18 RECAPITULATIE EN TRENDINFORMATIE DEEL 3

Organisatie en geldstromen

Bij de voorbereiding en uitvoering van het EU-beleid in Nederland worden de belangrijkste coördinerende posities ingenomen door de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën. De meeste EU-gelden worden besteed door het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Nederland is op verschillende momenten en bestuurlijke en ambtelijke niveaus betrokken bij het opstellen van de jaarlijkse EU-begroting.

De uitvoering van het EU-beleid is in Nederland sterk decentraal ingevuld.

Beheer, toezicht en controle zijn vormgegeven in een complexe structuur.

Nederland draagt jaarlijks ongeveer 5 miljard euro af aan de EU, onder andere uit landbouwheffingen, BTW, de BNP-bijdrage en douanerechten.

Nederland ontvangt jaarlijks circa 2,5 euro miljard aan subsidies vanuit de EU, met name in de vorm van landbouwsubsidies en structuurfondsen.

Nederland is daarmee een van de nettobetalers van de EU.

Recht- en doelmatigheid besteding EU-gelden in Nederland

De juistheid van de bestedingen van de meeste EU-subsidies in Nederland wordt beperkt gecontroleerd, waardoor de rechtmatigheid van de

uitgaven niet altijd gewaarborgd is. De controle- en evaluatie-inspannin-gen zijn vooral gericht op het voldoen aan rapportageverplichtinevaluatie-inspannin-gen die worden opgelegd door de Europese Commissie. Deze verplichtingen hebben niet tot doel te kunnen beoordelen of EU-subsidies ook doelmatig worden besteed.

De problemen deden zich in de periode 1994–1999 met name voor bij EU-subsidies met een incidenteel karakter (zoals subsidies voor de bestrijding van dierziekten) en EU-subsidies voor structuurfondsbeleid.

De rechtmatigheid van de uitgaven EU-landbouwbeleid worden in opzet beter gewaarborgd. Niettemin constateerde de Europese Rekenkamer in haar jaarverslag over het jaar 2001 dat zich ook op het terrein van EU-landbouwsubsidies in Nederland problemen voordoen, bijvoorbeeld bij dierpremies.

Voor de nieuwe beheer-, toezicht-, en controlestructuren van de structuur-fondsen in Nederland, en ESF in het bijzonder, geldt dat er op verschil-lende terreinen vooruitgang is geboekt, maar dat er ook nog veel te verbeteren valt. In opzet zijn de structuren voor de periode 2000–2006 beter geregeld dan in de periode daarvoor, bijvoorbeeld door de nadruk op certificering. Of de structuren in de praktijk goed worden toegepast moet nog blijken. Met de komst van het agentschap SZW is duidelijkheid geschapen over de beheersstructuur. Een aandachtspunt voor het Agentschap SZW is het M&O-beleid. Dat was in 2001 nog niet op orde.

Inventarisatie EU-subsidies en wet TES

De wet Toezicht Europese Subsidies, waarmee ministers met ingang van 1 mei 2002 bevoegdheden hebben gekregen om toe te zien op het beheer en de besteding van EU-gelden door decentrale bestuursorganen en diensten, is een belangrijke stap voorwaarts.

Voor de EU-gelden die rechtstreeks door decentrale diensten en bestuurs-organen worden aangevraagd, besteed of beheerd, waren sommige ministeries (nog) niet in staat of bereid om hierover informatie aan te leveren. Andere ministeries bleken heel goed in staat om gedetailleerde en actuele overzichten te geven van de ontvangen EU-bijdragen, de betrokkenheid van het ministerie en van de gehanteerde toezichtstructuur.

Van de 276 door de Algemene Rekenkamer geïdentificeerde geldstromen met samen een financieel belang van 250 miljoen euro konden de

ministeries informatie geven over 19,2% (48,2 miljoen euro) van dit bedrag.

Weinig ministeries hadden de decentrale bestuursorganen en diensten die onder het ministeriële EU-toezicht vallen geattendeerd op de uit de Wet TES voortvloeiende verplichtingen. Uit een inventarisatie bij een aantal van deze bestuursorganen bleek dat men formeel wel bekend was met de Wet TES en de daaruit voortvloeiende inlichtingenverplichting, maar dat evenwel nog geen maatregelen waren getroffen om aan de inlichtingen-verplichting jegens de betreffende minister te kunnen voldoen. Bij sommige bestuursorganen bestaan nog onduidelijkheden over de Wet TES en de daarmee samenhangende verplichtingen voor hun eigen organisatie.

Bekendheid met de wet TES heeft nog niet geleid tot (voorbereiding van) veranderingen in de administratieve organisatie.

Rol Nederland bij begrotings- en verantwoordingsproces EU

Nederland kan onder andere via de Ecofinraad, het overleg van permanente vertegenwoordigers en de Raadswerkgroep Begroting invloed uitoefenen op EU-begroting en verantwoording.

Afdrachten Nederland aan EU In 2002 ongeveer 5 miljard euro.

Ontvangsten Nederland uit EU In 2002 ongeveer 2,5 miljard euro.

Nettopositie Nederland Nederland is nettobetaler. De mate waarin is afhankelijk van berekeningswijze.

Afdekking EU-geldstromen Nederland met (openbare) informatie uit interne en externe controles

Beperkt.

Recht- en doelmatigheid besteding EU-gelden in Nederland

De rechtmatigheid van de besteding van landbouw-subsidies is in opzet goed, de doelmatigheid onduidelijk.

Er zijn problemen bij de besteding van structuurfondsgelden.

Ontwikkelingen structuurfondsen in periode 2000-2006, inclusief ESF

Er is in opzet sprake van een verbetering ten opzichte van de periode 1994-1999. Voor het Agentschap SZW blijft beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies een aandachtspunt.

Overzicht ministeries van EU-geldstromen naar decentrale bestuursorganen in Nederland naar aanleiding van de wet Toezicht Europese Subsidies (TES)

Het overzicht op de departementen is wisselend van diepgang en omvang. Het meest complete beeld werd aangeleverd door het Ministerie van Justitie.

Afdekking (%) totale geldstroom naar Nederland in kader van overige gelden door inzicht ministeries

19,2% van de 250 miljoen euro die Nederland (naar schatting) jaarlijks ontvangt wordt afgedekt door bij ministeries aanwezige informatie.

Bekendheid wet TES bij decentrale bestuursorganen Nederland Activiteiten decentrale bestuurs-organen in kader wet TES Trendindicatoren

T

Figuur 50

Stand van zaken 2000-2002 Ontwikkelingen in betrokken

organisaties

Sinds 1 mei 2002 heeft Nederland controlebevoegd-heden zoals de Europese Rekenkamer, tot en met de meeste niveaus van eindbegunstigden.

Organisaties zijn formeel bekend met wet TES.