Behoort dark fiber tot de markt voor HKWBT/HL?

340. In de retailanalyse heeft het college geconcludeerd dat retail dark fiber tot de markt voor zakelijke netwerkdiensten behoort. In deze paragraaf onderzoekt het college op basis van vraag- en

Relevante markt voor HKWBT/HL

aanbodsubstitutie of wholesale terminating dark fiber tot dezelfde relevante markt behoort als HKWBT/HL.

Feiten

341. Wholesale terminating dark fiber is een bouwsteen voor (meestal door dezelfde aanbieder geleverde) retail dark fiber, die in de retailanalyse tot de relevante retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten is gerekend (zie Annex B.7). Daarnaast wordt wholesale terminating dark fiber in beperkte mate afgenomen door retailaanbieders die op basis daarvan andere zakelijke

netwerkdiensten (vooral datacommunicatiediensten) aanbieden. Het volume van deze externe leveringen is beperkt ([vertrouwelijk: XXXXX]). Ter vergelijking: het aantal retail dark fiber aansluitingen is ongeveer 7.800.

342. Het aantal externe wholesale leveringen van terminating dark fiber kan in de toekomst gaan groeien, aangezien [vertrouwelijk: XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX].¹⁴⁵ Aan de andere kant is de groei van het aantal retail

dark fiber aansluitingen afgevlakt en richt Eurofiber zich op de retailmarkt steeds meer op het aanbieden van actieve diensten, vooral gebaseerd op ethernet (zie Annex B.7, randnummer 1549). 343. De kenmerken van wholesale terminating dark fiber zijn dezelfde als van retail dark fiber (zie Annex B.7, randnummer 1545 en verder). Het belangrijkste verschil met wholesale klassieke

huurlijnen en HKWBT is dat het om passieve verbindingen gaat, waarop de afnemers (eindgebruikers of retailaanbieders) zelf actieve verbindingen moeten realiseren. Op dark fiber kunnen dus diensten

met alle mogelijke kenmerken zoals capaciteit en beschikbaarheid worden gerealiseerd.¹⁴⁶ Klassieke

WHL en WBT zijn daarentegen actieve diensten, die al een bepaalde capaciteit en capaciteitsgarantie hebben.

344. Dat brengt met zich mee dat wholesale terminating dark fiber meer eigen inbreng van afnemers vereist dan andere (retail of wholesale) diensten. Om dark fiber te belichten moet namelijk eigen

apparatuur worden aangeschaft en geïnstalleerd. Dialogic¹⁴⁷ schatte de kosten van het belichten van

dark fiber voor eindgebruikers op € 35 tot € 400 per locatie per maand, afhankelijk van de benodigde

capaciteit, complexiteit en gewenste redundantie.¹⁴⁸

345. De prijzen van wholesale dark fiber hangen sterk af van de afstand tussen de te verbinden locaties. Tabel 6 laat de maandelijkse prijzen van Eurofiber zien, afhankelijk van de afstand. Voor de vergelijking zijn de prijzen van dark-fiberverbindingen tot en met 50 kilometer genomen, omdat 82

145

Interviews marktpartijen.

146

Omdat de hele aansluiting voor één eindgebruiker is gereserveerd, wordt de verbinding niet gedeeld en is de volledige capaciteit gegarandeerd.

147

Dialogic: “Telecommunicatiediensten voor het koppelen van locaties in de zakelijke markt”, augustus 2010.

148

Redundantie is een technisch kenmerk dat de beschikbaarheid van een verbinding mede bepaalt. Bij

procent van de afgenomen dark-fiberverbindingen in deze categorie vallen.¹⁴⁹ Belichtingskosten zijn gebaseerd op het onderzoek van Dialogic.

Afstand Prijs per locatie per maand, exclusief belichtingskosten (euro)

Prijs per locatie per maand, inclusief belichtingskosten (euro)

10 km € XXX € XXX -€ XXX

25 km € XXX € XXX -€ XXX

50 km € XXX € XXX -€ XXX

Tabel 6. Gemiddelde prijs voor dark fiber per maand per locatie, afhankelijk van de afstand tussen locaties. Prijzen Eurofiber [vertrouwelijk].

346. In onderstaande figuren worden de prijzen van dark fiber inclusief belichtingskosten vergeleken met prijzen van WHL, zowel op basis van klassieke technieken als WBT-technieken. Omdat de belichtingskosten op wholesale waarschijnlijk iets lager liggen dan op retail, vormen de minimale geschatte belichtingskosten het uitgangspunt van de vergelijking.

Figuur 13. Prijsvergelijking dark fiber (inclusief belichtingskosten), weergegeven door de blauwe lijn, en WHL (klassieke WHL en WHL op basis van WBT-technieken), afhankelijk van uploadcapaciteit (0-5 Mbit/s). Dark fiber: listprijzen Eurofiber, 10 km, 25 km en 50 km. WHL: listprijzen 2010, KPN, Tele2 en Eurofiber. [vertrouwelijk]

149

Relevante markt voor HKWBT/HL

Figuur 14. Prijsvergelijking dark fiber (inclusief belichtingskosten), weergegeven door de blauwe lijnen, en WHL (klassieke WHL en WHL op basis van WBT-technieken), afhankelijk van uploadcapaciteit (0-50 Mbit/s). Dark fiber: listprijzen Eurofiber, 10 km, 25 km en 50 km. WHL: listprijzen 2010, KPN, Tele2 en Eurofiber. [vertrouwelijk]

Analyse van vraagsubstitutie

347. Zowel HKWBT/HL als wholesale terminating dark fiber worden gebruikt om zakelijke

netwerkdiensten te leveren. Op retailniveau heeft het college geconcludeerd dat dark fiber tot dezelfde relevante markt gerekend dient te worden als klassieke huurlijnen en datacommunicatiediensten, die op basis van HKWBT/HL worden geleverd. Dat betekent dat een aanbieder van zakelijke

netwerkdiensten klassieke WHL en HKWBTdoor dark fiber kan vervangen en een vergelijkbare functionaliteit voor eindgebruikers kan realiseren. Dit wordt ook bevestigd door de

eindgebruikersonderzoeken die in Annex B.7 zijn besproken.

348. Op retailniveau is dark fiber vooral een alternatief voor zakelijke netwerkdiensten op korte afstanden en met hoge capaciteiten en hoge capaciteitsgaranties. Dit komt omdat de prijs van dark fiber sterk afhangt van de afstand en niet van de daarop gerealiseerde capaciteit, en omdat de hele verbinding voor de afnemers gegarandeerd is.

349. Een analyse van de gehanteerde wholesaleprijzen bevestigt dit beeld. Dark fiber is een aantrekkelijk geprijsd alternatief voor klassieke WHL. Voor WBT lijkt dark fiber vooral een alternatief op korte afstanden (tot ongeveer 25 kilometer) en voor hogere capaciteiten (20 – 50 Mbit/s), zoals ook uit Figuur 13 en Figuur 14 blijkt.

350. Op wholesaleniveau wordt substitutie bovendien versterkt door het feit dat een afnemer één dark fiber aansluiting (voor een deel) kan gebruiken om actieve verbindingen aan meerdere

eindgebruikers te leveren, waardoor de kosten per retail verbinding lager zijn. Daarnaast hebben veel retailaanbieders een eigen netwerk, waardoor de afstand die een wholesaleafnemer met dark fiber moet overbruggen in veel gevallen lager zal zijn dan voor een eindgebruiker. Daardoor is het

waarschijnlijk dat voldoende afnemers van HKWBT/HL na een kleine prijsverhoging van deze diensten op dark fiber zouden overstappen om een dergelijk prijsverhoging voor een hypothetische monopolist niet winstgevend te maken.

351. Het college concludeert dat op basis van vraagsubstitutie wholesale terminating dark fiber tot dezelfde relevante markt behoort als HKWBT en klassieke WHL.

Analyse van aanbodsubstitutie

352. Hierboven heeft het college geconcludeerd dat op basis van vraagsubstitutie wholesale terminating dark fiber tot de relevante markt behoort. Ten overvloede behandelt het college hier nog aanbodsubstitutie. Aan de aanbodkant is substitutie mogelijk door aanbieders die over

glasinfrastructuur beschikken. Aanbieders van dark fiber kunnen ook datacommunicatiediensten of klassieke huurlijnen aanbieden met behulp van hun dark fiber, al vereist dat enige investeringen. Een voorbeeld hiervan is Eurofiber. Omgekeerd kunnen aanbieders van datacommunicatiediensten of klassieke huurlijnen die over een eigen glasvezelinfrastructuur beschikken, ook passieve

glasaansluitingen aanbieden. In de praktijk bieden alle dark fiber aanbieders ook HKWBT aan. Conclusie

353. Het college concludeert op basis van vraag- en aanbodsubstitutie dat wholesale terminating dark fiber tot de markt voor HKWBT/HL behoort.

354. Hierbij merkt het college op dat, slechts ongeveer 5 procent van alle aansluitingen op de markt voor HKWBT/HL dark fiberaansluitingen zijn en dat prospectief gezien geen enorme groei is te verwachten van het aantal dark fiberaansluitingen. Het opnemen van wholesale terminating dark fiber in de markt heeft om die reden geen invloed op de conclusie van de dominantieanalyse.