Detailhandel inzake synthetische drugs

Hoewel in België geproduceerde synthetische drugs vooral uitgevoerd worden naar landen wereldwijd, komt een deel ervan terecht op de Belgische markt. Toch toonden de interviews met professionele sleutelfiguren aan dat er, net zoals op wetenschappelijk vlak, binnen de strafrechtshandhaving weinig kennis bestaat over de detailhandel van synthetische drugs in België. Bij de professionele sleutelfiguren heerst enkel het gevoel dat de handel in xtc de laatste jaren minder zichtbaar is, niettegenstaande dit uiteraard sterk gelinkt is aan de mate waarin politiediensten onderzoeken naar xtc-handel voeren.937

Gezien de rol van België in de productie van synthetische drugs, en de nabijheid van Nederland, lijkt het niettemin logisch dat er een voldoende grote afzetmarkt is voor synthetische drugs zoals MDMA en amfetamines. Het is algemeen geweten dat synthetische drugs populair zijn in het uitgaansmilieu. Hoewel de gloriejaren van de discotheken al een aantal jaren achter de rug zijn, vormen muziekfestivals momenteel een belangrijke afzetmarkt. In een bevraging van de Europese Commissie in 2014 beweerde 24% van de 15- tot 24-jarige Belgen dat ze binnen de 24 uur redelijk of zeer gemakkelijk aan xtc konden komen.938 In 2008 en 2011 ging het om iets meer dan 36% en 16%.939 Bovendien beweert het Belgisch drugsrapport van 2015 dat de beschikbaarheid van xtc terug boomt door de hogere zuiverheid, terwijl de prijs gelijk blijft. Dit is overduidelijk een gevolg van een verhoogde beschikbaarheid aan (nieuwe) precursoren.940

4.3.2.1 Onlinehandel in synthetische drugs

Het beperkt zicht van de professionele sleutelfiguren op de detailhandel in synthetische drugs, kan echter ook te maken hebben met de onlinehandel van synthetische drugs, die de laatste jaren

gestaag toenam. Zoals eerder gesteld, hebben zowel lokale als federale politiediensten weinig tot geen

kennis over dit fenomeen.941 Men blijft dus voor een deel in het duister tasten inzake de online

932 Europol, 2017, p.39-40; KLPD – Dienst Nationale Recherche, 2013, p.38 ; UNODC, 2017, p.20.

933 DA Schakel, “Een 1000-tal XTC-tabletten in kaarsen”, 04/10/2017; Het Nieuwsblad, “Nederlandse vrouw (19) betrapt met 5 kilo amfetamines op Brussels Airport”, 05/07/2017; Het Laatste Nieuws, “Nederlandse vijftiger met bijna 8 kilo xtc opgepakt op Brussels Airport”, 09/06/2017.

934 Int-C-28. Zie ook Boerman et al., 2017, p.57; KLPD – Dienst Nationale Recherche, 2013, p.40; UNODC, 2017, p.20.

935 Int-O-25; Int-ZWB-1. Zie ook Boerman et al., 2017, p.57.

936 Int-C-28.

937 Int-FP-18.

938 European Commission, 2014.

939 European Commission, 2008, 2011.

940 Plettinckx, Antoine, De Ridder, Blanckaert & Gremeaux, 2016.

drugshandel, en dan voornamelijk over de rol van het darknet.942 Politie en justitie komen daardoor in een vicieuze cirkel terecht: een gebrek aan kennis over de aanpak van het fenomeen leidt tot een gebrek aan dossiers ter zake, terwijl men door een gebrek aan dossiers evenmin nieuwe kennis kan opbouwen.943 Bovendien worden informatie en onderzoeken naar de verkoop van illegale drugs via het darknet niet nationaal gecentraliseerd, wat evenmin bijdraagt tot een volledige beeldvorming.944

Dit gebrek aan kennis over de online handel bestaat ondanks het feit dat men wel op de hoogte is van een groot aantal Belgische leveringen van illegale drugs aan huis945 en de wereldwijde uitvoer van synthetische drugs via koerierdiensten946. Bij respondenten binnen de strafrechtshandhaving gaan er bijgevolg overtuigde stemmen op dat de online drugshandel “de toekomst is van het dealen”.

“Daarom snap ik eigenlijk niet waarom die [dealers] nog zo blijven rondrijden. Ik denk dat de dealer in de straat een uitdovend beroep is. Ik denk echt dat de toekomst zit in het bestellen van kleinere hoeveelheden via internet, die dan op een zeer discrete manier thuis worden geleverd.”947

Vooral de verregaande anonimiteit van het online gebeuren blijkt een grote troef te zijn. Dealers en afnemers kunnen alles regelen zonder hun woonplaats te verlaten, zodat men geen overlast creëert voor de omgeving en ook de pakkans sterk afneemt.948 Het is ook een zeer laagdrempelige manier om illegale drugs te verwerven. Kopers en verkopers hebben enkel een computer en een internetverbinding nodig. Daarnaast worden de transacties vaak betaald via cryptomunten, die moeilijk te traceren zijn. Verder kennen leverancier en afnemer elkaar niet persoonlijk, wat het voor politiediensten vrijwel onmogelijk maakt om verder onderzoek te voeren.949 Tot slot biedt het afnemers de mogelijkheid om drugs aan te kopen van leveranciers die zich in de productielanden bevinden.950

“Niemand heeft daar overlast van. (…) Als er geen element naar boven komt, dan zien wij dat als politiedienst niet. Dat bevindt zich echt in het obscure, het darknet. (…) Je ziet dat niet. Als overheid zie je dat niet. Dat zit daar volledig onder, onder die radar.”951

Onderzoek toonde aan dat de drugsmarkt de grootste criminele markt op het darknet is952. De drugsmarkt zorgt voor naar schatting negentig procent van de totale inkomsten van de wereldwijde darknet markten953. Bovendien is de drugshandel via cryptomarkten954 sinds 2013 geleidelijk aan het toenemen. Volgens onderzoek naar acht grote cryptomarkten in 2016 genereert de verkoop van cannabis via cryptomarkten de meeste inkomsten (31%). Dit marktaandeel leunt dicht aan bij het marktaandeel van de offline cannabishandel in Europa (38%). Na een vergelijking van het aandeel van de inkomsten van de offline handel van MDMA in Europa (2%) tegenover de handel van MDMA via cryptomarkten (16%), valt echter af te leiden dat de handel in MDMA via cryptomarkten in verhouding tot de offline handel veel groter is.955

942 Int-FP-18. 943 Int-J-23. 944 Int-FP-22. 945 Int-LP-16. 946 Int-C-24. 947 Int-FPLP-3. 948 Int-FPLP-3; Int-FP-6.

949 Int-FPLP-3. Zie ook Aldridge & Décary-Hétu, 2014; Europol, 2017, p.49 ; Barratt & Aldridge, 2016.

950 Van Hout & Bingham, 2013.

951 Int-FPLP-3.

952 Europol (IOCTA), 2017, p.50; European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction & Europol, 2017, p.15.

953European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2017, p.20.

954 Cryptomarkten zijn vergelijkbaar met gewone online marktplaatsen zoals eBay en Amazon. Klanten kunnen er op zoek gaan naar het product dat zij wensen op basis van een vergelijking van producten of de beoordeling van verkopers. Het grootste verschil met reguliere marktplaatsen is het feit dat zij op een anonieme manier werken, namelijk via een Tor-browser, waardoor betrokkenen er zeer moeilijk geïdentificeerd kunnen worden. Zie Kruithof et al., 2016, p.21.

Recent onderzoek toonde aan dat Nederlandse verkopers tot de top drie behoren in Europa wat de verkoop via het darknet betreft956 (figuur 21) en dat Nederlandse verkopers vooral instaan voor de handel in MDMA-achtige stoffen957. Bijna de helft van de inkomsten van Nederlandse verkopers zou voortkomen uit MDMA-achtige stoffen, die bijna een derde van alle transacties door Nederlandse verkopers uitmaken.958 In de periode 2011-2015 zou zo vanuit Nederland voor 8,8 miljoen euro aan xtc (MDMA) en amfetamines verkocht zijn via het darknet, in tegenstelling tot ‘slechts’ 3,6 miljoen vanuit België. Enkel Duitsland gaat Nederland vooraf met maar liefst 14,5 miljoen euro.959

Figuur 21: Overzicht van de inkomsten uit de online verkoop van illegale drugs in Duitsland, het

Verenigd Koninkrijk en Nederland via het darknet, 2011-2015960

Nederlandse online verkopers verschillen van de ‘reguliere’ crimineel. Het zijn namelijk veelal first offenders die zich nooit in de wereld van de straathandel begaven, maar wel de sprong waagden om zich in het darknet verhaal te storten.961 Ze verzenden hun koopwaar wereldwijd via post- en

koerierszendingen.962 Om de pakkans te verkleinen en de origine van de zendingen te maskeren, steekt men echter de grens over om de postpakketten te versturen.963 Leveranciers misbruiken op die manier opnieuw de landsgrenzen en versturen massaal illegale drugs vanuit Duitse964, Belgische965 en Franse postpunten966. Zo is men in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen op de hoogte van een leverancier uit Noord-Nederland die in twee weken in totaal 15.000 xtc-pillen richting Brazilië verstuurde.967

956 Vanuit Nederland zou via het darknet voor 17,9 miljoen aan illegale drugs verkocht zijn in de periode 2011-2015. Dit in tegenstelling tot 4,7 miljoen voor zendingen vanuit België. Zie European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction & Europol, 2017, p.32; Christin, 2017, p.13.

957 Int-FP-6. Zie ook Kruithof et al., 2016, p.43.

958 Kruithof et al., 2016, p.43.

959 Christin, 2017, p.13.

960 European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction & Europol, 2017, p.33.

961 Int-FP-18. Zie ook Kruithof et al., 2016, p.77; Openbaar Ministerie, “Grote spelers online drugshandel ontmaskerd”, via https://www.om.nl/onderwerpen/drugs/@98004/grote-spelers-online/; NRC, “Overdag een 9-tot-5-baan, ’s nachts een drugsdealer”, 23/07/2017.

962 UNODC, 2017, p.43; European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction & Europol, 2017, p.60;

Crimesite, “Dark web drugswinkeliers opgepakt”, 27/06/2017; Openbaar Ministerie, “Gevangenisstraffen tot 8 jaar geëist wegens online drugshandel”, 14/02/2017.

963 Int-FP-6; -18; Int-C-24. Zie ook Kruithof et al., 2016, p.67.

964 Int-FP-18. Zie ook Crimesite, “Nederlander verstuurde drugs vanuit Duitsland”, 16/11/2017.

965 Int-FPLP-3; Int-FP-18; Int-C-24; -28.

966 Int-C-24; Int-O-25.

“Soms hebben we tot driehonderd zendingen per maand van dezelfde afzender. En dat is dan nog niet alles. Je kan daar niet elke nacht gaan staan. En dan stoppen die [leveranciers] misschien even, maar dat is dweilen met de kraan open.”968

Toch blijkt het niet steeds om Nederlandse verkopers te gaan. Ook Belgen zijn sinds het begin van dit decennium actief in de online drugshandel en versturen synthetische drugs via post- en koeriersbedrijven969, zo blijkt uit een aantal dossiers in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen.970

Leveranciers gebruiken bij het verzenden van illegale drugs adressen van bestaande particulieren of onjuiste/onbestaande adressen, zodat het onmogelijk is om de zending terug te volgen naar de werkelijke afzender. De postpakketten die verstuurd worden door Nederlandse leveranciers bevatten niet uitsluitend ATS. Regelmatig gaat het om polydrugzendingen, waarbij verschillende verdovende middelen in één enveloppe of postpakket verstuurd worden.971 Dit zijn niet zozeer individueel grote hoeveelheden, maar vele aantallen zorgen wel voor een groot eindtotaal.972 Los van de online handel, bleek polydrughandel in de Belgische en Nederlandse dossieranalyse relatief vaak voor te komen. Dit lijkt de uitspraak uit een van de interviews met een Nederlandse professionele betrokkene te bevestigen, namelijk dat criminele groeperingen niet meer enkel in één type drug gespecialiseerd zijn maar handelen in alles wat geld oplevert.973

Zaak ‘ItalianMafiaBrussels’ (IMB)

In Dendermonde behandelde men in 2016 een zaak rond ItalianMafiaBrussels (IMB), een van de grootste verdelers van illegale drugs via Silk Road 1. Op Silk Road 1 kon men toen 28 Belgen identificeren, die illegale drugs verkochten en verstuurden vanuit België. Men kwam IMB op het spoor nadat Belgische firma’s in 2013 postpakketten ontvingen die vanuit hun naam verstuurd werden, maar onvoldoende gefrankeerd waren. De pakketten werden naar overal ter wereld gestuurd (zoals de VS) en bevatten onder andere MDMA.

Uiteindelijk bleek dat de organisator een Roemeen was uit de regio Brugge, die overal in Europa verbleef en die de pakketten liet samenstellen door kennissen. De postpakketten werden eerst verzonden vanuit België, maar vervolgens ook vanuit Frankrijk en Duitsland. Het takenpakket van de verschillende betrokkenen bleek enorm gefragmenteerd te zijn. De verpakkers wisten bijvoorbeeld niet van de verkoop via het darknet af, net zomin zij op de hoogte waren van de gehele werkwijze.

4.3.3 Besluit

In tegenstelling tot de cannabisproductiemarkt, komt het huidige beeld van de synthetische drugsproductiemarkt in België in grote mate overeen met het beeld dat ontstond bij de intrede van deze markt begin jaren 2000. Ondanks enkele uitzonderingen, bevinden de meeste ATS-productiesites zich nog steeds in de Belgisch-Nederlandse grensstreek, die historisch uitgroeide tot het mekka van de synthetische drugsproductie. Hoewel de ATS-productie vanaf 2008 een sterke afname kende, vond sinds 2013 een explosieve toename van het aantal ontmantelde productielaboratoria plaats, onder invloed van het gebruik van nieuwe pre-precursoren en chemicaliën en de bijhorende activiteiten van conversielaboratoria. Deze labo’s veroorzaakten ook een enorme stijging in het aantal ontdekte

968 Int-C-24.

969 Sud Presse, “Tous les jours, on trouve de la drogue dans le courrier”, 15/05/2017.

970 Gazet van Antwerpen, “Cocaïne in je brievenbus? Het kan in een paar muisklikken, en is miljoenenbusiness”, 01/12/2017.

971 Int-C-24.

972 Int-FP-18.

dumpingsites van synthetisch drugsafval, die zich eveneens vooral in de Belgisch-Nederlandse grensregio situeren.

Net zoals bij de professionele cannabisteelt, beschikken de criminele organisaties die verantwoordelijk zijn voor de synthetische drugsproductie over een zeer flexibel karakter, waarbij verschillende personen gespecialiseerd zijn in specifieke delen van het productieproces. Deze specialisatie uit zich nog meer in de ATS-productie dan in de cannabisteelt en bevond zich van bij de start van het fenomeen al op een zeer hoog niveau van professionaliteit. In die zin beschikt de ATS-productie over een uniek karakter, dat in stand gehouden wordt door de zeer grote betrokkenheid van Nederlandse criminele organisaties. Deze organisaties, die afkomstig zijn uit het zuiden van Nederland, hebben sinds jaar en dag de touwtjes van het productieproces in België in handen, hoewel stemmen opgaan dat ook Belgische betrokkenen doorheen de jaren de knepen van het vak lijken te leren.

Door het productieproces veelvuldig op te splitsen en te verspreiden, lijken criminele organisaties in de ATS-productie maar al te graag gebruik te maken van de aanwezigheid van de Belgisch-Nederlandse grens, die voor hen niet eens lijkt te bestaan. De bouwstenen voor dit productieproces, namelijk de hardware en de chemicaliën, koopt men door beleidsmatige ingrepen niet meer (of steeds minder vaak) in Nederland. Sinds de ingebruikname van (pre-)precursoren is België dan ook de hofleverancier van chemicaliën voor de aanmaak van synthetische drugs, al dan niet ingevoerd uit het buitenland. De aard van deze chemicaliën verandert regelmatig, wat een indicator is voor de toenemende professionalisering van deze productiemarkt. Bovendien worden alsmaar vaker ATS-laboratoria met een immense productiecapaciteit ontdekt. Ondanks de hoge mate van professionaliteit in de beginfase van de ATS-productie in België, blijft deze evolutie zich doorzetten.

De afgewerkte producten van de Belgische ATS-productie zijn bestemd voor de lokale en, in veel grotere mate, de internationale markt. De onlinehandel speelt hierin een alsmaar grotere rol, wat er mee voor zorgt dat synthetische drugs een nog belangrijker exportproduct van de Lage Landen worden. Nederlandse leveranciers maken daarbij regelmatig misbruik van Belgische post- en koeriersbedrijven om hun afgewerkt product wereldwijd te versturen.

Uiteindelijk blijkt dat de synthetische drugsmarkt in België nog steeds in grote mate beïnvloed wordt door Nederland.

1. De ATS-productie situeert zich vooral in Nederland. Hoewel het aantal productiesites toenam in België, blijft de ATS-productie vooral gesitueerd in de Belgisch-Nederlandse grensstreek. 2. Dumpingen van synthetisch drugsafval blijven in België vooral beperkt tot het

Belgisch-Nederlands grensgebied, naar analogie met de aanwezigheid van ATS-productiesites. 3. Nederlandse criminele organisaties zijn verantwoordelijk voor het merendeel van de

ATS-productie in België en leveren de nodige knowhow en het materiaal.

4. Chemicaliën die aangekocht worden in België, zijn vooral bestemd voor de ATS-productiemarkt in Nederland.

5. Conversielaboratoria in België staan mogelijk ten dienste van Nederlandse criminele organisaties.

6. De online verkoop van synthetische drugs gebeurt vooral via Nederlandse verkopers, die België gebruiken als land van verzending.

In document Illegale drugsmarkten in België en Nederland: Communicerende vaten? (pagina 133-138)