ï. Overheidszorg voor de Nijverheid
5. Indische Centrale Aanschaffingsdienst
De waarde van den omzet van den I.C.A. is gedurende 1933 veel grooter geweest dan gedurende het voorafgegane jaar.
D e bevordering van den afzet van de voortbrengselen van de Indische nijver-heid werd verder voortgezet.
N a a s t de bevordering van den afzet van artikelen van Indisch fabrikaat werd waar mogelijk bij aanschaffingen voorkeur gegeven aan artikelen van Nederlandsch fabrikaat.
De wekelijksche publicatie van de door den I.C.A. verrichte aanschaffingen geschiedde in h e t Economisch W e e k b l a d ; éénmaal werd in r u i m e n kring verspreid een opgave van door L a n d s d i e n s t e n en Bedrijven overtollig verklaarde goederen, waarvan de opruiming aan den I.C.A. is opgedragen.
N I J V E R H E I D . 141 Gedurende liet verslagjaar n a m de aanschaffing t e n behoeve v a n autonome ressorten belangrijk toe. I n 1933 werd voor f 1 587 810 t e n behoeve van autonome ressorten door den I.G.A. aangeschaft, terwijl in 1932 voor f 1 1 5 4 1 4 3 werd gekocht. Deze vermeerdering is voor een deel een gevolg van de bereidverklaring van de Eegeering om — behoudens zekere grenzen, door de begrooting gesteld —-de financieele gevolgen van aan —-de Indische nijverheid t e geven voorkeur bij I.CA.-aanschaffingen voor Landsrekening t e n e m e n . Ook de meer systematische bewerking van de autonome ressorten om deze er toe t e brengen m e d e gebruik te m a k e n van de bemiddeling van den I.C.A. heeft tot die vermeerdering bij-gedragen.
H e t hieronder opgenomen -overzicht n°. 1 vermeldt de waarde van de aan-schaffingen per k w a r t a a l in 1933, zoomede ter vergelijking de overeenkomstige cijfers over de jaren 1931 en 1932.
Overzicht n°. 1. H e t hieronder volgend overzicht n°. 2 vermeldt de waarde van de aanschaffingen gedurende 1933 — zoomede ter vergelijking de cijfers over de voorafgegane jaren 1931 en 1932 — t e n behoeve van de D e p a r t e m e n t e n van Algemeen B e s t u u r elk afzonderlijk en de autonome ressorten gezamenlijk.
Overzicht n°. 2.
D e p a r t e m e n t .
Grafische en kantoorbehoeften voor Departementen van diverse diensten per accumulatief contract
Radio-artikelen voor den dienst der P. T. T. volgens
prijs-1931.
Overzicht n°. 3 geeft de waarde aan van de aanschaffingen, verdeeld over de verschillende artikelengroepen gedurende 1933, zoomede ( t e r vergelijking) de cijfers over de beide voorafgegane jaren 1931 en 1932.
Overzicht n°. 3.
Automobielen en onderdeelen . . .
Bevestigingsmiddelen
Brandstoffen (vaste) hout en houtskool
Caoutchouc-artikelen
NI J V E E H E I D . 143
IJzeren draineermaterialen . . . . Kalk
O m s c h r i j v i n g d e r g o e d e r e n . 1931. 1932. 1933.
Metalen en legeeringen, totaal. . . Gedetailleerd:
Diversen
Kabels, prikkel, telefoondr., staaltouw Staal, werktuig, veeren
IJzer, plaat, profiel, staaf, beton . . Oliën en vetten, totaal
Rijwielen (motor-) en onderdeelen . Sanitair
N I J V E R H E I D . 145 Radio-artikelen voor den Dienst der
P. T. T. volgens prijslijstprijzen . Totaal
Algemeene constructiewerken . . Apparaten en toestellen, installatie Bruggen
Gebouwen-kappen en hekwerken . Hef- en transportinrichtingen . . Hefinrichtingen voor irrigatie . . Machine-constructie (rep. werken).
Spoorwegmateriaal, rollend . . . Idem beveiligingen voor overwegen
V a n enkele artikelen werden de aangeschafte hoeveelheden verzameld; deze zijn in h e t overzicht n°. 4 opgenomen.
146
Door de Regeering werden een aantal maatregelen genomen ter stimuleering van het gebruik v a n in Indië vervaardigde artikelen. Zoo werd bij G . B . 30 J u n i 1933 n°. 36 bepaald, dat bij I.O.A.-aanschaffing verschillende in dat besluit genoemde artikelen uitsluitend in h e t Indische fabrikaat mogen worden aan-geschaft, vooropgesteld d a t qualiteit, prijs en levertijd aannemelijk zijn; tevens werd vastgelegd, dat de landsdiensten en bedrijven de aanschaffing van deze artikelen aan den I.C.A. behooren over t e laten. I n hetzelfde besluit werd verder bepaald, dat sommige in Indië vervaardigde artikelen n i e t in de bestekken voor van Landswege t e houden aanbestedingen mogen worden opgenomen, doch dat de I.C.A. m e t de aanschaffing dier goederen m o e t worden belast.
E v e n a l s in 1932 h a d bij aanschaffing door den I.C.A. de Nederlandsche nijverheid een prijsvoorkeur van 10 % boven de buitenlandsche nijverheid.
E e n overzicht, vermeldende de artikelen, welke door den I.C.A. uitsluitend in Nederlandsch-Indisch fabrikaat worden aangeschaft, volgt hieronder.
Overzicht n°. 5.
Onderdeelen voor d e n bovenbouw van spoorwegen
Onderdeelen voor den onderbouw van bruggen
XIJVEKIIBID. 147 Blikwerk en artikelen van
gegalvani-seerd ijzer Borstelwerk
Cartonnagewerk, verpakkingsmateriaal van blik
Isolatie-materiaal
Alcohol en brandspiritus Koolzuur
Zuurstof Zwavel
H a r d e waschzeep
Zachte gele en groene zeep
Poetscrème, p o e t s p o m m a d e , schoen-smeer
H e t aan den I.C.A. verbonden Kantoor voor de opruiming van overtollige Landsgoederen ging voort m e t de clearing van door L a n d s d i e n s t e n en bedrijven als overtollig opgegeven voorraden. I n verband m e t de inkrimping van het bureau was h e t niet meer mogelijk t w e e m a a l per jaar een verzamelstaat van aanwezige overtollige goederen t e doen verschijnen; zulks geschiedde slechts één-m a a l , terwijl overigens aanvullingsbladen het licht zagen. .
Gedurende 1933 hadden 12 inschrijvingen plaats voor den verkoop van oud ijzer en andere m e t a l e n ; de opbrengst dezer verkoopingen was f 153 804.
Buitendien werd aan particulieren en locale ressorten verkocht voor f 48 809, zoodat in 't geheel f 2 0 2 613 door verkoop in 's L a n d s kas vloeide.
bchoolbordenverl I n k t e n en lakken Manilla-touw L e d e r
V e r b a n d w a t t e n Bubberartikelen Papier
Klapperolie Terpentijn Tin P e t r o l e u m Benzine
!
148 DE ECONOMISCHE TOESTAND.
I. H A N D E L .
De m e t de Nederlandsche H a n d e l Maatschappij gesloten overeenkomst voor den verkoop in Nederland gedurende de jaren 1933 en 1934 v a n de voor L a n d s -rekening in Nederlandsch-Indië gewonnen voortbrengselen van landbouw is op-genomen in B b . n°. 12979.
1. Groothandel.
a. Uitvoer. De algemeene prijsdaling van de Indische uitvoerproducten, welke in 1929 was begonnen, k w a m in 1933 tot s t a a n ; zelfs t r a d tijdelijk — n a d a t in F e b r u a r i een d i e p t e p u n t was bereikt — in het tweede kwartaal een prijs-stijging van eenige beteekenis op.
D e gewogen indexcijfers v a n 12 der voornaamste uitvoerartikelen (basis:
1928 = 100), gepubliceerd door h e t Centraal Kantoor voor de Statistiek, geven van het verloop v a n h e t algemeen prijzenpeil der Indische uitvoerproducten een beeld:
1929 1930 1931 1932 1933 J a n u a r i 97 79 53 37 33
Hoewel h e t algemeen prijzenpeil niet verder daalde, k a n zulks nog niet worden gezegd v a n de prijzen van alle uitvoerartikelen afzonderlijk. Sommige belangrijke producten vertoonden ook in 1933 nog groote prijsdalingen, waar-tegenover andere belangrijke uitvoerartikelen niet onaanzienlijk in prijs stegen.
De prijzen v a n koffie en copra, in mindere m a t e ook v a n suiker, d a a l d e n m beteekenende m a t e , terwijl rubber, thee en t i n aanmerkelijk opliepen. De volgende cijfers, gepubliceerd door het Centraal Kantoor voor de Statistiek, geven hiervan een beeld.
HANDEL. 149
De uitvoer liep in 1933 terug als gevolg van den afgenomen export v a n J a v a en M a d o e r a ; de Buitengewesten voerden meer uit in 1933 dan in het vooraf-gegane jaar.
De terugloop van den Java-export wordt vooral veroorzaakt door het ver-minderen van d e n uitvoer v a n suiker, gaplek en gaplekmeel, copra, robusta-koffie, krosok-tabak en maïs. Daartegenover n a m belangrijk toe de uitgevoerde hoeveelheid rubber, zout en tapiocameel ; deze vermeerdering woog echter m e t op tegen de genoemde verminderingen. Voor de Buitengewesten n a m e n sterk toe de uitgevoerde hoeveelheden aardolie en aardolieproducten, bevolkingsrubber, copra en palmolie, peper en harde touwvezels; terwijl achteruitliep — doch totaal m e t een geringer hoeveelheid — de export van robusta-koffie, maïs, wildhout en Deli-tabak.
H e t waardecijfer v a n den totalen export van J a v a en Madoera liep van 1932 op 1933 terug van 252,1 t o t 191,8 millioen gulden, voor de Buitengewesten waren deze cijfers 289,3 en 280,1 millioen gulden. E c h t e r dient bij h e t vergelijken dier cijfers in aanmerking t e worden genomen, d a t ze worden opgesteld aan de h a n d van prijsgegevens, die 3 tot 6 m a a n d e n ouder zijn dan de ermede vermenig-vuldigde uitvoerhoeveelheden. Daar n u de waardecijfers in 1932 nog sterk be-invloed werden door het — hooger — prijzenpeil van 1931, zijn deze zeker t e . hoog 1) . H e t is zeer waarschijnlijk, dat in werkelijkheid de uitvoerwaarde voor de Buitengewesten in 1933 n i e t kleiner, doch grooter was d a n in 1932; terwijl de waardedaling van d e n Java-export ongetwijfeld door de twee genoemde cijfers t e groot wordt aangegeven.
Aan de h a n d van bovenstaande gegevens — waarbij ook n a a r den percentu-eelen terugloop van de uitgevoerde hoeveelheid in de 15 groepen is gezien — blijkt, dat 1933 voor den uitvoerhandel nog verre v a n een gunstig jaar was. De zaken vertoonden op J a v a en Madoera weer teruggang. I n de Buitengewesten is de omvang van zaken toegenomen, doch de prijzen bijv. voor twee zeer belang-rijke producten — koffie en copra — daalden nog gevoelig, terwijl voor koffie en het voor de Oostkust van S u m a t r a zoo belangrijke product t a b a k ook de uitge-voerde hoeveelheden nog aanmerkelijk afnamen. Ook in de Buitengewesten zullen in 1933 de verdiensten van de handeldrijvenden nog wel niet in belangrijke m a t e zijn toegenomen.
O m t r e n t eenige belangrijke handelsproducten kan het volgende worden mede-gedeeld :
Suiker. I n 1933 begon de door Overheidsingrijpen t o t s t a n d gebrachte Neder-landsch-Indische Vereeniging t o t Afzet van Suiker ( N . I . V . A . S . ) — de V . J . P . verdween — h a a r werk m e t een voorraad van 2 802 000 ton.
De geheele verkoop, zoowel voor binnenlandsche als buitenlandsche consump-tie, werd in h a n d e n v a n de N . I . V . A . S . geconcentreerd; de ongecontroleerde ver-koopen op fabrieken of in h e t binnenland n a m e n derhalve een einde.
Leverde het eerste halfjaar vrij gunstige r e s u l t a t e n — N . I . V . A . S . - v e r k o o p e n ad 1 0 1 1 0 0 0 ton (waarvan 111 Ó00 ton overgenomen vóórverkoopen), export 573 000 ton, superieurprijs op J a v a vnn f 5,80 t o t f 5,95 —, het tweede halfjaar gaf een ongunstig marktverloop t e zien: N.I.V.A.S.-verkoopen 503 000 ton, export 577 000 ton, superieurprijs op J a v a v a n f 5,65 t o t f 5,25.
Totaal werd in 1933 a a n N . I . V . A . S - s u i k e r 1150 000 t o n uitgevoerd, hetgeen een laagterecord is sedert de oorlogsjaren. Opvallend is hierbij h e t nagenoeg weg-vallen v a n d e n uitvoer v a n muscovados — 415 500 ton minder dan m 1932 — en de sterke a c h t e r u i t g a n g . v a n den export van superieur — 101600 t o n beneden 1932 —., terwijl aan hoofdsuiker 191 200 t o n m e e r werd uitgevoerd dan in 1932.
Aan het eind v a n 1933 bleef dus een oude voorraad v a n r u i m 1000 000 ton, die daarbij nog steeds neiging vertoonde in kwaliteit t e dalen, op J a v a ter finan-ciering over. W a a r de Java-suikerindustrie geheel op eigen financieele kracht m o e t drijven, is dit een zware last.
!) H e t is o.a. zeer duidelijk, d a t de uitvoerwaarde in 1933 van rubber uit Ned.-Indië 40% meer uitgevoerd gewicht en een zeer hooger prijsgemiddelde — percentueel veel meer moet verschillen met 1932 dan de waardecijfers aangeven.
HANDEL. 151 Niettegenstaande scherpe aanplantrestrietie (de productie van 1933 was 1 400 000 ton, tegen r u i m 2 500 000 ton in 1932 en bijna 3 000 000 ton iri 1930), blijven de vooruitzichten op de suikermarkt zeer zorgelijk. I m m e r s J a v a ' s beste klant, Britsch-Indië, ontwikkelt achter hooge tarief m u r e n een eigen fabrieksr suikerindustrie en n a m in 1933 nog slechts 352 000 ton af, tegen 486 000 ton in 1932. De Europeesche bietsuikerlanden beschermen de eigen industrie door hooge rechten, subsiaieering en contingenteering tegen concurrentie door rietsuikers.
Amerika heft al evenzeer hooge invoerrechten, terwijl de P h i l i p p i n e n en Cuba tegenover J a v a bevoordeeld zijn. D e Nederlandsch-Indische consumptie is be-trekkelijk gering, slechts ± 300 000 ton. Ook bij sterk ingekrompen productie blijft in deze omstandigheden h e t wegwerken van den ouden voorraad van 1000 000 ton een moeilijk en ernstig probleem.
De prijsdaling in 1933 werd nog verscherpt door den val van. den dollar. Cuba kon daardoor m e t lager noteering in ponden genoegen n e m e n . Toen later Engeland h e t pond deed deprecieeren in overeenstemming m e t de dollarwaardevermindering, moest J a v a ook op de Britsch-Indische m a r k t m e t lager guldenprijzen genoegen n e m e n .
Ook o m t r e n t den consumptiehandel op J a v a zelf k a n niets bemoedigends worden medegedeeld. E e r s t deed het concentreeren van den verkoop bij h e t N . I . V . A . S . - k a n t o o r t e Soerabaja den grooten Chineeschen tusschenhandel opleven.
Doch toen zijn kooplust verminderde, k w a m e n directe betrekkingen tusschen zijn afnemers en de N . I . V . A . S . tot stand, waardoor deze tusschenhandel in h e t gedrang r a a k t e en de N . I . V . A . S . een anderen kooperskring verkreeg.
Tenslotte k a n worden vermeld, dat de Indische Eegeering t e r versterking van 's L a n d s financiën m e t ingang v a n 1 J a n u a r i 1934 een accijns op suiker invoerde (Ord. v a n 16 Sept. 1933, I . S. n°. 351), bedragende f 2 per 100 kg. Getroffen door dezen accijns wordt alle suiker v a n de scheikundige samenstelling van riet-suiker (saccharose), m e t uitzondering van door de inheemsche bevolking op I n l a n d s c h e wijze, zonder hulp van mechanische beweegkracht, bereide suikers, en van afgewerkte stroop en melasse. Anderzijds werd bij de suikerinvoer-ordonnantie van 12 April 1934 ( I . S. n°. 194) voor een termijn van 12 m a a n d e n de invoer van suiker in Nederlandsch-Indië verboden. D e maatregel werd ge-n o m e ge-n ge-n a a r aage-nleidige-ng vage-n het feit, d a t zich herige-nvoer vage-n ge-n a a r Britsch-Ige-ndië verkochte suiker h a d voorgedaan.
Rubber. De r u b b e r m a r k t leefde in 1933 sterk op in de 3 l a a t s t e k w a r t a l e n : in h e t eerste k w a r t a a l waren de prijzen nog blijven dalen. H e t prijsgemiddeide over 1933 was belangrijk hooger d a n over 1932.
Te B a t a v i a was de noteering per i kg J a v a s t a n d a a r d sheet ( p r o m p t e leve-ring) in de m a a n d e n J a n u a r i , M a a r t , J u n i , September en December van 1932 en 1933 achtereenvolgens 10J, 7£, 5f, 9£ en 1\, tegen 7, 6, \\\, l l f en 14 cent.
Te Singapore bedroeg de prijs per lb. blanket (spot) in diezelfde m a a n d e n respec-tievelijk 8f, 6 i , 4 1 , 7 en 6, tegen 5 | , 4 | , 8 | , 8£ en 9£ dollarcents.
B e d e n van dit gunstig prijsverloop was eenerzijds de toegenomen wereld-consumptie van rubber, vooral door de n a den dollarval opgetreden grootere bedrijvigheid in de Amerikaansche auto- en bandenindustrie (de wereldconsump-tie n a m van 1932 op 1933 m e t 22 % t o e ) . Anderzijds werden de geruchten van komende internationale restrictie steeds sterker, welke geruchten zich dan ook in 1934 hebben bewaarheid.
Onder invloed van de betere prijzen stegen de rubberuitvoeren zeer belangrijk, in het bijzonder van de bevolkingsrubber uit de Buitengewesten. N a m in ver-gelijking m e t 1932 de uitvoer van ondernemingsrubber toe m e t 10 %, die van bevolkingsrubber steeg m e t 94 %; en bereikte d a a r m e d e een hoogterecord. Daarbij is h e t verband t u s s c h e n prijs en uitvoerhoeveelheid t e n duidelijkste a a n t o o n b a a r ; slechts l l i % van den totalen bevolkingsrubberexport had p l a a t s in h e t eerste kwartaal. H e t zijn vooral geweest de gewesten Zuider- en Oosterafdeeling van Borneo, Westerafdeeling van Borneo, P a l e m b a n g , Oostkust van S u m a t r a en Djambi, welke op groote schaal meer exporteerden.
W a t de b e s t e m m i n g van den uitvoer van rubber uit de Buitengewesten be-treft, vallen de volgende bijzonderheden op t e merken. E r was een t o e n a m e v a n verschepingen van latex en sprayed rubber, t e z a m e n 26 800 ton, tegen 18 200 t o n in 1932, welke hoeveelheden bijna geheel n a a r Amerika werden afgescheept.
D a a r e n t e g e n liepen de verschepingen n a a r Amerika van rubber in vellen achter-uit van 52 700 t o n t o t 35 500 ton. E c h t e r werd deze achterachter-uitgang ruimschoots vergoed door meer uitvoer n a a r andere h a v e n s ; in totaal steeg d e uitvoer van rubber in vellen van ± 92 000 ton t o t 94 000 ton. H e t schijnt, dat deze ver-schuivingen o.a. m o e t e n worden toegeschreven aan het optreden van J a p a n s c h e koopers, die verschepen over Singapore als t u s s c h e n h a v e n .
Thee. De t h e e m a r k t h a d in 1933 een bijzonder gunstig verloop; onder invloed v a n d e internationale restrictie-maatregelen stegen de prijzen sterk. Zoo waren de prijzen per \ kg loco t e B a t a v i a 10 J a n u a r i 1933 en 19 December 1933 voor:
Orange Pekoes 16/24 cent en 3 4 / 4 5 cent, Pecco Souchons en Souchons 13/18 cent en 30/36 cent, Broken Teas 8 | / 1 5 cent en 30/39 cent, D u s t s 5/7 cent en 27/29 cent. H e t waren vooral de mindere qualiteiten, welke groote prijsstijgingen deden zien; i m m e r s deze vonden h e t gemakkelijkst afzetyermeerdermg en profiteerden h e t meest van de propaganda voor h e t theegebruik, krachtig door-gezet onder de inheemsche bevolking door h e t T h e e - E x p o r t - B u r e a u . H e t schijnt wel, dat m e t deze propaganda succes wordt bereikt; zoo daalde bijv. de invoer van goedkoope buitenlandsche theeën — vooral uit Formosa — v a n 1932 op 1933 van r u i m 3 000 000 kg t o t + 1600 000 kg. Hier moge tevens worden vermeld, d a t de propaganda van het T h e e - E x p o r t - B u r e a u m e t ruimer middelen kon worden gevoerd sedert alle producenten, vallende onder de Crisis-Thee-Centrale, verplicht werden daartoe bij t e dragen. De Crisis.-cultuurordonnanties, tot stand gekomen op 4 Mei 1933 ( I . S. 1933 nos. 202 tot en m e t 204), deden m e t de instelling der crisiscultuurcentrales (voor thee, rubber, kina, koffie en cacao) de mogelijkheid verdwijnen, dat niet-aangesloten ondernemers profiteerden van op kosten van aangeslotenen behaald r e s u l t a a t .
D e qualiteit v a n de Nederlandsch-Indische t h e e ë n verbeterde door den fijnen pluk, door de restrictie in de h a n d gewerkt, en door de weersomstandigheden.
D e oogst werd door de restrictie kleiner; op J a v a werd geoogst in 1933 59,3 millioen kg, tegen 64,2 millioen kg in 1932; op S u m a t r a w a r e n die cijfers 12,5 millioen kg en 13,3 millioen kg.
I n verband m e t de restrictie werd, echter tegen hoogere prijzen, minder uit-gevoerd dan in 1932. N a a r verhouding liep de uitvoer van de Buitengewesten, waar de ondernemingen jonger zijn d a n op J a v a , het meest terug.
Over de reeds meergenoemde theerestrictie zij vermeld, dat in het begin van h e t jaar overeenkomst d a a r o m t r e n t werd bereikt tusschen de belanghebbenden in Britsch-Tndië, Ceylon en Nederlandsen-Bidië. De betrokken regeeringen konden daarop h a a r sanctie verleenen; h a a r medewerking was onmisbaar om t o t doel-matige reglementeering van den uitvoer t e komen. I n Nederlandsch-Indië werd de betrokken materie geregeld door een tweetal ordonnanties en de thee-uitvoer-verordening van 16 Mei 1933 ( I . S. nos. 220 tot en m e t 222), welke m e t ingang v a n 12 J u n i 1933 in werking werden gesteld. Voor den inhoud dier regelingen moge verwezen worden n a a r het hoofdstuk „ L a n d b o u w " . H i e r zij slechts ver-meld, dat de uitvoer, voor een periode van t e n hoogste 5 jaren, werd gebonden aan een stelsel van aan theefabrieken uitgereikte licenties en gefixeerd op een bij ver-ordening t e bepalen jaarlijksche hoeveelheid (66 931000 kg voor 1933); 9 / 1 1 van het totaal der uitvoervergunningen zal betrekking hebben op ondernemingsthee, 2 / 1 1 op bevolkingsthee. Uitbreiding van den t h e e - a a n p l a n t werd beperkt t o t m a x i m u m 880 ha gedurende de restrictie-periode.
Om de bevolking een redelijken prijs voor opkoopthee te_ verzekeren — immers de kampongtuinbezitters hebben geen uitvoervergunning, slechts de opkoopfabrieken — werden later m i n i m u m opkoopprijzen voor die fabrieken door de Eegeering vastgesteld ( 1 / 1 0 van den middenprijs, welke door de fabriek zelf werd g e m a a k t ) .
W a t de bestemmingslanden v a n den theeuitvoer betreft, zij opgemerkt, dat de uitvoer naar Groot-Britannië terugliep van 1932 op 1933 van 29,7
HANDEL. 153 op 24 millioen kg. Dit zal vooral moeten worden toegeschreven aan valuta-moeilijkheden, waarbij Britseh-Indië, dat h a a r m u n t op gelijk peil m e t het pond kon houden, een concurrentievoordeel kreeg. De bestaande invoerrechten, zelfs het preferentieele Engelsche recht, v o r m d e n bij de behaalde prijzen geen be-lemmering voor den afzet.
Tengevolge van succesvolle propaganda steeg de uitvoer naar Amerika van 4,9 op 6,4 millioen k g ; ook de uitvoer naar Zuid-Afrika n a m toe.
Koffie. De prijzen van alle soorten koffie, die in 1932 stijging vertoonden, daalden in 1933 gevoelig. Om eenige prijzen op belangrijke m a r k t e n te n o e m e n achtereenvolgens in het begin van het jaar en aan h e t eind van het j a a r : de Eobusta-prijs per pikol f.a.b. liep t e Soerabaja terug van f 24 tot f 14 à f 15, brokkelde t e P a l e m b a n g af van f 18f t o t f 1 1 . De Arabica-prijs (voor Mandailmg-koffie) t e P a d a n g viel van f 45 per pikol t o t f 22,50. De prijs van Boengi-koffie te Makassar liep terug van f 29 t o t f 23 à f 24, van Timor-koffie van f 33,50 tot f 26,50 per pikol. Zelfs waren de prijzen aan het begin van het 4de kwartaal nog eenige guldens per pikol lager dan de bovengenoemde eindnoteeringen.
De koffie-uitvoer daalde sterk in vergelijking m e t 1932, hetgeen aan den geringeren export v a n E o b u s t a was toe t e schrijven; de Arabica's wisten ongeveer denzelfden omvang van uitvoer t e h a n d h a v e n , zij het ook bij zeer gedaalde prijzen.
Aan h e t eind van h e t jaar lagen, tegen de gewoonte in, zoowel op J a v a als m ae Buitengewesten nog belangrijke voorraden onverkocht bij de ondernemingen, aan-gehouden in de hoop op prijsverbetering. Anderzijds dient bij het verschil in uit-voer m e t 1932 rekening te worden gehouden m e t de omstandigheid, dat m laatst-genoemd jaar in de stijgende m a r k t door den handel oude voorraden werden weg-geruimd, hetgeen den export abnormaal vergrootte.
D e moeilijkheden, w a a r m e d e de koffieafzet had t e k a m p e n , waren m u n t -devaluatie en achteruitgang in koopkracht in de consumentenlanden.
De E o b u s t a ' s vooral leden daar sterk onder. Zij konden na h e t vallen van den dollar en daarna van den milreis, de l a a t s t e gelijktijdig m e t het pond sterling de concurrentie op de Amerikaansehe m a r k t tegen goedkoope Brazihaansche koffies niet volhouden. De uitvoer van J a v a n a a r Amerika daalde van 14,7 millioen kg in 1932 t o t 1 millioen k g ; de export u i t de Buitengewesten n a a r Amerika n a m af van 10,6 millioen kg in 1932 tot 1,4 millioen kg. Bij den afzet naar Europeesche bestemmingen werd sterk de achteruitgang van de koopkracht der consumenten ondervonden. Door den tarievenstrijd tusschen Frankrijk en Brazilië was Neder-landsch-Indië echter in s t a a t in de tweede jaarhelft naar eerstgenoemd land belangrijke hoeveelheden te verhandelen. Vooral de koffie G . B . profiteerde hier-van, zoodat somtijds slechts een zeer gering prijsverschil bleef b e s t a a n tusschen G . B . en W . I . B . Verder voerden de scheepvaartmaatschappijen niet onbelangrijke vrachtverlagingen voor koffie in. Tenslotte werd de scherpe concurrentie _ van Brazilië eenigszins verzacht door de voortgezette vernietiging van inferieure koffies en de wettelijke vermindering v a n bestaande schuldverplichtingen daar t e lande, hetgeen het op de m a r k t werpen van voorraden tegen afbraakpnjzen voorkwam.
V a n de uitvoerende gewesten waren h e t in het bijzonder P a l e m b a n g en B e n -koelen, die h u n export zagen terugloopen: P a l e m b a n g van 27,5 millioen t o t 16,5 millioen kg, Benkoelen v a n 11 millioen t o t 5,4 millioen kg. Ook Celebes E o b u s t a n a m tot ongeveer de helft af in uitvoerhoeveelheid, doch de uitvoer van dit eiland is niet zoo groot als elders. Alleen de gewesten Oostkust van S u m a t r a en Bali zagen h u n Bobusta-uitvoeren stijgen, Bali zelfs sterk (van 130 000 t o t 420 000 k g ) . _., , , , - . ' .
De Arabica-uitvoer van J a v a , Bali, P a d a n g (Mandailing) en Sibolga (Mandai-lin") welke in Amerika vooral een belangrijk afzetgebied vindt, bleef in totaal wel gehandhaafd, doch moest zich nog sterker prijsachteruitgang getroosten dan de Eobusta-soorten. P a d a n g voerde meer, Sibolga minder uit. V a n A m e n k a a n s c h e zijde werden moeilijkheden ondervonden door de op de P u r e Food L a w gegronde bezwaren tegen verontreiniging door kevervraat, welke juist vroeger steeds als een bewijs van bijzondere qualiteit gold.
De Boengi-koffie en Timor-koffie (uit Portugeesch T i m o r ) , t e Makassar ver-handeld, toonden zelfs vermeerdering van export. Bovendien was de prijsdaling bij deze koffies, vooral uitgevoerd n a a r Scandinavië, minder sterk dan bij B o b u s t a ' s en andere Arabica's. De handel in Timor-koffie werd echter tegen h e t eind v a n het jaar getroffen door valuta-maatregelen van het Portugeesch Gouver-n e m e Gouver-n t . Deze k w a m e Gouver-n Gouver-neer op eeGouver-n gedwoGouver-ngeGouver-n iGouver-nwisseliGouver-ng vaGouver-n NederlaGouver-ndsch- NederlandschIndisch geld door de koopers u i t Makassar in Timoreesche p a t a c c a ' s . De m a a t -regelen legden aan de zaken m e t Portugeesch Timor ernstige belemmering in d e n weg.
Tabak. De tabaksuitvoer van Nederlandsch-Indië liep sterk terug. Op J a v a was dit vooral het gevolg v a n den achteruitgang van de krosok-export, welks verminderde van 42 000 000 kg in 1932 t o t 25 400 000 kg in 1933. De opkoop-prijzen bleven zeer laag, f 2 à f 3 per pikol droog in de desa; slechts in B a n j o e m a s had tijdelijk een speculatieve stijging plaats tot f 24,50 per 100 kg droog franco Tjilatjap. I n Besoeki, het verreweg belangrijkst krosokgebied, werd meer dan 50 % oogstrestrictie toegepast. Hoewel dus het aanbod belangrijk geringer was, terwijl ook de qualiteit van oogst 1933 stond boven die van oogst 1932, m a a k t e n deze t a b a k k e n op de A m s t e r d a m s c h e veilingen geen noemenswaard betere prijzen.
De c o n s u m e n t e n l a n d e n — in het bijzonder Duitschland — geven steeds meer de voorkeur aan h e t nog goedkooper, in eigen land gekweekt product.
Vorstenlanden-tabak daarentegen had een vrij gunstig jaar. E r had slechts geringe restrictie op den oogst plaats, doch gemiddeld werd op de A m s t e r d a m s c h e veilingen 35i ets per pond verkregen, tegen 28 ets in 1932. Vooral de kooplust der F r a n s c h e regie was hiervan de oorzaak.
De totale uitvoer van Deli-tabak was in 1933 36 % kleiner dan in 1932. Toch
De totale uitvoer van Deli-tabak was in 1933 36 % kleiner dan in 1932. Toch