Het beleid inzake digitale vaardigheden

Europa: De Nieuwe Europese Agenda voor Vaardigheden Inleiding

Het e-Skills Manifesto 2015¹⁸⁰ waarschuwt ervoor dat Europa de mondiale concurrentiestrijd dreigt te verliezen, doordat het de kansen van de digitale ontwikkelingen niet kan verzilveren.

Daarom moet Europa actie ondernemen om het ICT-skills gap te dichten. Om competitief te blijven moet aan de vraag naar excellente ICT-professionals voldaan worden, door Europees samen te werken en het onderwijs te versterken. In het e-Skills Manifesto staan twaalf aanbevelingen die Europa op het juiste pad moeten brengen:

Erken de grote vraag naar ICT-skills (tegen 2020 zouden er 756.000 vacatures zijn in de Europese ICT-sector; bovendien zal de vraag naar ICT-vaardige werknemers toenemen in alle industrietakken)

Schat het skills gap snel en goed in (zoals nu al gebeurt met het e-Competence Framework voor ICT-jobs in Europa)

Zorg voor een goed onderwijs ecosysteem dat goed opgeleide werknemers aflevert om te kunnen inspelen op het Internet of Things (dit veronderstelt een goede afstemming tussen het onderwijs en de vraag van de arbeidsmarkt en een bewustmaking van het hele onderwijssysteem, van het basisonderwijs tot universiteit tot werkplekleren tot levenslang leren, van digitale vaardigheden en digitale transformatie)

Verbeter de kwaliteit van eLeadership (ook bedrijfsleiders moeten over de nodige vaardigheden beschikken om de uitgagingen van nieuwe digitale technologieën aan te gaan)

Maak zelfstudiecursussen en –trainingsprogramma’s toegankelijk voor iedereen om zich bij te scholen

Probeer innovatieve manieren om de digitale kloof in Europa te dichten uit (tegen de achtergrond van een verouderende bevolking is er nood aan bijvoorbeeld intergenerationele leerprogramma’s waarbij jongere mensen fungeren als ICT vaardigheidstrainers voor senioren en andersom oudere mensen de taak van mentor op het vlak van life skills opnemen voor jongere mensen)

Stel bedrijven in staat om zoveel mogelijk te profiteren van digitale en geavanceerde technologieën zodat ze concurrerend blijven op de wereldmarkt (41% van de Europese ondernemingen maakt nog geen gebruik van geavanceerde technologieën zoals mobiele telefonie, sociale media, cloud computing en big data. Ook de overheid dient de digitale transformatie te omarmen)

180 Het manifest is onderdeel van de e-Skills for Jobs 2015-campagne van de Europese Commissie. Het werd opgesteld door European Schoolnet, een samenwerkingsverband tussen 31 Europese Ministeries van Onderwijs en Digital Europe, de vertegenwoordiging van de Europese industrie van digitale technologie. Al drie keer eerder (2010, 2012 en 2014) werd een e-Skills Manifesto gepubliceerd om aandacht te vragen voor het dreigende digital skills gap.

127

Moedig bedrijven aan om data management als belangrijke vaardigheid te erkennen (voor de analyse van big data en het omgaan met de geconnecteerde omgeving gecreëerd door het Internet of Things)

Erken het belang van beveiliging en de vaardigheden die nodig zijn om het te leveren Werk samen om de digitale transformatie te financieren en te ondersteunen (zoals in het kader van de EU- strategie voor een digitale eengemaakte markt of het Strategic Policy Forum on Digital Entrepreneurship)

Deel best practices

Harmoniseer bestaande en nieuwe wetgeving in Europa.

Op 10 juni 2016 stelde de Europese Commissie officieel de nieuwe agenda¹⁸¹ voor vaardigheden (Skills Agenda) voor. Daarmee wil ze de vaardigheden van Europeanen opkrikken en de erkenning ervan verbeteren - ook voor asielzoekers, vluchtelingen en migranten. De agenda voor vaardigheden omvat 10 maatregelen, waarvan enkele nu al gelanceerd worden. De Europese fondsen zullen de nieuwe agenda voor vaardigheden ondersteunen. Tot 2020 trekken het Europees Sociaal Fonds en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling €30 miljard uit. Ook Erasmus+ (bijna 15 miljard euro), het Fonds voor asiel, migratie en integratie (AMIF) en Horizon 2020 zullen geld vrijmaken voor het uitvoeren van de nieuwe agenda voor vaardigheden.

De Europese Commissie stelt vast dat liefst 40% van de Europeanen te weinig digitale vaardigheden bezitten. En 70 miljoen volwassenen in de Europese Unie hebben moeite met basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Aan de andere kant van het spectrum werken 1 op 4 van de hooggeschoolde jonge werknemers onder hun niveau. De Skills Agenda moet die kloof tussen aangeleerde vaardigheden en gevraagde vaardigheden op de arbeidsmarkt verbeteren. En niet alleen dat, vaardigheden moeten ook zichtbaarder zijn. En de erkenning van kwalificaties over de landsgrenzen heen moet beter. Het uiteindelijke doel van de agenda is er voor te zorgen dat mensen van jongs af aan een breed scala aan vaardigheden ontwikkelen en dat het menselijk kapitaal van Europa optimaal wordt benut, hetgeen finaal de inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, het concurrentievermogen en de groei in Europa ten goede zal komen.

Om de vaardigheden van de Europeanen op te krikken, vraagt de Commissie aan de lidstaten, de sociale partners, de bedrijven en alle belanghebbenden om samen te werken. Het doel van de Europese Commissie is om:

de kwaliteit en relevantie van aangeleerde vaardigheden en opleidingen te verbeteren Vaardigheden en kwalificaties beter zichtbaar en vergelijkbaar te maken. Vaardigheden moeten o.a. makkelijker erkend worden, ook als ze niet in het formeel onderwijs verworven zijn.

betere gegevens over vaardigheden beschikbaar maken, zodat mensen beter carrièrekeuzes kunnen maken.

181 Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's, Een nieuwe agenda voor vaardigheden voor europa. Samenwerken ter versterking van het menselijk kapitaal, de inzetbaarheid op de arbeidsmarkt en het concurrentievermogen, COM(2016) 381 final, 10 juni 2016

128

De tien maatregelen van de Nieuwe Agenda voor Vaardigheden

Concreet stelt de Commissie tien maatregelen voor om de komende twee jaar mee aan de slag te gaan, waarvan een aantal nu reeds van start gaan, namelijk:

Een vaardigheidsgarantie¹⁸² om laaggeschoolde volwassenen te helpen een minimumniveau van lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden te verwerven en door te stromen naar een diploma hoger secundair onderwijs. Om iets te doen aan het hoge aantal laaggeschoolde volwassenen in Europa stelt de Commissie voor om in samenwerking met de sociale partners en onderwijs- en opleidingsinstellingen een vaardighedengarantie in te voeren. Die vaardighedengarantie moet mensen betere kansen geven om een goede baan en een zekere levenskwaliteit te krijgen en te behouden.

Mensen met weinig vaardigheden moeten via de garantie worden geholpen om een minimumniveau te bereiken wat betreft lezen en schrijven, rekenen en digitale vaardigheden, en indien mogelijk een betere set vaardigheden te verwerven waardoor een diploma hoger secundair onderwijs of een gelijkwaardige kwalificatie haalbaar wordt.

Een herziening van het Europese kwalificatiekader¹⁸³, voor een beter begrip van de kwalificaties en om beter gebruik te maken van alle vaardigheden die op de Europese arbeidsmarkt beschikbaar zijn. De beoogde herziening zal het gemakkelijker maken om kwalificaties uit verschillende landen te vergelijken en zal lerenden, werknemers en werkgevers helpen om beter te begrijpen wat een sollicitant weet en kan. Het herziene kader zal het ook makkelijker maken om de kwalificaties van mensen van buiten de EU te vergelijken en te begrijpen.

De coalitie voor digitale vaardigheden en banen die de lidstaten en belanghebbenden uit het onderwijs, de werkgelegenheidssector en het bedrijfsleven bijeenbrengt met als doel een grote kweekvijver van digitaal talent tot stand te brengen en ervoor te zorgen dat individuele burgers en de beroepsbevolking in Europa over de nodige digitale vaardigheden beschikken. Alle maatregelen van de Nieuwe Agenda voor Vaardigheden integreren en prioriteren digitale vaardigheden in het beleid. Dit initiatief bouwt voort op de bestaande grote coalitie voor digitale banen en de EU-strategie voor e-vaardigheden. De lidstaten worden verzocht om tegen medio 2017 integrale nationale digitale vaardighedenstrategieën te ontwikkelen op basis van doelstellingen die eind 2016 zijn vastgesteld. Daarbij gaat het erom (i) nationale digitale vaardighedencoalities op te zetten tussen overheden en belanghebbenden uit het bedrijfsleven, het onderwijs, opleidingsinstellingen en de arbeidsmarkt; (ii) concrete maatregelen te ontwikkelen om digitale vaardigheden en competenties op alle onderwijs- en opleidingsniveaus te integreren, leerkrachten en opleiders te ondersteunen en de actieve betrokkenheid van bedrijven en andere organisaties te bevorderen. De Commissie zal lidstaten en belanghebbenden, waaronder de sociale partners, bijeenbrengen om maatregelen toe te zeggen en beste praktijken te inventariseren en uit te wisselen, zodat deze eenvoudiger

182 Europese Commissie, Voorstel voor een aanbeveling van de Raad tot invoering van een vaardighedengarantie, COM(2016) 382 final, 10 juni 2016

183 Europese Commissie, Voorstel voor een aanbeveling van de Raad inzake het Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren en tot intrekking van de aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2008 tot vaststelling van een Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren, COM(2016) 383 final, 10 juni 2016. Bij dit voorstel hoort: Bijlagen bij het voorstel voor een aanbeveling van de Raad inzake het Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren en tot intrekking van de aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2008 tot vaststelling van een Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren, COM(2016) 383 final – Annexes 1 to 6, 10 juni 2016

129

kunnen worden nagevolgd en op grotere schaal kunnen worden toegepast. Dit zal leiden tot een betere verspreiding van informatie over beschikbare EU-fondsen (Europese Structuur- en Investeringsfondsen, jongerenwerkgelegenheidsinitiatief, Erasmus+), waarbij zal worden nagedacht over verschillende mogelijkheden voor de financiering (bijvoorbeeld met behulp van vouchers). Op 1 december 2016 heeft de Commissie het startsein gegeven voor de coalitie voor digitale vaardigheden en banen. Een aantal partners, waaronder 30 organisaties zoals European Digital SME Alliance, SAP, Google, de Gezinsbond en Barclays, verbindt zich ertoe om in het kader van de coalitie voor digitale vaardigheden en banen de digitale vaardigheidskloof verder te dichten. De Commissie nodigt nog andere belanghebbenden om zich bij de coalitie aan te sluiten en het handvest te onderschrijven.

Leden van de coalitie zetten zich in om de vaardigheidskloof te dichten op alle niveaus, van specialistische ICT-vaardigheden op hoog niveau tot vaardigheden die alle Europese burgers nodig hebben om te leven, te werken en deel te nemen aan de digitale economie en samenleving.

De “blauwdruk voor sectorale samenwerking op het gebied van vaardigheden” om beter gebruik te maken van informatie op het gebied van vaardigheden en tekorten aan vaardigheden in specifieke economische sectoren te verhelpen. Dit is een initiatief om vaardigheden binnen bepaalde sectoren beter af te stemmen. De blauwdruk zal steun verlenen aan het opzetten van sectorale partnerschappen rond vaardigheden in de industrie en de dienstensector, en op basis van sectorale strategieën voor de komende vijf tot tien jaar de behoeften aan vaardigheden vaststellen en concrete oplossingen ontwikkelen (zoals de gezamenlijke ontwikkeling van meer en betere mogelijkheden voor beroepsonderwijs en –opleiding, partnerschappen tussen bedrijfsleven en onderwijs en onderzoek, en overeenkomsten over de erkenning van sectorale kwalificaties en certificeringen). De blauwdruk zal ondersteund worden door de bestaande EU-financiering en in eerste instantie op basis van een vraaggestuurd proces worden gestart in zes sectoren: de automobielsector, defensie, maritieme technologie, ruimtevaart, textiel en toerisme. Andere sectoren (zoals bouw, staal, gezondheid, groene technologie en hernieuwbare energie) zullen in een tweede fase in overweging worden genomen. De proefsectoren zijn geselecteerd op basis van een dialoog met specifieke industriële sectoren, gegevens over vaardighedenlacunes in de sector en de mogelijke impact daarvan op banen, groei, innovatie en concurrentievermogen. Er is ook rekening gehouden met het sterke engagement van zowel politici als andere belanghebbenden op nationaal en Europees niveau.

Andere maatregelen zullen later dit jaar en in 2017 van start gaan:

Een “instrument voor het opstellen van een vaardigheidsprofiel van onderdanen van derde landen” om de vaardigheden en kwalificaties van asielzoekers, vluchtelingen en andere migranten al in een vroeg stadium in kaart te brengen en te profileren. Het zo snel mogelijk onderkennen van de vaardigheden van migranten kan helpen om beter de eerste stappen te bepalen die nodig zijn voor hun succesvolle integratie in de samenlevingen en arbeidsmarkten van de EU. Het instrument moet de diensten die asielzoekers, vluchtelingen en andere migranten meteen na aankomst opvangen, helpen bij de snelle profilering en evaluatie van hun vaardigheden en kwalificaties.

Een herzien Europass¹⁸⁴-kader dat mensen betere en eenvoudiger te gebruiken instrumenten zal bieden om hun vaardigheden onder de aandacht te brengen en nuttige

184 Op woensdag 28 september 2016 heeft het College van Commissarissen Europass besproken

130

realtime-informatie te vinden over de behoefte aan vaardigheden en trends, zodat ze betere keuzes kunnen maken op het gebied van loopbaan en opleiding. De nieuwe Europass zal via een gebruiksvriendelijke online tool een ruimere keus aan instrumenten en diensten aanbieden om mensen te helpen bij hun loopbaan- en opleidingskeuzes.

Europass zal instrumenten aanbieden zoals een cv-bouwer voor het documenteren van vaardigheden en kwalificaties, gratis zelfbeoordelingsinstrumenten en informatie over vaardigheden en kwalificaties in heel Europa. Aan de hand van gegevens uit het vaardighedenprogramma zal Europass, door gebruik te maken van webcrawling- en big data analysetechnieken, met nauwkeurige realtime-informatie kunnen helpen bij het maken van loopbaan- en opleidingskeuzes.

Beroepsonderwijs en –opleiding tot een eerste keus maken door binnen beroepsonderwijs en –opleiding meer mogelijkheden voor werkplekleren te creëren en goede arbeidsmarktresultaten ervan meer onder de aandacht te brengen. Om lerenden in beroepsonderwijs en –opleiding te helpen meer in aanraking te komen met de realiteit op de werkvloer zal de Commissie een reeks ondersteunende diensten ontwikkelen om kennisdeling, netwerkvorming en samenwerking op het gebied van leerlingplaatsen te bevorderen in het kader van de Europese Alliantie voor leerlingplaatsen, voortbouwend op de ervaring met het engageren van actoren op de arbeidsmarkt. Om beroepsstudies als eerste klas optie voor het voetlicht te brengen zal de Commissie in december 2016, in nauwe samenwerking met een brede groep belanghebbenden, een eerste Europese week van vaardigheden in het beroepsonderwijs en –opleiding organiseren en voorstellen doen om de beschikbaarheid te verbeteren van gegevens over de arbeidsmarktresultaten van beroepsonderwijs en –opleiding.

Een herziening van de aanbeveling inzake sleutelcompetenties om meer mensen te helpen de vaardigheden te verwerven die onontbeerlijk zijn om in de 21^ste eeuw te werken en te leven, met bijzondere aandacht voor het bevorderen van de mentaliteit en de vaardigheden om te ondernemen en te innoveren. De Commissie zal aan de lidstaten voorstellen om de aanbeveling inzake sleutelcompetenties van 2006 te herzien om deze in overeenstemming te brengen met de economische en sociale transformaties van de afgelopen tien jaar. Deze herziening zal verder bijdragen aan de vaststelling van een algemeen bassipakket aan sleutelcompetenties dat vereist is om te werken en te leven in de 21^ste eeuw, en de integratie daarvan in onderwijs- en opleidingsprogramma’s en nationale strategieën op het gebied van vaardigheden bevorderen. Bijzondere aandacht zal worden besteed aan ondernemersvaardigheden (mensen helpen om creatiever, proactiever, meer gericht op kansen en innovatiever te zijn) waarbij beleidsmaatregelen ondersteund worden die alle jongeren de kans geven om praktische ondernemerservaring op te doen voor ze de school verlaten.

Een initiatief voor het volgen van afgestudeerden om betere informatie te krijgen over manieren waarop afgestudeerden vooruitkomen op de arbeidsmarkt. Om studenten en onderwijsaanbieders te helpen de relevantie van aangeboden studierichtingen te beoordelen, zal de Commissie in 2017 een initiatief voorstellen voor het volgen van afgestudeerden uit het hoger onderwijs om de informatie over hoe het hun vergaat op de arbeidsmarkt te verbeteren. Feedback van en over afgestudeerden en hun banen en carrières is van grote waarde voor universiteiten, hogescholen en overheden. Het verschaft inzicht in de soorten banen die afgestudeerden hebben, geeft informatie over trends op de arbeidsmarkt en geeft feedback over de sterke en zwakke punten van onderwijsprogramma’s. Het maakt ook deel uit van de informatie en het oriëntatie-advies

131

die toekomstige studenten en hun familie zouden moeten hebben vóór het maken van een studiekeuze. Dit soort informatie wordt in sommige, maar niet alle lidstaten verzameld, en gebeurt op uiteenlopende manieren. Dit initiatief zal de samenwerking binnen de EU verbeteren om betere en meer vergelijkbare informatie te verschaffen over de banen waarin afgestudeerden terechtkomen, hoe gemakkelijk ze een baan weten te bemachtigen en hoe ze hun vaardigheden en kennis aanwenden.

Een voorstel om kennisvlucht (“brain drain”) verder te analyseren en beste praktijken uit te wisselen om dit fenomeen doeltreffend tegen te gaan.

De tien hierboven beschreven initiatieven maken deel uit van een langetermijnstrategie die moet garanderen dat mensen de vaardigheden verwerven die zij nodig hebben om zowel op de arbeidsmarkt als in de samenleving in het algemeen tot bloei te komen. Er zijn ook nog andere werkzaamheden op EU- en nationaal niveau die de agenda voor vaardigheden ondersteunen door mensen meer mogelijkheden te bieden om bij te leren en ervoor te zorgen dat onderwijs en opleiding zijn afgestemd op de 21e eeuw.

Meer leermogelijkheden

 Meer werkplekleren en partnerschappen tussen bedrijfsleven en onderwijs.

Werkplekleren, bijvoorbeeld via leerlingplaatsen, is een aantoonbare springplank naar een goede baan en helpt bij de ontwikkeling van arbeidsmarktrelevante vaardigheden, met inbegrip van transversale en zachte vaardigheden, waarbij de sociale partners doorgaans een sleutelrol spelen. Er zouden echter meer mensen van deze vorm van leren moeten kunnen profiteren. Partnerschappen tussen bedrijfsleven en onderwijs, in alle sectoren en op alle onderwijsniveaus, kunnen dit potentieel ontsluiten.

 Meer steun voor de mobiliteit van lerenden. Meer lerenden moeten de kans krijgen om een leerervaring in het buitenland op te doen. Uit gegevens blijkt volgens de Commissie dat wie als jongere in het buitenland studeert of een opleiding volgt, veel sneller werk vindt dan iemand zonder internationale ervaring. Mensen met zo'n ervaring spelen sneller in op nieuwe situaties en zijn betere probleemoplossers.

 Meer leren op de werkplek. De meeste Europese arbeidskrachten van de komende twee decennia zijn vandaag al volwassen. Zij hebben voortdurende bijscholing nodig om hun vaardigheden up-to-date te houden en nieuwe loopbaankansen te benutten.

Er kan meer worden gedaan om leeromgevingen op het werk te ondersteunen en met name kleine en middelgrote ondernemingen te helpen om opleidingsmogelijkheden aan te bieden, bijvoorbeeld door het gemakkelijker te maken om middelen of ruimten te delen voor gemeenschappelijke opleidingen. De Europese structuur- en investeringsfondsen verstrekken reeds steun aan de modernisering van de onderwijs- en opleidingsinfrastructuur. Samen met het Europees Investeringsfonds (EIF) onderzoekt de Commissie de mogelijkheden om bankleningen tegen gunstige tarieven voor kleine en middelgrote ondernemingen te ondersteunen via een financieringsinstrument dat speciaal bedoeld is voor de ontwikkeling van vaardigheden.

 Meer mogelijkheden om niet-formeel en informeel leren te valideren. Mensen moeten al hun vaardigheden kunnen inzetten voor hun loopbaan of om verder te leren. Zij leren en ontwikkelen vaardigheden steeds vaker in uiteenlopende omstandigheden buiten het formele onderwijs- en opleidingsstelsel om, onder meer door werkervaring, opleiding op de werkplek, digitaal of via vrijwilligerswerk. Deze vaardigheden kunnen worden gevalideerd door middel van identificatie en documentatie, beoordeling en certificering, met opties die leiden tot een gedeeltelijke of volledige kwalificatie.

132

Streven naar modernisering

 Ondersteuning van leerkrachten en opleiders. Lerenden van alle leeftijden hebben uitstekende leerkrachten nodig om het brede scala aan vaardigheden en attitudes te ontwikkelen die zij nodig hebben voor het leven en voor hun toekomstige werkzaamheden. De verschillen in leerresultaten tussen mensen die onderwijs en opleiding volgen, hangen vooral af van individuele kenmerken en familiale

 Ondersteuning van leerkrachten en opleiders. Lerenden van alle leeftijden hebben uitstekende leerkrachten nodig om het brede scala aan vaardigheden en attitudes te ontwikkelen die zij nodig hebben voor het leven en voor hun toekomstige werkzaamheden. De verschillen in leerresultaten tussen mensen die onderwijs en opleiding volgen, hangen vooral af van individuele kenmerken en familiale