VAN INTERACTIVITEIT TOT REPRESENTATIE

Om tot een representatie te komen van mijn inzichten in deze fase van het onderzoek, gebruik ik een collage van data, die voortkomen uit twee verschillende methoden van analyse. Vanuit deze twee analysemethoden kleur ik de concepten vanuit meerdere perspectieven in. Daarmee kom ik tot één geheel, tot een ‘polyvocal tapestry’(Boje, 2001, p. 8). Deze keuze komt voort uit het enerzijds creëren van een dieper inzicht van wat verteld is over de door Fromm naar voren gebrachte onderwerpen. Dit zijn de onderwerpen (i) onzekerheid, (ii) creëren van ruimte om innerlijke geweten, de innerlijke stem te laten horen om het goede keuzes te kunnen maken in het professioneel handelen en (iii) ambiguïteit. Daarnaast is mijn uitdaging om door te dringen tot de innerlijke stem van het geweten, om inzicht te krijgen welke stem of welke stemmen op de voorgrond komen als het gaat om vertellen over deze drie specifieke, verdiepende onderwerpen in relatie tot waarde(n)vol professioneel handelen. In deze tweede methode van data- analyse stel ik als normatieve onderzoeker de vraag welke normatieve aspecten naar voren komen in de verhalen die verteld zijn en welke stem daarin doorklinkt om de concepten meer inkleuring te geven uit de verhalen uit de praktijk van alledag van ergotherapeuten.

Het stellen van deze vragen in deze fase van het onderzoek geeft een verdiepend inzicht, een verdiepend begrijpen van wat ergotherapeuten verhalen over professioneel handelen om het waarde(n)volle te tonen aan de ander. Hiertoe gebruik ik enerzijds de methode van Frame Analysis (Gale et al, 2013) om tot een algemeen kader te komen uit de vertelde verhalen. Hiermee creëer ik een nadere invulling van de concepten zoals deze door Fromm zijn ingegeven. Voor het doordringen tot de innerlijke stem van de verteller tot een diepere laag in de verhalen van ergotherapeuten over professioneel handelen maak ik gebruik van de Voice-Centered Relational Method (Gilligan, Spencer, Weinberg & Bertsch, 2006; Sorsoli & Tolman, 2008). Deze analysemethode geeft de onderzoeker handvatten om de innerlijke wereld van de ander te onthullen. Deze methode verbindt mij als onderzoeker met het gedachtegoed van Fromm om de stem

6

Ketens van vrijheid in professioneel handelen: ambiguïteit

van het geweten te leren kennen en te herkennen. De inzichten uit deze analyses representeer ik als een collage van verschillende inzichten die zijn opgedaan in deze fase van het onderzoek.

De interactiviteit met ergotherapeuten levert verschillende narratieven op, die zich lenen voor deze analysemethode (Sorsoli & Tolman, 2008, p. 510). De methode wordt de Listening Guide genoemd (Gilligan et al, 2006) en is een methode die stem geeft aan onderliggende, veelal verzwegen, niet gehoorde thema’s, waarbij mensen betrokken kunnen zijn (Gilligan et al, 2006; Sorsoli & Tolman, 2008; Koelsch, 2015). De analysemethode vraagt om een associatieve manier van werken van de onderzoeker en gaat uit van het moment waar de lezer geraakt wordt bij het lezen van de tekst. De kwaliteit van de methode is gewaarborgd als de onderzoeker de stappen uit de Listening Guide op de voet volgt. Daarmee krijgt de onderzoeker inzicht in de meerstemmigheid van het verhaal en wat deze innerlijke stemmen vertellen over het voorliggende onderwerp van onderzoek. De methodische stappen kunnen gezien worden als een algemeen kader waarbinnen de onderzoeker ruimte heeft voor een toepassing, behorend bij de onderzoeksmethodologie. In dit onderzoek focus ik mij vooral op het onthullen van de innerlijke stem van de verteller en wat deze stem aan mij kan onthullen. Ander onderzoek laat zien dat de Listening Guide gecombineerd kan worden met extra stappen om luisteraars bewust te laten worden van meerstemmigheid in levensverhalen van verzorgenden in de ouderenzorg (Bussmann, Kuiper & Maas, 2015). In Hoofdstuk III is de methode uitgebreider toegelicht. Om dit hoofdstuk goed te kunnen volgen, licht ik kort de stappen toe die ik gevolgd heb en de keuzes die ik als onderzoeker gemaakt heb om tot een representatie van inzichten te komen.

De Listening Guide (Gilligan et al, 2006) vraagt van de onderzoeker om meerdere malen de transcripten van de interactiviteiten te lezen en te luisteren naar de vertelde verhalen. Op die manier verschijnt als het ware het plot van het verhaal op de voorgrond en krijgt de onderzoeker gedachten bij dit verhaal. Het plot beschouw ik als de kern, een betekenisvol geheel (Czarniawska, 1998) van wat naar voren komt bij het luisteren naar de verhalen of zoals Mattingly (1998) zegt: “This “making a whole” is also making meaning such we can ask what the point or thought or moral of the story is” (p. 46). In het plot komen de afzonderlijke delen bij elkaar tot een betekenisgevend, inzichtgevend geheel. In dit onderzoek hanteer ik dan ook de beschrijving van een plot in de meest simpele vorm (Kuiper, 2007, p. 35) en beschouw ik het plot als de betekenisvolle essentie van wat de verteller doet, wat de innerlijke stem vertelt, om met de situatie om te gaan en om bijvoorbeeld keuzes te maken. In de plotbeschrijving sla ik als onderzoeker een brug tussen de rol die de persoon als ergotherapeut inneemt en wat deze persoon vertelt over de topics die centraal staan in deze fase van onderzoek.

Hoofdstuk VI

Dat geeft mij als onderzoeker inzicht in hoe de verteller zich verhoudt tot de ander of het andere. De innerlijke stem geeft mij toegang tot het emotionele component in professioneel handelen.

De volgende stap is het maken van de I-poem. Door alle ik-zinnen in de tekst onder elkaar te plaatsen als in een gedicht, wordt het gehele transcript geconstrueerd tot een I-poem. Een I-poem geeft de onderzoeker inzicht in de onderliggende, innerlijke stem. De volgende stap is het luisteren naar de meerstemmigheid in de tekst. Door het samenvoegen van deze verschillende stappen krijgt de onderzoeker inzicht wat de verteller duidelijk maakt in relatie tot de topics die centraal staan in de interactiviteit. De verschillende stemmen heb ik in het proces van analyse op twee momenten beschreven. Onderdeel van de eerste stap is om als onderzoeker gevoeligheid te creëren voor het aspect meerstemmigheid. Ik heb in deze fase stemmen leren kennen als de stem van de praktijkeigenaar, de stem van de partner, de stem van de organisatie en de stem van de kritische beschouwer. Deze stemmen hebben mij geholpen grip te krijgen op de innerlijke basisstem die door het hele verhaal doorklinkt. Dit kan gezien worden als de stem die verschillende gebeurtenissen rondom de topics die besproken zijn aan elkaar rijgt en de essentie daarvan op de voorgrond plaatst. Dit kan in het denken van Fromm de innerlijke, humanistische stem zijn of de autoritaire stem van het geweten.

In de derde stap, de expliciete stap om op zoek te gaan naar meerstemmigheid, heb ik mij laten leiden door de rakende fragmenten in het I-poem. Die fragmenten heb ik weer in relatie gebracht met het oorspronkelijke transcript. Door intuïtief te luisteren naar dat specifieke deel in het oorspronkelijke transcript (Gilligan et al, 2008) kreeg ik oog en oor voor de stem van het geweten (Fromm, 2008, p. 129) in de tekst. De in deze paragraaf beschreven stappen zijn ook terug te vinden in het hoofdstuk over de methodologische verantwoording. Alle onderdelen uit deze analysemethode zijn steeds afzonderlijk uitgevoerd en door de onderzoeker afzonderlijk gedocumenteerd.

Van individuele interactiviteiten met ergotherapeuten kom ik volgens de stappen van de Listening Guide tot individuele I-poems, die mij toegang geven tot een diepere laag van professioneel handelen van ergotherapeuten. Door de innerlijke stem te laten spreken, krijg ik als onderzoeker zicht op dieper liggende normatieve aspecten, die voortkomen uit verhalen over professioneel handelen, met een focus op de topics in deze interactiviteiten met ergotherapeuten.

De laatste stap in deze methode is de stap van de meta-analyse. Hierin integreer ik de verschillende individuele analyses en leg daarmee een verbinding met inzichten uit de frame-analyse voor de inkleuring van de concepten van Fromm, te weten onzekerheid,

6

Ketens van vrijheid in professioneel handelen: ambiguïteit

ruimte creëren en morele keuzes maken om uiteindelijk de logica van ambiguïteit te beschouwen. De representatie van de collage aan inzichten uit de interactiviteiten met negen ergotherapeuten, conform de methode van Frame Analysis en de methode van de Listening Guide, construeer ik aan de hand van deze, mij door Fromm ingegeven concepten. In deze concepten zijn alle deelaspecten en deelinzichten uit de verschillende analysemethoden verweven en weef ik tevens mijn reflecties als onderzoeker. Op deze manier creëer ik een weefsel van verschillende draden, die samen een geheel vormen. Het accent ligt dus op de compilatie van alle elementen rondom de concepten die mij als onderzoeker een verdieping geven om tot verder begrijpen van waarde(n)vol professioneel handelen van ergotherapeuten te komen.