Maartens (2006:196) getuig van ‘n vrou wat met skuldgevoelens geworstel het oor haar man se selfmoord. Haar bevryding het sy gevind in die besef dat dit haar
eggenoot se keuse was om ‘n einde aan sy lewe te maak en dat sy nie die oorsaak van sy selfmoord was nie. Die waarheid, naamlik dat sy nie die oorsaak was nie, het haar bevry.
Die waarheid is bevrydend: Thurman (1999:108-113) wys daarop hoe waarheid ‘n rol in die herstel ná trauma speel. Hy behandel dit onder die volgende hoofde:
· Die waarheid kom stuk vir stuk.
· Die waarheid is nie die mens se waarheid nie. · Die waarheid is ‘n voorwaarde vir persoonlike groei. · Die waarheid het grense.
· Die waarheid lei soms tot hartseer.
· Die waarheid beteken dat ‘n persoon bereid moet wees om te twyfel. · Die waarheid staan vir ewig.
Hierin toon Thurman dat die waarheid nie noodwendig die pynlose en moeitelose pad is nie, maar dat dit groei aantoon.
Panozzo en Smith (2007:19) skryf dat God vir die mens emosionele pyn gegee het as ‘n waarskuwingsmeganisme. Hierdie meganisme word deur ‘n persoon opgebou deur die ervaring van emosionele pyn en bepaal hoe hy in die vervolg gaan optree wanneer hy ‘n soortgelyke situasie beleef. Groot dele van die meganisme is egter op leuens gebaseer. Wanneer hierdie leuengebaseerde reaksie op emosionele pyn te voorskyn kom, moet die persoon ‘n relevante reaksie aanleer, eerder as om na ‘n manier te soek om hierdie emosionele pyn te ontduik (Prediker 7:2). Niemand se omstandighede is perfek en sonder seerkry nie.
Die vraag is egter wat die persoon vir hom/haarself oor hierdie omstandighede sê (Backus & Chapian, 2000:13); dit handel dus oor selfspraak en oor hoe die persoon oor sy omstandighede dink. Die persoon wie se huweliksmaat selfmoord gepleeg het, moet sy siel (denke) gesond kry deur anders oor sy omstandighede te dink. Om die siel gesond te kry is om die persoon se beeld van homself te genees en ‘n Bybelse beeld van homself aan te neem deur sy negatiewe selfspraak met hierdie
Bybelse beeld te vervang (Richardson, 2005:37). Dit impliseer dat die persoon verantwoordelikheid vir sy heelwording neem.
Volgens Anderson et al. (2000:117), asook Louw (2007:151), is dit die persoon se eie verantwoordelikheid om die waarheid aan te neem. As hy nie verantwoordelikheid gaan neem om gesond te word deur die waarhede van die Woord van God aan te neem en te glo nie, kan niemand anders dit vir hom doen nie. Anderson et al. (2000:117) wys aan die hand van Jakobus 5:13-16 op die verantwoordelikheid van die gelowige in sy herstelproses:
As daar iemand onder julle is wat swaarkry, moet hy bid. As daar iemand is wat opgeruimd is, moet hy lofliedere sing. As daar iemand van julle is wat siek is, moet hy die ouderlinge van die gemeente laat kom, en hulle moet vir hom bid en hom met olie salf onder aanroeping van die Naam van die Here. En as hulle gelowig bid, sal dit vir die sieke genesing bring: die Here sal hom gesond maak. As hy gesondig het, sal dit hom vergewe word. Bely julle sondes eerlik teenoor mekaar en bid vir mekaar, sodat julle gesond kan word. Die gebed van ‘n gelowige het ‘n kragtige uitwerking. (Die Bybel, 1983.)
Wanneer Anderson et al. (2000:117) drie beginsels gee wat vir ‘n persoon geld om sy eie verantwoordelikheid op te neem is dit nie teenstrydig met Jakobus se klem op die gemeente se verantwoordelikheid nie. Met die drie beginsels wil die skrywers slegs die verantwoordelikheid van die persoon self beklemtoon:
· Ander persone kan nie die een in krisis se bidwerk vir hom doen nie. Hy moet dit self doen.
· ‘n Persoon sal nooit heel word as hy nie self verantwoordelikheid neem nie. · Die persoon moet uit sy ontkenning kom en die waarheid blootlê.
Joubert (2005:252ev) wys weer hoe elke stap van verlossing in Jesus Christus geestelike gesondheid beïnvloed. Die volgende stappe in verlossing is vir hom belangrik:
· Roeping en redding · Weergeboorte en verandering · Regverdiging en versekering · Aanneming en sekuriteit · Heiliging en verbintenis · Volharding en verheerliking
Volgens Joubert (2005:267) moet alle pastorale beraders (deur die leiding van die Heilige Gees) op die heelwording van die gees van die persoon fokus. Wanneer hierdie waarhede kognitief aanvaar is en deel van die persoon se wapenrusting vorm, kan hy sy trauma oorkom en ook ander trauma in die toekoms hanteer.
Die Here sê volgens Trollinger (2007:209) dat ‘n gelowige se identiteit uit die volgende bestaan:
· Hy is hoopvol en ‘n oorwinnaar. · Hy is geseënd.
· Hy is vol van geloof. · Hy is vergewe en verlos.
· Hy is oorgelewer en vrygemaak.
Daarom is dit belangrik dat die persoon tot die ontdekking moet kom dat hy (met sy identiteit as verloste in Jesus Christus) oor die vermoë beskik om die sinvolheid van die lewe binne rasionele terme te kan aanvaar en verwerk (Louw, 2007:149).
Backus en Chapian (2000:14; vgl. ook Thurman, 1999:76) wys daarop hoe dit werk om die leuen met die waarheid te vervang (wat tipies kognitiewe herstrukturering is) wanneer ‘n persoon ‘n verlies beleef:
In die plek van: moet hy vir homself sê:
nie. lewe verloor, maar God het my baie lief. Dit is die rede waarom ek steeds belangrik is.
Ek is so alleen en voel miserabel. Ek is alleen, maar nie eensaam nie. Ek is van my gesin losgeskeur en
daarom is daar geen geluk vir my oor nie.
Ek is van my gesin losgeskeur en dit is nie lekker nie. Ek weet dat ek tog kan aangaan, al het ek nog steeds pyn.
Thurman (1999:74) verwys na die ABC-model in kognitiewe herstrukturering. ‘A’ is die gebeurtenis, ‘C’ is die persoon se reaksie of emosionele waarde op die gebeurtenis. ‘B’ is die selfspraak wat plaasvind. Wat ‘n persoon moet besef, is dat dit nie ‘A’ is wat ‘C’ aktiveer nie, maar dat dit ‘B’ (selfspraak) is wat ‘C’ veroorsaak. Die persoon moet dus geleer word om die waarheid aangaande bepaalde gebeure te verstaan en te verbaliseer ten einde heel te word.
Paulus (Efesiërs 4:17-24) skryf vir die gelowiges in Efese dat hulle die ou mens moet aflê en die nuwe een moet opneem. Hierdie nuwe mens is die egte identiteit wat die gelowige in Jesus Christus gevind het (Richardson, 2005:37). Dit is van hierdie identiteit wat Trollinger praat en waarna vroeër verwys is. Dit gebeur egter nie vanself nie; dit kos harde werk van die persoon om hierdie nuwe waarhede sy eie te maak (Backus & Chapian, 2000:23). Kognitiewe herstrukturering is immers die verandering van denke (Romeine 12:2) en dan die praktiese uitlewing daarvolgens. Dit veronderstel dus ‘n proses. Kognitiewe herstrukturering is die proses van die inruiling van denke en die aanpassing van gedrag daarby.
Meier en Wise (2003:246) en Van Wyk (2010:24) stem daaroor saam deur te sê dat die stryd wat ‘n persoon met swaarkry het, God se bedoeling met hom is om hom in alle fasette van sy lewe te laat groei. In Romeine 5:3-5 staan daar dat ons bly moet wees oor swaarkry, “want [...] swaarkry kweek volharding, en volharding kweek egtheid van geloof, en egtheid van geloof kweek hoop; en die hoop beskaam nie,
want God het sy liefde in ons harte uitgestort [...]”. Louw (2007:145) sê in dié verband dat die lewe se betekenis nie is om bloot alles te geniet of om alle vorme van pyn te probeer vermy nie, maar om in alles ‘n vorm van lewensin te vind. Daarom is lyding nie ‘n vyand nie, maar eerder ‘n vriend wat geleentheid bied om te groei.
Volgens Backus en Chapian (2000:181), asook Anderson et al. (2000:125), is daar drie stappe wat ‘n persoon moet volg om van sy emosionele stryd vry te kom en daaruit die lesse van die lewe te leer:
· Identifiseer die vals aanname (leuen).
· Argumenteer teen die vals aanname (dit word ook gemeld deur Coetzer, 2011a:76).
· Vervang die vals aanname met die waarheid.
Panozzo en Smith (2007:31) brei die proses van kognitiewe herstrukturering uit en dui dit soos volg aan:
· Identifiseer die huidige emosionele seer. · Ontdek die oorspronklike gebeure.
· Ontbloot die oorspronklike leuen wat in die geheue geplant is. · Verkry die waarheid deur die Heilige Gees.
‘n Vals aanname kan byvoorbeeld wees dat die lewe van ‘n gelowige altyd voorspoedig sal wees. Wanneer ‘n krisis dan opduik, moet die persoon die teendeel daarvan leer. Volgens Prediker 7 (Die Bybel, 1983) is die waarheid aangaande die lewe dat dit ‘n persoon op enige gegewe oomblik ‘n mengsel van geluk en ongeluk, die begeerlike en onbegeerlike, asook vervulling en teleurstelling bied. ‘n Persoon wie se eggenoot selfmoord gepleeg het, moet byvoorbeeld die vals aanname dat dit altyd voorspoedig met ‘n gelowige gaan, vervang met die waarheid, naamlik dat dit nie altyd met ‘n gelowige voorspoedig gaan nie (Backus & Chapian, 2000:45). Psalm 23:4 verklaar egter: “Selfs al gaan ek deur donker dieptes, sal ek nie bang wees nie, want U is by my. In u hande is ek veilig.” So maak Paulus dit ook vir ons
in Romeine 8:35 deur sy ironie bekend: “Wie kan ons van die liefde van Christus skei? Lyding of benoudheid of vervolging, honger of naaktheid, gevaar of swaard?” Daarmee word bevestig dat swaarkry deel van die gelowige se lewe is, maar dat hy nooit alleen sal wees nie, want God is by hom.
Thurman (1999:38) sê dat ‘n persoon die volgende stappe moet neem ten einde die waarheid ‘n vastrapplek te laat kry:
Eerstens moet hy die saak by die naam noem. As iets onregverdig is, moet hy dit so noem. Die persoon wie se eggenoot selfmoord gepleeg het, maak soms te maklik vir haar verskoning.
Tweedens moet hy homself toelaat om seer en kwaad te voel. Derdens moet hy besluit of hy iets aan die saak kan doen.
Vierdens moet hy daaraan werk om die selfmoord nie persoonlik op te neem nie. Laastens moet hy haar vergewe.
Panozzo en Smith (2007:31) se uitbreiding op die kognitiewe herstrukturering van Backus en Chapian is om die waarheid deur die werk van die Heilige Gees te ontvang. Hulle wys daarop dat wanneer die leuen in die geheuebank van die persoon geopenbaar is en in die lig van Jesus Christus blootgestel word, vryheid daarop sal volg. Joubert (2005:248) verwys in dié verband na spirituoterapie. Hier is die pastor nie terapeut nie, maar ‘n geestelike rigtingwyser. Die pastor is dus totaal afhanklik van die Meesterterapeut, naamlik die Heilige Gees (Lotter, 2005:498).
Die persoon wie se huweliksmaat selfmoord gepleeg het, se gedagtes is dikwels vol versteurde herinneringe en denke oor God en ander mense. Daarom moet hierdie versteurde herinneringe en denke met gesonde en veranderde gedagtes vervang word (Richardson, 2005:36). Die wyse waarop hy veranderde gedagtes kan bekom, is om Anderson et al. (2000:226) se raad te volg. Hulle verwys na die Bybelse wyse waarop ‘n saak hanteer moet word; vergelyk Spreuke 20:18 (Die Bybel, 1983): “Planne wat op goeie raad steun, slaag; vra raad voor jy oorlog maak.” Die persoon moet hierdie nuwe lewensdenke as deel van sy lewe aanneem.
Die gevaar is dat dit net as voorgehoue beeld uitgeleef word, maar nie waarlik geglo word nie (Richardson, 2005:103). Kognitiewe herstrukturering se doelwit (soos later aangetoon sal word) is om ‘n lewenswyse aan te kweek waarin die denke gereeld geëvalueer word.
Thurman (1999:45) help om hierdie nuwe lewensdenke vas te lê. Sy terapie is om die persoon te help om reg te reageer op gebeure deur die volgende te doen:
· Die persoon moet vir ‘n week lank dagboek hou van sy emosionele reaksies op daaglikse gebeure; nie net negatiewe emosies nie, maar alle emosies. · Die persoon moet dan op emosies let wat gereeld voorkom, asook op
emosies wat heeltemal uit verband met die gebeure blyk te wees.
Hierdeur kan daar verstellings aangebring word en geleer word wat behoorlike reaksies op gebeure kan wees.
Coetzer (Mei 2011:20-21) gee agt beginsels vir heling om positiewe denke te bevorder:
· Die persoon moet besef dat sy gedagtes ‘n werklikheid is.
· Hy moet kennis neem van die wyse waarop negatiewe gedagtes sy liggaam affekteer.
· Hy moet kennis neem van die wyse waarop positiewe gedagtes sy liggaam affekteer.
· Hy moet kennis neem van die wyse waarop sy liggaam op alle gedagtes reageer.
· Hy moet aan negatiewe gedagtes as besoedeling dink.
· Hy moet besef dat outomatiese gedagtes nie altyd die waarheid is nie. · Hy moet negatiewe gedagtes korrigeer.
· Hy moet negatiewe gedagtes uitkanselleer.
Om by die punt van aanvaarding van die waarheid uit te kom moet die persoon teenoor homself erken dat daar genesing in sy emosionele seer kan wees, anders
gaan hy altyd ‘n ‘af’-gevoel hê. Die persoon moet ‘n realistiese verwagting hê van die uitkoms van sy krisis. Om hierdie verwagting daar te stel, stel Backus en Chapian (2002:45) voor dat die waarhede van God wat die persoon aangaande homself moet aanneem, in gebed met God bevestig moet word. Trollinger (2007:207) begelei die persoon in berading om in gebed met God die nuwe waarhede wat hy van homself geleer het te bevestig.
Waarhede wat aangeneem behoort te word (Thurman, 199:116-194) is die volgende: · Dit is menslik om foute te maak.
· Almal kan nie tevrede gestel word nie. · Daar is geen wins sonder swaarkry nie. · Geen persoon moet enigiets doen nie.
· Die waarde is in die worsteling en nie die uitkoms daarvan nie. · Die lewe is moeilik.
· Elkeen oes wat hy saai.
· Niemand is geregtig op enigiets nie. · Emosionele pyn is goed.
· Almal gaan eendag sterf.