Intuïtieve Improvisatie als Herkenning van Echtheid

Tijdens een wedstrijd wisselt een voetballer bewuste handelingen die hij in zijn hoofd bedenkt af met onbewuste handelingen van het lichaam. Zelf heb ik voetbal ook altijd op die manier beleefd en kon ik me achteraf verbazen hoe mijn lichaam ‘intuïtief’ reageerde op een plotseling ontstane situatie. Op andere momenten maakte ik in mijn hoofd een bewuste maar razendsnelle keuze welke schijnbeweging ik zou inzetten of dat ik de bal zou overspelen of zou schieten op doel. Issy beleeft een wedstrijd op een vergelijkbare manier:

Ik voel wel dat ik weet wat ik doe. Ik zie het bij de tegenstander aan zijn ogen en de manier waarop hij staat. Ogen liegen niet … Veel herken je. Dat is waarschijnlijk ook omdat ik al langer dan tien jaar voetbal. Als iemand snel van achter komt, weet ik wat ik moet doen. Standaard ontsnappingsroutes noem ik dat …. Dan weet ik precies wat ik doe. Maar als ik één tegen één sta, doe ik alles op gevoel. Het is actie, reactie….

Issy Vaak is hij zich heel bewust van zijn manier van voetballen als hij een wedstrijd speelt. Op andere momenten voetbalt hij intuïtief en lijkt zijn lichaam zelfstandig te handelen en uit te voeren wat het in al die jaren heeft aangeleerd.

Met Pinto sta ik een balletje te trappen. Ik probeer een paar sleepbewegingen te doen die tot het standaard repertoire horen van een straatvoetballer. Achter mijn standbeen sleep ik de bal door naar mijn andere been en zo probeer ik combinaties op te bouwen.

Vloeiend nemen zijn benen de leiding over van zijn ogen. Hij hoeft niet te kijken naar de bal, zijn benen weten waar hij is, zijn voeten voelen hem. Vloeiend gaat de bal van zijn ene naar zijn andere been, dan wisselt hij het ritme of gaat de bal achterlangs en pikt hij hem weer op. Na een paar minuten zie ik de eerste zweetdruppels en houdt hij er meteen mee op, ‘Ik deed maar wat. Dit kan ik later niet nadoen. Ik weet niet wat ik net gedaan heb’. Als ik hem vraag het toch te proberen, haperen zijn bewegingen. Het ritme is weg, zijn voeten voelen de bal niet meer …

Straatvoetbal is een vaardigheid die je alleen kunt leren door het te doen. Oefening. Je lichaam laten voelen wat het moet doen in elke verschillende situatie. Dit duurt jaren. De controle over de bal, je voeten die hem aanraken op talloze verschillende manieren, hard of zacht, elke hoek. Dan de positie van je benen en de rest van je lichaam ten opzichte van de bal, zorgen dat je altijd in balans bent. En tenslotte de invloed die je tegenstander heeft op jouw lichaamshouding en handelingen. Waar staat hij, wat gaat hij doen, hoe anticipeer je hierop en hoe reageer je op zijn bewegingen. Als een straatvoetballer met de bal speelt zoals Pinto in het voorbeeld hierboven, neemt zijn lichaam het als het ware van hem over. In zijn hoofd hoeft hij niet eerst symbolische betekenis te geven aan de handeling van het lichaam.

De jongens van nu doen standaard combinaties. Die doen gewoon een combo [combinatie] die ze thuis hebben bedacht. Als je dan op het juiste moment instapt, pak je de bal van hem. Maar jongens als wij, Edje, Orry, Djuke, wij doen dingen om iets uit de tegenstander te halen. En tuurlijk heb je vaste combo’s maar de rest is gevoel.. Je kunt 1600 trucjes leren maar die kun je niet in de wedstrijd doen …. Eigenlijk is het hetzelfde als dansen alleen moet je steeds reageren op een tegenstander.

Issy

Hier maakt Issy een onderscheid tussen de Echte (goede) straatvoetballer en de normale straatvoetballer. De normale straatvoetballer is in de ogen van de goede spelers geen Echte straatvoetballer. In het vorige hoofdstuk heb ik beschreven hoe de jongens ‘aanvoelen’ of iemand een Echte straatvoetballer is. Hoe de kennis van hun leefwereld afwijkt van hun kennis waarmee ze hun leefwereld kunnen uitleggen. Dit is een ander voorbeeld van een criterium van de beoordeling van de Echte

straatvoetballer. De jongens herkennen hem aan zijn manier van voetballen. De Echte straatvoetballer is in staat te improviseren. Hij heeft weliswaar al zijn skills moeten

aanleren en een eigen stijl moeten ontwikkelen maar ze herkennen een Echte

straatvoetballer aan het feit dat het een aangeboren talent lijkt. Dat het in hem zit en er alleen maar uit hoeft te komen.

De normale straatvoetballer bedenkt thuis een paar trucjes en gaat dat dan proberen te doen tijdens een wedstrijd. Hij denkt, ‘Ik maak eerst twee schijnbewegingen en een

akka’. Dat prent hij in zijn hoofd en gaat dan beginnen. De goeie straatvoetballer

heeft een paar standaardtrucjes en dan hangt het van de situatie in het veld af wat ze gaan doen, welke combo ze doen. Als je instinctief te werk gaat, dan ben je bijna onhoudbaar. Want ze kunnen niet weten wat er daarna volgt. Bij een gewone straatvoetballer wel. Dan weet je wat zijn volgende beweging zal zijn. Bij een goeie straatvoetballer weet je niet wat er na die actie volgt… Het is instinctief.

Pinto Wij hebben zelf moeten nadenken over de trucjes. Wij hadden geen YouTube. En op het moment dat jij zelf gaat nadenken over een trucje, denk je ook na over je

tegenstander. Want je kruipt als het ware in zijn hoofd. Want die reageert straks op mij. Nu heb je jongens, met een druk op de knop van hun computer zien ze die truc en gaan het veld op zonder na te denken wie hun tegenstander is en wat is de essentie van die truc. Dat is het grote verschil. En daarom zie je nu geen Echt goede

straatvoetballers meer.

Edje De jongere generatie straatvoetballers lijkt dit niet meer te beheersen. Het spel heeft andere vormen aangenomen. Het is zakelijker geworden sinds de jongeren minder op straat voetballen en meer in de zaal, en het opkomende freestylen vraagt niet het talent en inzicht van een straatvoetballer omdat hij in zijn eentje trucs laat zien voor publiek.

Het Echte straatvoetbal is een kunstzinnige vorm van expressie. In deze creativiteit schuilt authenticiteit. De ontwikkeling van kunst vindt plaats op een ander niveau dan de ratio. De artiest leert het creatieve proces vanuit zijn onbewuste naar boven te laten komen, zonder dat dit beïnvloed is door sociale verwachtingen en zijn intellect (Guignon 2004: 74). Voor een straatvoetballer ligt deze authenticiteit in de eigen stijl die hij heeft ontwikkeld. Die vertelt wie hij is. Hij beperkt zich niet tot het aanleren van bewegingen door ze te kopiëren en te reproduceren maar hij geeft zich als het ware over aan zijn lichaam waarvan hij weet dat het de skills beheerst en

De enige gelegenheid waar een straatvoetballer zich kan ontplooien en een eigen stijl kan ontwikkelen is tijdens een performance. Dit zijn tevens de momenten waarop de leden van de scene zich onderdeel van de gemeenschap voelen. Het versterkt het gemeenschapsgevoel. Een staatvoetbalwedstrijd of -toernooi is de gelegenheid waarop de jongens niet alleen uiting geven aan hun individuele identiteit als straatvoetballer maar het zijn ook de gelegenheden waarop ze hun cultuur Echt maken. Als ze straatvoetbal Echt willen maken, dan moeten ze het reproduceren.