Aard van de concurrentie

471. In deze paragraaf worden de criteria behandeld die samenhangen met de aard van de

concurrentie. Het college onderzoekt de volgende factoren:

- overstapkosten en -drempels; en

- het ontbreken van kopersmacht.

5.3.4.1 Overstapkosten en -drempels

472. Er is actievere concurrentie mogelijk wanneer afnemers eenvoudig kunnen overstappen tussen verschillende diensten en aanbieders en de overstapdrempels laag zijn. Overstapdrempels kunnen

Dominantieanalyse markt voor HKWBT/HL

zowel materieel als immaterieel zijn. Materiële overstapdrempels zijn bijvoorbeeld hoge aansluit- en afsluitkosten, langlopende contracten met boeteclausules, extra kosten voor nieuwe randapparatuur, factureringsafspraken (waaronder afzonderlijke rekeningen) en de doeltreffendheid van

nummerportabiliteit. Immateriële overstapdrempels zijn drempels voor afnemers om over te stappen vanwege een goede naamsbekendheid en goede reputatie van de onderneming.

473. De beperktere netwerkdekking van alternatieve aanbieders zou eventueel ook gezien kunnen worden als een overstapdrempel, immers de kans dat een afnemer succesvol kan overstappen naar een alternatieve aanbieder hangt direct af van de netwerkdekking van deze aanbieder. De voordelen die echter voortkomen uit netwerkdekking zijn eerder al behandeld en zullen om die reden hier niet apart weer besproken worden.

Feiten en analyse

474. Het college is van oordeel dat KPN op de wholesalemarkt geen significante voordelen heeft uit overstapdrempels. Anders dan op de retailmarkt spelen overstapdrempels die voortkomen uit immateriële activia, zoals naamsbekendheid en reputatie, op de wholesalemarkt een beperkte rol, omdat concurrenten van KPN, zoals Tele2/BBned, gerenommeerde wholesaleaanbieders zijn waarmee veel wholesaleafnemers al jaren zaken doen. Ook heeft KPN vanuit de omvang van haar klantenbestand beperkte voordelen ten opzichte van Tele2, omdat Tele2 op externe leveringen op de markt voor HKWBT/HL een hoger marktaandeel heeft dan KPN.

475. In de afgelopen jaren is het meermalen voorgekomen dat afnemers van HKWBT-diensten zijn overgestapt van bijvoorbeeld Tele2 (BBned) naar KPN. Dit wijst erop dat de overstapdrempels kennelijk niet te hoog zijn om een daadwerkelijke overstap tegen te houden. Het college acht de overstapdrempels in de markt daarom beperkt.

Conclusie

476. Het college concludeert dat er slechts in beperkte mate sprake is van overstapdrempels op de markt voor HKWBT/HL. Overstapdrempels dragen derhalve niet bij aan een mogelijke machtspositie van KPN op de markt voor HKWBT/HL.

5.3.4.2 Ontbreken van kopersmacht

477. De aanwezigheid van afnemers met een sterke onderhandelingspositie kan van invloed zijn op de mate waarin een onderneming zich onafhankelijk van haar afnemers kan gedragen. Kopersmacht

beperkt de marktmacht van de aanbieder.¹⁸⁸

478. Kopersmacht wordt over het algemeen bepaald door de absolute omvang van de vraag en de omvang van de afname van de grootste vragers in relatie tot de totale afzet van een onderneming in ogenschouw te nemen. Indien een klein aantal afnemers een groot deel van de totale vraag voor zijn rekening neemt, kan sprake zijn van kopersmacht. In bepaalde gevallen zijn bijvoorbeeld

188

grootzakelijke klanten in staat om bij hun leveranciers betere voorwaarden te bedingen dan kleinere klanten. Van belang daarbij is wel dat deze vragers dan een alternatief hebben en dat de overstap naar een concurrerende aanbieder of vervangende dienst een geloofwaardige dreiging is.

Feiten

479. KPN levert HKWBT/HL aan zichzelf ([vertrouwelijk: XXX procent]). [vertrouwelijk: XXX procent] van de leveringen van KPN is extern. Dit gaat grotendeels naar Vodafone, Tele2 en Verizon. Zie ook Tabel 18.

Partijen Aantal aansluitingen

x1000 vertrouwelijk Aandeel in KPN’s aansluitingen vertrouwelijk KPN – totale leveringen XXXXX XXX% KPN – interne leveringen XXXXX XXX% KPN – externe leveringen XXXXX XXX% Waarvan aan: Tele2 XXXXX XXX% BT XXXXX XXX% Vodafone XXXXX XXX% Verizon XXXXX XXX% Overig XXXXX XXX%

Tabel 18. Grootste HKWBT/HL afnemers van KPN met aantallen aansluitingen. Bron: Structurele marktmonitor OPTA, Q1 2012. [vertrouwelijk]

Analyse

480. Tele2 neemt voornamelijk HKWBT/HL over koper af bij KPN. Tele2 kan deze diensten niet bij andere aanbieders afnemen. Dit betekent dat een overstap naar een concurrerende aanbieder geen geloofwaardige dreiging is. Zodoende is er van kopersmacht van Tele2 geen sprake. Andere aanbieders kunnen als alternatief voor KPN bij Tele2 dezelfde koperdiensten afnemen. Zodoende is er een geloofwaardige dreiging van overstap en hebben deze partijen een zekere

onderhandelingsmacht ten opzichte van KPN. Echter, gezien het relatief kleine aantal aansluitingen dat deze partijen afnemen ten opzichte van KPN’s totale aantal aansluitingen, en KPN dus geen grote afhankelijkheid van deze partijen heeft, zal de onderhandelingsmacht niet groot zijn. Daarnaast biedt Tele2, gezien haar niet-landelijke dekking, slechts voor 75-80 procent [vertrouwelijk: XXX procent] van de Nederlandse bedrijvenlocaties een alternatief met betrekking tot HKWBT/HL over koper. Door het multi-site karakter van de vraag (aangezien de voornaamste onderliggende retailmarkt die voor zakelijke netwerkdiensten is), zal Tele2 niet altijd voor iedere alternatieve aanbieder een alternatief kunnen bieden voor diensten van KPN. Zodoende hebben alternatieve aanbieders slechts een zeer beperkte kopersmacht ten aanzien van koper.

481. Ook voor de inkoop van HKWBT/HL op basis van zakelijk glasvezel zijn partijen in meer of mindere mate afhankelijk van elkaar in het geval er aanvullende dekking nodig is, bijvoorbeeld in het geval van multi-site contracten. Hoewel er in vergelijking met koper meer partijen zijn die een eigen

Dominantieanalyse markt voor HKWBT/HL

netwerk hebben, is de netwerkdekking van de grootste partijen kleiner dan hun dekking op koper. De netwerkdekking van KPN is veruit het grootste, gevolgd door Eurofiber en Tele2, Voor het aansluiten van nieuwe locaties is KPN niet afhankelijk van andere partijen. KPN hanteert de werkwijze om alle locaties van een contract aan te sluiten op basis van het eigen netwerk, ook indien hiervoor grote afstanden gegraven dienen te worden. KPN voorkomt hiermee enerzijds dat ze afhankelijk wordt van derden en anderzijds vergroot zij haar aantrekkelijkheid voor de inkoop van HKWBT/HL door derden. De afhankelijkheid van partijen ten aanzien van de inkoop van aanvullende dekking op basis van glasvezel beperkt zich dus tot de zijde van derden. Om die reden is er slechts beperkt sprake van kopersmacht van alternatieve partijen.

Conclusie

482. Het college concludeert dat er geen sprake is van voldoende kopersmacht die een

tegengewicht kan bieden aan een mogelijke machtspositie van KPN, zowel op koper als op glasvezel.