook op zoals wij ...’ Dat zijn allemaal kleine aspecten. Je kunt het niet beredeneren, je moet het aanvoelen. Rico. . 32 .

No results found