vergelijking LTV en NHG
5.2 Het apart zetten van PF middels een APS of bad bank
5.2.2 Verschillende vormen van APS en Bad Bank
beschreven, het niet gered. Deskundigen begrijpen dit niet. De enige reden die MinFin geeft waarom een dergelijk alternatief minder aantrekkelijk zou zijn geweest is het feit, dat de genoemde banken niet stonden te trappelen om mee te werken aan een CVC-oplossing, in de veronderstelling dat zij op die manier bij zouden dragen aan een mogelijk mooi rendement van een private equity partij, terwijl tegelijkertijd een concurrerende en wederom gezond opererende spaar-hypotheekbank zou ontstaan. Burden sharing kent echter vele schouders, die hier niet proactief om zullen vragen, doch gezamenlijk de last voor de overheid wel verminderen.
Vanwege bovengenoemde redenen, (i) het grote belang in elk mogelijk scenario, (ii) de constatering dat de APS- en BB-varianten niet voldoende uitputtend onderzocht lijken te zijn en (iii) de belangrijke rol van een bad bank in het CVC-scenario, besteden deskundigen hier meer aandacht aan dit scenario van de APS/BB. Zij doen dit door eerst de verschillende vormen in nader detail te introduceren, inclusief hun relevante
economische kenmerken, en vervolgens relevante voorbeelden van deze structuren te duiden, zoals gebruikt in het buitenland, zodat deze ook als voorbeeld voor de onderhavige situatie hadden kunnen dienen. Hierna schetsen deskundigen de APS/BB-structuren, zoals nader aan de orde geweest tijdens de periode eind 2011 tot aan de peildatum.
5.2.2 Verschillende vormen van APS en Bad Bank
APS (Asset Protection Scheme)
Een APS is een structuur waarbij de betreffende assets, i.c. de PF-portefeuille, op de balans van de te redden bank, SNS Bank, blijven staan. De bank neemt een voorziening voor de te verwachten verliezen (first loss positie) en de Staat garandeert de verliezen die daarboven uit komen. De Staat ontvangt hiervoor een garantiefee.
De voorziening zal leiden tot een kapitaaltekort, dat door nieuw kapitaal moet worden opgevangen. De first loss positie wordt ingeval van betrokkenheid van de Staat, op grond van regelgeving van de EC, bepaald door een waardering volgens de Real Economic Value (REV) methode. Dit wordt het ‘attachment point’ genoemd.
Door de APS wordt bereikt dat de bank een verlies neemt nu en eventueel in de toekomst (en de aandeelhouders daar ook onder lijden, i.e. enige mate van burden sharing), maar de verliezen zijn
gemaximeerd, waarmee de onzekerheid van nog grotere verliezen in de toekomst (de zogenaamde staart-risico’s) wordt weggenomen. Funding van de portefeuille blijft bij de bank.
Andere effecten zijn dat de bank (en haar aandeelhouders) ook kan (kunnen) profiteren van meevallende kredietverliezen, door eventuele toekomstige vrijval van voorzieningen, maar wel vele jaren aan de slechte portefeuille blijven vastzitten. De Staat loopt een risico dat de kredietverliezen groter uitvallen dan het attachment point, waartegenover uiteraard de ontvangen garantiefees staan.
Het feit dat een APS vanuit de bestaande in problemen verkerende bank wordt gerealiseerd, betekent dat deze oplossing de meeste vormen van burden sharing mogelijk maakt. Echter, een APS is in de regel vooral bedoeld om ‘tijd te kopen’, vanwege een verwachte verbetering van (in dit geval: vastgoed) markten. In de situatie van eind 2012 was het echter nog helemaal niet duidelijk of en wanneer deze ommekeer zou gaan komen. Bovendien was de informatie omtrent een significant aantal problematische leningen van PF niet altijd compleet.
Bad Bank
Zaaknummer 200.122.906/01 OK Pagina 145 van 378
Hoofdstuk 5. Onderzochte scenario’s c.q. mogelijke oplossingen
Bij een Bad Bank structuur wordt een aparte vennootschap, een SPV (special purpose vehicle), opgezet. De betreffende risicovolle assets (PF) worden aan de SPV overgedragen tegen een discount, die even groot is als eerdergenoemd ‘attachment point’. De bank (SNS Bank) neemt het verlies (verschil tussen REV en
boekwaarde) dus direct en is hiermee van alle toekomstige risico’s af, maar heeft tegelijkertijd ook geen profijt meer van een eventuele verbetering in de vastgoedmarktomstandigheden. De bank profiteert
namelijk niet van eventuele meevallende kredietverliezen. De bank kan wel een management fee ontvangen voor het managen/beheer van de portefeuille na de separatie.
De Staat kan de SPV geheel in eigendom nemen of de aandelen van de SPV kunnen geheel of gedeeltelijk worden gehouden door private partijen. Ook kan een deel van het risico bij de bank (SNS Bank) worden gelegd, om bijvoorbeeld een incentive te geven op het goed managen van de portefeuille. Funding van de SPV wordt door marktpartijen gedaan, geheel of gedeeltelijk gegarandeerd door de Staat.
Bij een Bad Bank-structuur gaat het eigendom van de leningen dus over van de bank in problemen naar de nieuwe SPV en haar eigenaren. Op deze wijze ontstaat een echt afscheid en hoeft dus niet meer gewacht te worden op een eventuele ommekeer van de vastgoedmarkten. Door de keuze voor een nieuw vehikel is echter wel nieuwe funding nodig, in tegenstelling tot de situatie bij een APS (bij een APS is wel nieuw kapitaal nodig, maar de vreemd vermogen funding blijft in principe gewoon doorlopen). Indien een economie zich slechts zeer langzaam ontwikkelt, de betrokken activa (leningen) redelijk uniform zijn en de relevante overheid er relatief goed voor staat qua overheidsfinanciën, dan is een Bad Bank meestal de beste keuze. Immers, uitzicht op herstel van de relevante markten ontbreekt, uniformiteit van de activa zorgt voor schaalvoordelen bij een overgang naar de SPV en de financiën van de Staat maken een goede funding van de SPV mogelijk.
Cashflow-swap
De cashflow-swap is in 2009 toegepast bij ING om haar Alt-A-hypotheekportefeuille af te dekken. De assets gaan in deze structuur tegen een discount over naar de Staat, die daarvoor een fee ontvangt. De bank ontvangt een management fee voor het managen van de portefeuille.
Deze vorm is bij SNS Bank niet concreet aan de orde geweest en zal derhalve onderstaand niet nader worden toegelicht.
Schematisch werden de eerste twee constructies door een van de adviseurs van SNSR (Goldman Sachs) onderstaand als volgt weergegeven68:
68Bron: Dataroom index 01.01.02.01.02.03.15008B Bijlage 20121024 1533 Presentatie SNS REAAL aan MinFin, October 23, 2012 Project Eiffel, Considerations Around APS).
Zaaknummer 200.122.906/01 OK Pagina 146 van 378
Hoofdstuk 5. Onderzochte scenario’s c.q. mogelijke oplossingen
Zaaknummer 200.122.906/01 OK Pagina 147 van 378
Hoofdstuk 5. Onderzochte scenario’s c.q. mogelijke oplossingen
Hieronder samengevat de effecten van de twee vormen, APS en Bad Bank:
APS Bad Bank
Lening portefeuille Op balans bank Verkocht aan SPV Waardering:
attachment point REV
Hoogte voorziening Verkoopprijs
Risico First-loss (toekomst) tot attachment point: bij bank
Rest: bij Staat
First loss genomen
Rest: kapitaal buffer en/of bij Staat Upside/downside Upside: meevallende kredietverliezen
voor bank
Downside: meer verliezen voor Staat
Upside: valt in SPV
Downside: SPV/kapitaalbuffer en/of Staat
Kapitaal Geen afboeking op dag-1
Kapitaalinjectie voor toekomstige verliezen (attachment)
RWA vrijval geleidelijk
Directe afboeking bij bank: verlies p/l en kapitaalinjectie
Directe RWA vrijval
Funding Blijft bij bank Funding door SPV (kan door bank
gedaan worden)
Evt. gegarandeerd door Staat
Staatsschuld Geen verhoging Verhoging
Staat inkomsten Garantiefee over 2nd loss garantie Garantiefee over 2nd loss garantie Bank inkomsten/ Effect op bank Bank blijft verliezen houden
Onzekerheid is weg, omdat verliezen
Inkomsten uit management fee en evt.
funding Effect op financieel
stelsel
Berekening attachment point heeft wellicht effect op hoe andere banken met CRE-portefeuilles worden beoordeeld
Berekening attachment point heeft wellicht effect op hoe andere banken met CRE-portefeuilles worden beoordeeld
Toelichting:
a. Leningportefeuille: blijft bij APS op de balans van de bank en bij BB gaat die eraf. Dit heeft consequenties m.b.t. funding, kapitaal/RWAs, die hieronder worden belicht.
b. Attachment point bepaalt bij APS-structuur de hoogte van de voorzieningen in de toekomst te nemen en het first-loss bedrag t.l.v. de bank; bij BB bepaalt dit de overdrachtswaarde (discount).
c. Risico: bij APS wordt first loss door de bank genomen, dit is een voorspeld onzeker verlies waarvoor kapitaal wordt ingebracht en voorzieningen worden genomen. De Staat dekt het verlies boven first loss af. Bij BB wordt het verlies ineens genomen door de bank. Alle verliezen daarboven worden door de BB genomen, al dan niet met kapitaal of garantie van Staat of andere partijen.
d. Upside/downside: meevallende verliezen komen ten goede aan de bank bij APS. Meevallende verliezen in BB zijn voor aandeelhouders BB (Staat en/of andere partijen). Verliezen boven het attachment point komen bij APS t.l.v. de Staat.
Zaaknummer 200.122.906/01 OK Pagina 148 van 378
Hoofdstuk 5. Onderzochte scenario’s c.q. mogelijke oplossingen
e. Kapitaal: bij APS is er niet direct een afboeking van verliezen, maar wel een voldoende kapitaalbuffer voor verwachte verliezen. Bij BB schrijft de bank in één keer verlies af en moet daarvoor kapitaal aanvullen.
f. Funding: in geval van APS blijft die door de bank verstrekt worden; bij BB moet Bad Bank zijn eigen funding regelen. Dat kan via de bank of derde partijen, al dan niet met staatsgarantie.
g. Staatsschuld: bij APS geen effect op staatsschuld; bij BB mogelijk wel, indien de Staat de aandelen van BB geheel of gedeeltelijk houdt.
h. Inkomsten Staat: ontvangt in beide opties een fee voor de garantie boven attachment point; bij BB profiteert de Staat als aandeelhouder van upside indien kredietverliezen meevallen.
i. Bank inkomsten/uitgaven: bij APS ontvangt de bankrente-inkomsten -/- fundingkosten; bij BB zou bank een management fee kunnen ontvangen indien de bank het management van de portefeuille, namens BB, blijft doen. Voorts boekt onder APS de bank eventuele kredietverliezen en wordt bij BB een afschrijving ineens genomen.
j. Effect op bank: bij APS is de onzekerheid over het maximum van verliezen op de portefeuille weggenomen; er wordt gedurende vele jaren verlies geboekt op de portefeuille. Hierdoor wordt de bank niet volledig van zijn verleden bevrijd. Wel is er upside als de verliezen mee zullen vallen. Bij BB wordt in één klap schoon schip gemaakt, maar is er geen upside voor de bank.
k. Effect op financieel stelsel: de berekening van het attachment point heeft mogelijk effect op andere banken, omdat de markt (en mogelijk de toezichthouder) dezelfde methode zou kunnen toepassen op vergelijkbare portefeuilles van andere banken.