Milieuprotest leidde tot verbetering
Stroom en melkpoeder maken met dezelfde stoom
OOSTERWOLDE - Voor twaalf miljoen gulden wordt er op het ogenblik geinvesteerd in de fa-brieken van de coöperatieve zuivelindustrie De Zuidoosthoek (ZOH) te Oosterwolde. De fabriek te Olterterp draait al met een van de nieuwste methoden van kaasbereiding en in Oosterwolde zit men midden in de bouw van een tweede poedertoren. Door vertraging in de bouw als gevolg van milieuprotesten kon de fabriek nog net profiteren van enkele ingrijpende wijzigingen en nieuwe vindingen in de methoden van het verpoederen van ondermelk en wei.
De Zuidoosthoek is een coöperatie van melkveehouders in Ooststellingwerf, Opsterland en dan voornamelijk in het Fries-Drentse grensgebied, uiteraard in toenemende mate ook aan de Drentse kent van de grens. Verder komt er melk uit de omgeving van Rolde, Grollo en uit Anlo in Dren-te, waar de veeehouders nog bepaald geen spijt hebben gekregen, dat ze het Domo-verband in-dertijd hebben verlaten.
De aanvoer van melk bij de Zuidoosthoek bedraagt dit jaar 215 miljoen kg melk. De coöperatie legt zich vooral toe op de kaasproduktie in drie fabrieken, waarvan die in Elslo behalve kaas ook nog boter kan maken. Zoals bekend heeft De Zuidoosthoek enkele jaren geleden de band met de Frico verbroken, zodat de directie - hoofddirecteur is de heer Douwe Hoitinga - zelfstandig op de zuivelmarkten opereert.
Op den duur zal de melk van de Zuidoosthoek in twee bedrijven verwerkt worden, maar in welk tempo men naar die situatie toegroeit, is nog niet bekend. Een eventuele sluiting van Elslo zal nopen tot een uitbreiding van de fabriek in Oosterwolde en daaraan hebben we op dit moment geen behoefte, zegt de heer Hoitinga. Met enige aanpassingen is de kaas- en boterfabriek in Elslo op de hoogte van de tijd te houden. Op het ogenblik bijvoorbeeld kan de Zuidoosthoek de (bus-sen)melkontvangst van Elslo niet missen, niettegenstaande het feit, dat de coöperatie reeds 40 procent van de melk in koeltanks ontvangt.
Machig gebouw
De nieuwe poedertoren in Oosterwolde is veruit het machtigste gebouw van deze plaats. Het to-rent 25 meter in de lucht Deze week torende de kraan van Pax daar nog een tiental meters boven-uit om tanks in het gebouw te plaatsen. Naast het gebouw van de poedertoren met zware beton-nen wanden voor de geluidsisolatie komt een even hoog gebouw te staan met sílo's voor de op-slag van poeder. De poedertoren kan daardoor dag en nacht doordraaien terwijl het opzakken van de poeder uit de silo's in dagploegen kan gebeuren, voorzover het poeder niet los gestort ver-kocht wordt
In het ketelhuis met een ketel, die meer dan 90 procent rendement geeft, staat ook een generator voor de opwekking van stroom door stoom. De fabriek in Oosterwolde gaat namelijk over op ei-gen stroomopwekking, evenals de CCF in Leeuwarden dat doet. Oosterwolde krijgt een zoge-naamde stilling-motor, die ook bij De Ommelanden in Groningen in gebruik is. De afgewerkte stoom uit deze motor wordt gebruikt voor de indampinstallaties voor ondermelk en wei. Het sys-teem geeft een enorme energiebesparing. Het syssys-teem werkt overigens pas goed, indien men er de geschikte mensen voor heeft.
De capaciteit van de nieuwe poedertoren wordt 25.000 liter ondermelk per uur. De toren zal in hoofdzaak bestemd zijn voor de weiverwerking, maar in het weekeinde gaat er uiteraard veel on-dermelk door. Bij het stichten van de poederfabriek is overleg gepleegd met de CCF, zodat de to-ren past in het kader van de totale plasverwerking in de coöperatieve zuivelindustrie van Fries-land.
Vermaard
De kaasfabriek in Olterterp heeft een internationale vermaardheid in de zuivelindustrie gekre-gen, omdat het de eerste fabriek is die op praktijkschaal een Alfa-Laval-Tebel wrongeldoseer automaat heeft gekregen. Deze automaat is een beslissend sluitstuk in de automatisering van de kaasindustrie. Zoals bekend heeft Koopmans in Bolsward ook zo'n systeem ontwikkeld evenals Holvrika, wier systeem in de zuivelfabriek te Bergum toegepast wordt. Deze systemen betref-fen alle het vullen van de kaasvaten zonder dat er nog een kaasmaker bij hoeft te staan.
In Olterterp heeft ook de firma Hubert uit Sneek zich weer in de strijd gegooid van de fabricage van zuivelwerktuigen. In deze fabriek plaatste Hubert o.a. een automatische kaasperser, een om-loopbaan, een keerinríchting voor kaas en een vernuftig systeem om de kaasvormen te legen.
Daarnaast is er dan nog een automatische weeginrichting en een geautomatiseerd kaasmagazijn, beide van Hubert.
De automatische weeginrichting van kaas, die uit de vormen komt, is gekoppeld aan een compu-ter, waarin vet en eiwitgehalte, van de kaasmelk zijn geregistreerd. Na iedere charge van 70 ka-zen wordt aan de hand van gewicht en en gehalten door de computer het vochtgehalte van de kaas gecontroleerd. Met een voortdurende waarschuwing voor te hoog en te laag vochtgehalte begeleidt de computer zo de kaasbereiding. Het systeem stelt de kaasmakers voortdurend in de gelegenheid het kaasbereidingsproces bij te sturen en dichter bij de vochtgrenzen te blijven dan voorheen het geval was. Vroeger duurde het tien dagen voor het vochtgehalte van de kaas be-kend was. Het kan een halve cent per liter kaasmelk schelen.
De fabriek maakt op het ogenblik in continu-proces 25 bakken kaas per dag, maar wanneer het kaasmageszijn van Hubert klaar is, gaat men naar 40 bak. De fabriek in Olterterp is dan geschikt voor de verwerking van 70 tot 75 miljoen kg kaasmelk per jaar. De produktiewijze in Olterterp is echter gebonden aan Goudse van tien of twaalf kilo. Een uitwijk naar andere kaas is niet moge-lijk.
Inmiddels is wel gebleken, dat automatische kaasbereiding staat en valt met de mensen, die het proces besturen. De kaasmaker is niet teruggevallen naar het niveau van een ongeschoolde werk-nemer. Het tegendeel is het geval. De kaasbereiding met automaten en computers vraagt mensen, die onmiddellijk kunnen reageren op de signalen die ze ontvangen, en een moment van onoplet-tendheid bij de temperatuur van de kaasmelk stuurt de hele zaak in de war.12
De Zuidoosthoek is daar al lang van doordrongen en heeft de opleiding van jonge mensen in het bedrijf ter hand genomen. Al sedert 1960 heeft men geen gekwalificeerde mensen van buiten meer behoeven aan te nemen. Het blijkt dat de zuivelindustrie nog wel aantrekkingskracht heeft op jonge mensen. Jongemannen, die voorbestemd leken voor een kantoorloopbaan, zwaaiden af naar een carrière in de fabriek, waarbij hun vooruitzichten zeker niet minder zijn dan op een kan-toor.
12 Dat er ook met behulp van moderne apparatuur goede kaas gemaakt kan worden blijkt uit het feit dat er eind 1976 zeer hoge prijzen gehaald werden bij de wereldkampioenschappen in Wesconsin (USA.) Een 1e prijs voor chef-kaasmaker Gabe Reitsma te Opeinde en een 3e voor chef chef-kaasmaker Rus Rinzema te Olterterp. De laatste werkte met een z.g. CasoMatic systeem van Tebel (Alva-Laval) Bron: LC 1976-11-11
Minder werk
De personeelsbezetting van de Zuidoosthoek loopt echter voortdurend terug els gevolg van de mechanisering en automatisering, niettegenstaande een toenemende melkaanvoer. Vorig jaar tel-de men in augustus nog 216 man personeel, welk aantal door natuurlijke afvloeiing een jaar later op 180 was gekomen. Voor het eigenlijke produktiepersoneel waren deze cijfers 112 en 104.
Leeuwarder Courant 1976-03-24