warmwaterbehandeling op verschillende tijdstippen met
formaline
4.6.1
Inleiding
In deze derde proef lag de nadruk op de mogelijkheden om deze Crocus op verschillende momenten gedurende de zomer te koken. Daarnaast is wel of geen formaline aan het bad toegevoegd om verspreiding van Fusarium tegen te gaan.
4.6.2
Materiaal en methode
Materiaal : Crocus flavus ‘Golden Yellow’ (syn. Grote Gele), maat 9/10 Ontvangst materiaal : 20 juli 1999
Voorwarmte : 2 weken 30°C (alle behandelingen m.u.v. controle) Voorweken : wel of niet (24 uur in schoon water)
Warmwaterbehandeling : 4 uur 45°C (behalve controle) Formaline in bad : niet of 0,5% handelsformaline Datum wwb : - 4 augustus 1999 = T1 - 25 augustus 1999 = T2 - 15 september 1999 = T3 Plantdatum : 25 oktober 1999 Rooidatum : 18 juli 2000
4.6.3
Proefresultaten
4.6.3.1 BloeiBij volle bloei op 4 april 2000 is geen verschil in bloei geconstateerd tussen de behandelingen (evenals voorgaande jaren). Omdat er geen verschillen zichtbaar waren is daar niet apart op beoordeeld.
4.6.3.2 Totaal oogstgewicht
De groei was normaal, alle behandelingen zijn meer dan over de kop gegroeid.
De knollen die het eerst zijn gekookt (T1 = 4 augustus) gaven een groter totaal oogstgewicht dan de knollen die later zijn behandeld (T2 en T3). Geen van de behandelingen verschilde van de controle. Het wel of niet voorweken of wel of niet toevoegen van formaline aan het bad was niet van invloed op het totale oogstgewicht.
Tabel 31. Totaal oogstgewicht (g) gemiddeld per datum wwb (plantgewicht = 1595 g). Tijdstip behandeling totaal gewicht
controle 3612 (3) T1 = 4 augustus 3624 (12) T2 = 25 augustus 3450 (12) T3 = 15 september 3384 (12) LSD 3-12 = 251 LSD 12-12 = 159
4.6.3.3 Totaal aantal knollen
Alle warmwaterbehandelingen gaven meer knollen dan de controle. Binnen de tijdstippen van koken bleek T3 meer knollen tot gevolg te hebben dan koken op T1 of T2.
Het voorweken of toepassen van formaline was niet van invloed op het aantal knollen.
Tabel 32. Totaal aantal geoogste knollen gemiddeld per datum van wwb (aantal geplant = 100). Tijdstip behandeling aantal knollen
controle 304.0 (3) T1 = 4 aug. 323.6 (12) T2 = 25 aug. 321.5 (12) T3 = 15 sept 344.7 (12) LSD 3-12 = 15.7 LSD 12-12 = 9.9
4.6.3.4 Gemiddeld knolgewicht
Bij het gemiddelde knolgewicht was te zien dat een wwb gemiddeld lichtere knollen tot gevolg had dan de controle. Binnen de tijdstippen van warmwaterbehandelen was te zien dat het gemiddelde knolgewicht afnam naarmate later in de tijd werd gekookt (tabel 33). Hoewel de verschillen zeer gering waren gaf voorweken gemiddeld een lichtere knol (10,39 g) dan niet voorweken (10,68 g) en gaf een wwb met formaline een lichtere knol (10,38 g) dan een wwb zonder formaline (10,70 g).
Tabel 33. Gemiddeld knolgewicht (g) gemiddeld per datum van wwb. Tijdstip behandeling gewicht/knol
controle 11.84 (3) T1 = 4 aug. 11.15 (12) T2 = 25 aug. 10.69 (12) T3 = 15 sept 9.77 (12) LSD 3-12 = 0.56 LSD 12-12 = 0.35 4.6.3.5 Maatverdeling
Het hiervoor genoemde was van invloed op de maatverdeling.
Een wwb op T3 gaf meer knollen <4, 4/5, 5/6 en 6/7 (kleine maten) dan de controle en koken op T1 of T2. Een wwb op T2 en T3 gaf meer knollen 7/8 dan de controle en koken op T1.
De behandelingen waren niet van invloed op het aantal knollen maat 8/9 en 9/10.
Bij de aantallen 10/+ was te zien dat de controle en een wwb op T1 meer knollen 10/+ gaf dan een wwb op een later tijdstip. Daarnaast gaf voorweken minder knollen 10/+ dan niet voorweken.
Tabel 34. Maatverdeling in aantal geoogste knollen per maat gemiddeld per behandeling (100 stuks geplant).
tijdstip voorweken formaline <4 4/5 5/6 6/7 7/8 8/9 9/10 10/+
controle - - 1 5 13 27 39 82 96 41 4 aug. - - 1 7 13 27 39 89 107 39 4 aug. - + 1 9 16 27 42 79 105 39 4 aug. + - 2 8 19 29 49 92 93 32 4 aug. + + 1 11 19 34 43 95 96 30 25 aug. - - 2 7 17 32 49 80 96 31 25 aug. - + 1 6 18 35 58 97 82 28 25 aug. + - 2 7 15 32 45 93 95 35 25 aug. + + 1 9 11 36 52 101 87 27 15 sept - - 2 16 26 43 40 84 93 34 15 sept - + 2 19 37 42 48 88 83 28 15 sept + - 5 20 27 32 57 90 87 24 15 sept + + 5 20 28 40 52 89 92 28
4.6.4
Samenvatting resultaten
- De warmwaterbehandelingen waren, evenals voorgaande jaren, niet van invloed op de bloei. - Het totale oogstgewicht van de knollen behandeld op T1 (4 augustus) was groter dan van de knollen
behandeld op T2 (25 augustus) of T3 (15 september). Geen van de behandelingen had een lager oogstgewicht dan de controle. Voorweken of gebruik van formaline was niet van invloed op het totale oogstgewicht.
- Een wwb gaf meer knollen dan geen wwb. Een wwb op T3 gaf meer knollen dan een wwb op T1 of T2. Voorweken of gebruik van formaline was niet van invloed op het aantal geoogste knollen.
- Een wwb gaf een gemiddeld lichtere knol dan de controle. Binnen de warmwaterbehandelingen werd het gemiddelde knolgewicht lager naarmate later in de tijd werd gekookt. Voorweken gaf een lichtere knol dan niet voorweken en een wwb met formaline gaf een lichtere knol dan een wwb zonder formaline. Deze verschillen waren erg klein maar wel betrouwbaar.
- Bovenstaande leidde tot verschillen in de maatverdeling. De controle en koken op T1 zonder voorweken gaven meer knollen 10/+. Daarnaast gaf voorweken minder 10/+ dan niet voorweken. Koken op T3 gaf meer knollen in de kleinste maten dan de overige behandelingen. Koken op T2 gaf meer 7/8 dan de controle en een wwb op T1.
- Evenals voorgaande jaren is geen Fusarium waargenomen, niet bij koken met en niet bij koken zonder formaline.
- De gegevens komen behoorlijk goed overeen met voorgaande jaren.
4.7 Crocus ‘Grote Gele’: Gevoeligheid voor een
warmwaterbehandeling op verschillende tijdstippen met
formaline
4.7.1
Inleiding
In deze afsluitende proef is voor de tweede maal onderzocht hoe schadelijk het is om Crocus later in het seizoen te behandelen, bijvoorbeeld nadat een aaltjes aantasting is geconstateerd. Ook de mogelijke schade door toevoeging van formaline aan het bad (om verspreding van Fusarium te voorkomen) is nogmaals onderzocht.
4.7.2
Materiaal en methode
Materiaal : Crocus flavus ‘Golden Yellow’ (syn. Grote Gele), maat 9/10 Ontvangst materiaal : 14 juli 2000
Voorwamte : 2 weken 30°C (alle behandelingen m.u.v. controle) Voorweken : wel of niet (24 uur in schoon water)
Warmwaterbehandeling : 4 uur 45°C (behalve controle) Formaline in bad : niet of 0,5% handelsformaline Datum wwb : - 9 augustus 2000 = T1 - 30 augustus 2000 = T2 - 20 september 2000 = T3 Plantdatum : 24 oktober 2000 Rooidatum : 17 juli 2001
4.7.3
Proefresultaten
4.7.3.1 BloeiBij volle bloei in april 2001 was duidelijk zichtbaar dat de controle veel rijker bloeiden dan alle overige behandelingen. Omdat het verschil zo groot was zijn de behandelingen niet apart beoordeeld. Dit was de eerste keer dat de bloei na een wwb minder goed was dan bij de controle.
4.7.3.2 Totaal oogstgewicht
De controle is goed gegroeid, het oogstgewicht was 2,1 maal groter dan het plantgewicht.
Het totale oogstgewicht was dit jaar voor het eerst bij alle warmwaterbehandelingen lager dan bij de controle (tabel 35). Verder was te zien dat een wwb op T3 een lager totaal oogstgewicht tot gevolg had dan een wwb op T1 en T2. Vooral wanneer op T3 de knollen werden voorgeweekt nam de gewichtsopbrengst sterk af. Hoewel de verschillen tussen T1 en T2 niet betrouwbaar zijn is er toch wel een tendens dat de opbrengst afneemt naarmate later is gekookt. Evenals vorig jaar was het gebruik van formaline niet van invloed op het totale oogstgewicht.
Tabel 35. Totaal oogstgewicht (g) gemiddeld per datum en voorweken (plantgewicht = 1325 g). Voorweken
Tijdstip behandeling niet wel
controle 2818 (3) T1 = 9 aug. 2548 (6) 2562 (6) T2 = 30 aug. 2446 (6) 2482 (6) T3 = 20 sept 2337 (6) 2036 (6) LSD 3-12 = 136 LSD 12-12 = 111
4.7.3.3 Totaal aantal knollen
Een wwb op T3 had minder knollen tot gevolg dan een wwb op een eerder tijdstip of de controle. Voorweken of het gebruik van formaline was daarop niet van invloed.
Tabel 36. Totaal aantal geoogste knollen gemiddeld per datum van wwb (aantal geplant = 100). Tijdstip behandeling aantal knollen
controle 257.0 (3) T1 = 4 aug. 252.6 (12) T2 = 25 aug. 261.8 (12) T3 = 15 sept 229.1 (12) LSD 3-12 = 19.1 LSD 12-12 = 12.1 4.7.3.4 Gemiddeld knolgewicht
Een wwb gaf gemiddeld lichtere knollen dan de controle. Binnen de tijdstippen van warmwaterbehandelen was te zien dat het gemiddelde knolgewicht bij ‘niet voorweken’ op T2 lager was dan bij T1 en T3. Bij ‘wel voorweken’ was het gemiddelde knolgewicht lager naarmate later werd gekookt. Er was geen effect van formaline.
Tabel 37. Gemiddeld knolgewicht (g) gemiddeld per datum en voorweken. Voorweken
tijdstip behandeling niet wel
controle 11.0 (3) T1 = 9 aug. 10.3 (6) 10.0 (6) T2 = 30 aug. 9.6 (6) 9.3 (6) T3 = 20 sept 10.3 (6) 8.8 (6) LSD 3-12 = 0.59 LSD 12-12 = 0.48 4.7.3.5 Maatverdeling
Voorweken gaf meer knollen <5 en 7/8 dan niet voorweken, dus meer kleine maten. Verder gaf vooral behandelen op T3 meer knollen in de kleine maten en minder knollen in de grote maten. Dit was ook het geval bij sommige maten ook voor een wwb op T2.
Bij de aantallen 10/+ was te zien dat alleen een wwb op T3 zonder voorweken evenveel knollen 10/+ gaf als de controle. Alle overige knollen gaven minder knollen 10/+.
Tabel 38. Maatverdeling in aantal geoogste knollen per maat gemiddeld per behandeling (100 stuks geplant).
tijdstip voorweken formaline <5 5/6 6/7 7/8 8/9 9/10 10/+
controle - - 12 30 30 31 43 57 55 9 aug. - - 11 23 34 39 55 56 36 9 aug. - + 11 25 29 35 47 57 37 9 aug. + - 17 31 30 37 54 58 37 9 aug. + + 18 27 28 38 48 58 34 30 aug. - - 18 45 40 34 39 53 37 30 aug. - + 14 32 33 38 38 50 41 30 aug. + - 25 38 32 41 40 57 32 30 aug. + + 19 39 36 37 45 55 38 20 sept - - 17 28 28 22 33 46 51 20 sept - + 16 34 33 23 35 43 46 20 sept + - 18 33 35 34 38 43 28 20 sept + + 24 35 28 30 41 47 30
4.7.4
Samenvatting resultaten
- Alle warmwaterbehandelingen hadden een lager totaal oogstgewicht en gemiddeld knolgewicht tot gevolg dan de controle. Dit is de eerste van 4 proeven waarin dit gevonden is. Daarnaast gaf een wwb op T3, vooral na voorweken, een lager oogstgewicht dan een wwb op T1 of T2.
- Het totale aantal geoogste knollen was alleen bij T3 kleiner dan bij de controle of een wwb op T1 of T2. - Het gebruik van formaline was evenals vorig jaar niet van invloed op de opbrengst.
4.8 Conclusie en discussie
Zowel Ditylenchus dipsaci (stengelaaltje) als Aphelenchoides subtenuis (krokusknolaaltje) waren effectief te bestrijden met een warmwaterbehandeling. Een behandeling van 4 uur bij 45°C mét 24 uur voorweken in schoon water vooraf was zeer effectief. De behandeling is binnen 10 dagen na rooien uitgevoerd. Hoewel ook een behandeling van 3 uur bij 45°C mét voorweken effectief was, wordt toch een behandeling van 4 uur bij 45°C geadviseerd omdat die bij verschillende gewassen nodig is om stengelaaltjes te doden. Het voorweken bleek echt nodig te zijn voor een goede bestrijding van de stengelaaltjes.
Vervolgonderzoek naar de kans op kookschade door de behandeling van 4 uur bij 45°C gaf aan dat die kans wel bestaat. De kans op kookschade door een behandeling van 4 uur bij 45°C mét 24 uur voorweken was het kleinste indien de knollen vooraf 2 weken 30°C voorwarmte kregen. In één van de vier jaren leidde dit tot enige opbrengstreductie. De kans op kookschade nam toe, en de schade werd groter, naarmate later in het seizoen (tot 20 september) werd gekookt. Een wwb tussen 15 en 20 september gaf 6 tot 22% opbrengstreductie. Wel moet bedacht worden dat een aaltjesbestrijding door een dergelijke late
behandeling minimaal zal zijn.
Voor een goede aaltjesbestrijding is een behandeling binnen 10 dagen na rooien nodig.
Er is geen schade waargenomen door het toevoegen van formaline aan het bad. In het verleden gaf formaline in het bad bij andere soorten Crocus soms wel schade.
5
Crocus: Optimaliseren warmwaterbehandeling
5.1 Inleiding
Ter bestrijding van aaltjes kan bij crocus een warmwaterbehandeling (wwb) worden uitgevoerd. De geadviseerde behandeling is een warmwaterbehandeling van 4 uur bij 43,5oC binnen twee weken na de
oogst. Vooraf moeten de bollen 1 week bij 25-30oC worden bewaard (voorwarmte) en 24 uur worden
voorgeweekt. Na de warmwaterbehandeling worden de knollen gedompeld in 0,5% formaline ter bestrijding van Fusarium.
In de praktijk zijn een aantal vragen bij deze behandeling;
a) kan je eerder beginnen met koken dan na 7 dagen voorwarmte, zonder schade voor de knollen; b) verdragen de knollen een wwb van 4 uur bij 45°C.
Deze vragen komen voort uit het feit dat:
a) veel knollen gekookt moet worden binnen 14 dagen na rooien. Sneller kunnen beginnen na rooien geeft praktisch gezien iets meer ruimte om de behandelingen goed uit te voeren;
b) er soms overleving van aaltjes lijkt te bestaan. Een hogere temperatuur kan dit probleem verhelpen maar onbekend is hoe goed Crocus daar tegen kan.
In het laatste jaar zijn ook knollen van een dikkere maat (10/+) behandeld omdat een wwb mogelijk slapers, uitval of minder goede groei zou geven.
5.2 Materiaal en methode
Om een reëel beeld te krijgen over de kans op kookschade zijn verschillende cultivars uit verschillende groepen Crocus gebruikt. Vanuit de groep ‘soortkrokus’ is gebruik gemaakt van Crocus vernus ‘Remembrance’ en ‘Jeanne d ‘Arc’. Crocus chrysanthus ‘Blue Pearl’ en ‘Dorothy’ zijn gebruikt als representant uit de groep Chrysanthus en Crocus tommassinianus ‘Ruby Giant’ als representant uit de groep Tommassinianus.
De knollen zijn zo snel mogelijk na het rooien behandeld. De duur van de voorwarmte is gevarieerd van 5 tot 10 dagen. De voortemperatuur was 25 of 30°C. De knollen zijn wel of niet voorgeweekt. Er is een
warmwaterbehandeling van 4 uur bij 43,5 of 45°C uitgevoerd. De warmwarmwaterbehandeling (wwb) vond plaats in schoon water. Na het koken en uitdruipen zijn de knollen een half uur gedompeld in 0,5% formaline om eventuele overdracht van Fusarium te voorkomen.
De knollen zijn begin oktober geplant. Het onderzoek is uitgevoerd op PPO locatie De Noord, St. Maartensvlotbrug.
De details zijn bij de desbetreffende proef weergegeven.