Deskundigheidsbevordering van leraren

Naast het ondersteunen van curriculumontwikkeling, leent een webbased tool zich ook voor het stimuleren van het leren van leraren (Gery, 1991; McKenney, 2006). Bij de ontwikkeling van de webbased tool ligt een uitdaging aan te sluiten bij recente inzichten in kenmerken van effectieve professionaliseringsinterventies van leraren. Veel genoemde kenmerken zijn de actieve inbreng van eigen ervaringen van leraren en het daarop voortbouwen, de invloed van leraren op de inhoud van de professionalisering, langdurige beschikbaarheid aan ondersteuning, gerichtheid op zowel het individu als op schoolteams, onderling uitwisselen van ervaringen en gezamenlijk aan taken werken (Fullan, 2001; Little, 2006; Van Veen, Zwart, Meirink, & Verloop, 2010; Verloop, 2003; Sandholtz, 2002; Wilson & Berne, 1999). Kenmerken als deze lijken zich ervoor te lenen geïntegreerd te worden toegepast binnen een webbased tool.

Uit de casestudies is gebleken dat leraren het belangrijk vinden aan te sluiten bij problemen die in de eigen onderwijspraktijk worden ervaren. Door het professionele leren te stimuleren in de eigen onderwijspraktijk wordt bevorderd dat datgene wat leraren leren, relevant is voor hun eigen handelen. Eigenaarschap ten aanzien van de inhoudelijke focus en de organisatie van de eigen professionalisering lijkt er toe te doen (Van Veen et al. 2010). Het is van belang dat de inhoud van de interventie gerelateerd is aan de dagelijkse lespraktijk van leraren en problemen die zij daarbij ervaren. Daarbinnen spelen vaak inhoud, vakdidactiek en het leren van leerlingen een belangrijke rol (Van Veen et al., 2010). Dat is zeker van toepassing op de professionalisering van leraren teneinde te komen tot maatwerk voor leerlingen met een verstandelijke beperking.

Ook Black en Atkin (1996) benadrukken het belang van het creëren van eigenaarschap bij leraren. Verandering begint volgens hen met een evenwichtsverstoring. De huidige praktijk voldoet niet. Vervolgens is het van belang om leraren bewust te maken van mogelijke alternatieven en hen kennis

te laten maken met nieuwe ideeën, bronnen en activiteiten die gehanteerd worden in de gewone klaspraktijk. Dit verdiept het begrip en versterkt de geloofwaardigheid. Door deze ideeën in de eigen onderwijspraktijk te beproeven kan verdieping van nieuwe inzichten worden versterkt en het draagvlak worden vergroot. Persoonlijke steun en aanmoediging binnen de schoolomgeving is daarbij belangrijk. Door regelmatig te reflecteren op het handelen in de eigen onderwijspraktijk wordt de deskundigheid bevorderd. Curriculuminnovatie, schoolontwikkeling en professioneel leren van leraren dienen in samenhang te worden versterkt.

Een ander kenmerk van effectieve professionaliseringsinterventies betreft het zelf actief en onderzoekend leren, vooral gericht op het analyseren van problemen en het doordenken van verbeteringen daartoe in relatie tot de eigen onderwijspraktijk. Leraren leren vooral door eigen ervaringen en de specifieke context waarin onderwijs plaatsvindt, samen met collega's, leerlingen of andere professionals (Booth, Nes & Stromstad, 2003; Van Driel, Bulte, & Verloop, 2007). Reflecteren op het eigen handelen, kan daarin een belangrijke rol spelen. Uit veel professionaliseringsliteratuur blijkt dat reflectie een krachtig middel kan zijn om het leren te stimuleren (zie o.a. Hammerness, Darling-Hammond, & Shulman, 2002; Korthagen & Kessels, 1999; Shulman & Shulman, 2004; Van Veen et al., 2010). Ontwikkeling van leraren wordt mede gevormd door een voortdurend proces van praktijk- en leerervaringen. Als kennis gerelateerd kan worden aan de eigen onderwijspraktijk versterkt dit het leren en het toepassen van het geleerde. Reflectie op het eigen handelen draagt bij aan het versterken daarvan. Inzicht in het eigen handelen wordt verkregen wanneer persoonlijke reflectie en theoretische kennis worden verbonden. Goede ondersteuning en feedback, en het gebruik van goede bronnen, kunnen leraren helpen in het komen tot meer verdieping in hun eigen handelen.

In veel literatuur wordt gewezen op het belang van persoonlijke steun en het bevorderen van interactie en samenwerking (Van Veen et al., 2010). Little (1990) onderscheidt vier typen van inhoudelijke collegiale samenwerking: elkaar ervaringen vertellen, elkaar helpen, ervaringen delen en samenwerken. Met name het delen van ervaringen en het samenwerken worden gezien als krachtig instrument bij het invoeren van een vernieuwing en het bevorderen van deskundigheid. Daarbij wordt tevens gewezen op de kracht van het gezamenlijk reflecteren op ervaringen. Een webbased tool kan dit proces

stimuleren en ondersteunen; binnen de geboden procedurele ondersteuning kan de gebruiker worden verleid samen te werken met collega's; de tool kan handvatten bieden om samen met collega's te reflecteren op ervaringen met de vernieuwde lessen voor rekenen/wiskunde aan de zml-leerling of, meer generiek, op het werken met de tool als hulpmiddel om te voorzien in een passend onderwijsaanbod voor de zml-leerling.

Daarnaast is het belangrijk dat professionaliseringsinterventies samenhangen met schoolbeleid en landelijke innovaties. Dit ter bevordering van enige duurzaamheid. In de literatuur worden verschillende randvoorwaarden genoemd in relatie tot de schoolorganisatie die bevorderend of belemmerend zijn voor de mate waarin een professionaliseringsinterventie succesvol en blijvend is: leiderschap, tijd, het creëren van een professionele leergemeenschap en een cultuur om te leren (Van Veen et al., 2010). Bij veel professionele ontwikkelingsinterventies wordt transfer naar de werkplek of de voorwaarden voor de werkplek te weinig in acht genomen terwijl juist hier grote belemmeringen liggen voor succesvolle implementatie (Fullan, 2001; Imants & Van Veen, 2010; Smylie, 1995). Het is van belang hiermee rekening te houden bij het gebruik van de webbased tool. Binnen de gebruikerscontext dient in elk geval de bereidheid te zijn te experimenteren met het gebruik van de tool als hulpmiddel om te voorzien in een passend onderwijsaanbod voor de zml- leerling, als ook om het rekenen wiskunde onderwijsaanbod op een vernieuwende wijze vorm te geven.