Europese Commissie: Digitale vaardigheden zijn nodig voor alle types van

De Europese Commissie heeft op 15 juni 2016²²⁹ een rapport gepubliceerd over de impact van ICT op het werk, meer in het bijzonder jobs buiten het kantoor (non-office jobs).

Het rapport voert onderzoek uit naar de impact van ICT op 12 non-office profielen:

melkveehouder, machinebediener, industrieel ontwerper, bouwelektricien, transportklerk, automecanicien, politiedetective, vermogensbeheerder, ziekenhuisarts, animatieontwerper, desktop publisher en leraars beroepsopleiding (VET-teachers, vocational education and training teachers).

De studie wijst uit dat het gebruik van digitale technologieën een diepe impact heeft op de taken die uitgevoerd worden en op de vaardigheden die vereist zijn voor vele jobs buiten het kader van het traditionele kantoor.

ICT neemt in toenemende mate routinematige, analytische taken over. Deze trend is niet beperkt tot repetitieve manuele handelingen in de productie (manufacturing) maar heeft eveneens betrekking op analytische taken bij het nemen van beslissingen, die ondersteund kunnen worden door computers die de analyse, berekening en optimalisatie faciliteren.

Bijvoorbeeld de transportklerk die software gebruikt om transportoplossingen te optimaliseren of de automecanicien die analytische software gebruikt om defecten aan de auto te diagnosticeren. ICT neemt niet alleen routinematige, analytische berekeningen over maar ondersteunt tevens zeer complexe analytische denkprocessen zoals bij ziekenhuisartsen en politiedetectives.

Het gebruik van ICT verhoogt de snelheid, flexibiliteit en onafhankelijkheid van het werk.

Tijdrovende werkprocessen kunnen dankzij ICT-tools sneller worden uitgevoerd.

Bijvoorbeeld, ICT versnelt voor animatieontwerpers de snelheid van animatietaken die anders meer tijd in beslag zouden nemen, in het bijzonder de meer repetitieve taken van ontwerp en inkleuring van duizenden tussenanimaties (in-between drawings). Tegelijkertijd maakt ICT het mogelijk dat werknemers meer taken op zichzelf uitvoeren en meer onafhankelijk werken. Bijvoorbeeld wordt van de machine operator in toenemende mate verwacht dat hij de machine en monitorproductie zelf programmeert.

228 De Morgen, 15 september 2016, http://www.demorgen.be/plus/we-studeren-voor-jobs-die-verdwijnen-b-1473897005374/

229 European Commission, 2016, The impact of ICT on job quality: evidence from 12 job profiles. An intermediate report from the study "ICT for work: Digital skills in the workplace – SMART 2014/0048",

174

Het gebruik van ICT leidt ertoe dat de differentiatie van de competentieniveaus tussen werknemers toeneemt. Bijvoorbeeld, ervaren machine operators die kunnen programmeren of automecaniciens met goede digitale vaardigheden kunnen meer geavanceerd werk managen met inbegrip van probleemoplossingen, terwijl minder competente werknemers zich eerder moeten beperken tot het managen van eenvoudiger taken.

Het gebruik van ICT heeft een invloed op de vereiste vaardigheden, zowel wat betreft digitale vaardigheden als complementaire vaardigheden. Alle jobprofielen vereisen gevorderde²³⁰ digitale vaardigheden om beroepsspecifieke software te kunnen toepassen.

Geen enkele van de betrokken jobprofielen kan nochtans aangemerkt worden als ICT-professioneel of -gespecialiseerd, met uitzondering misschien van de bouwelektricien die in zekere mate ICT-systemen en –applicaties ontwikkelt, aanpast, installeert en onderhoudt.

Dit brengt met zich mee dat de werknemers in alle jobprofielen open moeten staan voor een permanente updating van hun digitale vaardigheden. In de meeste jobprofielen doet zich een generatieprobleem voor aangezien de oudere werknemers minder vertrouwd zijn met ICT en in het begin eerder afwijzend staan tegenover het gebruik van computers.

Complementaire vaardigheden in communicatie, documentatie en dienstverlening zowel in relatie met collega’s als ten overstaan van consumenten worden belangrijker. Het gebruik van ICT stelt de werknemer in staat om meer taken onafhankelijk af te werken en de relaties met de klanten af te handelen.

Het vergt de nodige tijd alvorens de introductie van digitale technologieën algemeen aanvaard wordt. Alhoewel digitale technologieën innovatie, efficiëntie en kwaliteit kunnen aanzwengelen, kan er heel wat tijd nodig zijn alvorens zij mainstream worden op de werkplaats. De snelheid waarmee digitale technologieën worden aanvaard, hangt af van sector tot sector en wordt beïnvloed door karakteristieken van de sector, marktdynamiek, het beleid, de vaardigheden van de arbeidskrachten en andere factoren. In sectoren zoals de maakindustrie en de bouw (met veel Smart Machine Visions²³¹) wordt de verspreiding van investeringen in digitale technologieën uitgedaagd door een gebrek aan economische hulpbronnen en knowhow in de ondernemingen en door een gebrek aan vaardigheden onder de werknemers.

Het gebrek aan knowhow en vaardigheden vormt de uitdaging voor de toekomstige adoptie van ICT. Een gebrek aan knowhow en vaardigheden bij de werkgevers en de werknemers bemoeilijkt de introductie van ICT. Zo laten interviews bijvoorbeeld uitschijnen dat de grootste drempel voor de adoptie van ICT in het domein van het vermogensbeheer (property management) erin ligt dat vele beheerders niet gewoon zijn om om te gaan met

230 De OESO-definitie van ICT (OECD Information Technology Outlook 2010) gerelateerde tewerkstelling maakt een onderscheid tussen drie categorieën en niveaus van digitale vaardigheden:

1. ICT-specialisten, die in staat zijn om een ICT-systeem te ontwikkelen, te beheren en te onderhouden. ICT vormt het hoofdbestanddeel van hun job.

2. Gevorderde gebruikers, dit zijn competente gebruikers van geavanceerde en vaak sectorspecifieke software tools. ICT vormt niet de hoofdjob maar is een instrument.

3. Basisgebruikers, dit zijn competente gebruikers van generieke instrumenten (zoals Word, Excel, Outlook, PowerPoint) nodig voor de informatiemaatschappij, e-government en de werkomgeving. Ook hier vormt ICT niet de hoofdjob, maar enkel een instrument.

231 Definitie Wikipedia: “Machine vision (MV) is the technology and methods used to provide imaging-based automatic inspection and analysis for such applications as automatic inspection, process control, and robot guidance in industry.”

175

ICT en haar mogelijkheden voor strategische lange termijnplanning. Daarnaast worden de introductie van ICT en nieuwe aanpakken/benaderingen van het werk in zekere mate bemoeilijkt door tradities en cultuur.

Het gebruik van ICT doet de grenzen tussen beroepsbezigheden of beroepen vervagen of doet ze versmelten. Zo is bijvoorbeeld ICT software in toenemende mate doorgedrongen in de klassieke elektronica en het vak van elektricien. Dit heeft voor gevolg dat de grenzen tussen enerzijds elektriciens en ICT-professionals vervagen. Tegelijkertijd kan het gebruik van ICT in de desktoppublishing²³² industrie tot een versmelting van en toenemende interactie tussen verschillende beroepen leiden, zoals desktop uitgevers en multimedia deskundigen omdat beide beroepen publicaties voorbereiden voor de gedrukte en elektronische media.

Een achtergrondpaper van de OESO²³³ bevestigt dat de ingrijpendheid van de digitale technologieën in het dagelijkse leven op een fundamentele wijze de toegang en de verwerking van kennis door de mensen verandert. Om de nieuwe opportuniteiten van digitale technologieën in diverse domeinen aan te grijpen moeten individuen de juiste mix van vaardigheden ontwikkelen voor een betekenisvol gebruik ervan. Het toenemend gebruik van digitale technologieën op het werk doet de vraag naar nieuwe vaardigheden vergroten volgens drie sporen: (i) ICT-gespecialiseerde vaardigheden om te programmeren, applicaties te ontwikkelen en netwerken te beheren; (ii) ICT-generieke vaardigheden om dergelijke technologieën te gebruiken voor professionele doeleinden; en (iii) ICT-complementaire vaardigheden om nieuwe taken uit te voeren die geassocieerd zijn met het gebruik van ICT op het werk, zoals informatiewaarneming en –verwerking, zelfstudie en -ontplooiing, probleem oplossend vermogen en communicatie. Basisvaardigheden, digitale geletterdheid alsook sociale en emotionele vaardigheden zijn cruciaal voor het effectief gebruik door alle individuen van digitale technologieën in het dagelijks leven. De vraag naar deze vaardigheden stelt twee uitdagingen aan de competentieontwikkelingssystemen, met inbegrip van het formele onderwijs, opleiding en de erkenning van vaardigheden verkregen door niet-formeel leren. Vooreerst is het, ondanks dat men zich bewust is van het feit dat de vaardigheidsprofielen van burgers en werknemers zeer verschillend zullen zijn van die in het verleden, moeilijk om de vaardigheden van de toekomst met zekerheid te identificeren omwille van de snelle technologische ontwikkelingen. De tweede uitdaging bestaat erin dat de competentieontwikkelingssystemen, eenmaal de veranderingen in de vaardigheden worden geïdentificeerd, zich voldoende snel aanpassen aan de vraag naar nieuwe vaardigheden. De OESO wijst er nog op dat de digitale technologieën ook nieuwe opportuniteiten creëren voor de ontwikkeling van vaardigheden. Het

‘Massive Online Open Courses (MOOCs)’ en ‘Open Educational Resources (OER)’ modifiëren de leermethoden en geven een ruimer publiek gedurende meer flexibele uren toegang tot kwaliteitsbronnen. Ook het gebruik van digitale technologieën in het formele onderwijs- en opleidingscircuit heeft de potentie om het leren te verbeteren. Big data analyses kunnen eveneens arbeidsmarktinformatiesystemen complementeren met een meer getimede en precieze monitoring van wijzigingen in de vraag naar vaardigheden met het oog op aanpassingen in de vaardighedenopleidingen en het activeringsbeleid.

232 Desktoppublishing, of DTP, is het bewerken en opmaken van documenten voor drukwerk, en die dus meestal bestemd zijn voor publicatie, zoals boeken, tijdschriften, brochures en internetpublicaties, met gebruik van een personal computer. Desktoppublishingsoftware, zoals QuarkXPress of Adobe InDesign, is speciaal ontworpen hiervoor.

233 Working Party on Measurement and Analysis of the Digital Economy. Skills for a digital World. Background Paper for Ministerial Panel 4.2. Directorate for Sciende, Technology and Innovation, Committee on Digital Economy Policy, DSTI/ICCP/IIS(2015)10/FINAL, 25 May 2016

176

In oktober 2016 maakte Linkedln, het sociale netwerk voor professionals, een lijst bekend met de meest gevraagde vaardigheden door Belgische werkgevers. Hieronder wordt de top tien van de meest gevraagde vaardigheden weergegeven:

1. Statistische analyse en datamining 2. Software QA en User testing

3. Web architecture en development framework 4. Middleware en Integration software

5. User interface design

6. Software modelling en process design 7. Network en information security 8. HR benefits en compensation 9. Mobile development

10. Date engineering en data warehousing

Technische skills die te maken hebben met data, zijn veruit het meest gevraagd door Belgische werkgevers. En die vraag zal op korte termijn niet afnemen volgens Linkedln. Toch worden ook soft skills zoals communicatieve vaardigheden en teamwork, alsmaar belangrijker gevonden door Belgische werkgevers. Om de lijst samen te stellen, analyseerde het netwerk de activiteiten van online recruiters van de afgelopen negen maanden.