Politieke partijen, verkiezingsuitslagen en kabinetten

Aruba is een parlementaire democratie. Verkiezingen vinden plaats om de vier jaar en de kiezersgunst bepaalt de samenstelling van Staten en regering; de Staten tellen 21 leden. Zoals aangegeven kent Aruba slechts één bestuurs-laag en worden er alleen parlementsverkiezingen georganiseerd. De

opkomstpercentages liggen bijna altijd boven de 85% (zie figuur 5).

Figuur 5 Opkomstpercentage verkiezingen, 1979-2009 81 82 83 84 85 86 87 88 89 1979 1982 1983 1985 1989 1993 1994 1997 2001 2005 2009 Opkomst Bron: CBS Aruba (2009, p. 28)

Vóór 1986 kozen de burgers van Aruba de Eilandsraad, die met de Status Aparte overging in de Staten. Sedert een aantal jaren stemmen de meeste kie-zers of op de ‘groene partij’ (de Arubaanse Volkspartij AVP) of op de ‘gele’ (de Movimiento Electoral di Pueblo MEP). De AVP is opgericht in 1942 en in 1948 zette de partij de afscheiding van de Nederlandse Antillen op de politieke agenda. De MEP ontstond in 1971 uit een afscheiding van de AVP. Vóór 1971 was de Partido Patriotico Arubano (PPA), die in 1949 van de AVP was afge-scheiden, de traditionele concurrent van de AVP. De PPA verdween in 2005 uit de Staten (zie tabel 2).

Tabel 2 Verkiezingsuitslagen Aruba, in zetels, 1993-2009a Partij 1985 1989b 1993 1994 1997 2001 2005 2009 MEP 8 10 9 9 9 12 11 8 AVP 7 8 9 10 10 6 8 12 PDR - * - - - - - 1 PPA 2 1 1 - - 2 - -ADN 2 1 1 - - - - -OLA - * 1 2 2 1 - -PDA 2 * - - - - - -MPA - * - - - - 1 -RED - * - - - - 1 -Zetelaandeel AVP + MEP 71% 86% 86% 90% 90% 86% 90% 95%

a Alleen partijen die ten minste eenmaal in de Staten vertegenwoordigd waren staan in het overzicht. De volledige namen van de kleine partijen luiden als volgt: PDR: Partido Democracia Real, PPA: Partido

Patriotico Arubano, ADN: Accion Democratico Nacional, OLA: Organisashon Liberal Arubano, PDA: Par-tido Democratico Arubano, MPA: Movimiento Patriotico Arubano en RED: geen afkorting (www.historia

diaruba.aw).

b Bij de uitslag van 1989 ontbreekt een zetel in het overzicht. Bij de kleine partijen staat daarom een ‘-.’ Bron: 1993-2005: CBS Aruba (2009, p. 28); 1985, 1989 en 2009: www.historiadiaruba.aw

Volgens het wetenschappelijk bureau van de AVP, Fesca,124 hadden Aru-baanse politieke partijen geen uitgesproken ideologische basis zoals partijen in Europa die (traditioneel) hebben, iets wat ook in Calidad werd geconsta-teerd.125 Toch laten zich inhoudelijke verschillen aanwijzen. De AVP ziet zich als een christendemocratische partij en is een zusterpartij van het CDA.126 De MEP ziet zich zelf als sociaaldemocratisch.127 De MEP werkt niet samen met een zusterpartij in Nederland. De MEP was een sterk pleitbezorger van de Status Aparte en Arubaanse autonomie.128

De MEP (en voorheen de PPA) die zich zoals aangegeven afscheidde van de AVP, lijkt zich te hebben willen profileren als anti-establishmentpartij – tegen Nederlandse bemoeienis. De regering Eman III nam eind jaren negentig het initiatief om naar aanleiding van het Koninkrijkssymposium over het onder-werp, de Arubaanse Werkgroep Deugdelijkheid van bestuur in te stellen. Ook publiceerde Fesca in 2003 over het functioneren van de Staten en organi-seerde het een symposium over dit onderwerp. De AVP besteedde in zijn par-tij- en regeringsprogramma 2009-2013 een hoofdstuk aan het onderwerp ‘betrouwbaar bestuur’. Daarin verwijst zij naar de bevindingen in het rapport Calidad en van Fesca. We kunnen vaststellen dat de regering Henny Eman III niet alleen de bereidheid uitsprak alle aanbevelingen van Calidad over te

124 De andere partijen hebben geen wetenschappelijk bureau.

125 Fesca (2003a, p. 8). Fesca staat voor Fundacion Estudionan Social Cristian Aruba. 126 AVP (2009).

127 Aldus een MEP-politicus, een oud-politicus, een ambtenaar en Fesca (2003a, p. 8). 128 Ambtenaren en respondenten van buiten de regering.

nemen, maar deze voor een deel ook realiseerde (zie paragraaf 5.2).129 In het regeerprogramma van de MEP voor 2001-2005 werd ook een passage over de kwaliteit van bestuur opgenomen, maar met de aanbevelingen uit Calidad die in 2001 nog niet waren gerealiseerd, deden de MEP-regeringen vrijwel niets.130

Naast de MEP en de AVP hebben op Aruba door de jaren heen verschillende kleine partijen een aandeel in de landspolitiek en soms in de regering gehad. Sommige kunnen als programmapartij worden geduid. Zo is er de PDR131 van de heer Bikker en de RED van de heer Lampe. De RED heeft van deugdelijk bestuur een politiek thema gemaakt, maar verdween in 2009 uit de Staten.132 Van 1975 tot 1985 domineerde de MEP onder leiding van Betico Croes de Eilandsraad. Bij de verkiezingen van november 1985 verloor zij echter fors en ging van dertien naar acht zetels. Daardoor trad met het ingaan van de Status Aparte een coalitieregering aan onder leiding van Henny Eman van de AVP. Voor een overzicht van de achtereenvolgende regeringen zie tabel 3.

Tabel 3 Regeringen van het Land Aruba, 1986-2009

Periode Regering Regeringspartijen 1986-1989 Henny Eman I AVP-PDA-ADN-PPA 1989-1993 Nelson Oduber I MEP-ADN-PPA 1993-1994 Nelson Oduber II MEP-ADN-PPA 1994-1997 Henny Eman II AVP-OLA 1998-2001 Henny Eman III AVP-OLA 2001-2005 Nelson Oduber III MEP 2005-2009 Nelson Oduber IV MEP

2009-heden Mike Eman I AVP

Bron: www.historiadiaruba.aw

Andere partijen dan de MEP en de AVP spelen in de verkiezingsuitslagen al geruime tijd een ondergeschikte rol. Sinds 2001 leveren zij geen ministers-posten meer. De verkiezingsstrijd gaat vooral tussen de ‘grote twee’ en elk van deze heeft enkele malen een regering mogen vormen. Regeringen zijn stabiel in de zin dat zij hun regeerperiode meestal vol kunnen maken.

129 In bijlage 7 geven wij een overzicht van de realisatie van de voornaamste aanbevelingen. Het geheel over-ziend, zijn sinds het verschijnen van het rapport Calidad ten tijde van het kabinet-Eman III verschillende maat-regelen ter versterking van de staat van bestuur getroffen, maar sommige initiatieven haalden het niet. Tijdens de kabinetten Oduber III en Oduber IV (2001-2009), kwam alleen nog het Landsbesluit overdracht disciplinaire strafbevoegdheid aan diensthoofden tot stand. De partijfinanciering, de verzelfstandiging van de ARA, de sub-sidieverlening, de openbaarheid van nevenfuncties van ambtsdragers en de Lv BIBOB zijn tot dusver niet geregeld.

130 Ibid. Het regeerprogramma van de MEP ging in op dualisme en het functioneren van de Staten, transparantie en beheersing van de omvang van het overheidsapparaat (2001, p. 1). Het regeerprogramma voor de periode 2005-2009 hebben we niet kunnen traceren.

131 De website van de PDR was in februari 2011 nog onder constructie (http://democraciareal.com). 132 Zie Fesca (2003a, p. 9), de website van de RED en interviews met respondenten van buiten de regering.