Care of the Self van Foucault

Michel Foucault noemt zijn ethiek Care of the Self en omschrijft dit als een houding van je Zelf ten opzichte van je Zelf en ten opzichte van de wereld om je heen. Het belangrijkste is dat je door keuzes in handelingen en gedrag (practice) verantwoordelijkheid neemt voor je Zelf en je Zelf kunt veranderen (Foucault 2005:11).

Practice stelt ons lichaam in staat meer affect te kunnen voelen en daardoor neemt ons begrip toe van ons Zelf. Het doel is uiteindelijk dat we meer en meer van het diepste van ons wezen willen uiten, willen zijn wie we zijn. Op het eerste gezicht lijkt het dat Care of the Self een ethiek is gericht op ‘het goede

doen’ maar goed beschouwd is het een vrije keuze van het individu. Het is een stem die in je zit en die je besluit te volgen. Daarmee staat Foucault dicht bij Lacan (O’ Sullivan 2010: 52).

Affect is een gemoedstoestand

waarin lichaam en geest zich overgeven aan een hevige emotie. Gilles Deleuze benoemt er drie: vreugde of plezier, pijn of verdriet, en verlangen. Deleuze maakt onderscheid tussen affect en emotie. Affect is moeilijk te omvatten omdat zoals Spinoza stelt, "an affect or passion of the mind is a confused idea" which is only perceived by the increase or decrease it causes in the body's vital force”.

Om het straatvoetbal te plaatsen in het kader van een zoektocht naar The Real, wil ik de performance van straatvoetbal ruimer interpreteren dan ik tot nu toe heb gedaan. Het is niet uitsluitend een uiting van stijl waarmee jongens hun cultuur Echt maken, maar straatvoetbal kan ook de kracht in zich hebben dat het een Waarheid vertegenwoordigt. Als ik straatvoetbal beschouw als een practice in de geest van Foucault kan ik stellen dat door de beleving van een performance een straatvoetballer meer affect zal voelen en zo meer van ‘het diepste van zijn wezen wil uiten’ en voelt dat hij dichter bij zichzelf staat.

Practice is vooral een keuze voor gedrag en de intentie hiertoe. Door het ‘doen’ krijg je toegang tot de Waarheid. Door te voetballen bijvoorbeeld … of zoals Foucault stelt: “Care of the self ‘ is a practice that is not merely verbal or linguistic, though it might employ these as partial methods. It is, as it were, a practice of freedom that can only be experienced in its active application by a subject’ (O’ Sullivan 2010: 58). Dit gedrag bestaat niet alleen uit ‘talking or indeed any other signifying regime (although they might mobilise these)’ maar uit ‘techniques of meditation, of memorisation of the past, of examination of conscience, of checking representations which appear in the mind, and so on’ (Foucault 2005: 11). Kortom, geheugen ! Ons geheugen stelt ons in staat in verbinding te komen met ons Zelf. Ook filosoof Gilles Deleuze stelt dat de juiste benaming voor dit continue proces van ‘het omvormen van de buitenwereld’ ons geheugen is. ‘Memory is the real name of the relation to oneself, or the affect on self by self’ (Deleuze 1988: 107). Zo bezien is voor een straatvoetballer de herinnering aan het Echte straatvoetbal niet alleen een herinnering is aan het Echte spel maar ook een herinnering aan zijn eigen

subjectivering, zijn ‘mens worden’.

Deleuze legt uit hoe de mens zichzelf vorm geeft en zo tot subject maakt. Dat doet hij door ‘outside forces’ in zich op te nemen en te benutten (O’ Sullivan 2010: 60). In deze uitleg gebruiken de jongens als vertegenwoordigers van het Echte straatvoetbal dus externe krachten uit de ‘Symbolische wereld’ als machtsrelaties en mediascapes, en maken er hun versie van, hun eigen stijl. Deze stijl is een Waarheid die zij moeten uitvoeren. Omdat die drang naar The Real zo sterk is, maakt het niet uit dat ze niet-authentieke uitingen als commerciële merken adopteren. Het dient een doel. Een voorbeeld hiervan is het kledingmerk Monta van Edgar Davids dat zich volledig richt op de lifestyle van straatvoetbal waar de jongens zich graag mee identificeren. Tijdens de opening van een vestiging in Londen zegt Davids:

Monta is an authentic brand, we are the true believers of street soccer.

Edgar Davids op YouTube

In hun hoofden nemen straatvoetballers dit soort invloeden van buitenaf op en zij gebruiken deze krachten om zichzelf te vormen en een authentieke identiteit te geven. In hun binnenste creëren ze een ‘plek’ die vrijheid heet. Het geloof in je identiteit als straatvoetballer groeit als je Monta kleding draagt. Je voelt je een Echte

straatvoetballer en dit staat voor (individuele) vrijheid. Dit is The Real. En tot deze plek hebben de straatvoetballers toegang. Die weg kennen ze, ze hebben hem zelf geschapen door middel van practice. En ze kunnen er naar terug tijdens een

performance. De filosofie van Deleuze wijkt hier af van Lacan die zou stellen dat The Real onbereikbaar zou zijn.

Deze zoektocht van de mens naar The Real klinkt als een spirituele zoektocht naar de zin van het bestaan. Straatvoetballers zijn hier echter niet bewust mee bezig. Het grootste deel van de tijd die ik heb doorgebracht met de jongens, beleefden zij het voetbal niet als een bewuste uiting van hun stijl op zoek naar Echtheid. Zij willen vooral plezier hebben met vrienden. Dit is een belangrijk aspect in gedrag van jongeren dat makkelijk wordt vergeten in sociale analyses. Straatvoetballers voelen weliswaar de behoefte hun cultuur Echt te maken maar het plezier dat zij hebben is minstens zo belangrijk.

Djuke benadrukte elke keer weer het plezier dat hij heeft in straatvoetbal. Als ik op zoek was naar dieper liggende betekenissen in het straatvoetbal, keek hij me niet begrijpend aan en herhaalde dan weer dat hij lekker met zijn vrienden op het plein wilde hangen. Na verloop van tijd geloofde ik hem en zijn lichaamshouding hielp daarbij. Zo gauw hij op een playground is met de bal aan zijn voeten, verschijnt een lach op zijn gezicht waarmee hij iedereen aansteekt. Waar Djuke is, is plezier2_.

2  _{Mijn interpretatie van The Real in verband met straatvoetbal is mijn wetenschappelijke vertaling van}