3 Risico-inventarisatie
Scenario 14: Uitval Elektriciteitsvoorziening
In de winterperiode wordt in de nachtsituatie de infrastructuur voor elektriciteit beschadigd waardoor een deel van Rotterdam Rijnmond wordt getroffen door verstoring/uitval van de elektriciteit. Hierbij zijn 200.000 huishoudens betrokken.
Het dagelijks leven komt op deze winterse ochtend abrupt tot stilstand. Veel mensen stranden in de ochtendspits, omdat het openbaar vervoer per spoor, tram en metro direct stilvalt en verkeerslichten uitvallen. Bij mensen thuis en op kantoor doen radio en tv het niet meer;
computers vallen uit (en daarmee internetverbindingen); vaste en mobiele telefonie raken ontregeld; de verwarming doet het niet meer; liften vallen stil; betaalautomaten werken niet meer; industriële productieprocessen worden onderbroken; thuisdialyseapparaten doen het niet meer; automatische brandmeldinstallaties vallen in storing etc.
Herstel van de stroomlevering zal in het getroffen gebied (met veel industrie) waarschijnlijk enkele weken duren. Hiervoor wordt een groot beroep gedaan op het improvisatievermogen van de regionale netwerkbedrijven. Na ongeveer drie à vier weken zal er weer volledige levering van stroom zijn. Het netwerk is dan echter nog zo kwetsbaar, dat verwacht wordt dat het in de verdere opbouw naar de situatie van voor de verstoring nog wel eens uit kan vallen.
Volledig herstel van de infrastructuur kan maanden duren. Door deze combinatie van berichten breekt onrust uit onder de bevolking. Een aantal mensen wil het gebied zo snel mogelijk verlaten; kwetsbare groepen moet worden geëvacueerd; anderen vrezen voor hun bezittingen en kiezen er voor die zelf te bewaken; boeren willen hun vee evacueren. Men bereidt zich voor op barre omstandigheden. De politie gaat de straat op om extra te surveilleren, maar slaagt daar door capaciteitstekorten onvoldoende in.
Impactcriteria Score en beknopte
motivatie 1.1 Aantasting integriteit grondgebied nvt
2.1 Doden A49
2.2 Ernstig gewonden en chronische zieken C50 2.3 Lichamelijk lijden (gebrek aan primaire
levensbehoeften
D
3.1 Kosten C
4.1 Langdurige aantasting natuur en milieu nvt 5.1 Verstoring van het dagelijkse leven E 5.2 Aantasting lokaal en regionaal
openbaar bestuur
nvt
5.3 Sociaal psychologisch impact D51
6.1 Aantasting cultureel erfgoed A52
Waarschijnlijkheid Score
Kans op gebeurtenis per 4 jaar C*
* In de expertmeeting is gekozen voor een score van B, echter de expert van de VRR was ten tijde van deze meeting afwezig. Hij heeft later op basis van deze uitslag aangegeven dat gezien recente casuïstiek de score voor waarschijnlijkheid eerder C - mogelijk - is.
49. In de expertmeeting was de verdeling F (nvt) 45%, A 36%, B9%, C 9% en een referentiebeoordeling van F hieruit volgt een score van A
50. In de expertmeeting was de verdeling F (nvt) 45%, A 9%, B 18%, D 27% en een
referentiebeoordeling van F. Een specialist gaf aan dat als gevolg van de stroomstoring vele complicaties optreden, hieruit volgt een score van C
51. In de expertmeeting was de verdeling B 20%, C 20%, D 40%, E 20% en een referentiebeoordeling van E hieruit volgt een score van D
52. In de expertmeeting was de verdeling F (nvt) 60%, A 40% en een referentiebeoordeling van A.
Een specialist gaf aan dat bij uitval elektriciteit ook klimaatsystemen van archieven uitvallen, cultuurschatten aangetast worden. Hieruit volgt een score van A
blad 50 van 109
3.5.3 Crisistype Verstoring drinkwatervoorziening(Vitale Infrastructuur)
Inleiding
Vanuit de handreiking risicoprofiel worden onder het crisistype "Verstoring drinkwatervoorziening" de volgende incidenttypen benoemd:
• Uitval drinkwatervoorziening
• Problemen waterinname
• Verontreiniging in drinkwaternet Context
Drinkwater is naast een primaire behoefte voor mens en dier ook van groot belang voor andere doeleinden. Drinkwater wordt gebruikt voor industriële doeleinden, landbouw maar in het kader van de rampenbestrijding ook als primaire bluswatervoorziening voor de brandweer.
In Rotterdam-Rijnmond zijn Evides, Oasen en Dunea verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, waarbij Evides het overgrote deel van de regio beslaat.
Verstoring van drinkwatervoorziening kan optreden als gevolg van problemen bij het winnen, zuiveren, opslaan, transport en de distributie van het water.
Drinkwatervoorziening in Rotterdam-Rijnmond
De drinkwaterproductie en drinkwaterlevering door Evides is voor Rotterdam-Rijnmond ingericht vanuit 3 productielocaties. .De voornaamste waterbron ligt buiten het gebied van Rotterdam Rijnmond namelijk de spaarbekkens in de Biesbosch. Back-up zijn noodinlaten in de rivier de Nieuwe Maas en de Oude Maas. Op 1 locatie is sprake van duininfiltratie (vanuit het
Haringvliet) en winning uit diep grondwater. Drinkwaterbedrijf Oasen levert drinkwater in Ridderkerk en Krimpen aan de IJssel. In Ridderkerk bevindt zich bovendien een
zuiveringsstation van Oasen. Dunea is verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening in de gemeente Lansingerland en Nesselande (gemeente Rotterdam). Tussen de drinkwaterbedrijven bestaan verschillende koppelpunten.
Vanuit de Drinkwaterwet en het Drinkwaterbesluit worden hoge eisen gesteld aan de
leveringszekerheid van het drinkwatersysteem. Hierdoor bezit het systeem een hoge mate van redundantie. Daarnaast zijn de drinkwaterbedrijven verplicht tot het opstellen van een
leveringsplan waaronder ook risicoanalyses vallen.
Proceswater
De waterbedrijven in Rotterdam-Rijnmond zijn ook belangrijke leverancier van water wat in de industrie wordt gebruikt ter ondersteuning van de productieprocessen. Verstoring van de watervoorziening aan de industrie kan tot ernstige verstoring van de continuïteit leiden. Water ten behoeve van de industrie wordt onder andere betrokken uit het Brielse Meer. Er is een aantal maatwerkinstallaties voor de levering van speciaal water aan industriële klanten in de Botlek. Hiertoe is ook een speciaal leidingnet aangelegd waardoor deminwater getransporteerd wordt.
blad 51 van 109
De volgende indeling voor de verstoring van drinkwatervoorziening wordt onderscheiden:
Wel water Drinkwater, drukprobleem, wateroverlast door lekkage
Geen drinkwaterkwaliteit
Dreiging53
Geen water Uitval productie
Uitval distributie
Bewust drukloos
Wel water
Bij het type verstoring, genaamd drinkwater drukprobleem hebben we te maken met een verstoring, waarbij de druk deels is weggevallen, maar het te leveren water voldoet aan de gestelde drinkwaterkwaliteitseisen. Door de drukproblemen kan het functioneren van hydroforen en sprinklers worden verstoord.
Bij het type verstoring geen drinkwaterkwaliteit gaat het om vele oorzaken, die kunnen leiden tot het niet voldoen aan de drinkwaterkwaliteitseisen. Op hoofdlijn is dat een (micro)biologische, chemische of nucleaire besmetting van het drinkwater en kan van terroristische aard zijn. Maar ook een storing in het zuiveringsproces kan leiden tot een niet geplande
waterkwaliteitsverandering. Ten slotte kan drukverlies in het distributienet tot
kwaliteitsproblemen leiden door insluising van verontreinigd grondwater. Het niet kunnen gebruiken van drinkwater heeft een grote impact en kan leiden tot een ontwrichting van de samenleving. De VROM-Inspecteur besluit in overleg met het waterbedrijf en de betrokken gemeenten tot inzet van nooddrinkwater en maakt een afweging tot gebruik van het leidingnet voor de levering van noodwater (water voor sanitaire doeleinden). Het waterbedrijf zal haar crisisorganisatie inzetten en betrokken gemeenten zo goed mogelijk adviseren.
Bij het type verstoring dreiging is er sprake van mogelijke uitval van de watervoorziening doordat deze beschadigd kan raken door dreiging van een natuurramp bijvoorbeeld een naderende storm (door ontwortelende bomen, raken ook leidingen beschadigd en treden meerdere lekkages gelijktijdig op ). Een andere dreiging kan een bedreiging zijn vanuit terroristisch oogpunt (alertering).
Geen water
Het type verstoring uitval productie heeft een interne of externe (brand, neerstortend vliegtuig) oorzaak. Het type verstoring uitval distributie heeft een oorzaak in het kapot gaan of een lekkage van een leiding. De effecten van dit type verstoring zijn divers en kunnen variëren van geen effect tot een zeer groot effect.
In bepaalde situaties, waarin de volksgezondheid wordt bedreigd door het drinkwater, lijkt het afsluiten van het drinkwater een goede oplossing. Het besluit hiertoe moet door de VROM-Inspecteur worden genomen. Dit gebeurt indien de bedreiging aantoonbaar acuut levensgevaar oplevert. Het gebied wordt dan geïsoleerd waarbij in het uiterste geval gehele pompstations worden afgeschakeld. Een pompstation wordt ook afgeschakeld in geval van (dreigende) wateroverlast binnen het pompstation zelf.
Bij uitval van drinkwatervoorzieningen54 moet vanuit gezondheidsperspectief aandacht zijn voor het volgende:
• water koken is niet altijd de oplossing. Bij thermostatische exotonines (uitscheiding van bacteriën, bijv. salmonella) wordt door het koken niet het gif in de uitscheiding vernietigd;
• verstrekking nooddrinkwater kan ook leiden tot verstoring openbare orde (ervaring Groot-Brittannië).
53. Hierbij moet onder meer worden gedacht aan terreurdreiging, extreme weersomstandigheden (weeralarm), bosbrand, overstromingsdreiging, uitbraak grootschalige veterinaire ziekten, grieppandemie, te verwachten capaciteitsproblemen bijvoorbeeld als gevolg van extreem hoog drinkwaterverbruik.
54. Drinkwaterbedrijven zijn verplicht om minimaal 3 liter nooddrinkwater per persoon per dag te verstrekken. De verantwoordelijkheid voor distributie ligt bij de gemeenten.
blad 52 van 109
Figuur 3.11 Overzichtskaart met drinkwaterbedrijven Nederland en drinkwaterbedrijven in VRR
blad 53 van 109