Framing NOS van Operación Puerto

Om een goed overzicht te krijgen welke frames er zijn gebruikt in de berichtgeving rondom de twee casussen is het goed om allereerst een beeld te krijgen van de kwantiteit waarin de frames aanwezig zijn in de onderzochte items. Dit helpt ook bij het beantwoorden van het eerste deel van zowel deelvraag één als twee. De eerste deelvraag luidt namelijk: Welke van de opgestelde frames komen voor in de verslaggeving van de NOS over Operación Puerto en hoe zijn deze frames gebruikt?

Kort gezegd komen alle frames voor in de verslaggeving. Dat blijkt ook uit onderstaande Grafiek 7. Daaruit blijkt weliswaar dat alle frames voorkomen in de berichtgeving van de NOS, maar dat daar wel grote verschillen in zitten. Zo wijdde de NOS in de onderzochte periodes vijftien items aan de zaak, maar slechts in twee daarvan werd het oorzaakframe gebruikt, terwijl het gevolgframe en human interest-frame maar liefst dertien keer voorkwamen. Wat die verschillen betekenen en hoe de frames gebruikt zijn, blijkt als we inhoudelijk naar het framegebruik kijken.

27% 13% 87% _80% 20% 53% 87% 47% 20% 71% 59% _57% 27% 86% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% P e rc e n ta ge a rti ke le n

Framegebruik NOS in dopingzaken

Pagina | 83 In Bijlage IV is duidelijk weergegeven in welke uitzendingen welke frames zijn gebruikt. Middels deze tabel is het duidelijker waar onderstaande analyse op gebaseerd is.

Allereerst een blik op het probleemframe wat in ongeveer een kwart van de items van de NOS voorkomt. De omroep gebruikt het frame om aan te geven hoe groot de impact is van het dopingschandaal. Vooral bij het aan het licht komen van het mogelijk dopinggebruik van een groot aantal wielrenners, wordt het probleemframe gebruikt. In het latere stadium van het schandaal is het probleemframe amper nog terug te zien. De NOS maakt gebruikt van bewoording als “wielerwereld in shock” en “bom onder Tour de France” om aan te geven dat de affaire veel invloed heeft op de wielersport. Er wordt niet zo zeer benadrukt hoe oneerlijk de strijd in het wielrennen is, maar wel hoeveel er gebruik wordt gemaakt van doping. Hoe diep de doping geworteld zit in de wielersport en hoe professioneel het aangepakt wordt blijkt uit de reportage met Berend Nikkels, een arts die is gespecialiseerd in doping en wielrennen. Hij heeft het over het feit dat er veel dopinginstituten zijn en dat er veel wordt geëxperimenteerd met bloeddoping.

In het verantwoordelijkheidsframe komt dan ook terug dat veelal de betrokken medici verantwoordelijk worden gehouden voor het dopinggebruik in het peloton. Zo wordt de affaire omschreven als een “zaak die draait rond dokter Fuentes”. Eufemiano Fuentes is voor de NOS de hoofdverantwoordelijke al staart de omroep zich niet blind op één persoon. Fuentes wordt bestempeld als “dopingdokter” en “spil in het grote dopingnetwerk”, maar tegelijkertijd wordt ook ploegleider Manolo Saiz genoemd als belangrijke betrokkenen, omdat hij zijn renners in contact bracht met Fuentes en de financiën voor een deel regelde.

Volgens ploegleider Patrick Lefèvre blijft het niet alleen beperkt tot Fuentes als het gaat om dopingdokters. De Belg legt de schuld bij “zogeheten preparateurs” en maakt duidelijk dat het hierbij niet gaat om artsen die bij de ploegen in dienst zijn. Uit de items blijkt dat, doordat de ploegen een streng antidopingbeleid voeren, renners individueel hun heil gaan zoeken, ook al weten ze dat ze de laan uitgestuurd worden als ze gesnapt worden. Zodoende wordt de verantwoordelijkheid ook bij de renners gelegd, al zijn er volgens Nikkels maar weinig renners die de weg weten naar de dopinginstituten van artsen die renners prepareren. Voor het overgrote deel houdt de NOS met dit frame Eufemiano Fuentes verantwoordelijk, maar daar wordt wel op verschillende vlakken een kleine nuance in aangebracht.

Nuancering komt ook zeker naar voren in de analyse van het moraliteitsframe. Het is opvallend hoe de NOS de renners, die door andere media al zijn veroordeeld, in bescherming neemt. Hoewel de verdenkingen van dopinggebruik serieus worden genomen, worden de renners zeker nog niet met de grond gelijk gemaakt. Zo laat Mart Smeets in de beginfase van de affaire het volgende optekenen: “Er mag niet gesproken worden over een dopingschandaal, dat moet eerst nog maar

Pagina | 84 bewezen worden. We leven in rechtsstaat waar er eerst bewijzen moeten zijn. De UCI en ASO draaien alles om.” Daarmee verwijst Smeets naar het feit dat de tourorganisatie alle betrokkenen bij het schandaal uit de Ronde van Frankrijk wil weren. De NOS classificeert dit als “opvallende regels bij de Tour de France, als je naam alleen al genoemd wordt vlieg je eruit, zonder bewijs”. Of zoals nog maar eens herhaald wordt: “de renners zijn niet gepakt, niet schuldig, maar ze worden genoemd in een onderzoek.”

In de interviews met Theo de Rooij, algemeen directeur van de Rabobankploeg, en arts Berend Nikkels komt hetzelfde naar voren. De Rooij weet wel dat “waar mensen fietsen, wordt bedrogen” geldt, maar heeft wat moeite met het feit dat er mogelijke onschuldigen naar huis worden gestuurd: “iedereen heeft recht op normale rechtsbescherming.” Nikkels drukt het nog een stuk sterker uit: “Het is een groot schandaal, er is geen enkel bewijs, renners staan alleen op een lijst en worden geslachtofferd voor het imago van de sport.” Er wordt dan ook veel aandacht besteed aan het feit dat de wielerwereld zichzelf reinigt. Zo stelt de NOS: “De wielerwereld wil zichzelf schoon houden, de ploegen ondernemen zelf de actie.” Dat is iets waar de renners en ploegleiders blij mee zijn. Zo hopen Tom Boonen en ploegleider Bjarne Riis dat “de valsspelers nu niet meer meedoen” en dat daarmee de strenge regels hun uitwerking hebben.

Verder wordt het moraliteitsframe gebruikt om het wielrennen en dopinggevallen in het wielrennen af te zetten tegenover andere sporten. Zo haalt Smeets aan dat alleen de wielrenners in Operación Puerto worden aangepakt en vraagt hij zich af wie die andere 156 sporters zijn die op de lijst staan: “ga eens kijken in het voetbal, tennis of atletiek.” Ook wielrenner Koos Moerenhout vindt het jammer dat het altijd alleen maar over wielrennen gaat als er een dopingschandaal is. Zeker omdat er nu ook andere sporten bij betrokken zijn. Opvallend is het dat Smeets desondanks denkt dat vanuit de tourorganisatie deze affaire snel voor een groot deel in de doofpot verdwijnt. “Ze zullen proberen zoveel mogelijk onder de mat te vegen om zonder problemen aan de Tour te kunnen beginnen”, zegt hij in het begin van het schandaal. Iets waar hij een paar dagen later opvallend genoeg zelf een bijdrage aan levert: “Over de anderen wordt niet gepraat, want die zijn naar huis en de Tour gaat gewoon verder.” Het moraliteitsframe wordt in dit geval door de NOS vooral toegepast om te laten zien hoe de wielerwereld omgaat met dopinggevallen en in welk perspectief dat geplaatst moet worden. Er kan zelfs gezegd worden dat de NOS het wielrennen en de wielrenners in deze zaak verdedigt, of in elk geval niet te vroeg wil veroordelen.

Dat komt ook terug als gekeken wordt naar het oplossingsframe, al is dat door de NOS weinig gebruikt. Daarin geven namelijk ploegleiders en andere betrokkenen zelf aan dat het wielrennen hard op moet treden. Er moet een zero tolerance-beleid gelden, ook al worden daardoor misschien zelfs onschuldige renners naar huis gestuurd. “Het mes moet diep in het eigen vlees worden gestoken” en het wielrennen moet “zeer drastisch te werk gaan”. De grote schoonmaak is volgens Patrick Lefèvre

Pagina | 85 de oplossing ook al beseft hij dat het lastig wordt om dopinggebruik helemaal uit te roeien: “We zijn een weerspiegeling van de maatschappij. Vijf tot zeven procent sjoemelt, dat willen we met alle middelen naar beneden krijgen.” In de uitzendingen van de NOS wordt verder gepleit voor betere samenwerking tussen justitie en instanties die doping bestrijden, bovendien moet er meer openheid komen om echt schoon schip te kunnen maken. Opvallend is dat er ook nog één tegengeluid is, namelijk dat van arts Berend Nikkels die pleit voor “onder voorwaarden vrijgeven van EPO”. Waarmee eigenlijk alle opties aan bod komen. Het oorzaakframe wordt door de NOS amper gebruikt. Eén keer wordt aangegeven dat dopinggebruik voortkomt uit het feit dat renners anders het tempo in het peloton niet kunnen volgen en daarom dingen gaan proberen.

Het gevolgframe komt wel uitgebreid aan bod in de items van de omroep, net zoals het human interest-frame. Hoofdzakelijk worden de gevolgen voor de wielrenners onder de aandacht gebracht. Zoals het niet mogen starten in de Tour de France, het krijgen van een schorsing en ontslag bij hun ploeg. Ook het terugtrekken van sponsors en het (mogelijk) uitsluiten van de ploegen van Kelme en Astana-Würth in de Ronde van Frankrijk wordt belicht. De gevolgen voor de Tour de France die “onthoofd” van start gaat, worden besproken. Opvallend is dat Toine van Peperstraten dit een keer in een presentatietekst van Studio Sport als een soort bijzaak noemt: “De Tour is begonnen zonder topfavorieten Basso en Ullrich, maar inmiddels is daar zoveel over gezegd, dat we ons vanaf vandaag maar richten op degene die er wel zijn. Van de positieve kant bekeken, die is onvoorspelbaarder dan ooit.” Waarmee het net lijkt alsof de NOS klaar is met de dopingaffaire en zich nu weer richt op de sport zelf. Ook komt nog een keer het gebrek aan bewijs terug, dat in het moraliteitsframe ook al aan de orde was. Zo wordt gesteld dat er nog geen bewijs is, maar dat de Tour de France wel is onthoofd. Verder worden ook de gevolgen voor het wielrennen in het algemeen aangekaart. Zo wordt meermaals benadrukt dat het schandaal een “grote klap voor de sport is, met economische gevolgen”

Dat komt bij het gebruik van het door de NOS vaakst ingezette frame, het human interest-frame, ook terug. Zo is de directeur van de Ronde van Frankrijk, Christian Prudhomme, boos dat de dopinggebruikers de sport schade toebrengen. Rabobankploegleider Erik Breukink stelt dat “niemand in het wielrennen hier vrolijk van wordt”. Verder wordt het frame vooral gebruikt om de sentimenten van de betrokken renners weer te geven en hun kant van het verhaal te horen. Zo wordt benadrukt dat Jan Ullrich, Ivan Basso en de andere betrokkenen in eerste instantie alle beschuldigingen ontkennen. Sterker nog Ullrich is “geschokt” en hij beraadt zich “op stappen om zijn onschuld te bewijzen”. Ullrich voelt zich geslachtofferd voor de sport. De nadruk ligt op het feit dat Basso en Ullrich het niet eens zijn met de gang van zaken, ze willen dan ook in eerste instantie procederen tegen hun uitsluiting, maakt de NOS duidelijk.

Daarnaast wordt het karakter van de ploegen weergegeven en wordt hun handelswijze uitgelicht. Zo wordt nogmaals benadrukt dat de ploegen zichzelf hebben gereinigd en dat de

Pagina | 86 ploegleiders nu eensgezind moeten zijn en hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Bjarne Riis van CSC en Olaf Ludwig van T-mobile worden geprezen om hun professionele aanpak, waarbij ze zelf hun renners naar huis sturen. Zij hebben namelijk wel het bewijs dat de renners liegen, terwijl er nog geen concreet bewijs is tegen alle namen die genoemd worden in het schandaal. Dat laatste wordt nog maar eens aangehaald. Waar Riis en Ludwig dus mensen naar huis sturen, laat Theo de Rooij juist bij de NOS optekenen, vertrouwen te hebben in zijn renners. Verder laat hij weten dat het dopingschandaal “ongetwijfeld nog veel besproken zal worden, maar dat de ploegen zich nu eerst op fietsen moeten richten”.

In de laatste fase van Operación Puerto gebruikt de NOS het human interest-frame ook om de verbazing, of zelfs onbegrip en woede van diverse mensen over de uitspraak van de Spaanse rechter duidelijk te maken. Vooral het vernietigen van het bewijsmateriaal wordt door betrokkenen en mensen in de sportwereld niet begrepen. Zodoende gebruikt de NOS het frame vooral om sentimenten weer te geven en meer een inkijkje te geven in het karakter van de ploegen en renners.

Samenvattend kan gesteld worden dat de NOS in de uitgezonden items met name het human interest-frame, verantwoordelijkheidsframe en gevolgframe gebruikt. Gezien de manier waarop die frames zijn ingezet, kan er gesproken worden van een persoonlijke benadering, waarbij vaak de sporter en zijn doen en laten centraal staat. De andere frames worden meer gebruikt om in het algemeen de situatie, van de dopingproblematiek in het wielrennen en Operación Puerto in het bijzonder, te schetsen. Daarbij is het opvallend dat het moraliteitsframe wordt gebruikt als aanklacht tegen de gang van zaken, bijvoorbeeld het uitsluiten van renners zonder dat er bewijs is. In het probleemframe wordt met wat sterke bewoordingen (“bom onder de Tour”, “wielerwereld in shock”) de aandacht voor het schandaal getrokken.