DAerenboven is noch een ander Hoofdstuck in de meergedaghte Yslandsche Kronijck,
+
Zee-Wonderen in de
Groenlandsche Zee.
+
wiens Opschrift aldus luyd: Afschrift uyt een Oud Boeck, genoemd Speculum Regale,
betreffende de Geschaften van Groenland. De Text of Inhoud deeses Hoofdstucks,
is veel duydlijcker, als 't nu gemelde Opschrift. Men heeft (staet'er) voortijds in de Groenlandsche Zee gesien drie Zee-wonderen, seer groot, en van een ongevormde gedaente.
't Eerste hebben de Noorweegers aenschouwd van 't boven-deel af tot het midden
+
I. Zeemonster, hebbende boven de gedaente van een Man.
toe, en 't selve genoemd Haffstramb.+
Ten opsight van Hoofd, Hals, Aengesight, Neus en Mond was 't een Man gantsch gelijck, behalven alleen dat 't Hoofd boven maeten hoogh was, en boven spits toeliep. 'tHad breede Schouderen, en aen deselve twee Armen, doch stomp, en sonder handen. Nae beneden toe was 't ligchaem smal en dun, maer hoe 't van 't midde af nae onder toe gesteld was, heeft men noyt konnen bemercken. 't Scheen in d'uyterlijcke Aenschouwingh gelijck als van Ys te
+
Is een voorteecken van Storm.
sijn.+
Soo dickmael deese Zee-man, of dit Spoock, boven Water verscheen, was altijd daer op een groote Stormwind gevolghd.
+
II. Zeemenschen, hebbende bovenwaerts de gedaente van een Vrouw.
't Tweede Wonder-Dier wierd genoemd Marguguer.+
Dit was van boven af tot het midden toe gesteld even gelijck een Vrouw. 't Had vry groote Borsten; vliegende verstroyde Hayren; dicke Handen onder aen d'Armen, en lange aen malkander gewassene Vingeren aen deselve; ten naesten by gelijck de Voeten der Gansen. Men heeft gesien dat het in deese Handen Visschen hield, en deselve op-at. Dit Spoock liet sigh altijd aenschouwen, als'er eenigh groot Onweer op handen was.
+
Oock een Voorteecken van Storm en Schipbreuck.
+
Wanneer 't sigh in 't Waeter dompelde, en 't aengesight nae de Schippers wendede, soo was 't een Teecken datse geen Schipbreuck souden lijden; maer indien 't haer den rugg' toekeerde, soo waerense gewisselijck verlooren.
+
III. Zeebergen, door welcke de Scheepen, daer in vallende, verslonden wierden.
't Derde onguere Monster voerd de naem van Hofgierdinguer.+
Dit was wel eygentlijck geen Wonder-Dier, maer drie koppen, of Bergen van Waeter, verheven door een onstuymigh Onweer. Als nu eenige Scheepen by ongeluck quaemen te loopen in deesen drie-hoeck, gemaeckt van de gedaghte drie Bergen, soo vielense in een ellendigh Gevaer, en seer weynige ontquaemen den verderflijcken
Ondergangh. Dit soo genoemde Wonder-Dier wierd geteeld van de Stroomen of Draeyingen der Zee en de tegenstrijdige seer onstuymige Winden, welcke de Scheepen overvielen en verslonden.
Noch verder beright het gedaghte Boeck, dat in deselve Zee gevonden worden seer groote en verhevene Ys-schollen, gelijck als of 'twaeren gebeeldede Zuylen van een
+
Ys-schollen als gebeeldede Zuylen.
wonderlijcke gedaente.+
De geene, welcke nae Groenland willen trecken, werden onderright, datse wat meer Zuyd-westwaerts moeten aengaen, eerse aen dit Land aenvaeren, weegens de meenighte van 't Ys, 't welck verr' voor heenen op deese
+
Raed voor de Schippers, welcke nae Groenland willen vaeren.
Zee drijft, oock selver in de Soomer.+
Daer benevens geeft dit Boeck aen de Schiplieden, welcke sigh in dit Ys-gevaer moghten bevinden, den raed, datse (gelijck andere in sulck een geval hebben gedaen) haere Sloepen souden setten op 't Ys, daer 't alderdickts is; genoeghsaeme Voorraed van Levens middelen by haer nemen, en alsoo verwaghten, dat het gedaghte Ys haer ergens aendreef aen eenigh Land, of tot dat het smolt, en sy dan haere Sloepen op 't Waeter konden gebruycken. Byvoeghsel. + Bewijs uyt de Geschiedschrijvers, dat'er Zee-Mannen en Zee-Vrouwen sijn.
ONaengesien veele twijffelen,+of'er Zee-Mannen en Zee-Vrouwen sijn, jae sulcks t' eenemael ontkennen, soo vind men nochtans by verscheydene aensienlijcke Schrijvers niet weynige Voorbeelden, welcke dit voor een volkomene waerheyd bevestigen. Onder een groot getal sullen wy hier maer eenige soo oude als nieuwe voorstellen. Theophilus Simocatta lib. 7. Hist. Tiberii Imperatoris cap. 15.
+
Mena, Landvooghd in Egypten, siet in de Rivier de
Nijl een Zee-Man en Zeevrouw.
verhaeld:+
Als Mona Land-Vooghd in Egypten was, en sigh eens te Delta aen den Oever der Nijl bevond, sagh hy uyt de Vloed opkoomen een Man, byna van een Reusen grootte. 'tAengesight was wreed, 'tHayr geel, met grauw vermenghd, de Borst groot en sterck, de rugg' breed, d'armen Vleeschaghtigh: Hy liet sigh niet verder sien als tot de Schaemte toe, d'andere Leden bleven onder 't Waeter. Drie uyren daer nae vertoonde sigh een ander Dier, een Vrouwspersoon gelijck, boven maten schoon van aengesight, met ten deel gevloghtene, ten deel vliegende Hayren; ronde Borsten, en voorts uytsteeckend treflijck van Ligchaem. Een geruymen tijt langh lieten deese twee sigh sien, tot seer groote verwonderingh voor de gedaghte Landvooghd, en al de geene welcke by hem waeren. Libavius lib. 6. dë universitate
rerum, en uyt hem Johannes Adamus VVeberus in sijne Hundert Quellen der Unterredungs-kunst, erster theil pag. 60. maeckt gewagh, dat er in 't Jaer 1526. een
gebaerde Zee-Man gevangen wierd, die eenige Jaeren langh noch leefde, doch sonder
+
De geleerde Theodorus
Gaza, heeft een Zee-Wijf
gesien en gehandeld; door storm aen den Oever geworpen.
oyt te spreecken. Plinius heeft verscheydene Voorbeelden van deese Zee-Dieren.+
en beroemd Man in onser Vaderen tijd, eens aen den Oever der Zee gingh wandelen, en even doe sigh een groote Onstuymigheyd verhief, wierden verscheydene Visschen tegens 't Strand geworpen. Onder welcke Gaza een Zee-Wijf sagh, van aengesight soo volmaeckt, als eenigh Mensch oyt sijn kan; schoon, als de schoonste
Vrouwspersoon, tot haer midden toe. Maer van daer neerwaerts hadse, in plaets van Beenen en Voeten, een Staert, gevormd op de wijs van een Ael, gelijckmen
gemeenlijck de Meirminnen of Sirenen afgeschilderd siet. Deese lagh levendigh in 't Sand, karmende seer treurigh. Hy tastede dit Zee-Wijfje aen, en braght het na 't Water; waer op het met alle snelheyd begon te swemmen, en van hem wegh schoot.
+
Georgius Trapezuntius
desgelijsks, als hy aen 't Strand gingh wandelen.
't Breeder verhael kan men naesien in Alexander ab Alexandro.+
De geleerde Georgius
Trapezuntius getuyghd, dat hy, aen 't Strand gaende wandelen, even een diergelijck
Zee-Wijf heeft gesien. Noch wonderlijcker, en misschien ongelooflijck, is, 't geen den gedaghten Alexander ab Alexandro verhaeld, als een saeck, die sigh in sijnen tijd waerlijck sou toegedragen hebben; te weeten: Eenige Maeghdekens in Epiro
+
Een Zee-Man beloerd een jongh Maegdeken, grijpt het, en doet sijnen wil daermee.
gingen dickmael nae seeckere Bron, dight by de Zee, om Water te haelen.+
Een Zee-Man dit gewaer geworden sijnde, verberghde sigh in een Hol, loerende, tot dat hy eens een deeser Dochterjens alleen sagh; 't welck hy van aghteren greep, nae de Zee droegh, en sijn wil met haer pleegde. Dit deed hy tot verscheyden malen toe, tot dat eyndlijck d'Inwooners sulcks gewaer wierden, die derhalven op hem pasteden, en hem gevangen kregen. Sy lieten hem onder 't Volck sien, en al de leeden eens Mans wierden aen hem gevonden. Sy bemoeyden sigh, om hem in 't leven te houden, en boden hem eeten aen, doch hy wou 't niet nuttigen, maer stierf
+
Zee-Man gevangen in de
Friessche Zee, van eenige
Visschers
nae weynige daegen van droefheyd.+
De vermaerde Guicciardin vermeld, dat in de
Friessche Zee een Zee-Man wierd gevangen, soodanigh gesteld als andere Mannen,
doch van een dicker en rauwer Huyd. Deesen gewendemen tot Brood en andere Spijsen t'eeten. In 't eerste was hy seer wild, doch wierd naederhand wat tammer.
+
Andere Zee-Man, gesien by
Belle Isle.
Hy sprack noyt, maer leefde een seer langen tijd.+
Noch voor weynige Jaeren hebben de Visschers by Belle-Isle een Zee-Man aengetroffen, die voor haer niet
beschroomd was, maer haer seer nae by liet koomen. Sijne witte Hayren sweefden over sijne Schouderen, sijnen Baerd quam tot de Borst toe. Sijn Armen waeren wat kleyner,
als d'Evenmatigheyd sijns Ligchaems vereyschte; sijn oogen groot en woest; sijne Huyd noch swart noch wit. De Schiplieden meenden hem met een Net t'omwerpen, doch hy verbrack de touwen, wierp 't Schipje om, en doock nae beneden. Naederhand vertoonde hy sigh wederom; doch wijlmen met een grof Geschut nae hem schoot,
+
P. Henricus Henrici siet 7.
Zee-Mannen en 9. Zee-Vrouwen.
soo heeft hy sigh noyt meer laeten sien.+
Inde Geschiedenissen der Iesuiten, welcke nae Indien sijn gevaeren, staet Tom. 2. lib. 4. dat Pater Henricus Henrici in 't Jaer 1560. in 't Eyland Manar, 200. Mijlen van Goa, heeft gesien 7. Zee-Mannen en 9. Zee-Vrouwen, welcke gesaementlijck van de Visschers met Netten gevangen
+
Twee derselver van een Genees-Meester ontleed.
wierden.+
Een Geneesmeester Ontledede twee derselver, en bevond, datse ronde Hoofden, korte Halsen, en ooren gelijck de Menschen hadden. Haere oogen waeren eenighsins wanstalligh, gelijck oock de Neusen wat breedagtigh. Haere tanden Sneeuw wit, gelijck oock de Ligchaemen der Wijfjens; welcke de Borsten vol Melck hadden. d' Armen vond by vry langh, sonder Ellebogen, Handen of Vingers; breed en geschikt tot Swemmen. Hayren haddense onder d'Oxelen, en oock aen andere deelen, gelijck de Menschen in 't gemeen hebben. Maer van de Navel nederwaerts
+
Sijn seer veel in Brazil.
waerense de Visschen gantsch gelijckvormigh.+
In Brazil is dit Zee-volck seer gemeen; werd van de Wilde genoemd Ypupiapra; en sy schroomen deese
Wonder-Dieren soo seer, datse dickmaels van anghst komen te sterven. Seven of aght Mijlen van Todos los Sanctos is een Plaets, genoemd Iagoaripa, daer deese Visch-Menschen, of Mensch-Visschen, meenighmael gevangen worden. Men vind oock noch een ander Slagh deeser Zee-wonderen, genoemd Berpapina, sijnde kleyn
+
Zee-Man beswangerd een Maegd, waer uyt een Edel Geslagt in Gallicien sou gesproten sijn.
gelijck de Kinderen, en beschaedigen niemand.+
Torquemada, Hexameron pag. 130.
en Eusebius Nierembergius lib. 4. Hist. Nat. verhaelen, dat in 't Koninghrijck
Gallicien een voornaem Adelijck Geslaght is, geheeten de Zeelieden; hebbende
haeren oorsprongh genoomen van een Zee-Man, welcke een Jonckvrouw, aen den Oever der Zee gaende wandelen, verkraghtede en beswangerde, soo datse een Manlijcke Vrught ter Weereld braght, uyt wien deese Stam sou gesproten sijn. Waer sou ick niet heenen loopen, indien ick hier wou verhaelen alles wat ick by veelerley
+
Eenige Vragen van deese Zee-Dieren.
Schrijvers van deese Zee-Mannen, Meirminnen of Syrenen vinde?+
In een ander Werck brengh ick een groot getal seldsaeme Voorbeelden by, en verhandel daer te gelijck, ofmen deese
Zee-Dieren den naem van Menschen magh geven? 't welck ick ontken, en de redenen der ontkenningh vertoon; onaengesien sommige eenige dingen van deese Zee-wonderen verhaelen, welcke schijnen sonder Menschlijck vernuf niet te konnen geschieden. Of niet somtijds de Duyvel sijne Guychelrijen hier onder drijft? Of deese Zee-Mannen een waere Vrouwspersoon souden konnen bevrughten, soo dat'er een Menschlijck
+
Texelsche Visschers sien
een Zee-Man dight by onse kust.
Schepsel van voortquam? e.s.v.+
Van een Zee-Man, in Soomermaend des Jaers 1621. gesien met eygenlijcke aenmerckingh van eenige Visschers, uyt Texel ter
Vischvanghst uytgevaeren, spreeck ick in mijn Oude en Nieuwe tijds
VVonder-Tonneel, pag. 145. Ten besluyt sal ick noch dit hier byvoegen. Spondanus in Histor. Eccles. verhaeld, dat in 't Jaer 1433. in de Balthische Zee nae Polen wierd
+
Zee-Man een Bischop gelijckvormigh.
gevangen een Zee-Man,+
t'eenemael een Bischop gelijck. Hy had sijnen
Bischops-Hoed op 't Hoofd, sijnen Bischops-Staf in de Hand, en een Mis-gewaed aen. Soo wierd oock in 't Jaer 1546. een Zee-Man in de Duytsche Zee gevangen, met een beschooren Hoofd, Kap, en alles voorts gelijck als een Monick.
't Geen onse Schrijver aenteeckend van de Waterbergen, is soo wonderlijck niet,
+
Wonderlijcke Zee-keel, of Waeterwoede, in
Noorweegen.
+
als wel dit volgende verhaeld van de Heer Justus Georgius Schottelius in der
Teutschen Sprach Einleitungh, pag. 122. By Noorweegen is een Waterhol, in
welckers Midden een Rots staet, geheeten Mouske. Deese Zee-keel treckt yeder ses uyren nae sigh en verslind alles wat daer voorhanden is, Water, Walvisschen, Scheepen, e.s.v. met een onuytspreecklijck geweld, gebruysch en omdraeyingh. d'andere ses uyren spouwdse alles weer uyt met een diergelijcke onstuymigheyd, soo dat geen Last-Schip, geen Walvisch soo swaer is, welcke niet weer voort moet,
+
Diergelijcke in de Wereld niet gevonden wort
of tot de grond kan geraecken.+
Een soodanige Water-woede, als deese
Noorweeghsche, werd (immers soo veel als bekend is) inde gantsche Weereld