Respect Afdwingen

Straatvoetbal is een battle voor respect.

Pinto Pinto hoeft er niet over na te denken als ik hem de vraag stel wat straatvoetbal voor hem inhoudt. Respect is het sleutelwoord dat altijd weer terugkomt in gesprekken over de betekenis van straatvoetbal. Op het pleintje moet je respect afdwingen bij je tegenstanders, medespelers en publiek. Rico verwoordt het als volgt:

Als je de beste wilt zijn moet je het elke keer maar weer bewijzen en laten zien. En niet alleen maar met je mond. Kijk, respect afdwingen doe je met de bal, door met je benen te spreken en duizelig te maken met je flair. Zo krijg je status. Als je tegen andere jongens speelt of vrienden van je is dat superbelangrijk. Je naam blijft zo overal maar terecht komen.

Djuke Respect is zo wat de straatvoetballer verdient als hij aan zijn teamgenoten, zijn

tegenstanders en het publiek laat zien dat hij de beste straatvoetballer is. En daar moet hij voor vechten. Dat is wat Pinto bedoelt met een battle. Ik kan deze competitieve vorm van respect ook vertalen als aanzien of status. In die zin is respect volgens filosoof Kwame Appiah nauw verbonden aan het concept waardering, appraisal (Appiah 2010: 13).

Er is echter ook een tweede vorm van respect, gebaseerd op erkenning, recognition (ibid: 14). Deze vorm van respect heeft vaak te maken met een machtsverhouding. Iemand verleent respect aan een ander op basis van een omstandigheid waarin deze persoon verkeert (ibid.: 14). Leeftijd is zo’n omstandigheid.

Het is net als de maffia. Je moet respect hebben voor de ouderen en voor de mensen die er lang voor je zijn als je nieuw komt. Ik heb weleens gehad dat een jongen van

achttien zei, ‘I got this nigger’. Dan kan ik twee dingen doen, of ik ga er op in en dan escaleert het. En dat mag niet. Ik ben 36 hij is 18, hij mag niet zo tegen mij praten. Of ik denk, ‘Oké, wacht even, laat ik het anders zien’. Nog geen twee minuten later

poort ik hem achterlangs. Zijn entourage ziet het en achteraf komt hij naar me toe,

geeft me een hand en zegt, ‘Ja, ik heb geleerd .. Respect’. Nu lopen veel jonge jongens al snel naast hun schoenen. Ze oefenen wat en denken dan dat ze er al zijn. Maar ik voetbal al op straat vanaf mijn zevende. Deze techniek is van ons, de oudere garde, en wij zijn nu allemaal boven de dertig. En dan komt zo'n jongetje van 20 brutaal doen. Dat kan niet ...

Rico Respect op basis van leeftijd is een vorm van respect op basis van erkenning. Het is een gegeven, een code waar een straatvoetballer zich aan moet houden. Toch speelt in dit voorbeeld ook een competitief element mee. Het is een jongere generatie die de machtspositie van de oudere speler probeert te breken. Rico zegt hierover,

Stel, je laat het over je heenkomen? Dan word je vernederd. En dan wordt het alleen maar erger. Ik doe meteen de deur op slot. Dat hij beseft, ‘Hier kom ik niet zomaar doorheen’. Mensen moeten weten, ‘Dat is Rico, tot zover kan ik gaan’.

Erkenningsrespect verdien je ook buiten de lijnen. Door het aannemen van vormen van embodiment van een straatvoetballer (Maxwell 2003: 35) laat een straatvoetballer dan zien dat hij een Echte straatvoetballer is. Hij kleedt zich als een straatvoetballer, beweegt zich als een straatvoetballer en praat als een straatvoetballer. Hij omarmt de waarden die bij de cultuur horen en dit is de cultuur van de straat. De anderen zullen hem het respect geven dat hij als straatvoetballer verdient. Beide vormen van respect spelen een rol in het straatvoetbal als straatvoetballers tegen elkaar een wedstrijd spelen.

Eer is volgens Kwame Appiah de onderliggende waarde die schuilgaat achter de strijd rond het afdwingen van de aanspraak op respect (Appiah 2010: 13). Dit kan je persoonlijke eer zijn, maar ook de eer van je pleintje of de stad.

Als je met vrienden speelt, ga je niet om geld spelen. Je speelt voor de eer. Er zijn mensen die kijken. Er moeten gerespecteerde mensen langs de zijkant staan. Dan is het puur van, ‘Hé .. kijk wie er allemaal aan de kant staan!’ Dan kan ik me niet laten vernederen. Dan moet je winnen!

De beste straatvoetballers wonen nog steeds hier in Amsterdam. En daar ben ik trots op. We verdedigen de eer van de stad, of van de buurt, van ons pleintje. Soms verliezen we wel maar dan vinden we het gewoon niet belangrijk. Dan is het geen echt toernooi of spelen we niet om geld of zijn de tegenstanders eigenlijk niet evenwaardig.

Mourad Een duel zal alleen gespeeld worden als beide partijen het erkenningsrespect hebben van elkaar. Als een straatvoetballer het duel aangaat met zijn tegenstander, zet hij zijn eer op het spel. Als een straatvoetballer een duel wint, dan vergroot het zijn status. Als hij verliest, dan daalt zijn aanzien. Als hij zich na verlies laat kennen, dan verliest hij het respect van de groep, ook buiten de lijnen. Ook Gerd Baumann betoogt dat respect voor jongeren vaak synoniem is met eer. ‘Honour appears less as the absence of shame than as the fruit of respect .… it represents not the opposite of self-respect, but its fulfilment’ (Baumann 1996: 103). Iemands zelfrespect is dus afhankelijk van het respect dat men van anderen krijgt. Het is een dergelijke betekenis die het begrip ook in de grootstedelijke jongerencultuur lijkt te hebben (Dibbits 2006: 89).

Zelfrespect of eer moet een straatvoetballer waard zijn en om deze

waardigheid te behouden moet hij de gedragsregels volgen die bij erecodes horen. Erecodes laten zien hoe je die aanspraak op respect kunt verdienen en verliezen (Appiah 2010: 16). Met een onwaardige tegenstander ga je het duel niet aan. Als een voetballer wel het respect verdient omdat hij genoeg aanzien heeft, maar zijn

tegenstander geeft hem dit respect niet, dan raakt hij het recht op respect van de groep kwijt.

Vaantje had de ongekroonde koning moeten zijn van het straatvoetbal ... maar hij bluft en blaast. Dat neemt niet weg dat hij een goeie straatvoetballer is. Hij is goed met zijn voeten maar mensen moeten je ook mogen. Mohamed Ali had een grote mond maar mensen mochten hem ook. En dat gevoel had ik niet bij Vaantje … Status heeft hij. Maar heeft hij ook het respect?

Herbie Jarenlang was Vaantje de beste straatvoetballer maar door zijn lastige [conflictieve] gedrag maakte hij veel vijanden binnen en buiten het veld. Hij kon tegenstanders en publiek intimideren en beledigen terwijl hij voetbalde. Zo lang hij de beste was, pikten de anderen zijn gedrag. Maar door een aantal ongeschreven gedragsregels van

het straatvoetbal te overtreden, heeft Vaantje veel respect verloren van zijn

medespelers en publiek. Een straatvoetballer ontleent zijn positie nu eenmaal niet op basis van zijn afkomst of aangeboren positie maar door zijn status op basis van zijn prestaties. Door de straatcodes rond respect te overtreden, kan een straatvoetballer het respect van de anderen verliezen.

Ieder mens wil gerespecteerd worden binnen de gemeenschap. Het is een belangrijke psychologische behoefte. Zelfrespect en eer kunnen zo een motivatie zijn ‘een goed leven’ te leiden. In die zin is eer een ethische waarde in onze samenleving. En het is door middel van het concept eer dat een straatvoetballer zijn persoonlijke ethiek kan verbinden aan de gedragscodes van de gemeenschap (Appiah 2010: 179).

Respect moet een straatvoetballer ook verdienen buiten het plein. Hiervoor moet hij voldoen aan een aantal waarden die op straat belangrijk zijn. Opvallend is dat deze waarden zichtbaar zijn in het straatvoetbal. Hieronder zal ik laten zien hoe een straatvoetballer het afdwingen van respect verbindt aan andere waarden die belangrijk zijn op straat en aan esthetische uitingen tijdens het straatvoetbal.