Evaluatie van cultuurbeleid (voor kunst in de openbare ruimte)

Buiten dat er in de Uitvoeringsnotitie Beeldende Kunst en Vormgeving 2014-2017 een geactualiseerde versie van het beleid voor beeldende kunst in de openbare ruimte is opgenomen, is er ook een evaluatie van de Beleidsnota Beeldende Kunst en Vormgeving

2012 in verwerkt. Aangezien in de Beleidsnota Beeldende Kunst en Vormgeving 2009-2012 aandacht wordt besteed aan kunst in de openbare ruimte, is dit ook in grote lijnen

geëvalueerd (Interview L. van Hijum 18 juni 2014). De Uitvoeringsnotitie beeldende kunst in

de openbare ruimte is echter niet apart geëvalueerd. Dit is onder meer een kwestie van

praktisch denken en tijdsgebrek. Het evalueren vindt vooral plaats aan de hand van reacties, aantoonbare positieve resultaten of het uitblijven van negatieve resultaten (Interview L. van Hijum 18 juni 2014). Wanneer een kunstwerk bijvoorbeeld geen slachtoffer wordt van

~ 92 ~

vandalisme, kan daaruit geconcludeerd worden dat het werk gerespecteerd wordt. Dit is onder meer het geval bij het werk van Jan van der Ploeg in de fietstunnels (afb. 4.1). In deze

deelparagraaf zal aandacht besteed worden aan de wijze van evaluatie van het beleid, wat voor informatie er verzameld wordt voor deze evaluatie en hoe dit gerelateerd is aan de beoogde waarden.

Door middel van evaluatie wordt aangegeven welke positieve punten uit de vorige beleidsperiode kunnen worden meegenomen naar de volgende periode (Idem). Daarnaast wordt ook gekeken welke punten nog verbeterd kunnen worden. Zo wordt voor de beeldende kunst in de openbare ruimte onder meer het aanjaagteam aangehouden en wordt ook het beleid voor het onderhoud van de collectie gecontinueerd. In de tijd dat het aanjaagteam ontstond, werd het beheer en het onderhoud als aandachtspunt op de agenda geplaatst. Dat wordt in het huidige beleid overgenomen. Ook het Masterplan kunst is in eerste instantie al benoemd in het vorige beleid, maar dan in de vorm van de plaatsing van kunst bij de

toegangswegen naar de stad. In de komende beleidsperiode zullen er meerdere kunstprojecten worden gerealiseerd binnen het Vrijbaan project. De projecten die het thema keramiek in zich dragen, worden daarnaast ook opgenomen onder het project Migrating Ceramics binnen het Bidbook van de Culturele Hoofdstad 2018 (Interview L. van Hijum 18 juni 2014).

In de evaluatie van de uitvoeringsnotitie is verder aandacht besteed aan de vier programmalijnen: presenteren, produceren, positioneren en participeren (Gemeente

Leeuwarden 2014: 21-23). Binnen de programmalijn presenteren komt kunst in de openbare ruimte niet duidelijk terug. De programmalijn produceren kende het uitgangspunt dat er per jaar minimaal twee interdisciplinaire projecten moesten plaatsvinden. Na de evaluatie blijkt dat er per jaar niet altijd minimaal twee projecten kunnen worden geteld, het doel is daarmee niet behaald. Kunst in de openbare ruimte is vooral teruggekomen binnen de derde

programmalijn, positioneren. Hierin werd gesteld dat de beeldende kunst benut kon worden voor het verhogen van de beeldkwaliteit van de stad en dat er een meer eenduidiger collectie moest worden gevormd, aan de hand van de drie thema’s. In de evaluatie worden de resultaten van dit punt genoemd aan de hand van de diverse kunstwerken die gerealiseerd zijn. Men meet hier de beeldkwaliteit van de stad en de eenduidigheid van de collectie dus aan het aantal gerealiseerde kunstwerken en de mate waarin zij voldoen aan de drie thema’s. Hierbij wordt echter de daadwerkelijke bijdrage van kunst in de openbare ruimte aan de

~ 93 ~

gerealiseerde kunstwerken. In een groot deel van de gerealiseerde werken staan water, keramiek of mediakunst centraal. Men zou dus kunnen zeggen dat het tweede doel van een eenduidiger collectie behaald lijkt te zijn als het gaat om de nieuwe aanwinsten.

De gemeente wilde dat de kunstcollectie in de openbare ruimte zichtbaar werd gemaakt voor de bewoners in het centrum en in de wijken. Er is onder meer een website ontwikkeld

(www.leeuwardeninbeelden.nl), deze website zal de komende jaren bijgehouden worden. Ook zijn er wandel- en fietsroutes langs kunst in de openbare ruimte opgezet en er zijn

vandalismebestendige informatiebordjes bij de diverse kunstwerken geplaatst. Volgens de evaluatie is het zichtbaar maken van de collectie dan ook zeker gerealiseerd, maar men kan zich afvragen in hoeverre een website en informatiebordjes bijdragen aan de zichtbaarheid van de collectie. Er wordt in de nota bijvoorbeeld niet aangegeven dat het aantal

raadplegingen op de website wordt bijgehouden, waardoor niet duidelijk kan worden in hoeverre de website ook daadwerkelijk bijdraagt aan de zichtbaarheid van de collectie.

Ook het beheer en onderhoud van de collectie is in orde gebracht, aangezien er groot en klein onderhoud heeft plaatsgevonden onder het beheer van de Kunstwacht. Daarnaast heeft men de energiezuinigheid van de fontein op het Europaplein verbeterd. Verder ligt het beheer van de collectie nu vast. Het budget van 65.000 euro per jaar wordt in de komende beleidsperiode aangehouden. In de huidige beleidsperiode zullen verder ook de drie thema’s (water,

keramiek en mediakunst) worden behouden. Mediakunst zal echter alleen toegepast worden als de mogelijkheden er voor zijn. Het creëren van ontmoeting en debat heeft volgens de gemeente goed uitgepakt, aangezien er naar behoefte bijvoorbeeld workshops zijn gehouden. Ook in de programmalijn participeren is kunst in de openbare ruimte gerealiseerd, onder meer in diverse wijken. Dit is onder andere gebeurd aan de hand van community-art projecten. Hieruit blijkt echter dat het positieve effect dat deze projecten creëren ten behoeve van de wijkontwikkeling, niet permanent is. Het beleid voor community-art projecten wordt in de komende beleidsperiode dan ook op een andere manier verwerkt. De projecten zullen opgezet worden rondom de Culturele Hoofdstad. Daarnaast heeft men de al eerder genoemde website opgezet, welke zou moeten bijdragen aan de toegankelijkheid van de collectie. De vraag is ook hier of de website hier genoeg aan bijdraagt.

De evaluatie van het beleid heeft niet plaatsgevonden aan de hand van een specifieke methode. Er is wel gekeken naar het uitblijven van vandalisme of het binnenkomen van

~ 94 ~

positieve reacties. Er wordt in de evaluatie vooral aandacht besteed aan de volgende

beleidsdoelstellingen of waarden: de visuele kwaliteit van de stad, de onderlinge samenhang van de vooral nieuwe werken in de kunstcollectie en de wijkontwikkeling. Daarbij wordt gekeken naar esthetische waarden en maatschappelijke waarden (sociale effecten). De esthetische waarde wordt echter beoordeeld aan de hand van het aantal gerealiseerde

projecten, een methode die geen duidelijk beeld lijkt te geven van de mogelijke bijdrage aan de visuele kwaliteit. Daarnaast worden de resultaten gemeten aan de hand van bijvoorbeeld het opzetten van een website, waarvan men een bepaalde bijdrage verwacht. De gemeente is echter vooral bezig met procesevaluatie, in plaats van met een evaluatie van de uitkomsten of effecten van het beleid. Er wordt daarbij gekeken hoe getracht is de beleidsdoelstellingen te halen, niet naar wat er daadwerkelijk bereikt is en welke effecten dat teweeg heeft gebracht. Ook worden geen specifieke meetmethoden gebruikt, waarmee de verschillende waarden kunnen worden gemeten. Dit vindt vooral plaats aan de hand van het binnenkomen of

uitblijven van positieve of negatieve reacties, het plaatsvinden of uitblijven van vandalisme en het aantal gerealiseerde kunstprojecten.