Sterven al t'saemen.
last draegen. Dit is 't laetste, 't welck van haer geschreven is.+
Vermoedelijck hebbense niet langh hier nae geleefd.
Als nu de Scheepen in 't Iaer 1635. weer herwaerts waeren gekoomen, liepen de
+
Hoedaenigh sy van d'aenkoomende Schepen
Maets stracks nae de Tent, om te sien hoe 't daer in gesteld was.+
Sy vonden die van binnen wel vast toegemaeckt: Buyten twijffel was sulcks geschied, om voor de Beeren bevrijdt te sijn. Een Backer klom eerst daer in: liep over de Solder, daer noch eenige stucken van den gedaghten Hond te droogen hingen: Klom de trap af nae 't Voorraed-vertreck; en trad in deese groote donckerheyd op een dooden Hond, die, voor de gedaghte Trap leggende, daer gestorven was. Doe deed hy de binnen-deur op, en liep soo in 't duyster nae de voor-deur, om die oock t' openen; doch
+
In haere Tent gevonden wierden.
onderweegen stiet hy tegens de Doode aen.+
Eyndlijck vondense al de persoonen doot leggen. De drie stonden in kisten. Claes Florissz en noch eenen anderen laegen elck in een Krib dood: De twee andere midden op de Vloer, op eenige Seylen en ander tuygh. De Knijen waeren by nae tegens de Kin aen getrocken; en aldus gekromd waerense gestorven. Eerst begroefmen haer in de Sneeuw; daer nae (deselve gesmolten sijnde) in d'Aerde, alle seven sijde aen sijde nevens den anderen. Naederhand heeftmen geen Volck meer op Spitsbergen laeten overwinteren.
Wonderlijcke Behoudenis van seecker Persoon ontrent Spits-bergen,
onder een groot getal andere, welcke jammerlijck sijn om 't leven
gekomen.
+
In algemeene Plagen of onheylen, die vele treffen,
GEmeenlijck sal men sien,+
dat de Heere onse God in algemeene Plagen, of onheylen die veele treffen, noch eenige, of somtijds maer eenen, op een wonderlijke wijs sal behouden. In't Eerste deel van mijn Groot Historisch Schouw-Tooneel geef ick den Leeser verscheydene Voorbeelden hier van, gebleecken in verwoestende Aerdbevingen, schricklijcke Opspringingen door Buskruyd, vervaerlijcke Schipbreucken, verpletterende Invallen van Kercken, raesende Hongers-nooden, ontrent welcke den Almaghtigen somtijds Koorn van den Hemel heeft doen vallen;
+
Behoud God gemeenlijck noch eenige seer
wonderlijck.
+
een t'seventigh Iaerige Vrouw Melck in de Borsten gegeven, om haer overledene Dochters Kind te soogen; een Hoen in een Hooy-hoop doen koomen, om een Ey te leggen in de hand van een daer onder verborgen sijnde Predikant, ten tijde der
Parijssche Bloed-bruyloft, die anders door Honger sou moeten sterven hebben;
jae oock sommige lange dagen heeft onderhouden sonder eenige Spijs-nuttingh, e.s.v. Yet diergelijcks is gebeurd in onse tijd, 't welck niet ondienstigh sal sijn hier by te voegen.
In 't Iaer 1646. voer Jan Cornelisz van Munnicky met een Galjoot nae Spitzbergen,
+
Jan Cornelisz van
+
Dit Galjoot nam d'afvaert uyt Texel den sesden der Bloeymaend des gedaghten Iaers, en quam den derden der Somermaend by 't Land van Spitsbergen. Het daer op sijnde Volck meenden de Bay in te loopen; doch daer was sulck een geweldige drijvingh
+
Met een Galjoot ter Walvischvanghst na
Spitzbergen vaerende.
van 't Ys, datse genoodsaeckt waeren Zee te houden.+
Veertien daegen langh moestense aldus af en aen zwerven, in groot gevaer van
+
En door d'Ysgangh inde Haven niet konnende koomen.
den Ys-gangh, sonder in de Haven te konnen geraecken.+
Echter vingense in dien tijd noch twee Walvisschen. Maer vreesende datse deselve, door een schielijcken aenkoomenden Ys-drift souden mogen verliesen, soo sondense de Sloep uyt, om alle mogelijcke vlijt tot de bergingh aen te wenden. Terwijlse nu hier mee besigh waeren, gintsch en herwaerts roeyende, saegense van haer af in Zee op een Ys-schol eenige Wittigheyd, sigh mercklijck beweegende. Sy, onder den anderen hier van spreeckende, oordeelden, dat het een witte Beer moest sijn; derhalven seecker Harpoenier, genoemd Ellert Janssen van Ooster-blocker (mee in de Sloup sijnde) geraedsaem vond, datmen daer nae toe sou roeyen, om dit Dier te vellen. d'andere stemden sulcks toe; maer naeder koomende, saegense de wittigheyd van een Blockvanger, die door een Manspersoon gintsch en herwaerts wierd beweeghd, ten teecken dat hy hulp behoefde.
+
Vind onderwegen, tot seer grote verwonderingh
Dit quam haer niet weynigh vreemd voor,+
en derhalven roeydense met noch meer vlijt nae de gedaghte Ys-schol. By deselve koomende, vondense, tot haerer aller groote verwonderingh, vier levendige Menschen daer op, en een doode. 't Waeren
Engelsche, welcke voor deese aengekoomene Hollanders op haere knijen neervielen,
van blijdschap niet weetende, wat voor danckbaerheyd sy haer souden betoonen. Terstond wierdense in de Sloep genoomen, en nae de Bay gebraght.
+
Op een Ys-schol in in Zee vier levende Menschen.
Sy hadden met een Bijl een groote Kuyl in 't Ys gehouwen.+
De stucken en kleyne stuckjens van 't uytgehouwene Ys haddense rondom de kant van de kuyl gestapelt, als tot een Borstweer, om dies te beeter voor Wind en Water bevrijd te mogen sijn. Aldus was deese Ys-groef haer Huys geweest: Maer een gantsch ellendigh Huys, t'eenemael onvoorsien van nodige Voorraed tot Spijs of Warmte.
't Was (volgens haer verhael) nu veerthien daegen geleeden, datse haer Schip
+
Kort verhael, hoese daer op waeren geraeckt.
hadden verlooren.+
Met haer twee-en-veertigh persoonen waerense op deese Ys-schol geweest. Doe haer Schip bleef, haddense eenige Levens-middelen geberghd, nevens andere Gereedschappen, en oock een Sloup. Haeren Bevelhebber siende, dat het hier op 't Ys voor haer niet te harden sou sijn, nam voor, alle mogelijcke vlijt aen te wenden, om aen Land te koomen. Hy voer derhalven met seventien Mannen in de gedaghte Sloup af, onder belofte, als hy deese aen Land had geset, dat hy dan koomen sou om d'andere te haelen. Maer vermits 't seer hard woey, soo meendense dat hy met al 't Volck was vergaen. Immers sy hadden naederhand de Sloup noyt weer vernoomen.
+
En wat voor ellende sy uytstonden.
Sy waeren nu noch vierentwintigh Man op d'Ys-schol sterck.+
Maer vermits haere Spijs ten eynde was, en alreedts grooten Honger onder haer ontstond, waer doorse niet anders als de Dood voor oogen saegen, soo begaeven sommige van deese haer op eenige Ys-schorssen, meenende daer mee aen Land te sullen drijven, doch men heeft noyt yets van haer konnen verneemen. Hier saetense nu met haer vieren (den vijfden was gestorven) by malkander, in onuytspreeckelijcke ellende van onlijdelijcken Honger en grouwelijcke koude, sonder hoop van oyt gered te sullen werden. Eenen der haere had een lederen Riem om 't Ligchaem, diense den anderen omdeelden, en aten, 't moght helpen soo veel als 't kon. Eyndlijck als de nood op 't hooghste scheen, was de Godlijcke hulp aldernaest by, sendende deese Hollanders tot haeren bystand; die haer nae haer Schip braghten, en haer door haeren Heelmeester
+
Van 42. Persoonen blijft maer een eenigh Man behouden.
alle mogelijcke hulp toevoeghden.+
Echter sijn'er drie gestorven: soo dat van deese twee-en-veertig personen niemand is overgebleven als een eenigh Man: Die in Herfstmaend des genoemden Iaers behouden in de Maes aen quam, en van daer met een bysonder grote blijdschap nae Engelland overscheepte.
Een diergelijcke seldsaeme geschiedenis verhael ick in mijn Historische Groote
Bloem-hof, toegeright tot Leersaeme verlustigingh, door duysend uytgeleesene
+
Ander diergelijck Geval,
Wonder-Gevallen.+
En wijl dit (nevens een groot getal andere mijner Poetische wercken) noch de Druck-pers niet aenbevoolen is, soo sal ick 't selve hier invoegen. Dus spreeck ick daer, na verscheydene andere Voorbeelden van wonderlijcke
Godlijcke Behoudingen:
+
Van seecker Koopman in
Xaintonge,
Maer hoor noch een Geval, om ons al weer te leeren,+ Dat God ons in den nood kan wonderlijck geneeren; Ons kan by weynigh Spijs doen leven; en ons geeft Gantsch onverwaght het geen Natuer van noden heeft. Een seecker Koopman in Xaintonge, die de Baeren Vertrouwde sijn geluck, moest eyndelijck ervaeren, Dat een, die over Zee dick groote winsten deed, Oock wel gantsch onvoorsiens een groote schaede leed.
+
Die, nae Engelland vaerende,
Hy heeft een Schip (bevraght met Wijnen) uyt doen lopen,+
Om die in Engelland met voordeel te verkoopen: Hy selver was'er in, als die dit hield gewis, Dat niemand hem soo trouw als hy sigh selven is. Maer alsse sigh ontrent het Eyland Bresack vonden,
Wierd door een swaeren Storm haer hoop geheel verslonden: En 't Schip, het welck men nu niet meer bedwingen kon, Stiet tegens seecker Rots, geheeten Roquebon;
+
Sigh door swemmen op een Rots koomd te bergen. De Koopman maer alleen, met vijf der Scheeps-Gesellen,+
Geraeckten op de Rots door Swemmen; echter niet Als met seer groot gevaer, en met geen min verdriet. Der Armen rijckdom, 'k meen, de Hoop van noch het Leven
+
En onder weeghs Schip-breuk lijdende. Te redden, was alleen haer overigh gebleven,+
Doch sleght genoegh gesteld, vermits noyt eenigh Schip Sigh, wegens het gevaer, liet sien by deese Klip.
Ofschoon het Schaep den Muyl des Wolfs al is ontkomen, Soo werd doch 't leven door de Slaghter hem benoomen. Sy waeren nu de nood der Baeren wel ontgaen,
Doch saegen weer de dood des Hongers voor haer staen, Vermitsse, sonder kost, sigh maghteloos bevonden.
+
Sigh door swemmen op een Rots koomd te bergen. Niets was'er, daerse sigh wat meê verquicken konden;+
Soo 't niet de hoop was op de maght en goedheyd Gods. Haer Spijse was de Lught, haer Bed de harde Rots, Den Hemel haer Verdeck. De Honger quam haer Maegen Te pijnigen; de Dorst niet minder haer te plaegen, Die niet gestild kon sijn; 't welck wanhoop in haer baerd. Maer als nu eyndelijck de Zee sigh had bedaerd,
En Aeolus weer quam sijn Blaesers in te binden, Soo quaemens' aen de Klip wat Mosselen te vinden: Die susten wel ten deel haer swaeren Hongers-nood,
+
Alwaer hy den tijd van dertigh daegen
Doch hier door wierd den Dorst noch dies te meer vergroot,+ En 't soute Zee-nat kon deselve geenssins blusschen.
Dus waerens' altemael ellendigh. Ondertusschen Stierf nu den eenen, dan den anderen; soo dat De Koopman eyndelijck geheel alleen hier sat. Ghy kond light dencken sijn bekommerde gedaghten, Vermits voor hem hier geen verlossingh stond te waghten Door 't een of 't ander Schip; wijl deese Klip altijd Van alle Schippers wierd gelijck de Pest gemijd. Hy vastede genoegh; en met ootmoedigh bidden Begaf hy sigh tot God. Oock heeft hy in het midden
+
Wonderlijck van de Heer onse God gespijsighd, Van deese nood vertrouwd op sijn barmhertigheyd,+
En dat hem noch eens sou het goede sijn bereyd: 't Sy dan dat onse God hem reddingh wilde geven,
Of haelen door de dood in een veel beeter leven: Jae dat hy 't beyde hem kon schencken tot sijn Lot.
En waerlijck heeft die hoop hem niet beschaemd. Want God Sloegh 't oogh op hem, die hem geduerigh hield voor oogen, En liet niet toe, dat hy wierd boven sijn vermoogen
Versoght. De Dorst heeft hem wel aldermeest ontrust,
+
Desgelijks oock, door 't toesenden van een Visch gelaefd wierd.
Maer God gaf middel, dat deselve wierd gebluscht.+
Wanneer eens Simson had sijn Vyanden geslaegen, En dat hy nu den Dorst niet langer kon vetdraegen, Heeft God een holle plaets van een gekloofd, soo dat Dien schier versmaghten Held genoegh te drincken had. Wanneer eens Israël van dorst schier was verslonden, Vermits te Raphidim geen Water wierd gevonden, Soo liet God Moses op een harde Steen-rots slaen, En daer is overvloed van Water uytgegaen.
Als deese Koopman scheen van Dorst te moeten sticken, Quam God hem onverwaght een Middel toe te schicken,
+
Tot dat eyndlijck na dien tijd eenige Visschers, 't Welck hy oock heeft gebruyckt tot sijn behoudenis.+
Hy vond op elcken dagh aen deese Klip een Visch, VVaer uyt hy water, dat seer soet was, heeft gesoogen, En schoon dit anders had seer weynigh helpen mogen, God heeft'er evenwel sijn Zeegen toegedaen,
Soo dat hy sijnen dorst genoeghsaem kon verslaen. Dit duerde dus ontrent den tijd van dertigh daegen VVaer in sijn oogen niets als lught en waeter saegen:
+
Buyten vermoeden daer aen komende,
VVaer in hy boven dien noch dranck noch spijse vond,+
Als die hem onse God op deese wijse sond.
Op 't laetst sijn by geval hier Visschers aengekoomen, En deese hebben hem vrywilligh meêgenoomen. Dus quam hy eyndelijck van deese Rots, en heeft Noch in sijn Vaderland thien Jaeren langh geleeft. Daer leven heden noch verscheydene persoonen,
+
Hem geberght en behouden t'huys gebraght hebben. Die dickmael plegen sijn geselschap by te woonen.+
En hebben 't mondelijck den Schrijver aengeseyd, Uyt wien ick deese saeck heb breeder uytgebreyd. Sie dan hoe onse God 't gebreck van ons kan wenden,
En in den hooghsten nood ons voedsel weet te senden,
't VVelck, schoon het schijnd geringh, nochtans genoeghsaem is, Door sijn Almaghtigheyd, tot ons behoudenis.
Genieten veele maer alleen geringe spijsen,
Oock daer in koomd ons God sijn wonderen te wijsen: Hy geeft haer datse sijn ten vollen vergenoeghd, En dit is 't meest dat ons kan worden toegevoegd. Hy doet dat VVatermoes haer beeter koomd te smaken Als 't leckerste Gebraed aen weelderige kaecken: Hy doet dat enckel draf haer lijf genoeghsaem voed,
+
Vermaeningh, tot een gelovigh vertrouwen op God: En schenckt in d'arme staet haer een verheughd gemoed.+
Hy schickt haer Honger nae dat haer is broot voorhanden, Hy geeft haer Kou nae dat sy vyeren konnen branden. Sy sijn oock in 't gemeen van Sieckten meer bewaerd Als die, die brassen by een welgestoockten haerd. VVel nu dan vroome Ziel, wilt noyt mistrouwend wesen: God is U Vader, wel, wat hebt ghy dan te vreesen? Sou hy sijn lieve kind verlaten in den nood,
Of geven hem een Steen, wanneer hy bid om Brood? Hy is uw Harder, wel, wat sou u dan ontbreecken? Sou hy u in gevaer van Honger laeten steecken,
Die, als het brood ons mist, kan geven Hemelsch Mann', Jae selver sonder spijs ons onderhouden kan?
Hy sal 't oock doen indien wy vast op hem vertrouwen. En ons geloof op hem als op een Rotssteen bouwen. Niets is te wonderlijck voor hem die 't al vermagh,
+
Die de sijne door sijn Almaghtigheydt kan, door sijne Goedertierenheyd wil, en derhalven haer oock gewisselijck sal redden. En die uyt Niet braght voort al wat oyt 't ooge sagh.+
Laet, die mistrouwen, met den Joodschen Hoofdman spreecken, Doe in Samaria quam alle spijs t'ontbreecken,
En nu Elisa door Gods Geest voorseyde, dat Des and'ren daghs sou sijn vol-opheyd in de Stad:
Soo God selfs Vensters in 't verdeck des Hemels scheurde, Noch vvaer 't onmogelijck dat deese saeck gebeurde; 't Is maer vergeefsche troost. 't Geloovigh herte seyd
God kan noch meer als dit. Hy sal my onderhouden, Schoon oock de Steenen selfs tot Brooden worden souden. Hy sal my geven 't geen ick noodigh hebben moet
Of maecken dat 't gebreck my gantsch geen hinder doet. Hier ben ick in gerust, dat niets my sal ontbreecken. 'k Bekommer my niet, wat ick in de mond sal steecken, Waer meede dat ick sal gedeckt sijn of bekleed, Of hoe 't in quaeden tijd met my sal gaen. Hy weet Wat my van nooden is tot onderhoud van 't Leven En hy sal my gewis dat nodigh altijd geven. Ick werp de sorgh op hem. Al heb ick niets met al, Noch weet ick, dat hy my genoeghsaem voeden sal. Ontbreeckt my spijs, hy sal die op mijn Tafel stellen. Of hy sal maecken, dat geen Honger my sal quellen. Geen Mensch heeft oyt op God met vast geloof gesteund, Die niet heeft tegens een seer stercke Muer geleund. Want, of de Heere heeft de nood van hem verdreven, Of heeft hem anders 't geen vry beeter was gegeven. Die soo spreeckt met een reght op God vertrouwend hert, Sal buyten nood sijn, of de nood doet hem geen smert. Betrouw op God, soo sal geen quaed u oyt weervaeren, Of soo u quaed ontmoet, het sal u 't goede baeren.
S.DEV. EYNDE.
t'UTRECHT, Gedruckt by JEURIAEN van POOLSUM, Boeck-drucker en Boeck-verkoper op de Plaets, tegen over 't Stadthuys. Anno 1678.