De prevalentie van pestgedrag bij allochtonen kan onderverdeeld worden in ‘allochtone pestgedrag’ en ‘etnisch pestgedrag’. Hieronder zullen de achtergrondvariabelen (leeftijd, geslacht, samenstelling van de school/klas…) besproken worden voor beide pestvormen.
4.1 Prevalentie van allochtone pestgedrag
Net zoals bij het klassiek pesten is er bij het slachtofferschap van ‘pestgedrag bij allochtonen’ geen eenduidigheid over welk geslacht het meest gepest wordt. Onderzoek in de VS wijst uit dat mannelijke allochtonen meer slachtoffer worden van pestgedrag dan vrouwelijke allochtonen.242 Dit terwijl men in Nederlands onderzoek het tegengestelde constateert. Hier blijken vrouwelijke allochtonen meer slachtoffer te worden van pestgedrag. Het verschil in slachtofferschap bij mannelijke en vrouwelijke allochtonen is daarentegen wel aanzienlijk lager dan het verschil in slachtofferschap bij beide geslachten autochtonen. Wat daderschap bij allochtonen betreft, wordt geen significant verschil gevonden tussen pestende meisjes en jongens.243
Het percentage allochtonen dat slachtoffer wordt van pestgedrag neemt af naarmate de leeftijd stijgt.244 Die afname vindt men ook terug bij klassiek pestgedrag.245 Dit terwijl men in ander onderzoek geen significant verband vaststelt tussen leeftijd, pestgedrag en etnische
240 E. ELAMÉ, Discriminatory bullying: A New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 33-36. 241 E. ELAMÉ, Discriminatory bullying: A New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 14. 242 L. SCHUMANN, W. CRAIG en A. ROSU, “Minority In The Majority: Community Ethnicity As A Context
For Racial Bullying And Victimization”, Journal of Community Psychology, 2013, 964.
243 M. H. M. VERVOORT, R. H. J. SCHOLTE en G. OVERBEEK, “Bullying and Victimization among
Adolescents: The Role of Ethnicity and Ethnic Composition of School Class”, Journal of Youth and
Adolescence, 2010, 7+9.
244 L. SCHUMANN, W. CRAIG en A. ROSU, “Minority In The Majority: Community Ethnicity As A Context
For Racial Bullying And Victimization”, Journal of Community Psychology, 2013, 964.
245 H. VANDENBOSCH, K. VAN CLEEMPUT, D. MORTELMANS en M. WALRAVE, Cyberpesten bij
42
achtergrond.246 Verder is er – net als bij het klassiek pestgedrag – naarmate men ouder wordt meer daderschap van pestgedrag vast te stellen bij allochtonen.247
Uit Belgisch onderzoek blijkt dat naast geslacht en leeftijd, ook de samenstelling van de school een invloed heeft op slachtofferschap en daderschap van pestgedrag. Zo rapporteren allochtone jongeren minder slachtofferschap van pestgedrag wanneer in de school een hoge concentratie allochtonen aanwezig is. In tegenstelling tot bij allochtonen, is er bij de autochtonen geen verschil in slachtofferschap naarmate de concentratie allochtonen hoger is.248 Dit terwijl Nederlands onderzoek beweert dat autochtonen meer slachtoffer worden van pestgedrag wanneer het aantal allochtonen in de school toeneemt.249 Oostenrijks onderzoek daarentegen constateert dat de concentratie van allochtonen niet enkel een invloed heeft op slachtofferschap, maar ook op daderschap van pestgedrag. Allochtonen pesten minder wanneer de concentratie allochtonen in de school hoger is. Dit afnemende slachtoffer- en daderschap van pestgedrag zou twee redenen hebben. De eerste reden is dat het ‘gepercipieerde machtsonevenwicht’ dat ontstaat in scholen met een oververtegenwoordiging van autochtonen afneemt wanneer het aantal allochtonen stijgt. De tweede reden is dat ‘het anders zijn’ niet zo sterk ervaren wordt in scholen waar het aantal allochtonen en autochtonen ongeveer gelijk is. Deze twee redenen vloeien verder uit het gegeven ‘anders zijn’ en ‘gepercipieerd machtsonevenwicht’, wat risicofactoren zijn van pestgedrag bij allochtonen (zie supra: 2.1 ‘begripsomschrijving
‘pestgedrag bij allochtonen’, p.36-37).250 Mogelijkerwijze heeft de contact-hypothese hier ook verklaringskracht. Wanneer er meer diversiteit in de school aanwezig is, worden er immers meer vriendschappen tussen allochtonen en autochtonen gesloten. Bijgevolg dat de sociale afstand tussen beide ‘groepen’ verkleint.251 In contrast met deze bevindingen wijst Nederlands
246 S.J. J. LIM en J. L. HOOT, “Bullying in an increasingly diverse school population: A socio-ecological model
analysis”, School Psychology International, 2015, 275.
247 E. STEFANEK, D. STROHMEIER, R. VAN DER SCHOOT en C. SPIEL, “Bullying and Victimization in
Ethnically Diverse Schools”, in M. MESSER, Migrations. Dordrecht, Springer, 2012, 85.
248 O. AGIRDAG, M. VAN HOUTTE en P. VAN AVERMAET, “Effecten van segregatie: cognitieve en non-
cognitieve uitkomsten en mechanismen” in O. AGIRDAG, W. NOUWEN, P. MAHIEU, P. VAN AVERMAET, A. VANDENBROUCKE en M. VAN HOUTTE (Eds.), Segregatie in het basisonderwijs : geen zwart-wit
verhaal, Antwerpen/Apeldoorn, Garant, 2012, 73.
249 M. VERKUYTEN en J. THIJS, “Racist victimization among children in The Netherlands: The effect of ethnic
group and school”, Ethnic and Racial Studies, 2002, 326-327.
250 E. STEFANEK, D. STROHMEIER, R. VAN DER SCHOOT en C. SPIEL, “Bullying and Victimization in
Ethnically Diverse Schools” in M. MESSER, Migrations. Dordrecht, Springer, 2012, 81.
251M. VAN CRAEN, K. VANCLUYSEN en J. ACKAERT, Voorbij wij en zij?: De sociaal-culturele afstand
43
onderzoek uit dat hoe hoger het percentage allochtonen in de school, hoe meer allochtone jongeren overgaan tot pestgedrag.252
Verder blijkt uit Amerikaans onderzoek dat eerste generatie allochtonen meer slachtoffer worden van pestgedrag dan autochtonen en/of derde generatie allochtonen.253 Vooral de eerste generatie allochtonen in de VS die uit een niet-Engelstalig land immigreren (bv. China, Vietnam,…) – en dus niet de moedertaal spreken – worden meer slachtoffer als eerste generatie allochtonen die vanuit Engelstalige landen immigreren (Canada, Bahama’s, Australië,…).254 Daaraan kan worden toegevoegd dat vluchtelingen niet vaker gepest worden dan andere immigranten. Onderzoek wijst namelijk uit dat vluchtelingen en immigranten sneller hulp zoeken om hun slachtofferschap aan te kaarten, terwijl autochtonen eerder passief reageren en geen hulp zoeken.255
4.2 Prevalentie van etnisch pestgedrag
Wat het geslacht bij etnisch pestgedrag betreft, blijkt dat allochtone jongens meer slachtoffer worden dan meisjes. Zo zal 39,5% van de allochtone jongens aangeven de laatste drie maanden minstens één keer per week slachtoffer te zijn geweest van etnisch pestgedrag, terwijl het percentage bij de meisjes 35,1% bedraagt.256 Het percentage autochtone jongens dat de afgelopen drie maanden minstens één keer per week slachtoffer werd van pestgedrag door allochtonen is ook hoger dan dat van autochtone meisjes (23,7% vs. 18,7%).257 Verder komt pestgedrag van allochtone jongens naar autochtone jongeren (29%) frequenter voor dan pestgedrag van allochtone meisjes naar autochtone jongeren (22%).258 Wanneer men de rollen
252 M. H. M. VERVOORT, R. H. J. SCHOLTE en G. OVERBEEK, “Bullying and Victimization among
Adolescents: The Role of Ethnicity and Ethnic Composition of School Class”, Journal of Youth and
Adolescence, 2010, 8.
253 Eerste generatie allochtoon: Persoon is geboren in het land van herkomst en met de ouders geïmmigreerd naar
het nieuwe land. Derde generatie allochtoon: Persoon en zijn ouders zijn geboren in het land waar men woont, de grootouders zijn geboren in het land van herkomst en geïmmigreerd naar dit land.
254 K. POTTIE, G. DAHAL, K. GEORGIADES, K. PREMJI en G. HASSAN, “Do First Generation Immigrant
Adolescents Face Higher Rates of Bullying, Violence and Suicidal Behaviours Than Do Third Generation and Native Born?”, Journal of Immigrant and Minority Health, 2015, 1563.
255 S.J. J. LIM en J. L. HOOT, “Bullying in an increasingly diverse school population: A socio-ecological model
analysis”, School Psychology International, 2015, 274 + 277.
256 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 130.
257 E. ELAMÉ, “Being bullied” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New Intercultural Challenge, Venetië,
Springer-Verlag, 2013, 229.
258 E. ELAMÉ, E. STEFANI en V. DARJO, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A
44
omkeert (een autochtoon pest een allochtoon), dan zijn het ook de jongens die meer pestgedrag plegen (18% vs. 14%).259
Vervolgens verschilt het percentage ‘slachtofferschap van etnisch pesten’ niet significant qua
leeftijd. Voor het slachtofferschap van allochtonen (die gepest worden door autochtonen) en
autochtonen (die gepest worden door allochtonen) is er geen verschil merkbaar tussen het basis- en het secundair onderwijs.260 Ook bij het etnisch pestgedrag van allochtonen naar autochtonen toe is geen significant verschil qua leeftijd vastgesteld.261 Dit terwijl er wel een significant verschil qua leeftijd is van etnisch pestgedrag van autochtonen naar allochtonen toe. Er wordt meer etnisch gepest in het secundair onderwijs (12-16 jaar) dan in het basisonderwijs (7-11 jaar) (17,4 % vs. 13%).262
Ook de samenstelling van de klas is een achtergrondvariabele die verschillen qua etnisch pestgedrag oplevert. Zo blijkt dat meer allochtonen slachtoffer worden van etnisch pestgedrag wanneer de klasgroep uit meer leerlingen bestaat. Wanneer men met vijf tot vijftien leerlingen in de klas zit, wordt ongeveer 28% slachtoffer. Daarentegen wordt ongeveer 43% gepest wanneer de klasgroep uit 26 tot 32 leerlingen bestaat. Verder wijst onderzoek uit dat hoe meer allochtonen deel uitmaken van de klasgroep, hoe meer allochtonen slachtoffer worden. Al blijkt wel dat als meer dan zestien allochtone leerlingen aanwezig zijn, het percentage weer daalt.263 Aansluitend daarop wordt geen significant verschil gevonden tussen de grootte van de klasgroep en slachtofferschap van etnisch pestgedrag naar autochtonen toe. Wel ziet men een toename van slachtofferschap van autochtonen wanneer het aantal allochtonen stijgt. Daarnaast blijft het percentage van het slachtofferschap stijgen, zelfs wanneer er meer dan zestien allochtone leerlingen in de klasgroep zijn.264 Dat zou mogelijk aansluiten bij de contact- hypothese, de afname van het ‘gepercipieerde machtsonevenwicht’ en de afname van het gevoel van ‘anders zijn’(zie supra: 2.1 ‘begripsomschrijving ‘pestgedrag bij allochtonen’, p.36-37). Bij het daderschap wordt hetzelfde gevonden als bij het slachtofferschap. Hoe groter de klas,
259 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 242.
260 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 130.; E. ELAMÉ, “Being bullied” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 230.
261 E. ELAMÉ, E. STEFANI en V. DARJO, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A
New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 148.
262 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 242-243.
263 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013,138-139.
264 E. ELAMÉ, “Being bullied” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New Intercultural Challenge, Venetië,
45
hoe meer allochtonen overgaan tot pestgedrag naar autochtonen toe. Daarbij wordt ook gevonden dat hoe meer allochtonen in de klasgroep aanwezig zijn, hoe meer er overgaan tot pestgedrag.265 Ten slotte gaan ook meer autochtonen over tot pestgedrag wanneer enerzijds de grootte van de klasgroep stijgt en anderzijds het aantal allochtonen in de klasgroep stijgt.266 Ook de etnische afkomst kan verschillende cijfers omtrent slachtofferschap en daderschap van etnisch pestgedrag met zich meebrengen. Onderzoek toont aan dat allochtonen uit Afrika het meest slachtoffer worden van etnisch pestgedrag (Noord-Afrika 60% en Sub-Sahara Afrika 67%), gevolgd door allochtonen uit het Midden-Oosten (53%), Azië (45%), West-Europa (39%) en Oost-Europa (30%).267 Verder zijn het naast het slachtofferschap ook de allochtonen uit Sub-Sahara Afrika die het meest aangeven pestgedrag te stellen (43%). Daarop volgen de immigranten uit het Midden-Oosten (29%), West-Europa (27%), Oost-Europa (26%), Azië (17%) en Noord-Afrika (8%).268
Overigens blijkt uit onderzoek dat allochtone jongeren, die thuis de taal niet spreken die ze op school spreken, meer slachtoffer en dader worden van etnisch pestgedrag. Ongeveer een kwart (26%) van de allochtonen die thuis dezelfde taal spreekt als op school wordt slachtoffer van etnisch pestgedrag, terwijl dat bij allochtonen die thuis een andere taal spreken ongeveer 50% is.269 Wat het daderschap van etnisch pestgedrag betreft, geeft 15% van de allochtonen die thuis dezelfde taal spreekt als op school aan dat hij pestgedrag pleegt, terwijl dat bij allochtonen die thuis een andere taal spreken 37% is.270
Bovendien toont onderzoek aan dat men minder slachtoffer wordt van etnisch pestgedrag als men als allochtoon zijnde één of meerdere autochtone vrienden heeft. Wanneer dat het geval is, geeft ongeveer 34% aan slachtoffer te zijn van etnisch pestgedrag, terwijl dat bij de allochtonen zonder autochtone vrienden 54% is.271 Ook allochtonen zonder autochtone
265 E. ELAMÉ, E. STEFANI en V. DARJO, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A
New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 156-157.
266 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 247-248.
267 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 131-132.
268 E. ELAMÉ, E. STEFANI en V. DARJO, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A
New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 149.
269 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 133-134.
270 E. ELAMÉ, E. STEFANI en V. DARJO, “Committed bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A
New Intercultural Challenge, Venetië, Springer-Verlag, 2013, 152-153.
271 E. ELAMÉ en E. STEFANI, “Suffered interethnic bullying” in E. ELAMÉ, Discriminatory Bullying: A New
46
vrienden zijn meer dader van etnisch pesten dan allochtonen met autochtone vrienden (40,3% vs. 23,3%).272