België als invoerland

Tot 2016 was Spanje nog de koploper voor de invoer van cocaïne in Europa, aangezien tot de helft van het totaal aantal inbeslagnames er plaatsvond. Vanaf dan nam de rol van Spanje af, terwijl de rol van

België alsmaar toenam.1054 In 2017 werd in Zuid-, Midden-Amerika en de Caraïben 45,5 ton cocaïne in beslag genomen. Van deze hoeveelheid was bijna 32 ton bestemd voor Europa, in tegenstelling tot iets meer dan 7 ton in 2015, waarvan maar liefst 22 ton voor België.1055 Deze 22 ton maakt deel uit van

1046 Dossier TG-14-01.

1047 Akhtar & South, 2000; Dorn et al., 1992; Pearson & Hobbs, 2001, 2003. Zie ook Smet et al., 2013, p.194; Desroches, 2007; Reuter & Haaga, 1989.

1048 Int-SOZ-4. Zie ook Pearson & Hobbs, 2001, p.28-29.

1049 Paoli, 2000, p.50-52; Duprez & Kokoreff, 1997. Zie ook Paoli & Reuter, 2008, p.19-20.

1050 Hobbs, 1998; Paoli, 2000, p.115-116; Pearson & Hobbs, 2001, p.27-30. Zie ook Paoli & Reuter, 2008, p.19-20.

1051 Int-SOZ-4.

1052 DJSOC – NVP & Strategie, 2017, p.10-11.

1053 United Nations Office on Drugs and Crime, 2016, p.36; European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2016, p.106; Dienst voor het Strafrechtelijk beleid, 2010, p.105.

1054 Int-O-31. Zie ook Eventon & Bewley-Taylor, 2016, p.6; United Nations Office on Drugs and Crime, 2017, p.31-32.

een totale hoeveelheid van 40 ton cocaïne die in beslag genomen werd in landen van origine wereldwijd, en dus niet alleen in Zuid- en Midden-Amerika en de Caraïben, met de haven van Antwerpen als bestemming. Dit in tegenstelling tot ongeveer 30 ton in 20161056 Enerzijds valt de evolutie van voorgaande cijfers te verklaren door de gigantische toename van de wereldwijde cocaïneproductie, voornamelijk in Colombia.1057 In 2017 werd ongeveer 1400 ton cocaïne geproduceerd in Colombia, Peru en Bolivia samen, tegenover 800 ton in 2014.1058 Anderzijds lijken criminele organisaties bewust voor België te kiezen als invoerland. Cocaïne kan in België namelijk ingevoerd worden via verschillende vervoersinfrastructuren, zoals havens en luchthavens, waarbij deze eerste ongetwijfeld de voornaamste zijn.1059

In dit kader is de haven van Antwerpen ongetwijfeld het belangrijkste mikpunt voor criminele organisaties.1060 Dit uit zich in de eerste plaats in de omvang van de hoeveelheid in beslag genomen cocaïne (figuur 23), ondanks het dark number dat volgens de federale politie nog steeds op 63% tot 82% geschat wordt1061. De hoeveelheid in beslag genomen cocaïne ging sinds 2000 constant in stijgende lijn, op een uitschieter in 2012 na.1062 Tussen 2013 en 2017 kan men zelfs van een quasi vertienvoudiging spreken van de hoeveelheid in beslag genomen cocaïne: van 4,7 ton in 2013 naar meer dan 41 ton in 20171063. In de tweede plaats komt dit eveneens tot uiting in de groothandelsprijzen van cocaïne in België.1064 Waar organisaties in 2015 nog € 30.000 tot € 35.0001065 betaalden voor een ingevoerde kilo cocaïne, bedroeg het nationaal gemiddelde in de groothandel in 2016 net geen € 27.0001066. Sinds 2017 zouden deze prijzen zelfs gedaald zijn tot € 20.000.1067 Niettemin steeg het nationaal gemiddelde in 2017 wel terug naar € 28.650 per kilo.1068

Figuur 23: Hoeveelheden in beslag genomen cocaïne in België en de haven van Antwerpen (in kg),

2000-20171069

Meerdere oorzaken liggen aan de basis voor de populariteit van Antwerpen als invoerhaven voor

cocaïne. Ten eerste is de haven van Antwerpen een wereldhaven, die beschouwd kan worden als een

1056 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018.

1057 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018; United Nations Office on Drugs and Crime, 2017, p.25, 31; Europol, 2017, p.37.

1058 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018.

1059 EMCDDA, 2017, p.16 (BE drug report).

1060 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018; EMCDDA, 2017, p.16 (BE drug report); Federale Politie, 2016, p.96; Boerman et al., 2017, p.36.

1061 Federale Politie, 2016, p.97.

1062 De uitschieter in 2012 valt te verklaren door grote inbeslagnames in het kader van één dossier rond een corrupte douanier. De Standaard, “Nieuw record in Antwerpse haven: 31 ton cocaïne onderschept”, 20/12/2017.

1063 Ter vergelijking: in de grootse haven van Europa, Rotterdam, werd in 2017 5 ton cocaïne in beslag genomen.

1064 Int-FP-18; Int-O-31.

1065 Federale Politie, 2016, p.97.

1066 Cijfers DJSOC via Luc Medaer (20/11/2017).

1067 Int-FP-18. Zie ook Valkenborg, 2018 en cijfers DGP/DJSOC/Strategie en NVP/Drugs.

1068 DGP/DJSOC/Strategie en NVP/Drugs.

1069 Algemene Administratie Douane en Accijnzen, Onderzoek & Opsporing Antwerpen.

41160 0 10000 20000 30000 40000 50000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 België Haven van Antwerpen

van de meest uitgestrekte havengebieden ter wereld. De oppervlakte van de haven bedraagt 12.068 hectare, vergelijkbaar met 18.102 voetbalvelden, en kent een opslagruimte van 6,1 miljoen m². De haven van Antwerpen is in volle bloei, zo bewijst de verdubbeling van het aantal goederen dat er de laatste twee decennia wordt verwerkt (gelost en geladen).1070 De Antwerpse haven staat in voor 76% van de totale Vlaamse haventrafiek en is hierdoor de belangrijkste haven van België en de tweede grootste haven in Europa, na Rotterdam.1071 Beide havens werken echter als communicerende

vaten.1072

“The reality may be that the two ports are used interchangeably by traffickers or, as would be expected with such large amounts of traffic, seizures can only provide a vague guide to relative importance.”1073

Een van de stevigste pijlers van de Antwerpse haven, in tegenstelling tot de haven van Rotterdam, is de containertrafiek. De haven van Antwerpen is toegankelijk voor de grootste containerschepen ter wereld en beschikt over een containercapaciteit van vijftien miljoen TEU1074. De haven staat wereldwijd ook bekend voor haar hoge productiviteit inzake containerverwerking.1075 Als gevolg hiervan biedt de Antwerpse haven criminelen meer mogelijkheden door de mate waarin de Belgische overheid het handelsverkeer wenst te faciliteren en daardoor veel flexibiliteit biedt.1076

Ten tweede kan men door de centrale ligging van de Antwerpse haven in Europa efficiënt het Europese vasteland bereiken. Een element dat niet enkel cruciaal is voor de legale handel, maar ook opportuniteiten biedt aan de illegale handel. Deze centrale ligging gaat gepaard met de aanwezigheid van een aantal rechtstreekse scheepslijnen met Midden- en Zuid-Amerika, en dus ook met een aantal productielanden van cocaïne. Verder zorgt deze centrale ligging ook voor een groot aantal mobiliteits- en transportmogelijkheden, wat van de Antwerpse haven de ideale draaischijf maakt voor de verdere distributie naar andere Europese landen, waaronder Nederland.1077

Naast het uitgestrekte en moeilijk te controleren grondgebied waarop de haven zich door haar open karakter bevindt1078, zouden zich, ten derde, ook verschillen voordoen in de mate van controle in de haven van Antwerpen ten opzichte van andere Europese havens. Terwijl de goederenstromen in de havens van Rotterdam en Hamburg gemonitord worden door gespecialiseerde teams die risicoanalyses uitvoeren, is het team dat hiervoor in Antwerpen verantwoordelijk is lang niet zo omvangrijk.1079

Bovendien zorgt de uitgestrektheid van de Antwerpse haven ervoor dat controles moeilijk te organiseren zijn.1080 Beide RX-scansites van de douanediensten bevinden zich aan de uiteinden van de terminals, op linker- en rechteroever.1081 Wanneer een container moet aangeboden worden voor een scan, heeft de chauffeur hiervoor 2,5 uur de tijd. Tussen de terminal en de scansite is er vandaag echter geen trackingsysteem of bewaakt transport, waardoor de transporteur met de container naar bijvoorbeeld Nederland kan rijden, de cocaïne kan laten uithalen en tijdig terug kan zijn voor de scan. Smokkelaars beschikken dus over voldoende tijd om de drugs uit de containers te halen voordat de controle plaatsvindt of om de container te laten verdwijnen.1082 Om aan deze problematiek tegemoet te komen wordt het niet-aanbieden van een container voor RX-scanning sinds kort door de douane

1070 In 2016 werd bijvoorbeeld meer dan 214 miljoen ton aan goederen behandeld. Zie Port of Antwerp, 2017, p.10.

1071 Port of Antwerp, 2017.

1072 Van der Laan, 2012, p.26.

1073 Eventon & Bewley-Taylor, 2016, p.7.

1074 TEU staat voor Twenty Foot Equivalent Units. 20 voet is de klassieke standaardafmeting voor een container.

1075 Port of Antwerp, 2017, p.11-13. 1076 Int-C-24; Int-O-31. 1077 Federale Politie, 2016, p.44. 1078 Int-TF-8. 1079 Int-C-28; Int-SOZ-4. 1080 Int-FP-34.

1081 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018.

gesanctioneerd met een administratieve boete van 5000 euro1083 (art. 257 §3 Algemene Wet Douane en Accijnzen) voor een eerste inbreuk. Dit is echter nog steeds een verwaarloosbaar bedrag, vergeleken met de winsten die de invoer van cocaïne opleveren.

Ten vierde valt de populariteit van de haven van Antwerpen te verklaren door de prominente rol van Nederlandse criminele organisaties bij de invoer van cocaïne en de verdere verdeling ervan.1084 De Nederlanders zijn via familiale banden van oudsher betrokken bij de invoer van cocaïne en hebben rechtstreekse contacten met de leveranciers in Zuid-Amerika.1085 Vanuit Nederland kiezen deze organisaties hun werkgebied uit (Antwerpen, Rotterdam, Hamburg), naargelang verschillende factoren. Een factor die hieraan gelinkt is, en die enorm in de kaart speelt van de haven van Antwerpen, is de reputatie van Antwerpen omwille van de aanwezigheid van haar zogenaamde ‘criminele logistiek’ of ‘criminele dienstverlening’. Criminele organisaties uit het Antwerpse verlenen namelijk hun diensten aan andere criminele organisaties, waaronder de Nederlandse. Het uithalen van cocaïne door Marokkaanse criminele organisaties is hier, zoals eerder gesteld, een voorbeeld van.1086

De medewerking van corrupte havenarbeiders en vertegenwoordigers van politie en douane, zorgt er mede voor dat criminele organisaties vandaag de dag alsmaar grotere ladingen cocaïne kunnen invoeren.1087 Zendingen van 600 tot 1000 kilo cocaïne vormen dan ook geen uitzondering meer.1088 De haven van Antwerpen biedt op dit vlak evenveel mogelijkheden als de haven van Rotterdam.1089 Het crimineel verdienstenmodel dat in dit kader circuleert, toont hallucinante bedragen (tabel 5).

Functie Bedrag

Coördinator € 225.000 per zaak

Rekruteerder € 10.000 per zaak

Straddler chauffeur

- Uithalen zakken - Verplaatsen container

€ 500 - € 1000 per kilo € 25.000 - € 75.000

Havenarbeider / Reeferman Bedrag per kilo

Planner € 75.000 - € 125.000 per zaak

Transportfirma € 150.000 per transport

Tabel 5: Crimineel verdienstenmodel inzake de invoer van cocaïne in de haven van Antwerpen1090

Tot slot dient vermeld te worden dat niet alleen de haven van Antwerpen gegeerd terrein is voor de invoer van cocaïne. Ook andere Belgische havens1091, zoals Gent1092 en Zeebrugge1093, en

luchthavens, zoals Bierset1094 en Zaventem1095, komen hiervoor in aanmerking.1096 De hoeveelheden cocaïne die via deze weg ingevoerd worden, zijn echter opmerkelijk minder groot.1097 De grootte van

1083 Tot voor kort betrof deze administratieve boete slechts 1250 euro.

1084 DJSOC – NVP & Strategie, 2017, p.26.

1085 Int-FPLP-3.

1086 Int-C-2; Int-FPLP-3; Int-FP-18; Int-O-31; Int-ZWB-1. Zie ook Federale Politie, 2016, p.17; DJSOC – NVP & Strategie, 2017, p.26.

1087 Int-FPLP-3. Zie ook World Customs Organisation, 2017, p.36.

1088 Persoonlijke communicatie Michel Bruneau, 08/03/2018.

1089 Int-FP-18.

1090 Tersago, 2018.

1091 Int-LP-19; Int-FP-34; dossier GE-12-06.

1092 Zo onderschepte de FGP Oost-Vlaanderen in augustus 2015 in de Gentse haven 100 kilo cocaïne in een lading steenkolen, op een schip komende van Colombia. Zie Federale Politie, “Federale politie onderschept 100 kilogram cocaïne in Gentse haven”, 27/08/2015.

1093 Int-C-2; Int-FP-34.

1094 Federale Politie, 2016, p.96.

1095 EMCDDA, 2017, p.16 (BE drug report); Federale Politie, 2016, p.96.

1096 Federale Politie, 2016, p.31, 96.

de import hangt namelijk samen met het volume van de reguliere goederenstroom.1098 Zo onderschepte de FGP Oost-Vlaanderen in augustus 2015 100 kilo cocaïne in een lading steenkolen, op een schip komende van Colombia.1099

Het gebruik van kleinere havens voor de invoer van cocaïne is ook bij de Nederlandse autoriteiten niet ongemerkt gebleven.1100 Daar is sprake van het gebruik van de havens van Terneuzen en Vlissingen.1101

Vooral de geografische ligging van het Zeeuwse havengebied kan smokkelaars aantrekken om cocaïne te droppen. Tussen Zeebrugge en Breskens wordt weinig toezicht gehouden en is de pakkans dus kleiner. Deze ligging gaat gepaard met het infrastructurele karakter van de havens zelf. De haven van Vlissingen is een relatief open haven, waar vele kades openbaar zijn. Daarnaast biedt Zeeland voldoende vluchtmogelijkheden richting Nederland en zelfs richting het Verenigd Koninkrijk. Verder bevinden de havens van Terneuzen en Vlissingen zich op de drukke vaarroute naar Antwerpen, wat het voor de autoriteiten onmogelijk maakt om al het scheepvaartverkeer te controleren.1102 De invoer via Vlissingen kan bovendien verklaard worden door de aanwezigheid van het bedrijf Chiquita, dat er sinds 2015 een directe aanvoerlijn heeft van bananen uit Zuid-Amerika.1103 Tot slot is in de kleinere havens minder controle door autoriteiten aanwezig.1104 Toch zou de invoer via de haven van Vlissingen de laatste jaren niet toegenomen zijn. Zowel het aantal inbeslaggenomen partijen cocaïne als de omvang van deze partijen zou stabiel gebleven zijn.1105

Tot slot dient men ook rekening te houden met de invoer van cocaïne via de luchtvaart, hoewel het hier eveneens om kleinere hoeveelheden gaat.1106 In dit kader kan gedacht worden aan de luchthavens van Bierset (Luik)1107 en Zaventem1108, maar mag men eveneens de kleinere luchthavens niet uit het oog verliezen1109. Bierset is een gegeerde luchthaven omwille van haar rol als transitluchthaven.1110 De rol van de luchthaven van Zaventem lijkt in vergelijking met het verleden dan weer kleiner geworden, wat eigenlijk geldt voor de rol van de luchtvracht in het algemeen.1111 Dit heeft meer dan waarschijnlijk te maken met het feit dat de proactieve recherche in de luchthaven zich nu vooral richt op cashkoeriers in plaats van drugskoeriers.

In document Illegale drugsmarkten in België en Nederland: Communicerende vaten? (pagina 145-149)