6.2 Beoordeling van AMM
6.2.1 Marktaandelen
potentiële concurrentie, toetredingsdrempels en de afwezigheid van kopersmacht (countervailing buyer power) behandeld. De overige van in randnummer 74 genoemde criteria blijven
onbesproken aangezien het gebruik daarvan voor de onderhavige AMM-beoordeling gelet op de marktstructuur/karakteristieken van vaste telefonie niet noodzakelijk is.
6.2.1 Marktaandelen
269. De hieronder weergegeven marktaandelen voor de retailmarkten van laag- en hoogcapacitaire aansluitingen worden gemeten in afzet150. De marktaandelen voor de retailmarkt van verkeer worden gemeten in omzet151. De weergegeven marktaandelen beslaan de periode 2001 - 2004.
Retailmarkt voor laagcapacitaire aansluitingen
270. Op grond van de gegevens die marktpartijen hebben aangeleverd, kan worden vastgesteld dat KPN152 op de markt voor laagcapacitaire aansluitingen, uitgaande van een situatie met huidige regulering en uitgedrukt in afzet, een marktaandeel van [95-99] procent heeft en de aanbieders van telefoniediensten via de kabel gezamenlijk de resterende [1-5] procent.153 Hoewel er geen exacte data zijn over welk percentage van de kabel geschikt is gemaakt voor vaste telefonie beschikken de aanbieders van telefoniediensten via de kabel wel over netwerken waarbij 88-90 procent van de kabelaansluitingen in Nederland tweeweg-geschikt is. Om hierover ook
daadwerkelijk vaste telefoniediensten te kunnen leveren, dient er op een laag niveau in de netwerken nog additionele apparatuur te worden geplaatst.
150 Het college heeft als maatstaf afzet gekozen omdat de tarifering van de aansluiting in sommige gevallen niet te vergelijken is. Telefonie via de kabel wordt bijvoorbeeld voornamelijk afgenomen in combinatie met een televisiepakket. Het televisiepakket dekt een aanzienlijk gedeelte van de kosten van de aansluiting. Indien het tarief van slechts telefonie zou worden genomen, worden de inkomsten van een kabelaanbieder uit het telefoniegedeelte onderschat. Zou het college de omzet als maatstaf hebben genomen, dan zou KPN hogere marktaandelen hebben gerealiseerd hetgeen in de ogen van het college geen juiste afspiegeling van de verhoudingen op deze markten is.
151 De marktaandelen in omzet geven de economische kracht van een onderneming weer om een bepaalde hoeveelheid kapitaal aan een markt te ontrekken, hetgeen een goede indicatie geeft van een eventuele dominante positie.
152 Met KPN wordt in dit besluit Koninklijke KPN N.V. bedoeld inclusief alle groepsmaatschappijen.
153 Het marktaandeel van KPN op de markt van laagcapacitaire aansluitingen bedroeg in 2001: circa [95-99]%, 2002: circa [95-99]%, 2003: circa [95-99]% en eerste kwartaal 2004: circa [95-99]%.
[Grafiek bedrijfsvertrouwelijk]
Aanbieder 2001 2002 2003 2004Q1
KPN [95-99%] [95-99%] [95-99%] [95-99%]
UPC [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%]
Overig [0-1%] [0-1%] [0-1%] [0-1%]
Figuur 4. Marktaandelen (afzet) op de markt voor laagcapacitaire aansluitingen
Situatie in afwezigheid van wholesaleregulering
271. Op de markt voor laagcapacitaire aansluitingen zouden er in een situatie zonder
wholesaleregulering geen noemenswaardige veranderingen plaatsvinden. C(P)S-aanbieders leveren onder de huidige wholesaleregulering geen laagcapacitaire aansluitingen en partijen met een eigen netwerk zouden dit in afwezigheid van de huidige wholesaleregulering naar alle waarschijnlijkheid blijven doen. Immers ook in de huidige situatie worden partijen met een eigen netwerk niet gehinderd door de bestaande wholesaleregulering; het wegvallen daarvan zal in hun opereren derhalve geen wijziging brengen. Hierdoor zouden marktaandelen niet
veranderen. Prospectieve analyse
272. Het college stelde eerder in paragraaf 5.4.4 vast dat VoB de komende reguleringsperiode naar verwachting op dermate grote schaal zal worden toegepast dat VoB mede hierom dient te worden beschouwd als onderdeel van de relevante retailmarkten voor vaste telefonie. Het college sprak in randnummers 199 de verwachting uit dat eind 2007 tussen de 600-duizend en de 2 miljoen aansluitingen op basis van VoB zouden zijn gerealiseerd. Een dergelijke
ontwikkeling zou in potentie in de loop van de reguleringsperiode de AMM-positie van KPN kunnen beïnvloeden. Echter, een groot gedeelte van deze aansluitingen zal bij KPN worden afgenomen. In het onderzoek van VKA naar de ontwikkelingen ten aanzien van VoB wordt uitgegaan van meerdere scenario’s. Het college merkt hierbij ten overvloede op dat het hierbij gaat om inschattingen, waarbij bij het maken van een aantal vooronderstellingen onvermijdelijk is. In het scenario met de meest extreme daling van het marktaandeel is de hoogste inschatting dat het marktaandeel van andere aanbieders dan KPN ten aanzien van laagcapacitaire
aansluitingen eind 2008 circa 22% bedraagt. Het college constateert dat in het geval van de meest extreme daling van het marktaandeel van KPN weliswaar sprake is van een aanzienlijke daling van het marktaandeel, maar dat de hoogte van het resterende marktaandeel nog steeds een sterke indicatie vormt voor een AMM-positie. De verwachte ontwikkeling van het
marktaandeel van KPN op de markt voor laagcapacitiare aansluitingen geeft derhalve in zichzelf geen aanleiding om in de loop de reguleringsperiode tot een andere beoordeling van de AMM-positie van KPN te komen.
Retailmarkt voor hoogcapacitaire aansluitingen
273. Op grond van de gegevens die marktpartijen hebben aangeleverd, kan worden vastgesteld dat KPN op de markten voor hoogcapacitaire aansluitingen, uitgaande van een situatie met huidige
regulering en uitgedrukt in aantallen, een marktaandeel van meer dan [80-90] procent heeft.154 De overige aanbieders van hoogcapacitaire aansluitingen hebben gezamenlijk een aandeel van ongeveer [10-20] procent en bieden deze aansluitingen voornamelijk via glasvezelnetwerken en huurlijnen aan. [Grafiek bedrijfsvertrouwelijk] Aanbieder 2001 2002 2003 2004Q1 KPN [90-95%] [90-95%] [80-90%] [80-90%] MCI [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Priority [0-1%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Versatel [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Casema [0-1%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Colt [0-1%] [0-1%] [1-5%] [1-5%] Enertel [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Overig [0-1%] [0-1%] [0-1%] [1-5%]
Figuur 5. Marktaandelen (afzet) op de markt voor hoogcapacitaire aansluitingen
Situatie in afwezigheid van wholesaleregulering
274. Op de markt voor hoogcapacitaire aansluitingen zouden er in een situatie zonder
wholesaleregulering geen noemenswaardige veranderingen plaatsvinden. C(P)S-aanbieders leveren onder de huidige wholesaleregulering geen hoogcapacitaire aansluitingen en partijen met een eigen netwerk zouden dit in afwezigheid van de huidige wholesaleregulering naar alle waarschijnlijkheid blijven doen. Immers ook in de huidige situatie worden partijen met een eigen netwerk niet gehinderd door de bestaande wholesaleregulering; het wegvallen daarvan zal in hun opereren derhalve geen wijziging brengen. Hierdoor zouden marktaandelen niet
veranderen. Prospectieve analyse
275. Het college stelde eerder in paragraaf 5.4.4 vast dat VoB de komende reguleringsperiode op dermate grote schaal zal worden toegepast dat VoB dient te worden beschouwd als onderdeel van de relevante retailmarkten voor vaste telefonie. In randnummer 272 is bij laagcapacitaire aansluitingen rekening gehouden met de verwachte marktontwikkelingen waarbij het VKA-onderzoek is gebruikt. Uit het VKA-VKA-onderzoek blijkt dat alternatieve aanbieders voor hoogcapacitaire aansluitingen door middel van bestaande technologieën en VoB een
marktaandeel een marktaandeel zullen behalen tussen de 18 en 32%. KPN behoudt volgens dit onderzoek tussen de 68 en 82 % marktaandeel, mede door het gebruik van VoB. Het college constateert dat in het geval van de meest extreme daling van het marktaandeel van KPN weliswaar sprake is van een aanzienlijke daling van het marktaandeel, maar dat de hoogte van het resterende marktaandeel van KPN nog steeds een sterke indicatie vormt voor een AMM-positie. De verwachte ontwikkeling van het marktaandeel van KPN op de markt voor
154 Marktaandeel van hoogcapacitaire aansluitingen van KPN was in 2001: circa [90-95]%, 2002: circa [90-95]%, 2003: circa [80-90]% en eerste kwartaal 2004: circa [80-90]%.
hoogcapacitaire aansluitingen geeft derhalve in zichzelf geen aanleiding om in de loop de reguleringsperiode tot een andere beoordeling van de AMM-positie van KPN te komen. Overkoepelende retailmarkt voor verkeer
276. Uit de feitelijke gegevens die marktpartijen hebben aangeleverd, blijkt dat het aandeel van KPN, uitgedrukt in omzet, op de gereguleerde retailmarkten voor verkeer circa [70-80] procent bedraagt. De C(P)S-aanbieders hebben gezamenlijk een marktaandeel van circa [20-30] procent, de aanbieders van telefoniediensten via de kabel hebben gezamenlijk minder dan [1-5] procent marktaandeel en andere aanbieders van telefonie (met name de aanbieders met een glasvezelnetwerk) hebben gezamenlijk circa [1-5] procent van de overkoepelende verkeersmarkt in handen.155 [Grafiek bedrijfsvertrouwelijk] Aanbieder 2001 2002 2003 2004Q1 KPN Telecom [80-90%] [70-80%] [70-80%] [70-80%] Tele2 [5-10%] [5-10%] [10-20%] [10-20%] Versatel [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Scarlet [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] UPC [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] MCI [1-5%] [1-5%] [1-5%] [1-5%] Pretium [0-1%] [0-1%] [0-1%] [1-5%] ACN [0-1%] [0-1%] [0-1%] [1-5%] Overig [1-5%] [5-10%] [5-10%] [5-10%]
Figuur 6. Marktaandelen (omzet) op de overkoepelende verkeersmarkt
Situatie in afwezigheid van wholesaleregulering
277. In een situatie zonder wholesaleregulering op de overkoepelende retail verkeersmarkt zou de verplichting om andere partijen toegang tot het netwerk te bieden niet (langer) bestaan. Zoals het college in paragraaf 5.3 heeft gesteld, is het niet aannemelijk dat KPN in een dergelijke situatie vrijwillig toegang zou leveren aan haar retailconcurrenten. In deze denkbeeldige situatie maakt het college de inschatting dat er in dat geval geen aanbieders zouden bestaan die C(P)S kunnen afnemen op het KPN-netwerk. De verkeersomzetten die C(P)S-aanbieders thans voor hun rekening nemen, zouden derhalve toevallen aan KPN. Dit zou betekenen dat KPN op deze overkoepelende markt een marktaandeel zou hebben van meer dan [90-95] procent.
Prospectieve analyse
278. Ten aanzien van de retailverkeersmarkten geldt dat VoB een duidelijke invloed heeft op het marktaandeel van KPN. Uit het in randnummer 272 beschreven onderzoek blijkt dat het marktaandeel van KPN ongeveer even veel zal afnemen als de aansluitingenmarkten tot eind 2008. Een (niet nader door VKA gespecificeerd) gedeelte van het verkeer zal echter door
155 Het marktaandeel van KPN bedroeg in 2001: [80-90]%, 2002: circa [70-80]%, 2003: circa [70-80]% en het eerste kwartaal van 2004: circa [70-80]%.
aanbieders worden verzorgd. In de analyse in dit hoofdstuk is echter van C(P)S-aanbieders geen sprake. Hierdoor zal het marktaandeel van KPN in een situatie zonder wholesaleregulering met maximaal 30 procentpunt afnemen. Hierdoor blijft het marktaandeel van KPN gedurende de reguleringsperiode boven de 60%.