(De Veemarkt)
Zuiveldeskundigen in heel West-Europa en waarschijnlijk daarbuiten ook trachten op het ogen-blik de mechanisatie van de kaasbereiding te verwerkelijken. De kaasbereiding vergt vele hand-grepen en veel werk. Indien het proces vereenvoudigd kan worden, terwijl de kwaliteit van de kaas behouden blijft, zou dat een aanmerkelijke besparing opleveren. Op het ogenblik heeft men de mechanisatie zelf wel onder de knie, maar de proeven, die er nu nog genomen worden, heb-ben vooral ten doel ook een constante kwaliteit te handhaven. Er bestaat goede hoop, dat dit on-derdeel van de mechanisatie tot zijn recht zal komen.
Op het ogenblik neemt men aan, dat de kaasbereiding per kilo melk drie cent kost. Voor de be-reiding van een kilo kaas is ongeveer tien kilo melk nodig, zodat er in een kilo kaas dertig cent fabriekskosten zitten. Wanneer men daar door mechanisatie eens vijf cent van af zou kunnen ha-len - dat is een halve cent per kilo melk - zou deze besparing van heel grote betekenis zijn. De grote vraag, die zich hierbij voordoet, is, welke investering een „kaasmachine” met zich zal bren-gen.
Aanvankelijk liet het zich aanzien, dat deze machines nog al in de papieren zouden lopen, doch nu meent men dat deze machines toch wel voor een redelijke prijs te krijgen zullen zijn. Een re-delijke prijs betekent in dit geval, dat de machine ook voor een niet al te grote fabriek nog renda-bel kan werken. Hoe groot valt nu nog niet te zeggen. Wel is het waarschijnlijk, dat de grotere fabrieken toch een voorsprong zullen krijgen op de kleinere. Hoe meer kaas een fabriek maakt, hoe lager immers de afschrijvingskosten per kilo op de nieuwe machine. Eigenlijk zouden we hier moeten zeggen, dat de grotere fabrieken hun voorsprong in de verwerkingskosten op de klei-nere nog groter zullen maken dan deze reeds nu aan het worden is.
Enkele jaren geleden heeft de Friese Zuivelbond een onderzoek ingesteld naar de optimale groot-te van een kaasfabriek.
In vervolg op dit verzoek heeft de Zuivelbond het Centraal Bureau voor de Statistiek nieuwe cij-fers ter bewerking gegeven voor verder onderzoek. Het door het CBS opgestelde rapport is op het ogenblik in behandeling bij de economische commissie van de Zuivelbond. Uit enkele op-merkingen, die we de laatste tijd in zuivelkringen te horen kregen, valt af te leiden, dat de nieu-we gegevens een ondersteuning betekenen van het streven tot concentratie van zuivelfabrieken.
Naarmate de fabriek groter is, zouden binnen ruimere grenzen de verwerkingskosten steeds gun-stiger komen te liggen, terwijl op grond van het eerste rapport werd aangenomen, dat de ver-werkingskosten per kilo melk boven een bepaalde grootte van de fabriek niet verder zouden da-len. Toepassing van de mechanisatie kaasbereiding zal de tendens van verlaging der verwer-kingskosten bij de grotere fabriek zeker nog versterken.
Leeuwarder Courant 1959-06-03 foto serie aan eind: Nizo 1958
Productie vierkante kaas gestart
C.z. Twijzel maakte gister een bak van zestig stuks
Spanning over prijsvorming
Gister is ook in Friesland begonnen met de productie van vierkante kaas. 1 juni was het startsein en acht fabrieken hadden een voorraad kaasmerken gekregen om de productie te dekken. Het zijn de coöperatieve zuivelfabrieken te Twijzel, Haskerhorne, Gerkesklooster, Akkerwoude en Ak-marijp, de KNM-fabrieken te Bolsward en Oudega (Wm) en de Frico-fabriek in Garijp. Hoewel de Frico ongeveer de helft van de kaas maakt in Friesland, heeft ze de experimenten met vier-kante kaas blijkbaar aan anderen overgelaten.
De zuivelfabriek te Twijzel maakte gistermorgen dertien bakken kaas, waarvan de achtste zestig vierkante kazen van twaalf tot dertien kg op-leverde. De kaasmakers, die de kazen stopten, keken er niet anders of anders van. Ze wipten de blokken wrongel in de gloednieuwe teakhouten kaasvormen (ruim vijftig gul-den per stuk). Toen de kazen wat bezakt waren, werden de veer-tien dagen mogen ze aan de handel afgeleverd worden.
De fabriek in Twijzel begint dezer dagen ook nog proef te draaien in haar nieuwe afdelingen. De verbouwing van de fabriek is namelijk bijna klaar gekomen. Temidden van deze moeilijkheden en de grootste aanvoer van melk in het jaar - op het ogenblik 70.000 kg per dag - is de fabriek begonnen de vierkanten te fabriceren. Het kaaslokaal viel buiten de verbouwing. Dat komt later aan de beurt.
De vierkante kaas is bestemd voor export naar Duitsland. De zelfbedieningszaken, die gesneden kaas verkopen, verlangen vierkante kaas omdat dit minder snijverliezen geeft. De Deene kaas producenten hebben met hun vierkanten reeds een markt opgebouwd in het gebied, dat
traditio-Het stoppen van de vierkanye kaas in de kaasvaten is een zwaar karweitje, dat ook handigheid vraagt.
neel Nederlands afzetgebied gebied is. De Nederlandse zuivelindustrie gaat nu over tot het te-genoffensief.
De producenten verwachten, dat vierkante kaas een hogere prijs zal opbrengen dan de ronde Goudse. Zij achtten die ook wel nodig, omdat de productie van vierkanten riskanter is dan van Goudse. De vierkanten hebben namelijk een lager vochtgehalte, vragen iets meer werk en er is een hoger kwaliteitsrisico. Het stoppen van de kaas vraagt meer zorg. Het gevaar van klevende kaasdoeken is groter. Het is moeilijker om de kaas zijn vorm te laten houden in het pekelbad.
Tenslotte heeft de vierkante kaas scherpe hoeken en scherpere randen dan de Goudse, hetgeen het ontstaan van korstgebreken bevordert.
Enige spanning omtrent het verwerven van een hogere prijs is er wel. Weliswaar kunnen de zelf-bedieningswinels, doordat ze minder snijverliezen hebben, een hogere prijs betalen, maar de markt is totdusver in handen van de Denen. Een prijszetting heeft er voor vierkanten dus reeds plaats gehad. Daar de Nederlandse kaas in Duitsland een hogere prijs opbrengt dan de Deense, moet de vierkante dus nog een belangrijk prijsverschil overwinnen.
---Leeuwarder Courant 1959-11-06