uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITLV. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleindell eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te vragen.
This fiiln is supplied by the KlTL V ollly on cOlulitioll that neither it nor part of it is further reprollucet/
without first obtaining the pennissioll of the K/TLJ!
which reserve the right to Illake a charge for SliC/z reproduction. 1[ the Illaterial fi/1I1ed is itse/f iJl copyright, the pennission of the oWllers of t/zat copyright will a/so be reqlliredfor sllch reproductioll.
Application for pennissioll to reprodllce should be Inade in writing, gil'ing details of t/ze proposed reproductioll.
SIG ATUUR
OVORM:
SHELF NUMBER Me OFORM:
MMETA 11 64
EEN
DISSONANT ·
R01rIA .1.
TDOOR
D. MUSB eH
EEN DISSONANT
ROMAN
DOOR
DORA MUSBACH
AMSTERDAM
SCHELTENS & GILTAY
Ik heb mijn daaboek over gelezen; de blaadje praken tot mij van lang vervlogen dagen, dagen vol gouden prookje droomen.
De proza en de poëzie gingen in mijn leven hand aan hand ... maar de poëzie \-ervulde meer mijn jonge zi 1 .. .
Nu i 't voorbij .. .
Ik leerde d mens h n, ik leerde het volle leven kennen ...
En omdat ik geleefd, geliefd en g leden heb, yerwa ht ik niets meer van het leven dan wat stille rust, te midden van dennen en parren- boss hen ...
Vant ik b n 'n vrouw, die nict meer van het leven \'er\\'acht ...
De ,,\\' 1" ld" zou lachen cn mij x entriek en sentimenteel noemen wanneer een \TOUW van in de twintig jaar zich verber en gaat in 'n klein eenvoudig landhuis n allecn bI ij ft met haar her- innering. Ik ga wel naar con erten en 'k heb
ook nog kennissen en ik wijd mij aan Maat- schappelijk werk, ik geef wat aan de armen, van mijn kleine inkomsten en wie mijn hulp inroept ta ik bij met raad en daad. . . maar'k ben geen gewichtige persoon... 'n gewone vrouw zooals er velen zijn ...
De mooie, stille wonderlijke ,yereld, waar ik nu in leef... heeft mij rustig gestemd... het buitenleven heeft me wel vereenzaamd ... maar ik voel me hier gelukkig, zoo gelukkig als 'n menscllenziel in eenzaamheid zi h voelen kan.
Ik s hreef mijn lennsroman, maar het boek is nog niet voltooid, want ik weet het einde nog niet. .. en al s hreef ik nu dat ik 'n vrouw ben die niets meer van het leven verwacht. '. och, ..
wij men chen wachten toch teed ... wachten
'teeds hoop"ol op 't geluk ...
Het is vandaag 'n eerste mooie lentedag, .. de berken in den kleinen tuin loopen uit, de lucht i 01 vogelgezang, de oude pereboom doet als 'n feest van I nte, vol teere bloesem,
'Vat he ft 't leven mij to h veranderd!
Ik kan uren stil voor mijn \' nster zitten en denken aan verdogen dagen.
Als jong meisje zag ik het leven als 'n la hen- den droom \'001' mij liggen waaruit ik eens vreugdevol zou ont\\'aken .. ,
Het ontwaken deed als ecn dis onant in
wonder-mooie muziek... en kraste valsch door mijn illusies.
Ik heb hier 'n aardig huis met flinke ruime kamers, 'n keuken en 'n schuurtje.
~1aar de tuin vergoedt alles!
Er is 'n miniatuur broeikas in, waar ik vol zorg Flora's kinderen kweek. Eerlijk gezegd voelde ik vroeger niet veel voor botanie, hoewel ik veel van bloemen houd.
Het huisje bevalt mij, aan het buitenleven ben ik nu gewend ... eerst dacht ik, hoe zal die stilte mij aandoen? Maar mijn leven zal zoo niet altijd blijven ... ik wacht ... ik wacht ...
Nu zal ik mijn levensges hiedeni vertellen ...
Ik was 't eenige dochtertje van 'n actrice.
Moeder was kort na mijn geboorte gescheiden, mijn vader ken ik alleen van portretten ...
Nog zie ik onze kamers weer voor mij. Ik was meestal aan de zorg van een slordige dienst- meid toevertrouwd, die met me speelde al of ik 'n pop was en mij met snoepgoed overlaadde.
De mens hen noemden mij een mooi kind en als moeder dit soms hoorde in wink.els of op straat, dan keek ze mij aan alsof ze haar eigen kind voor 't eerst zag ...
Dan . cheen ze dit prettig te vinden, ik werd plotseling medegenomen naar een eer te modiste
die me dure jurken aanpaste, il- moest stil al 'n pop taan, totdat het mij ver eelde en ik van moeder een knijp in mijn arm kreeg of door elkander werd ge chud.
,Ne t .... zal je nu til blijve!1 taan .... 0
madame Revali... (dit tegen de modiste, die med lijdend over mijn blonde krullen stre k) 't i zoo'n lastig kind!"
Na eenige 'cène, die van mijn kant mct 'n huil partij eindigde, vol gd ik moedcr dan in cen rijtuig of wij O'ingen loopen en mo ht il- mij voor vergoeding aan een of andere lekkernij in 'n IUD hroom te goed doen. .Moeder ,,'a 'n zeer mooie HOLl", met haar 'I .. nk Ijrruur \\ as zij al geboren om in pra htige toilctten op het toone I te hitt ren; zij \\'as niet blond zooal' ik. do h kastanjebruin en had donkere OOgCll. 0, die oogen van moeder! \Vat maakten ze mij doods- ang tiO' als ik wist dat ik ondeugend was ge·
weest of al het dien 'tmeisje klil-te dat ik op mijn mooie jurk had gemorst. En als m eder mij dan aankeck gilde ik -an angst, dat ik het nooit meer zou doen,
IJ' \\"a to n ze, cn jaar oud en wa pas op hooi; tic onderwijzeressen hadden ycel mct mij op, doch i1' "a nooit m t mijn geda hten bij h 't
\'cn'clende schoolwcrk ik fanta ccrde wonder- lijke sprookje: \'an too\'ergodinnen en lie\'e fecën,
waar Jans onze meid mij met haar scherpe stem
"an vertelde.
Onze kamer waren vol luxe ingericht, n wonderlijk mengelmoes van allerlei meubels, zeer duur maar soms geheel niet bij elkaar pa end.
oms kwamen er plotseling prachtige antieke stoelen, die moeder na eenige weken weer aan een vriendin verko ht of ruilde tegen andere meubels.
Toen kwam er 'n verandering in het leven op ons bovenhuis te Amsterdam. Ik hoorde dat wij op kamers 'iogen ,,'onen in 'n gewone buurt, moeder moe t zuinig leven en had hulden. Jans vertelde mij dit, hoewel ik er niets van be- greep.
't Liet me onverschillig ... mijn eenzame kin- derziel zonder liefde, groeide in de omO'eving op al een blo m, die zon noodig had, do h in 'n donkere kelder was geplaatst. Tk spronO' rond door de nu ongezellige kamers, waaruit de meeste meubels al verdwenen war n, verlang nd waar wij nu heen zouden gaan.
Den laat ten dag toen J ans afi h id nam zie ik weer voor mij. Ze zat op haar knieën bij mij en greep mijn handen "ast, over haar gezonde bol- lige wangen vloeiden tranen. Die tranen van Jans maakten mij ook aan 't schreien, ik voelde plots dat zij to h, ondanks haar ruwen aard voor
mij v 0 e 1 deen dat straalde eensklaps al helder licht in mijn kinderhart ...
"Arme TilIy... nou O'aat Jar.ssie ook van je weg ... schaap ... nou blijf je alleen met je kreng van je moeder. .. die aeen een aod-beter·me je eigen moe i ... afijn ... je bint nog te jonk om alles te hooren... dag hartje... as 't . mooi weer is en z ij is naar d'r repetitie kom 'k je 's hale ... dan gaan we uit hoor .. ' hier heb je nog 'n doosie kraaltjes van me ... "
Eerlijk gezegd lette ik niet erg op Jans woor- den en de minder vleiende namen voor moeder zei Jan z60 dikwijls, dat ze langs mij heen gin- gen, ik had alleen oog voor de O'roote glinsterende kralen, ik da ht op dat oogenblik hoe mooi een ster van al de gekleurde kraaltjes zou staan op de rood·satijnen jurk van mijn groote pop.
Maar toen Jansje toch werkelijk heen ging, huilde ik wanhopig.
Kort daarop gingen wij verhuizen.
De nieuwe omgeving \'ond ik h el prettig, hoe- wel er dingen waren die mij afstootten.
Wat was ik toch n vreemd kind, andere kin- deren zouden er niet op letten ...
'Vij kwamen in huis bij 'n bejaarde juffrouw, die, als moeder afwezig was, op mij zou letten.
Zij heette juffrouw Dams en \voonde op n eerste
étage in n nauwe straat waar alle huizen op
r
elkander geleken, afgewisseld door 'n winkeltje.
]uJTrouw Dams verhuurde ons twee kamers en had op 'n middag 'n lang gesprek met moeder.
Juffrouw Dams vond moeder allerlie~ t: de meeste mens hen, die pas met moeder kenni maakten, dweepten met haar. .. maar later veranderde de vriend chap meestal in vijandschap... dat had ik reeds dikwijls opgemerkt.
Toen moeder zoo met onze ho pita in gesprek wa , kwam ik stil naast de tafel staan en bekriti- seerde ik de juffrouw. En mijn eerste gedachte was: "Als ze mij maar nooit 'n zoen geeft, wan- neer ze mij naar bed brengt, want wat heeft ze raar haar, precies of ze een pruik op heeft, even- als mijn pop Jo ientje; die heft er een, met lijm opgeplak.t ... "
V reemd doen kinderen toch?
Toen zei moeder tot mij:
"Ga jij nu eens in de keuken, 'k moet de juffrouw wat vertellen. " kleine kinderen moeten Diet overal bij zijn. Mar eh I"
Ik drentelde onwillig heen en daar door dit zeggen mijn nieuwsgierigh id was opaewekt, bleef ik aan de deur luisteren.
"Luister eens juffrouw Dams, hoorde ik moeder zeggen .. , Mathilde is mijn kind niet... mijn man en ik namen haar tot ons tegen een ruime vergoeding. Had ik geweten dat 'n kind groot te
brengen, zoo'n last veroorzaakt, dan had ik 't nooit aangehaald ... kan je beO'rijpen ... Als klein kindje werd ze hier O'ebracht door .. .
Eerlijk gezegd begreep ik er niet veel \-an en daar ik een allerliefst jong h .tje in de keuken zag, vergat ik de onthulling van mijn levensro- man en spronO' met een vreugdekreet je op 't katje toe, dat grappig met 'n klosje garen speelde ...
Och herinnering ...
Nog zie ik mij in de rommelige keuken van mijn nieuw thuis, zittend op 'n stoof met 't jonge warme poezenlijfje tegen mijn wang gedrukt .. , 't poesje za ht miau\'v'end om haar moeder, waar zij pas, zooals ik later hoorde, van af was ge- nomen ...
Twee kleine, eenzame figuren, lkaar troo t brengend ...
Wat 'n behoefte naar liefde i er in 'n kinder- ziel ... ook om liefde te geYen ...
Ik oelde mij ~elukkig in 't huis van juffrouw Dams, omdat ik er 'n kleine vriendin had gevon den, al was 't maar 'n dier .. ,
Moeder was nog meer afwezig dan op on bovenhuis en ik was geheel aan de zorO' van juffrouw Dams overgelaten, 'n goedhartige burge- lijke vrouw. Ik ging naar school, had geen vrien- dinnetjes en er gebeurde niets bizonders. Eens
kwam ik opgetogen thuis; moeder studeerde juist een nieuwe rol in en ik wist, dat ik haar dan niet mocht storen, doch ik lette er nu niet op, dol van opgewonden blijdschap.
"Ik ben op een partij gevraagd moeder ... bij Laura van den notaris !" riep ik uit.
Ik wilde vreugdevol mijn armen om haar hals slaan, doch zij stiet mij terug.
"Ga als je blieft zitten... je hebt je voeten niet eens geveegd ... kijk eens ... modder op t kleed. .. niets is zoo onaangenaam als wanneer ik in mijn rol word gestoord .. . ga nu zitten ...
waar ben je gevraagd?"
Ik toonde haar 'n kaartje waar met drukletter op stond dat jongejuffrouw lathilde Mertens op 'n partij wa geHaagd bij notari van Heel um ...
~loeder keerde het kaartje om en om wreef er met de gesoigneerde vingers over, dacht na.
,,Je mag gaan ... je zult et- mooi uitzien ... je krijgt 'n wit kanten jurk aan !"
o
wat sprong mijn hart van vreug-de ... wat lief, dat moeder mij liet gaan... vergeten was de straf, die ik soms onverdiend ontving; ver- geten het pak slaag, dat ik kort g leden kreeg toen ik 'n bedelaarskind in onze keuken had ge- haald en een kop chocolade, voor mij bestemd, aan het arme kind had opgedrongen. Moederhaar!
,Je zult er schitterend uitzien TilIy ... de men·
chen moeten begrij pen dat een artiste maak heeft al speel ik in een tweede·rangs theater ...
ga mee naar de laapkamer I"~
Ik sprong zingend de trappen op en moeder plooide en drapeerde een wit kanten kleed van haar om mijn figuurtje heen, nam een schaaren begon het kleed los te tornen ...
Doodstil keek ik toe. Toen ging ik naar moeder' toilettafel en zo ht uit de talrijke kri tallen doo- zen en fleschjes 'n doo met heerlijk g'eurende poudre de riz uit.
Voor de groote spiegel donsde ik mijn wangen en heel mijn ['"ezi htje \-oOl'zichtig met de sterk geurende poudre de riz ... Totdat moeder mij riep en ik met 't geblankette gezichtje voor haar stond.
10eder's zwarte oogen begonnen te ,"onkelen.
Ik rilde. En vijf minuten later zat ik \'eilig op- o-e loten in juffrouw Dams' provisiekast en schreide niet. Maar sinds dat uur, terwijl ik mijn pijnlijk O'eknepen armpje wreef schoten plot de woorden door mijn hoofd, één gehoord ... dat die vrouw mijn moeder niet was ...
Er trilde een ongekende vreugde door mij heen.
0, ik haatte haar zoo hevig ... Ik mocht toch
staan al 'n 'kleine fee uit een van mijn lieve- lingssprookjes, voor moeder's toilet piegel ...
Gekleed in witte kant laag uitgesneden, om mijn welgevormd halsje een rij pareltjes ... hier en daar, als glurend van uit de kant, toefjes rozenknopjes en mijn haren goud-glanzend om mijn blozend noetje ...
Moeder gaf mij "oor 't eerst een kus ... Ik keek z66 verwonderd, dat zij in Ia hen uit bar tte.
"De menschen zullen zien dáár met al hun weelde ... wat 'n smaak in 'n artisten-ziel huist "
zeide zij, haar koninklijke gestalte noO' trots her opri htend ...
Juffrouw Dams stond mij al versteend aan te gluren ... ze had de handen in de zijde gezet en schudde haar prl1ikig-lijmig hoofd heen en weer ... ,\Vat n mooi meissie is ze nou!' hoofd chudde de juffrouw... as die zoo voort crroeit ... nou dan zelle de heeren wel om d'r loope!"
Dient je, 'n nichtje van juffrouw Dams, 'n acht- tienjarig meisje, dat dikwijls bij tante kwam, tiet 'n gillend lachje uit ... 'n lachje wat mij op deed zien. .. ,0 di tante!" gierde ze telkens opnieuw uitbarstend.
Hoe levendig staat dit tafereeltje weer voor mij ...
De weg van verderf opende zich in dit milieu reeds vroeg voor mij.
\Veer zie ik mij in de O"roote feestzaalloopen.
Blij warrelden de fleurig O"etooide kinderen door elkander, als kleurige Ylindertjes ...
"Kijk eens wat 'n sn oe je!" hoorde ik 'n stem van 'n ouden heer zeggen, en ik zaO" eenige dames en heeren taan, di mij bewonderend aank ken ...
.,\Vat kan jij mooi dansen!" zeide de vriende- lijke oude heer, die mij in de wangen kneep ...
lust je wel 'n bonbon kleintje ?" ...
,Haar Ma danst ook in 'n theater!" snerpte jaloersch 'n s hoolvriendinnetje er tusschcn in ...
Jo van Drunen, een kind waar ik steeds mee kibbelde.
"Niet waar! ~lo der danst niet. .. ze speelt ...
ook om in cabarets" ...
Nu noemde ik heel wij de namen van cenige minder n'unstig b k nd taande cabaret '" vroe- ger speelde moeder comédie! . . . '
De dame: n de oude h er wisselden blikken en de rij buigende, lachende, waaier-wuÏ\ ende men hen ,-ond ik plot eling ven elend met hun ge\TaaO· • • •
Ik prong w g en daar twee kleine cavalier kibbelden om een dans met mij, liet ik ze taan en nam O'enadig de arm van een derde aan.
"Ik heet Leo!" zeide mijn nieuw cayalier ...
Leo Borg van EiJ-en... zèg... lust jij ij ? Ik ook. " ga mee naar 't buffet ... kellner geef ij ! ...
Vol bewondering sloeg ik mijn cavalier gade.
Hij wa 'n opgeschoten jongen van 'n jaar of twaalf, lanO" en tenger gebouwd, met 'n zeer fijn O'ezicht en aristocratische manieren. Hoe jong ook, wa dit al te be preuren ... Ik voelde dat er van dien jongen onbewust een ma ht uit ging, maar ik was toen te jong om dit te beO'rijpen ...
vVij lep Iden ij en mijn "vriend" beO'on te bluffen over gymnastische toeren.
ridden in ons dis ours ging hij in de zaal op zijn hoofd staan om mU te toonen hoe mooi hij werkte.
Ik vond h t prachtig en v rgat mijn heerlijke portie ij . Plotseling kwam Jo van Drunen naar ons toe, h t kind dat aan de dames en heeren vertelde dat "Ma dan te in abarcts ,.,
"Je moet nu met mij dan en" zeide ze, op Leo toe chietend, die weer naa. l mij was komen zitten.
Leo nam haar van 't hoofd tot Je voeten op.
,,Je hebt net ooievaar pooten zoo lang met die korte jurl !" zeide het jong mensch eerder op- re ht dan b leefd.
Jo' bleek gezi htje ,,"er 1 vuur en ,lam, de grijze oogen schOlen vonken ...
Ik wiJ niet en" m t l'e dan en, hoor! a maar
" .
met Tilly ... die danst mooi omdat haar moeder.
zegt mijn .Ma, in ,,'hantants" danst 1"
,,0 mal kind ... Je kent geen Franseh," zeide Leo oud-" ij ... ik vind haar heel lief ... "
Jo was reeds heen gegaan en Leo lachte.
"Zoo'n nare kat, hè! Moetje begrijpen, ze wonen naast ons; haar pa is professor zie je ... 'n vriend van mijn vader ... en wij komen w I bij elkaar op vi -ite . .. van den zomer waren we in een hotel aan de ltal iaansche meren en toen hcb ik haar eens van 'n trapje geduwd en ze heeft z66 gegild, dat al de hotel-menschen kwamen aanloopen. " 't Is een nare meid ... wil jij mijn m i je zij n? 'Vat doet jouw papa?'
Ik h b maar niet verteld, dat ik in de achter- buurt bij juffrouw ams woonde it· heb ook maar niet gezeerd, dat ik geen vader meer 'had, .. 't wa' c\'cn 'n CTcyocl, of ik in 'n mist liep en nict
\Vi t waarhcen ...
'''ij hebbcn hcerlijk rond-ge~prongen ... mijn nieuw vriendje en ik ...
v\ ij clan tcn in de s hitterencl \'erli ~htc zaal vol bloemengeur en parelende muziek, vol uit- gedoste kinder n en g-roote menschcn ... in llatcr- goud ercdoe.
Eenige jaren gingen cr voorbij' ik \\'Ss juist twaalf jaar geworden toen mijn le\'en ccn anderc wending zou nemen. Moeder werd zick; zc mo ht
~.
niet meer werken, daar ze '11 gevaarlijke hart- aandoening had. Wij woonden nog steeds bij ju/Trouw Dams in huis en Dient je, 't nichtje, deed de huishouding bij haar tante.
Eens op 'n middag toen ik uit school k\,vam, riep moeder mij bij zich in de slaapkamer. Zij lag op 'n ruststoel bij 't geopende venster, de blanke handen fijn en teer afstekend tegen de donkerroode pcignoir. De avond viel, dat herinner ik mij nog en schemering kroop door de kamer.
Het was 'n 0 toberavond ; in de straat speelden kinderen en 'n man riep met s horre stem "Mooie bellefleuren I"~
Hoe vreemd dat zulke kleinigheden zoo bij blijven. Later, al ik die appels za er, da ht ik altijd weer aan dicn avond toen moeder sten'en ging ...
Mocder had 'n doos in haar handen. , .
"Je moet ecns stil naast mij gaan zitten je bent nu al cen grootc meid van twaalf jaar en ik zal je all s vertellen ... wat je nict begrijpt, zal ik je wcl duidclijk maken .. .'
Nog nooit in mijn lc\-en had il- mij zoo on er- klaarbaar bedroefd evoeld als op dat oog-cnblik.
Moeder leunde a htcrover, haar hart klopte heftig. , .
Zij strekte de hand uit.
, ccf me een glas wijn ... dáür op 't tafeltje
staat het glas," zeide zij met doodsbleek gelaat mij aan tarend.
Ik deed bevend wat zij mij Yrocg.
Eenige oogenblikken \"as het doodstil in het
vertre~; ik bedwong mijn snikken en ging stil naa t haar zitten, vol medelijden met de vrouw naast mij.
"Ik hoop, dat je niet van plan bent te gaan huilen of gek te doen !" klonl- nu weer krachtig haar <;tem. Ik voelde mijn medelijden weer plaats maken \'001' haat, dc zachtere gevoelen werden weer \"cggeduwd in mijn hart.
"Kijk eens Ti 11) ... je bent mijn dochtertje niet."
'''eer bi ef ik til, moeders oogen loeo-en mij (rade, hoc de uitwerking zou zijn, do h ik bleef ru tig zitten en k cl' haar aan.
"Ik had een vricndin, ook 'n actrice, zij maakte k nni met cen man bO\'cn haar ~tand,
die veel van haar hield, maar hij trouwde haar niet, omdat zijn vader hem dan zou onterven ...
begrijp je dat?'
Ik hudde neen en ja ...
Ik begreep alleen dat ik ellende zou hoorcn en ik u(l~lr in betrokken wa .
"Tocn ,yerd jij g boren; mijn niendin, jou mocder, \Tocg op haar sterfbed, of ik \'001' je wilde zorgen; hij had haar verlaten en zij gaf mij een groote om geld ... ik vond dit goed en op
'n avond werd je bij mij gebracht. Ik ging naar een notaris en ik ontving elk jaar wat rente van je kapitaaltje, maar het geld is opgebruikt, je begrijpt ... mijn leven en je opvoeding ... enfin ...
Over 't geld begreep ik toen niet ... alleen voelde dat ik n armzalig leventje te wachten wa , geslinO'erd van 't een naar t ander.
\Veer liep ik in de mi t ... weer was alles duister voor mij ...
De actrice, mijn pleegmoeder, staarde mij stil- zwijgend aan ...
i laar ik chreide niet en dat stemde haar gerust.
"Je
vader was \'all zeer goede familie, hij isindertijd naar Indië g-eo-uan en tierf daar. Nu i er no,CT wat 15 ld "oor je vastgezet, waarop ik geen recht had, s hande genoeg: ik, die je \'erzorgde;
je vader zond het voor zijn dood uit Indië, hoe- ,vel je niet gewettigd was, dat is onder berustinO' van dien notaris n daar kan je mij later wel wat van leen en .. , veel is 't ook ni t... In deze doo ligt 'n papier waarin ik je leven ge chiedenis heb opges hrevcn... een voogd zal cr wel voor je benoemd worden .. ."
~loeder stak haar hand naar mij uit en ik borg in 'n behoefte om troost te vinden mijn hoofd aan baar borst. Ze liet mij stil begaan. Ik be- greep, zooals ik zeg, alleen het feit dat ik spoe- dig allèen in de wereld zou zijn' de s handvlek
2
van mijn geboorte drong nog- niet tot mij, een jong kind, door.
Later zou ik de wrange vruchten plukken.
,l\1oeder" was gestolTen en in alle eenvoud begraven; wut hm tzu ters ,'olerden de baar en haar Hiend, een Frans h kun tschilder d ie haar in haar goeden tijd veel bezocht,was ook aanwezig.
Juffrouw Dams huilde al of haar hart zou bre- ken; ik bleef doodstil in een hoek van de kamer zitten met ,. ijou" de kat, die er nog ,vas, in mijn armen gekneld. Na de begrafenis kwamen moe- der' kennis en terug. Ze kusten en pakten mij, alsof ze mij nooit we r 10 zouden la en, gm-en mij hocolade en begonnen toen o\-er hun "artis- tenleven" te 'prek n. Ze dronken koffie en aten broodjes en weldra klonk een druk gesprek, oms een schril gein h door de kamer. Ze noegen mij allen te log eren en vertrokken eindelijk, maar nooit zag il- cr een "'eer uit hun <Troepje terug.
Voorloopig bleef ik bij jufrrouw Dam .. in huis en daar was ik blij om. Daarna vertelde mijn ,-oogd, 'n eenyoudige timmerman, 'n broer ,-an mijn ple gmoeder dat ik 'n beetje ereld had en d. an-an juf Trouw Dams wat kostgeld moest be- talen en verder moest ik maar 'n nette dienst zoek n voor kindermeid of naaister, ik mo ht nog een jaar op chool blij\'cn. De timmerman zat met juffrou w Dams over mijn leven te praten,
soms klonk hij met de juffrouw, omdat ze dien dag toevallig jarig was; log en plomp, zat hij in den grooten stoel en rookte een pijpje. Er kwam visite, 'n waschvrouw en 'n juffrouw uit 'n erroente- winkeltje. Ze k ken mij dik\Yijl aan, totdat ik bij intu'itie voelde hoe een onwelkom bezoek dit was. Ze vonden mij ,,'n trotsche meid," dat \\'i t ik reeds en daar 't verhaal over mijn geboorte door juffrouw Dams reeds breed uitgesponnen en verteld wa , had ieder 't zijne te zegeren.
,Je mag wel s meeproeve s haap!" zeide de waschvrouw, mij een glaasje met boerenjongens voor houdend, pik jij maar 's 'n rozijntje, hoor!"
laar ik bedankte en sloop weer in mijn hoekje en vreemd ... maar voor het eerst miste ik mijn pleegmoeder, van wic ik zelden 'n goed woord kreeg.
,En heb u nog '''at geor\'en?" vroeg de juf- frouw uit de groentenzaak, met haar groote tan- den in 'n roomsoe happend.
"Jawel. .. de kast en de groote tafel en t karpet ... en Dien, me ni hie ... kreeg 'n gouden bro he .. ."
.,Gut ... en waar is uw nichie? In d'r dienst?"
"Kan je b grijpen ... die loopt uit elke dienst weg. .. da' 'n judas... loopt met jongens ...
verdriet as ik van die meid heb ... Tilly kijk jij erei of Dien er haast aankomt .. ."
Juist ging de deur open en kwam Dient je bin-
nen, n forsch meisje, met groote donkere oogen en fijn geteekende wenkbrauwen. Ze knikte stuurs tegen haar tante's "visite" gaf aan juf- frouw Dams een reuzen-bouquet witte seringen.
,Gut meid... wat een kostbaar geschenk ...
nou, bedankt hoor ... Tilletje, zet jij die blommen ereis in 'n vaas met water ... voorzichtig hoor, niet met water knoeien... was 't druk in de winkel, Dien?"
,'t Gaat!'
Dien viel op 'n stoel neer, onverschilliO' liet ze de armen langs haar lijf "allen ...
Nou meid," zeide de timmerman, m'jn "ooad, en hij loerde met lodderige oogjes naar Dien, die weer op was gestaan je mag er "\\'eze hoor ...
'n fIinl e meid ... en hoe oud ben jij nou?"
"Negentien" antwoordde Dien nor h en ze spoelde met ,e 1 geraas de theekopjes om, de handen rood van zeepsop.
,Da' duur!' wee de groentevrouw op de se- ringen wijzend, die zijn bijna niet te betalen ...
nou Dien, je \ erdient zeker goed in je winkel!IJ Een la hje en 'n duw tegen Diens' chouder deed haar kwaad opzien. let veel drukte zette ze de kopjes op 'n rood gelakt presenteerblad, vroeg aan haar tante of ze nog koffie moest zetten.
BestiO''' zeide juffrouw Dams ... neem eerst 'n koekie meid."
"En dan 'n moppie op de gramofoon lil opperde de waschvrouw.
"D'r is hier pas 'n dooie geweest!IJ wees de groentevrouw met 'n hoofdknik op mij ... late we nog geen meziek maken mensch ... '
't Gesprek werd algemeen ...
Ik kreeg slaap en verlangde naar bed en daar- om zeide ik goedenacht en liep de donkere alcoof in, waar gordijnen ,-oor waren gehangen. Toen ik te bed lag hoorde ik hun stemmen door elkan- der schreeuwen, lawaaiïg druk, er schéen meer visite te komen.
Ik viel in slaap, maar ik ontwaakte weer door- dat de visite weg ging. In t kleine portaaltje, half verlicht door 'n olielampje namen ze luid- ruchtig afs heid. Juffrouw Dams trad de kamer weer in, daarna hoorde ik haar spreken tot haar ni htje Dient je.
"ZeO' meid wat heb-ie, je deed je mond bijna niet open ... op je winkel herrie gehad of thuis bij je moe wat yoorgevallen?"
"Ik ga niet meer naar de winkel tante!" hoorde ik Dient je zeggen ...
,,'Vat zeg je m daar ... wat meen je?"
,,'k Ben ontslagen ...
"Wat zeg je ... ontslagen ... !"
Ik was uit bed gesprongen en keek door de alcoof-gordijnen.
22
Dien schreeuwde 't uit in plot· fel O'e nik.
"M n beminde heb me Jate zitte ... "
Juffrouw Dam s hudde haar ni htj hevig heen en weer ...
,,'Vat zeg je me dáár? Je late zitte ... en 't kind dat j venva ht ... ?I!
,'V eet ik 't ... hij i weg naar Amerika .. . v6rt . .. 0 got·o got . .. wat zal moeder zeO'gen .. . mag ik bij u blij\'e, tante?'
Ik zag dat juffrouw Dam heen en weer liep, toen viel ze op een toel neer, schudde 't hoofd maar heen en weer.
"Dat kan niet ... dat !'Taat niet. . 't zou me hier de kroon van m'n eerbaar hoofd neme ... dat zou 't... Tilly, 't kind zonder naam hiér ... jij met 'n kind zonder ,'ader ... dat gaat niet ... je mot naar 't ga thuis... n waarom hebben z je van de winkel wegg-edaan?"
"Omdat de m i 'jes 't aan de juffrou\\' verteld hebbe 1"
Zulke loerie !"
Meer hoorde ik niet. Juffrouw ams zag- dat ik alles gehoord had, greep me bij de armen en duwde mij in 't ledikant.
"Je h b er nik mee noodig ycrsta-je ... Japen!"
Ik bleef met oogen wijd geopend, dood ,til li ' gen. Door de gordijnen van de al oor. die niet geheel ge:;loten waren zag ik juist op de tafel
de mooie witte seringen in 'n vaas onder t li ht staan ...
Nog weet ik hoe vreemd mijn gedachten waren.
Langzaam drongen toestanden helderder in mijn ontwakend roU\yenleven door' kind, opgevoed te midden ntn menschen d ie het jonge reine leven niet spaarden, niet ontzagen om over allerlei te spreken, waarbij ik teO'en\Yoordig was.
Ik rilde ...
0, ik oelde mij zoo alleen. Ik zag de rein- teere seringen... ze deden zoo mooi ... en ik fantaseerde 'n verhaaltje van 'n fee, die leetäe tusschen allerlei mooie blo men en 'n groot feest gaf. ..
Ik droomde ...
Ze hadden mij voor de konin'Tin ,'an 't feest bestemd, mijn gouden haren shitterden in de zon ..
Maar do r heYig ge' 'hrei en h !'tig g kijf \'an juffrouw Dam en Dient je \\'ercl ij.. wak1 er ...
Ik begreep dat het leven heel vreemd was ...
vol jonge kinLleren zonder vader·... ik had geen vader... n Dien ... wat had ze gezegd."
" fijn kind zijn vader i w g ... lant me zitte ... 1"
En al mijn s hoolvriendinn n hadd n 't toch zoo ander'! Z woonden in mooie huiz n en spraken 0\' r papa's en mama'~ ... Ze lieten mij altijd alle n... want Jo van Drunen had rond-
\'erteld dat ik in zoo'n rare straat woonde ... En
ik was blij dat ik gauw van hooi zou gaan' dan moe t ik op 'n atelier om hoeden op te ma- ken, had mijn \"oogd, de timmerman verteld .. . niet meer in de deftigheid, zeid hij la 'hend .. .
o
ja, dat wist ik wel!En ik zou toch zoo heel graag ond randere mens hen zijn ... het bloed \'an mijn ,-ader sprak in mij ... dat \'oelde ik wel.
Na dien avond bleef Dient je nog een tijd bij haar tante in huis, haar moeder had een groot gezin en 'n ziekelijken man. Zij wilde de oudste do hter niet meer th ui hebben.
:Vader zou haar doodslaan" zeide juffrouw Dams steeds.
Toen vertrok Dient je op 'n dag. Nieuw gierige buren kwamen met haar tante spreken, en gaven hun meening. Ik begreep dat zij naar het gast- hui wa. Ik moest van hooI en juffrouw ams in de huishouding hIpen. Netje. stapelde ik mijn Fran he- en andere leerboeken op 'n plankje boven mijn bed ... ik zou in tille uurtjes ve I Frans 'h lezen, daar was i1- op s hooI altijd de b te van de kla se in O'ewee t. Maar er kwam niet veel van.
Juffrouw Dams ,,, rd zi k, z zei tegen de was h- vrouw, die dikwijls 'n kopje koffie kwam drinken, dat de zenuwen \'an haar nichi 's ,toestand" in haar beenen waren ge choten, waarop ik kruiden
bij 'n dro ist moest halen, welke gekookt werden.
'Vant ver chillende buurvrouwen gaven juffrouw Dams allerlei middeltjes tegen de zenuwen.
Eens kwam er e n dag dat ik jui hte van geluk!
Dient je, 't jonge moedertj kwam terug uit het ga thuis met iets in 'n wollen doek gepakt.
Juffrouw Dams snikte en huilde, Dientj zat met een onverschillig bleek gezicht aan de tafel, maakte den doek los en toen ...
Een hattige baby kwam te voor hijn ...
Ik moest juist kopjes omwass hen, maar ik vloog op baby af en drukte zijn garnalen-vin- gertjes in mijn hand.
,,\ at 'n engeltje!" riep ik \'01 extaze uil!
,God-beter-me ... 'n engeltje .... Zeg dat wel ...
hij heeft geen een 'n \·ader ... 't i.' me 'n koop- je! ... " chold juffrouw Dams.
Ik begreep niet, ,,,elk "er hil er lu s hen wa , of dit heerlijke chatje 'n ,'ader had, ja of neen;
lief n 'chattig wa hij immers! \Vat deed dat el- nu toe!
JufTrou\\' ams' gelaat ,,"crd zacht r, z keek naar 't J'indje ...
)) 't 1 \\ el 'n crezond kind .. hoc noem je hem nou?"
,\Vim' beet Dient je kort af haar tante toe.
Juffrouw Dam gezi ht werd \\ r trak en koud, dat merkte ik op.
"Wim ?? ... Nou is t me te \'eel! Naar z'n "ader
die je laat zitte! Hoe bestaat die hristelijke liefde!" schreeuwde juffrouw Dams, weer in haar to I neervallend. ,Had 'm dan naar je oome Piet zaliger of naar neef Kernelis genoemd ... maar naar ... die vent .. :'
"Houdt u nu maar til ... 'k ben op ,ran al de llende ... 'I- heb van hem O'ehouden!'
,En ga je nou in betrekking;."
" e pleegzuster uit 't gasthuis zal mc helpen dat ik naai huizen krijg ... '
Ze spra ken nog veel meer, maar ik lette er niet op.
]k mocht "\\ïm vasthouden en juffrouw Dams werd meu lijdenuer, hi Id op met razen en gaf Dien 'n g-rootgla melk ... 0 gelukkig ... de herrie bedaarde.
Die ruwe woorden deden mij altijd zoo'n pijn ...
ik had no,!! licyer 'n slag in mijn gezi ht zooals mijn Yrocgerc "plcegmoeder" er mij dikwijls gaf ...
'Vat 'n he rlijke tijd kwam er nu \oor mij! Ik mo ht "\\rim's \\'i gje opmaken en ik streek zijn kleertje ,.. en 0 . . . toen 't de eerste mooie lentedag werd, mo ht ik hem rijden in 'n ge- huurden l,inder\\'agen ...
Ik reed hem als 'n prinsje rond. Wij gingen naar h t \T onc1c\park ik allecn met \Yim. 1k vond alles zoo mooi nu ik de namyetraat uil wa ! De zon dlecn in mijn ooO'en mooier dan ooit ...
de lucht scheen blauwer en rondom wa zachte geur van ontluikendc bloemen ...
Ik was als 'n jong moedertje z66 zorgzaam voor 'Vim. Hij kraaide en greep naar zijn wollen beertje, 'n geschenk an mij; t be rtje wipte, hangend aan 'n elastiek, op en neer, van af de ka p der kinderwagen ...
Ik voelde me zoo gelukkig, omdat niemand ons hier stoorde... ik had 'n Fransch leerboekje meegenomen en zittend op 'n bank la ik 'n ycrtaling ... \Vim viel in slaap, ik trok 't wagen- kleedje voorzichtig hooger, opdat hij 't niet koud kreeg ... En heel mijn eenzaam kind rhart vloeide over "an liefde voor \Vim ... ik had behoefte, onbewu t te zorgen, troost te geven hoewel ik zelf alles miste ...
Nog zie ik dat tafereeltje voor mij ...
De crousje en madelieven, wicr kleine feeën- gezi htjes uit 't gras omhooO' blikten ... de voorbij drentcIende men chen ... 'n enkele fiets of auto ...
o ik zie het we r roor mij ...
Zoo zaten wij daar ... twee jonge blanke kin- derzielen ... met ge sc hand vlekten naam ...
Toen kwam mijn groot ,"erdriet ...
Eens lnvam Dient je \ an h ar naaihuis thuis en zij trof d \\'a 'h, rouw bij on aan. Er wa bijna een jaar verstreken. Wim was 'n mooi kind met groote blau,,-e oorren en donzige zijden haar- lokje, hij lachte en kraaide tegen iedereen en
ondanks 't ge\vone voedsel dat hij kreeg, bloeide hij als 'n roo je.
,.Nou heb-ik wat prachtigs voor je," riep de waschvrouw, toen Dien vermoeid van haar werk thuis kwam, 'n rijke dienst, meid I"
Dien kuchtte, nam Wim op haar schoot en voerde hem 't be. huitje.
,Da's 'n bof!" hoofd-knikte juffrouw Dam ' ..
,'Vat dan?" vroeg Dien, vermoeid geeuwend .. .
"Een rijke di nst ,\ aar il waschgoed breng .. . bij 'n levrouw op 'n prachtig bovenhuis ... '
'Vim huilde, zijn moeder gaf hem hem 'n duw.
"LastiO'e jongen!... Tilly neem jij 'm maar!"
"En of je morgen 's komt spreeke en je jongen mag je ook meebrenge ... ,.
Ik chokte op en kwam naast de ",!a. chnouw taan ...
"Moet Wim... dan... hier vandaan?" Hoeg ik bevend.
,Hou jij je mond er nou buiten!" snauwde Dien ... juffrou w, vertel-nou. Bij ,\ie is 't ?,
De was hnouw boog zi h meer tot Dien over, flui terde, maar luid genoeg dat ik 't hoorde:
"Bij .levromv Bakker ... 'n rijke dame.. ze is wel niet g trouwd ... maar d'r heer ~eeft d'r rejaal hoor! Go ic-mijne men' h ... naar zoo'n dien t ken je zoeke! Zoeke met 'n kaar ... zeg ik maar.'
. ,
...
,,'n Bof!" meesmuilde juffrouw Dams.
"
En wanneer mot ik er kom me ?",Nou 'k zei morrege ... "
En me salaris?"
"Nou. " dat zal ,el goed geve ... die kijkt niet op 'n paar gulden meer of minder ... meest- al rejaale vrouwen .. as je d'r nou komt ... dan mot ik 'n riks \'an je hebbe ... je begrijpt, ik heb je derect aanbevole .. , 't zal wat anders zijn dan in je kale winkel te motte werke ... "
Dien staarde voor zich... begon een klap te huilen,
"
\Vat heb-ie nou weer?" schrikte]'uITrouw Dam,,0 h ... dat z'n vader weg is !"
Ze wee op \\ im.
"Jawel ... dat lamenteert nog altijd om zoo'n slampamper, die d'r laat zitte 1"
Juffrouw Dams werd rood \'nn drift.
De waschvrouw kalmeerde Di n en sprak druk door over de rijke dien t.
Eindelijk ging ze heen.
Dien avond huilde ik om "Vim ... om alles ...
bang dat ik hem zou moeten mi sen ...
Langs de gra hten liepen Dien en ik, duwend Wim's wagen.
v
im, brand-helder in 'n nieuwe mantel, door jufirouw Dam van 'n overges hoten lap gemaakt, kraaide van vreugde .Wim kraaide altijd als wij uitD"ingen.
't 'Vas een warme 1ei-dag. Kleurig joolde de morgenzon over het grachtwater.
Een draaiorgel peelde, schoolkinderen liepen in druk gedoe, blij om 't klokje "an t"'aalf naar hui toe. 'Vaar m ik mee moest naar die rijke Menouw, begreep ik niet; Dien zei dat ze geen zin had om all en te gaan. Eindelijk waren wij aan 't hui , ,vaar wij moesten zijn.
, Bel jij maar!" zeide Dien tot mij.
Een slordige werkvrouw s hoof 'n <Teel satinet ~ gordijntje weg, dat yoor 'n deurraampje hing, opende op 'n kier de huisdeur.
" '''at wil U?"
ll- keerde mij verlegen om en ~eek naar Dient je.
"Mevrouw most me spreke ... over een dien t ...
,,0 jewel ... komt er maar in ... wacht 's, de kinderwagen maD" niet in de hoone gang ...
"Truitje ... wie is daar ?" gilde 'n stem door't huis.
,:'t Mcissie met d'r kind om de dien t en oog
'0 mei ie!" <Tilde de "'crkster terug, ..
.,Laat ze maar in de alon!"
De kinderwagen maakt ~tof op 't gangklccd lil schreeuwde Trui weer.
Hindert niet... tr k binn n ... alle j sscs 'k verrra van d to ht ... Deur toe !"
Plot 'eling ver ~hecn Me\'rouw Bakker in de
gang. 0 wat 'n mooi pra htig geld eed !
r
n 'n\'01 prachtige kanten ...
vrouw was dat en zoo lichtblauwe morgenjapon
\Vij moe ten haar volgen ... ik droeg \Vim de trappen op.
'Yat zag ik een pra htige kamer! Staande lam- pen met geel zijden kappen, o'lanzende satij nen portières, veel-tintige kussens z66 luchtig neer geworpen op n divan en op toelen ...
En d, n Mevrouw met het mooie blonde haar en de lichtende, groote, donkere oogen .. , en de vingers ... die vingers waren yo1 . hitterende diamanten ... ik moest er aldoor naar kijken.
Mevrouw s hoof met 'n ruk aan de koorden ,an de gordijnen zood at ze ritselend uit elkaar
5 hoven en 't volle daglicht binnen stroomde.
Ik keek \·erlegen naar mijn lompe rijglaarz n.
,Zoo", zeide ~levrouw, ons cherp opnemend
"wie i dat?I!. En ze wees op mij.
,.Dat meisje i bij tante in hui ... Mevrouw!"
antwoordd Dien ...
·Wim begon te huilen ... hij wilde 'n roos uit 'n vaa grijpen en zijn ~loeder <Taf hem 'n tik op z'n knuistje.
,,'Vat 'n lekkere jongen ... kiekebo .,. \'il-ie 'n koekje van Mevrouw? Trulii... haal s de frou-frou's uit de zilveren trommel... n heeft z'n vader je late zitte? Zulk tuig! Geen man i
't waard dat 'n vrouw nog naar hem omkijkt ...
Trui, de werkster bracht 'n trommel koekje, boog zich tot Wim, treek hem over 't za hte snoetje.
,,"Vat 'n pracht-jongen ... wat 'n lekkere dief!"
Allen bewonderdcn \Vim 't deed mij echt goed.
Mevrouw was volstrekt geen trots he dame. Ze prak zoo gewoon met ons ... Dien zou cr komen en "Tim zou bij juffrouw Dam en mij blijven;
twee keer per week mocht Dien hem op vi ite halen .. .
O ... geluJ-kig, Wim ging niet weg uit ons hui ! da ht ik en ik kneep mijn oogen toe van g luk.
Men'ou\\' en Dien spraken veel over werk en O\'er japonnen en ze lachten dikwijls. Ik keek rond in de mooie kamer. 0, zoo te "oncn met al dat pra htige om je hcen! 'Vat schitterde dat kristal mooi op 't buff t en wat leuk, die papegaai in zijn kooi. ok kwamen er t\\ec hondjes binnen, getooid met ro estrikken. \Vim \\'ilde ze grijpen.
Mevrouw vond, dat ik zulk mooi blond haar had en \Toeg of ik 'n nieuw haarlint \\ Udc hebben ...
Ze wa. lief en gul. " en zoo rijk, dat ,\ as wcl te zien 1
Maar juist toen ik da ht dat ze op zoo'n lieve fee .uit mijn prookjesboek geleek, kwam de werk ter met 'n rekening binnen. ,.Van de be- hanger" zeide Trui.
En daar begon Mevrouw te schelden en te
razen, vloog naar de telefoon om den behanger op z'n ,falie' te geven zooals zij zeide.
Eindelijk zat ze weer, aaide '\Tim, duwde Dien vijf gulden in haar hand en ik kreeO' 'n kwartje, waarvoor begrcep ik niet. Ie\Touw wa nu eenmaal goedhartig... maar ik begreep niet dat een rij kc, mooie dame, in zulk 'n prachtig huis zoo gemeen kon vloeken en chelden ....
Op straat dan tc Dien bijna van blijds hap.
Ik was _ til. \ Vaarom \Vi t ik zelf niet. En ayonds kwam de was hvrouw en kreeg ecn rijk daalder en Dien tracteerde op oranjebitter geloof ik en op taartje en de gramofoon nerpte gillende liedjes ...
Juffrouw ams zat voor 't open venster. 't \\ as Zaterdagavond en alles blonk \'an fris hhcid en 't rook naar wrijfwas. Ik tond mij jui t in de keuken te wasschen, toen onverwachts Dien uit haar dien t kwam. Zij was nu veertien daO'en bij i\levrouw Bakker in betrekking ...
"Nou is 't volmaakt lIJ glunderde Dient je, zonder eerst goeden avond te zegO'en en toen in een adem doorgaande: ,Ze wil 'Vim tot zi h nemen I Denk eris tante I D'r meneer dndt 't goed ... die durft nooit teg n te spreken ... \Vim krij talies ...
as-ie 'n groote jongen is mag-ie naar groote holen om te stedeeren ... nou?"
3
Juffrouw Dams nam haar bril van t voorhoofd af, streek de ourant glad en wa niet in staat iets te zeggen. Z66 verbaasd was zij.
"En," ginO" Dien voort, "ik zie hem dan to h eIken dag weer ... 0 h u begrijpt ... 't mens h zoekt ook naar ver trooiing ... want al stikt ze in d'r weelde... t is toch 'n til leyen en hij is 'n O"etrouwde \'ent ... dus dat trekt ze d'r eige ook
b
an, t is een goed men ch as ze 't op je begrepe heb ... op p len doet ze wel eris ... nou ja ... "
Een klap barstte ik in huilen uit.
,Gaat 'Vim \,"eg?"
,,Ja. .. ,"oor z'n bestwil... meid ... huil niet
zoo I" troo lte Dien, mij over 't hoofd strijkend.
,0 .. , wat vreeselijk ... wat erg ... I" snikte ik,
wordt hij nu \ erkocht?"
"
Verkochl! \ at 'n rare dinO"en zeg je to hTill)' )'
Juffrouw Dams was opgestaan, treek ook lang haar oogen.
. ,Ik ben "cri-ouden" zeide ze kort, op haar bit emanier ....
\Vim liep ru tig in zijn ledikantje, dat bij mij in de a1coof tond. Ik ging er heen, viel bij 't bedje neer. Hoe lang ik zoo lag, wi t ik niet ....
de stemmen nlll juffrouw Dam en Di nt je hoor- de ik al ver weg ....
In mijn hart brandde 't rrroole kinderleed ....
mijn eenigste liefste vriendje zou voor altijd ,-an mij heen gaan ....
Ik moest mede gaan om 'Vim naar zijn nieuw thuis te brengen. Dien greep lachend haar jongen uit mijn armen, duwde mij in 'n boudoirtje en liet me daar. taan.
" I je O'eroepen wordt, mag je komen" zeide ze druk \'rooiijk. Voor n grooten piegel tond ik in gedachten. Zoo simpeltjes vond ik mij in de ver choten jurk. ~lijn beeld trof me plots fel.
\\ at was ik al groot, dertien jaar! En wat zat het blonde haar stijf in 'n vlecht .... niets lief stond t zoo.
Lang da ht ik niet o"er me zelf na. Snerpend ging het verdriet weer door mij heen dat \Vim van mij heen zou gaan .... voor altijd. nikken smoorde ik angstig in mijn keel. \\ im, die ver·
ka ht werd .... ! De deur ging open.
"Nu magje hem eens zien.' lachte Wim' moeder . Ik moest haar volgen naar de tuinkamer, waar
levrouw reed wa 'htte en toen ... . Nooit verrreet ik dat ooO"enblik ... .
"Tim, in 'n wit wollen jurkje met 'n licht-blauw zijden ceintuur om zijn lijfje dribbelde als 'n ge·
vangen be st je rond in 'n wit gelakten baby-box.
En twee pra 'htige wollen witte beertjes zaten
bij hem en ook warcn er e n bal en 'n zil ve- ren ring met bellen. . ..
En 't ging door mijn hoofd, dat " lUl mIJ en alle zou yergeten.... thuis in 't armzalig al- coofje ... , thui met het touw waar ik klo je aan
O'ebonden had.... bij wijze "an speelgoed ....
b
thui of hi r! \Yat n ver -hil.
In mijn kinderbrein drong het niet tot mij door, dat \Vim nog t jong wa om 't vcrs hil ,-an een\'oud n \\ lde te \'oelen ....
Vom " z 'i ~lcvrou\\' .... "hoc \"indt je 't hatje?
" ,
taat 't jurkje ni t mooi?"
Ik spral' niet en knikte.
Mevrou\\' n Dien gierden 't uit omdat \ïm zoo \'reemd naar 't nieuwe peelgoed keek ....
de werkster zat op haar knieën bij dc bah) -box.
"
Ik moet naar hui'," z i ik -hor.Geef hem dan maar 'n ku.je.... illy mag wel
,
e ns met jc kom n p len hoor," zeide ~Ie-\'fOUW .. . . , later al kinderm id."
Ik ku. te Wim en mijn trancn stroomden op- ni uw, want hij hield mij aan mijn arm \ at ....
Toen ben ik 't hui uit1rerend ....
\ rme (r \'anO'cn \ im ... !
... h :....
Ik kreeg 'n b trckking bij een oude dame met haar d chter, extern. Ik moe t 's middag al 't
goed wc er \\'as met de dochter wundelcn, want
zij was blind. Wat 'n lief mei 'je was juffrouw Liesbeth!
Ik herinner mij nog de muziekkamer met de antieke meubels; weer zie ik haar teêre gestalte zich tastend bewegen door de kamer en hoorde ik muziek om mij heen.... zachte tonen "an een harp.
Het was al of plotseling een nieuw rein licht in mij werd gegoten ....
~\demloos lui terde ik naar de zachte accoorden.
Juffrouw Liesbeth had 'n lief gezicht, zacht en teer van lijn, en ros ig haar; zij was tenger ge-
bouwd en h d mooie handje, die i rlijk de tril- lende snaren der harp bespeelden. Ik begreep eer t nict hoe 't moO'elijk was, blind te zijn en te kunnen pel n. Haar zachte ziel ",as zelf al muziek. Haar moeder en zij hadden geen geld.
Ze werden grootende Is onderhouden door een broer "an Lic beth's moeder, en gefortuneerde
r
ocli -che planter; dat hoorde ik latcr pas, toen ik ouder was. Haar "ader had een fabriek gehad doch door "eel tcgenspoed "'aren de zaken mis geloopen. De kamers waren zeer eem'oudiO' en to h smaakvol ingeri hl; iet hcer hte er wat niet onder woorden wa te brengen. l\rmoede, die er in gcslaagd wa zich te verbergen; mooic gravures, n paar 5 hilderstukje "an beroemd hilder , anticke meubelen en o\reral tonden er bloemen ...Ik voelde mij eIken dag gelukkiger in dit be- schaafd millieu en de te feller mijn tegenzin toenemen voor het leven bij juffrouw Dams, hoewel ze niet kwaad voor mij was. Stuk voor stuk brok voor brok vertelde ik soms uit mijn jong leven. J uffromr Liesbeth vond het jammer dat ik reed van s hooI af wa .
Ze gaf :mij les in talen en opgetogen vertelde ze aan haar moeder hoe ik vooruit ging.
Toen kwam er 'n dag dat ik, alleen zijnde, de harp aanraakte, daarna speelde ik uit mijn hoofd op de piano 'n gewoon populair wij je, natuur- lijk met é~n vinger ....
Ik chrikte geweldig, want de oude Mevrouw en haar do ht r waren zonder dat ik h twist, in de deurpo t blijven staan om te lui teren.
"Zou je graag muziekles hebben?" Yfoeg juf- frou \Y Lie beth niendelijk, tastend naar mijn hand.
Mijn hart I rong open van geluk ....
Na di n daO" gaf zij mij Je. .... ook op de harp.
't \\ aren som moeilijke oogenblikken en ik mo t mij wel erg inspannen .... maar ik voelde mij zoo gelukkig.
Ik maakte meer werk van mijn kleeding. En eens ben ik, toen ik na 'n wandeling weer thuis bij juffrouw Dams kwam, stil naar den zolder ge- loopen. Ik wist dat er nog meubels van mijn gestor en pleegmoeder stonden, ook de groote
toilettafel die ik gekregen had. En ik sloot de zolderdeur en schudde mijn blonde haren los, de stijf gevlochten vlecht vond ik smakeloos. Mijn aangeboren artistenziel had onbewust de schoon- heid lief en ik liet mijn haar weer krullend golven, losjes saamgebonden door een zwart fiuweelen breed lint. Ik soingeerde mijn nagels en vond in de lade van de toilettafel een doos vergeten poudre- de-riz. Ik maakte, kleine ijdeltuit, mijn handen blank .... Toen ik beneden kwam trof t mij plots, hoe een verlangen naar Wim mij aangreep.
De waschvrouw zat weer bij Juffrouw Dams te praten; de ramen waren gesloten hoewel 't benauwd zomerweer was. Juffrouw Dams was in gesprek over Dien, die 't zoo best bij " t menseh"
had en 'Vim groeide zoo!"
,Nou," hoorde ik de waschvrouw zeggen ....
,dat het Dien nog an mij te danke. 11 Betrekking uit duizend." Ze zwegen. Alleen 't geslurp van thee cn 't eentonig tikken der groote hangklok stoorden de stilte.
Maar plots werd er heftig aan de bel getrokken.
Voor dat ik wi t wat er gebeurde, stormde Dien de trappen op met schreiende 'Wim in haar armen.
Wim in zijn armoedig manteltje ....
"Daar" barstte ze fel uit .... daar hei-je ons terug tante ... dat wijf ... dat wij f ... dat canaille .... I '
Ze stond daar bruut in haar jonge levens- kracht, met de rood verhitte wangen trillende neusvleugels, met haar forsch-klinkende stem, die héél't vertrekje scheen te vullen, en becfde nerycus.
Onthutst taarden allen haar aan.
Ik nam den luid s hreeuwenden \Vim op mijn s hoot dol gelukkig dat ik hem wcer zag.
,,~1eid" huilde jufrrouw Dams half. ... "wat i er gebeurd .... allemachies .... bcdaar, denk aan de buren!"
"Ze regeerde mij n \Vim ... ik mo ht hem niet aanraken. .. z ij kleedde hem ... en ik wa' to h de moeder .... zijn eigen, bloed-eigen moed r!"
"Dat wist je toch vooruit ... dat je je kind af zou staan! 1 maalde de wa hvrouw, onaangenaam getrofTcn doordat haar "re ommandatie" in 't water was gevallen, bang haar ,klandisie" te \'erliezen.
Wat u z it!... laar niet, dat 't wijf zoo op me gebeten wa .... jaloerS h dat d'r kennissen naar me k k n ... daarom sarde ze me met \Vim van me af te houden .... ja zeker z'n bloed eigen moeder!
'Ve kregen herrie 0\ er n Fransehen kun t. chil- der, die wou me a z'n model .... \ ijl' gulden in 't uur.... maar daar kwam z ij tegen op ....
stapel wa ze op de childer.... nou toen 'n reuzen-herrie .... da' te beo-rijpe."
,Pak je kind mee en m'n huis uil .... er uit.
En al 't go d van de jongen laat je hf cr ....
alles heb i k betaald .... de baby-box en de witte beer en de zilv ren ring met belletje .... '
"Heb j ij, jij dat betaald?" zei il '., je vriend die getrou ",d is'
"Nou, toen werd ze giftig en ze wildc me an- vliege en ik m n jongen opgepakt en er uit hoor!' De was hvrou w hraapte haar keel en tond op.
,,'t Paste je ook niet om zoo tco·en d'r op te staan, meissie," keurde ze af, haar wollen doek n n'eu omslaande.
,\Vat zeg je me dáárvan!" nam nu juffrouw Dams het woord ... "mot m'n eigen ni hie zich door ZOO'11 mauam "op d'r kop latc zitte '"
"Hei-je daanan terug;" gilde Dien.
't " Terd 'n hcvige ruzie.
Ik loop met arme \Yim naar de keuken 0
wat voelde ik mij ban 0·, ik liet hem melk drinken en hij W rd weer til cn vleidde, nog na- nikkend, zijn lief kopj tegen mijn ,vang aan. lIij ",as zoo zwaar en ik zette hem in zijn stoeltje; toen greep hij blij naar zijn eem-oudig spe Igoed: het koord waar nog de houten garen-klosjes aan hingen.
, en kinderhandj is o-auw g \'uld hcb ik juf- frouw Dam' wel een hooren zeggen ...
\Vim vergat zcker dire t zijn pra htio- peel- goed bij de rijke ~le\'rouw, want hij la hte heel gelukkig, crekleed in zijn eenvoudig jurl'je, pelend met de klosje . Ik vCltelde hem dat ik in 'n vrij
uurtje weer met hem O"ing rijden naar 't Von- del park. En hij lui terde met groote oogen, toen ik vertelde over mijn toovenvereld van geurende viooltje en witte roosjes, die (Troeiden van reine madeliefje ... en feeën m t kran jes getooid.
it de kamer klonken heftig, sissend de ruzie- stemmen ,'an de vrouwen ...
\Vim en ik zijn toen in Jaap gevallen, zijn mollig handje in mijn hand geklemd ...
Ik was vijftien jaar ge\yorden en er was 'n ver- andering in mijn leven gekomen. Ik woonde nu in huis bij jufhouw Licsbeth. lIaar mo der was (Te torven. Van het geld dat de rente mij \"an 't kleine kapitaaltje yers haf te had ik Ie sen ge- nomen en daar ik muzikaal aangelegd wa ,haalde ik spoedig de verloren leerjaren in.
Juffrouw Dams woonde op 'n kamer, ik zo ht haar weinier op, ze was meestal uit haar humeur als ze mij zag, zeide hatelijkheden o\'er mijn op- voeding, trok de wenkbrauwen sattm en de mond- hoeken naar beneden, al ze mij van top tot teen opnam. Ze wa boo dat het ko tg ld, dat ik haar betaald had, gebruikt werd om mij les en te geven. Dien had 't volaens juffrouw Dams beter aangelegd. Die behoefde tegen vreemden geen "dank·u' te spelen zooal ik bij dat blinde menseh. Dien had kennis gekregen aan 'n heer,
dien ze bij de ~le rouw waar ze met \Vim wa had leeren kennen en nu woonde ze "jiek' op kamer met \Vim bij haar. Ze kleedde zi h prach- tig, had 't best. Je moet 'r eens op eraan zoeken, Tilly."
Ik yerlanade w I, \Vim eens te zien, maar ik voelde mij mi plaatst in die om eying.
Dien middag, toen ik van juffrouw Dams terug kwam en op een der gra hten liep, zag ik n jongmens h dat mij fixeerde. Hij ,ya naar de laatste mode gekleed maar had to h niets pret- tigs. En eensklaps bemerkte ik dat hij zi h om- keerde en mij achterna liep. 't treelde mijn ijdelheid.
,Zeg 's ... ben jij niet dat meisje met wie ik jaren geleden een gedan t heb .. ,j weet wel .. ,
ik ben Leo Borg van Eijken .. ."
Een vreemd gevoel "an herinnering kwam over mij. " plots tond mijn eenigste dan partij mij voor den gee t ...
ja," hvam ik, even verrast... "je stond zoo mooi op je hoofd toen je gymna ti kmaakte en je vond ... Jo von Drunen 'n spool' ... "
~lijn verlegenheid wa aeweken ...
Hij la hte.
"Niets is vreemd in deze zonderlinge kleine wereld," zeide hij, met zijn wandelstok in 't rond zwaaiend, maar je naam ben ik vergeten ... je
mooie blonde haren hebben indruk op mij ge- maakt, dat zie je I"
Ik kleurde.
"Ik heet Tilly ... "
,0 ye '., yes ... the mo t beautiful girl of the ,,·orld. '
,Flauw! ' lm'am ik, imyendig gevleid.
"En ben je op de mei je 11. B. S. of waar h bben je ouders je ge topt zeO' ~"
"lk ... ik ... ben niet meer op ehool .. ,' aar- zelde ik \'oorzi htig.
"Z666 . .. uitge tudeerd of heb je 'n gou\'cr- nante ... ?"
" Teen, ik ben bij 'n dame in hui· ... il- krijg Ie sen ... mijn ouders zijn dood!" kwam ik kort, nu moet ik weg ... meneer ... Leo ... "
Even bi ef hij getroffen staan, omdat mijn ouder geston'en \\ aren.
"Wat leed je out: h cr?"
"Tn Indië ... g 'loof iJ' ... aan ... op .. , 'n plan- tage, .. nu moet ik h u 11 harder loopen.,."
"Zo 'n haast? 'n La tige tante, ,raar je in huis bent, poor thing? \Yat h b je 'n za ht kleurtje ik " ronder tel dat wij nog arhtel' -- a hter a hter familie van lI,;:ander zijn, .. kijl" een ."
mijn haren zitten ook \'61 krul, .. mooi niet?"
,0 h' la hte il verlegen"" ",aar b nt u nu? , .. "
,,'Vaar ik ben? Op 't oogenblil' smaak ik
't genoegen naa, t 'n dot van n bakvi eh te wandelen". '
"Hé., . flauwe jongen!' kwam ik, d wenk- brauwend fronsend.
"Jongen, ., jongen." jonO'en! Mag ik mij om i I ,'oorstellen .. , Leo AuO'u -t Borg van Eijken .. ' tudent in d rechten", tudeerend te Leiden, ., .t\Iag ik je inviteeren om 'n aftemoon- tee'middag met mij door te brengen? NoO' juist wat geld op zak, zeg gauw "ja Leo" want morgen i alle op, .. steeds 'n leege beur ". hroni' h ver hijn el van heeren studenten. " enfin", de pipa i. er nog!"
"Neen .. , heu eh niet. .. 'k loop nooitmetjonO'en .' ,,0 wat 'n 10lliO' type ben jij, zeg. , ,·\Vaam htig 'n "typ ," Loopt nooit met jongens zegt ze. , , m t mei.je dan? \Vat h b je aan je oolijk snuitje en je mooie oogen al jc nooit complimentjes krij.gt, h'? Z ker 'n saaic boel bij die ou'; tante van je. Je ziet er uit of je nooit la ht", uat 'taat niet bij je aardig 11Oetje", Tilly , ,. waar zullen wij d, n over spreken? ver zeventiende eeuwsche kun t? Of weet je daar nog te weinig van af? O\'cr Ida', i ke danskun t of, . ,"
"He Leo, wat 'n onzin ... nu 't be te _ " ik ga op de tram," viel ik hem in de rede, ..
Zijn mooi gelaat, te we k ,'oor 'n jongen, werd ko u d -stra k.
,.Als je dan je eigen zin doet ... wel thuis dan ...
pas op voor die kar ... jurfrouw TilIy ... 't was mij hoog taangenaam 1"
Koel gleden zijn oorren nu O\'er mij heen, op n wijze die mij plotseling verleo'en maakte; ik ondenrond het zonderlinge gevoel of ik even teleurge teld werd, toen hij zoo veranderde, zóo koel voornaam deed. Hij nam zijn hoed af en de tram reed vlug door. Toen ik thuis kwam, wa juffrouw Liesbetll niet op haar oude plaat je voor t erre-vcnster. Daar zat zij als ze niet in de muziekkamer was, mee tal. Er hin rr 'n lente- a btig·aroma van lelietje van dalen, eringen en and re bloemen, want het blinde mei je had veel kenni en die haar. teed met bloemen huldigden.
Som moe t ik baar precie uitleggen hoe de bloemen er uitzagen en dan knikte zij tevreden ...
0, hoe ellendig moest dat tocb zijn, niets te kunnen zien. Zij wa reed' zes jaren blind cn wa dit door een zenuwzi kte geworden. Ik liep de erre uit en trad de muzi kkamer in; zeker haar daar te zullen vinden. ~laar ze was ook daar niet. De kamer temde mij somber ... de donkere antieke meubel, de mahoniehouten planl" vol boeken, zwaarlijYige boeken van oude Latijn_ h dichters, diepe denkers en ge. chied- s hrij\'cr, zeldzame folianten ... Ik zette mij neer in 'n laag toeltjc en \'oor 't eerst voelde
ik mij weer eenzaam ... de kamer deed somber- kil aan, wat blokken op den haard wierpen dan- sende li htflikkeringen over de meubels, tintelden goud op de harp ...
Een verborgen bekoring dwon rr mij dien middag met 'n onweerstaanbare aantrekkingskracht naar leven, li ht en vreugde. Ik voelde wat ik hier, ondanks al de teere liefde en goedheid van juffrouw Liesbeth miste. Een omgang met mei jes van mijn leeftijd ... Er kwamen hier veel men- schen, mei je en vrouwen, meestal .werkzaam op maatschappelijk gebied ... maar er was lechts éen onder, die mij aantrok. Een jonge schildere , vol vroolijke invallen, die de sombere muziek- kamer op deed leven als zij sprak. De mee te dames waren ouder, keurden het gedrag van Elly 11artens áf ... ze was te wuft ... juiTrouw Liesbeth moest haar niet meer ontvangen. Het waren meestal neus-wijze rouwen van middel- baren leeftijd die met oppervlakkige geleerdheid spraken over allerlei onderwerpen, die liefdadirre bezoeken brachten en zich h ogstgewichtig ge- oelden. Vrouwen, rrekleed in grijze of blau- we mant Is. Bij die dame was alles dege- lijk. .. ze trokken ver hriH de mondhoeken omlaag als er . n s handaaltje op een of ander gebied had plaats g had, \'onden d he ren der s heppin rr Ie ht maar deden niets
liever dan tot 'n huwelijk overgaan... vrou- wen die juffrouw Elly ~rartens straal negeerden, omdat zij reeds twee jaar in vrije liefde leefde met een omponi t .... door 't noodlot \\'ettig gescheiden, omdat zijn \TOUW krankzinnig wa '.
Ze deden wel liefdadig, maar ze voelden het leven nl t, \\'i ·ten er niets yan af, voelden h t opperYlakkig, bewogen zich al. poppen zonder ziel kriti 'eerend en afl-eurend waar jui t te yero-e,-en wa . \Vanneer zij armen bezo hten lag er g en warme klank in hun stem, maar '11 S herp uitgevraag. Ze stonden ver buiten het lenm nm die men.: hen, maar da hten zi h onmisbaar,
\,-erkzaam ol 50 'iaal en maatschappelijk gebied.
En deze \TOUW n kwamen ,cel bij juffrouw Lie beth, omdatiuffrouw Lie beth met haar goed hart, dikwijls gratis hulp en Ie aan 011\ ermoo-ende meisjes en kinderen vers harte. 'n dien middag voelde il- mij voor't en;t als 'n ge\ angen
"og ltje ... juffrouw Lie beth, teer al' de petemoei uit het prookje van mijn kinderlijken droom, vond ik plot egoi ti' h, om mij nooit uit te laten gaan, altijd hoe g ed zij ook was, bij haar thui~ te houden. Ik vond mijn <Tedachten loop sle ht en ondankbaar tegenover mijn \\' Idoen, ter ... maar mijn ontluikende jonge mei jesziel, mijn arti ten- ziel, vcr hrompelde in dit zeurderig le\-en nm opstaan, eten, muziek maken, wandelcn, ven' lende
gesprekken enz. Alleen mijn studie-uren en een muziek-avond vulden mijn jong leven nog eenig zin.
Ik tond vlug op en ging naar juffrouw Lies- beth s slaapkamer. Zij larr te bed cn gevoelde zi h niet goed.
,Ik ,,-ist niet dat u ziek wa ... ik zo ht u,"
flu isterde ik, en ik hoof 'n toel naast haar ledikant, zoodat mijn arm leunde op haar deken.
,,'t I ni t ,IJ z ide ze za ht, "wat hoofdpijn ...
je mag vanavond mee naar 'n tuk in d hou\\--- burg ... met .\Ievrouw Groot\'eldt."
,,0, juffrouw Liesbeth lil
Ik ,'oelde mij ,-ertegen door de ol1niendelijke gedachten, die mij pas bezi ld hadden ... ze ,,'as toch goed ,'oor mij! En 'n plot linge ang. t 0\' r- viel mij ... als ik haar eens moest ycrliezen, dan
tond ik heel all en in de koude, harde ,\'ereld ...
heel alle n m t weinig geld ... alleen met on- volmaakte kunst... Zij treelde mij vriendelijk over mijn blonde haren ...
" Till ... ?" zeide ze za h t.
,,\Vat wilt u zeggen?"
"Soms denk ik dat ik niet lang meer zal leven ... "
Een onwill keurige bewe ing van mij deed haar blinde oogen op mijn gelaat richten, alsof ze mij aan wilde zien.
4
