Dominantie van Nederlandse criminele actoren in de organisatie

In België bestaat weinig tot geen wetenschappelijk onderzoek over de criminele actoren die actief zijn in de productie van synthetische drugs. Wel is men het er in dit beperkt aantal onderzoeken over eens dat er een zeer grote betrokkenheid is van Nederlandse criminele organisaties.733 Dit beeld wordt bevestigd in de interviews met professionele sleutelfiguren. Uit cijfers van de federale politie blijkt dat het aantal daders met de Nederlandse nationaliteit betrokken bij de productie van synthetische drugs steeg van 5% in 2012 naar 18% in 2017, met de grootste stijging in 2013 (13%). Het aandeel van de Belgische daders lijkt dan weer af te nemen. In 2012 had 92% van hen nog de Belgische nationaliteit, terwijl dit in 2017 81% was.734

Deze cijfers kunnen in beperkte mate vergeleken worden met een studie van DJSOC/Drugs uit 2012735. De studie verklaarde dat het aandeel van de Belgische betrokkenen in de periode 1999-2006 jaar na jaar toenam, wat eveneens het geval was in de periode 2006-2011. Toen nam het aantal aangehouden Belgen nog toe tot 51% (ten opzichte van 40% Nederlanders). Opmerkelijk is evenwel dat het totaal aantal geïdentificeerde verdachten, voorafgaand aan een mogelijke aanhouding, voor 45% uit Belgen bestond en voor 46% uit Nederlanders. Dit kan verklaard worden door het feit dat de Nederlandse daders niet in België aangehouden worden, maar wel in Nederland (na beëindiging van het Nederlands dossier).736 Uit dezelfde dossieranalyse van DJSOC/Drugs bleek bovendien dat meer dan een vijfde van de daders in 2006-2011 (23%) in het verleden al betrokken was bij de productie van drugs (ook andere dan synthetische).737 Deze aanwezigheid van antecedenten kwam eveneens naar voor in vrijwel alle gesprekken met actoren van zowel de lokale en federale politie, als van het parket.738 In een van de interviews met de Nederlandse politie kwam ook naar voren dat veel verdachten van synthetische drugsproductie antecedenten hebben voor het produceren van cannabis.739

Criminele actoren en groepen die actief zijn in de synthetische drugsproductie in België zijn dus geen onbekenden in het milieu. Het gaat in hoofdzaak om autochtone Nederlandse criminele samenwerkingsverbanden, onder leiding van personen van Nederlandse origine740 die zich al jaren in deze wereld bewegen en in deze zin ‘professioneel’ genoemd kunnen worden.741 Zij begonnen eind

732 Int-O-25.

733 Boerman et al., 2012; De Ruyver, 2006; Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid, 2010; KLPD, 2012; Neve & van Ooyen-Houben, 2006; Spapens & Fijnaut, 2005.

734DGP/DJSOC/Strategie en NVP/Drugs.

735 De data van DJSOC/Drugs zijn afkomstig van de gedeconcentreerde eenheden, die DJSOC/Drugs op de hoogte stellen als er een labo ontdekt werd. Het gaat over labo’s waar het C.R.U. (Clanlab Response Unit) is afgestapt. De bovenstaande cijfers van de Federale Politie zijn dan weer afkomstig uit de ANG. Dit kan mogelijk voor grote verschillen zorgen, waardoor bij het interpreteren enige voorzichtigheid geboden is.

736 Federale Politie/DGJ/DJP/Drugs, 2012, p.32-34.

737 Federale Politie/DGJ/DJP/Drugs, 2012, p.31, 35.

738 Int-J-5; -14; -30; Int-FPLP-3; Int-LP-21; Int-FP-4; -11.

739 Int-ZWB-5.

740 Int-FPLP-3; Int-FP-4; Int-LP-13; Int-J-14; Int-O-25.

741 Boerman, Grapendaal & Nieuwenhuis, 2017, p.53; KLPD/Dienst Nationale Recherche, 2012, p.94; Federale Politie/CSD Tongeren, 2008, p.1.

jaren 1980-begin jaren 1990 met de handel in MDMA en zijn hierin momenteel nog steeds actief.742 Zij maken dan ook het voorwerp uit van verschillende Belgische dossiers.743

De organisatoren sturen meerdere fasen van het criminele bedrijfsproces aan.744 Ze verblijven in België of Nederland745 en zouden vaak afkomstig zijn uit de Zuid-Nederlandse woonwagengemeenschap.746

Volgens professionele sleutelfiguren bevinden de kopstukken van de synthetische drugsproductie zich meestal in de regio’s Breda, Tilburg747 en de Euregio Maas-Rijn (Maastricht en Venlo).748 Op enkele uitzonderingen na749 is hier dus sprake van een puur Zuid-Nederlands verhaal,750 waarbij familiale banden een grote rol spelen (in een vierde van de onderzoeken naar synthetische drugsproductie).751

Deze bevinding kan enigszins gestaafd worden aan de hand van het eerder vermelde onderzoek van DJSOC/Drugs752, dat aantoonde dat de aangehouden daders die in Nederland gedomicilieerd waren allen in de buurt van de Belgische grens woonden (figuur 18).

Figuur 18: Woonplaats in België en in Nederland van de daders die in België werden aangehouden in

het kader van de aanmaak van synthetische drugs, 2006-2011753

Het terugkeren van steeds dezelfde actoren heeft ook veel te maken met de aard van de synthetische drugswereld. De knowhow die in dit milieu circuleert, is veel beperkter dan bij de cannabisteelt. Een respondent stelde daarover: “Er zijn geen duizenden mensen die roeren in de potten of willen roeren in die potten”754. Dit zorgt ervoor dat de handhavingsautoriteiten min of meer een duidelijk beeld hebben van de actoren die in deze productie betrokken zijn. Dit is ook in Nederland het geval, waar men over zeer accurate informatie omtrent de sleutelfiguren schijnt te beschikken.755

742 Int-FPLP-3. 743 Int-J-5. 744 Spapens, 2006, p.180. 745 Int-FP-11. 746 KLPD, 2012, p.94. 747 Int-FP-18; Int-O-37. 748 Int-FP-11; -18.

749 Zo behandelde men in het gerechtelijk arrondissement Limburg een dossier waarbij alle actoren van de regio rond Amsterdam afkomstig waren (Int-FP-11). Toch lijkt dit eerder een uitzondering op de regel te zijn (Int-FP-18).

750 Int-FP-18; Int-O-37. 751 Int-ZWB-5. 752 Federale Politie/DGJ/DJP/Drugs, 2012. 753 Federale Politie/DGJ/DJP/Drugs, 2012. 754 Int-FP-4. 755 Int-FP-4.

“Die mensen zijn wel gekend in Nederland en ik heb de indruk dat dat steeds dezelfde zijn. Ik zie nog altijd dezelfde mensen terugkomen van dertig jaar geleden. Dat heeft waarschijnlijk een stuk te maken met het strafbeleid. In de zin van: na zoveel tijd komen de mensen vrij en wat kunnen die? Ze kunnen alleen maar amfetamine maken.”756

De Nederlandse organisatoren van de ATS-productie zijn zeer flexibel en staan in voor allerhande (vooral organiserende en coördinerende) taken, waaronder het voorbereiden van de opbouw van het labo, het aanwerven van hulpkrachten, het plannen van de logistieke keten en het bouwen van een netwerk voor de verdere distributie van de geproduceerde illegale drugs.757 Deze organisatoren zouden meestal ook zelf over het nodige kapitaal beschikken om een productielijn op te starten.758 Anderzijds houden ze zich ver weg van de werkelijke actie en zullen ze zich dus niet te gauw laten zien op de productiesites.759

Dossiers waarin enkel volledig Belgische samenwerkingsverbanden voorkomen, lijken eerder

zeldzaam te zijn.760 Belgen worden eerder gebruikt (of misbruikt) door Nederlandse organisaties, in plaats van zelf het voortouw te nemen.761 Hun rol werd doorheen de jaren dus niet bepaald groter.762

“In mijn gevoel zijn dat meer de sukkelaars die een graantje proberen mee te pikken. Maar echt de grote jongens worden? Nee. Je zal er wel hebben, maar je hebt altijd zondelingen.”763

Tot slot mogen ook de criminele motorbendes niet uit het oog verloren worden. Na 2012 merkte men in Nederland een toename op van de betrokkenheid van criminele motorbendes in de ATS-productie.764

Nederlandse topcriminelen die gekend zijn als leidinggevende figuren bij criminele organisaties

actief in de productie van synthetische drugs, vervullen namelijk ook vaak leidinggevende functies bij criminele motorbendes. Daar waar de motorbendes vroeger vooral instonden voor de export van

synthetische drugs, lijken leden van deze bendes nu als facilitator betrokken bij alle schakels van de logistieke keten.765 Synthetische drugsproducenten zoeken onderdak bij criminele motorbendes net omwille van de voordelen die deze bieden: het (internationale) netwerk van de bendes en de bijhorende logistieke voordelen, de beschikbaarheid van allerlei personen om hand- en spandiensten te verlenen, het krijgen van een status en bescherming door het dragen van de specifieke emblemen van een motorclub (bekend als de power of the patch) enzoverder.766 Zo bevinden criminele motorbendes zich in de mogelijkheid om een volledig eigen productieketen op te zetten.767

Professionele sleutelfiguren in verschillende gerechtelijke arrondissementen (Limburg, Antwerpen en Oost-Vlaanderen) beweren dan ook bij de synthetische drugshandel regelmatig geconfronteerd te worden met leden van criminele motorbendes.768 Zo wordt de motorbende Blue Angels in de politiezone Klein-Brabant769 geassocieerd met de productie van ‘speed’ (amfetamine)770 en lijkt het Tilburgse Satudarah Syndicate chapter voor 80% tot 85% te bestaan uit betrokkenen bij ATS-productie. Niettemin blijkt het vaak zeer moeilijk om in een gerechtelijk dossier concreet de link te leggen tussen de ATS-productie en een criminele motorbende, en blijft het vooral beperkt tot vermoedens of indirecte

756 Int-O-25.

757 Federale Politie, 2016, p.92.

758 Spapens, 2006, p.182.

759 Int-FP-4. Zie ook Federale Politie/CSD Tongeren, 2008, p.1; Federale Politie, 2016, p.92.

760 Int-FP-4; Int-J-14; -30.

761 Int-FPLP-3; Int-FP-4.

762 Int-O-25.

763 Int-FP-4.

764 Int-O-25.

765 Int-J-30; Int-RIEC-7; Int-TF-8.

766 Int-J-30. Zie ook Boerman et al., 2017, p.53; Barker, 2011, p.208; KLPD/Dienst Nationale Recherche, 2012, p.96.

767 Nationale Politie & Openbaar Ministerie, 2016, p.18.

768 Int-FP-4; -18; Int-J-14; Int-LP-19; dossier ANR-15-05.

769 Deze politiezone omvat de gemeenten Bornem, Puurs en Sint-Amand.

aanwijzingen.771 Desondanks is in een van de geanalyseerde Nederlandse dossiers een link met OMG Satudarah Tilburg gevonden, waarbij ook een betrokkene van supportclub Satudarah betrokken was.772