overwinteren, in 't Jaer Christi 1633. en 1634. doch gesaemtlijck
gestorven; getrocken uyt haer Dagh-boeck, met de weerkomst der
Schepen in haere Tent gevonden.
VErmits van sommige wierd voorgegeven, niet alleen dat Groenland onbewoonbaer
+
Oorsaeck van 't
overwinteren deser seven vrywillige op 't Eyland
Mauritius.
was,+
wegens d'onlijdelijcke koude, maer oock, dat'er geduerende de gantsche Winter geheel geen dagh was; andere daer tegens wilden beweeren, dat noch 't een noch 't ander gelooflijck kon sijn: En dat selfs de Sterre-kondige hier in van den anderen verschilden, soo hebben de Bewindhebbers der Groenlandsche Maetschappy niet ongeraedsaem geoordeeld, de gelegentheydt deeses Gewests, ten opsight van We'er en Lught, nauwkeurigh te doen waerneemen; indien'er vrywillige Persoonen
+
Naemen der selver.
te vinden waeren, welcke hier souden willen overwinteren.+
Daer op quaemen te voorschijn deese seven Matroosen: Outgert Jacobsz. van Grootenbroeck, als Commandeur. Adriaen Martensz. Karreman van Schiedam, als Boeckhouder. Theunis
Theunisz. van Schermerhorn, als Kock. Dirck Pietersz. van Venhuysen. Pieter Pietersz.
van Haerlem. Bastiaen Gijsen van Delfshaven, en Gerard Bautijn van Brugge. Den 26. der Ooghst-maend 1633. gingh de Vloot nae 't Vaderland t'seyl, en deese
+
Kort begrijp haerer bejegeningen.
seven bleven te land.+
Den 28. viel hier veel Sneeuw. Den 29. klaer weer. Den 30. en 31. Iaght-Sneeuw, en Sonne-schijn. Den 1. der Herfst-maend goed weer. Tot den 30. toe somtijds goed weer, somtijds Sneeuw en Wind, dickmael Regen en
+
Vorst en Koude.
Mist. Dit duerde soo voorts tot den 9. der Wijn-maend;+
wanneer 't fel koud begon te worden, soo datse 't op strand niet konden harden. Dit vriesend we'er gingh al voort tot den 19. toe. Den 31. begon 't gantsch hard by 't Vyer te vriesen, soo dat sommige Vaten in stucken barsteden. Ontrent deese tijd haddense noch thien uyren dagh, doch konden de Son niet sien, of immers gantsch weynigh, of moesten bysuyden 't land zijn, daerse nu, wegens de felle koude, niet konden koomen. De Zee lagh nu gantsch vol Ys. Den 8. der Slaght-maend moestense Sneeuw smelten, om Water te krijgen. De Zee was nu weer open. De Son
stond nu ontrent Suyden, een half uyr boven den Gesight-eynder. Den 19.
vernaemense weynigh Beeren meer, die sigh te vooren dickmael hadden vertoond.
+
Krijgen eenige daegen langh seer saght we'er.
Veellight waerense door 't schieten schouw geworden.+
Tegens 't eynd deeser maend haddense wel 5. of 6. daegen aghter een soodaenigh een saght we'er, datse
geloofden, ter dier tijd in Holland de koude grooter te sijn geweest, als hier. Iae tot den 7. der Winter-maend toe haddense niet anders als gemackelijck en doyend we'er Maer den 8. begon 't sigh weer tot Vriesen te setten. Den 9. was 't fel koud. Den 22. haddense noch 4. uyren Dagh, of liever Schemeringh.
De gantsche Lou-maend (of Januarius) haddense over de Vorst of Koude niet te
+
De geheele Lou-maend over hebbense over de Koude niet te klaegen.
klaegen.+
Meest den tijd was 't gantsch saght we'er; doch de groove meenighte van Sneeuw, welcke dickmael neer viel, was haer niet weynigh verdrietlijck. In
Sprockel maend en Lente-maend was 't gantsch lijdelijck. Dickmael haddense betoogen lught, dan Sneeuw, dan lieflijcke Sonne-schijn en stil aengenaem We'er. Kortlijck, noyt hebbense seer felle koude geleden. Maer in Gras-maend begon 't hier evenwel suer met haer uyt te sien. Den 3. der selver maend waeren'er noch maer twee gesonde Persoonen. Al d'andere bevonden sigh sieck en gantsch kreupel van 't
+
Haeren eersten Dooden.
Scheurbuyck.+
Den 16. stierf haeren Boeckhouder Adriaen Martensz. Yemand onder haer, 't sy dat hy te vooren heeft konnen schrijven, of dat hy 't hier geleerd had, heeft voorts opgeteeckend wat de volgende Daegen sigh toedroegh, gelijck 't selve
+
Werden gesaementlijck sieck.
Schrift naederhand op d'aenkoomst der Scheepen gevonden wierd.+
Op den 19. had hy gesteld: Wy worden hoe langer hoe meer sieck, nae dien wy nu geen
vervarsschingh meer hebben, soo dat wy buyten hoop en troost sijn. En die hier sieck word, heeft weynigh hoop van beeteringh, eensdeels door de weynige
vervarsschingh, andersdeels door de groote koude, want gesond sijnde, kanmen sigh quaelijck verwarmen, hoe veel te meer als wy in onse Koy sieck leggen. Doch wy hoopen noch 't beste, en verwaghten de genaede Gods.
+
Konnen sigh niet meer behelpen.
Op den 23. heeft hy dit aengeteeckend:+
Wy leggen hier seer ellendigh. Daer is niemand als ick alleen, die sigh selven kan behelpen. Ick dien haer al t'saemen met groote pijn, soo langh als 't God beliefd. Van daegh heb ick onse Commandeur in een andere Koy geholpen, alsoo hy seyde wat ongemackelijck te leggen, en meende dat d'andere Koy beeter voor hem sou sijn; doch hy worsteld al met de dood, nae my
+
Eeten haeren Hond, tot vervarsschingh.
dunckt.+
Op den 27. verhaeld hy, datse haeren Hond hadden gedood, om tot verversschingh t'eeten. Op den 30. lasmen deese woorden, van hem noch
+
Sterven al t'saemen.
geschreven: De Wind als vooren. Klaer Sonneschijn we'er. Die.+
Dit laetste woord is noch uyt de Pen gekoomen; maer wat hy voorts heeft willen seggen is onbekend.
Als nu de Scheepen tegens den tijd weer by Mauritius-Eyland in Groenland aenquaemen, traeden de Zeeuwen daer eerst aen Land.
Boven maten nieuwsgierigh waeren de Matroosen, om te sien, hoedaenigh 't met deese Maets gelegen was. Elck snelde sigh, om d' eerste by de Hut te sijn. Maer wel haest wierdense een jammerlijck Schouspel gewaer, 't welck haer seer verschrickte.
+
Werden van d'aenkomende Scheepen in haere Koyen dood gevonden.
+
Al deese seven Persoonen vondense dood, elck bysonder in sijne Koy, behalven de Boeckhouder, diense noch een Kist gemaeckt, en in een andere Tent gebraght hadden. Gantsch vermoedelijck is 't, dat d'andere ses hem in 't begin der
Bloey-maend sijn naegevolgd. Sommige deeser Doode hadden haer Kaes en Brood in de Koy by haer staen. Eenen had nevens hem de Salf-Doos, uyt welcke hy sijne Tanden had gesmeerdt; want men vond de hand noch nae de mond geboogen, en een Boeck, waer in hy geleesen had, aen sijne syde leggen. Hadden de Scheepen (die den 4. der Somer-maend aenquaemen) weynige weecken vroeger genaederd, misschien haddense noch gered konnen worden. Doe 't soo verr' met haer was gekoomen, dat d'eene d'ander geen bystand kon doen, en niemand sigh selven kon helpen, sijnse buyten twijffel door de koude voorts verstijft, en door honger of andere ongemacken vergaen.
+
Niet soo seer de Koude, als wel de Scheurbuyk.
Uyt dit alles is genoegh af te neemen,+
datse door de Sieckte, welcke men Scheurbuyck noemd, sijn gestorven, wegens gebreck van nodige vervarsschingen,
+
Heeft haer verderf veroorsaeckt.
+
en geensins door de koude, wijlse in haer Dagh-boeck niet seer over deselve klaegen. De Commandeur der aengekoome Schepen, niet weynigh bewoogen tot meedelijden over dit treurigh geval, gaf bevel, datmen deese ses Overledene sou in Kisten leggen (want de sevende, sijnde de Boeck-houder, haddense noch selver gekist) en onder de Sneeuw dompelen, ter tijd toe dat d'Aerde ontlaeten sou sijn, om Kuylen in deselve te maecken; en haer alle seven eerlijck te begraven. Gelijck dan oock dit laetste geschiedede den vier-en-twintighsten der Somer-maend, genoemd St. Ians Dagh, op soo een eerlijcke wijs als doenlijck was, met lossingh van al 't Geschut op de Scheepen.
+
d'overwinreringh schijnd hier niet onmogelijck te sijn.
Uyt haer Dagh-verhael blijckt,+
dat hier veellight noch wel t'overwinteren sou sijn, indien in dit Gewest goede en warme Huysen opgeright, en de daer blijvende Persoonen boven alles voorsien wierden van soodaenige Spijsen, welcke haer konden dienen tot een bequaeme vervarsschingh. Indien oock deese overwinteringh in 't werck kon gesteld werden, 't sou de Noordsche Maetschappy tot een bysonder groot voordeel strecken. Want op den 29. der Lente-maend heeft den Boeck-houder
+
Meenighte van Walvisschen.
deeser seven Matroosen dit volgende aengeteeckend.+
Van daegh hebben wy soo veel Walvisschen gesien, dat de meenighte ontelbaer was. Wy souden derhalven groot voordeel hebben gedaen, indien wy Volck en gereedschap hadden gehad. Maer met ons sevenen konden wy niets verrighten. Oock hadden wy soo veel Siecken, dat wy weynigh lust daer toe souden gehad hebben.
Kort Begryp der wedervaeringen van noch andere Seven Mannen,
in 't Jaer 1634. en 1635. vrywilligh op Spitsbergen gebleven om aldaer
t'overwinteren, doch desgelijcks gestorven.
WY hebben hier boven gesproocken van de Seven Matroosen, vrywilligh op
Spitsbergen gebleven, om aldaer t'overwinteren, en hoese geluckigh met 't leven daer
+
De voorgedaghte 7. persoonen op Spitsbergen afgelost zijnde,
af sijn gekoomen.+
Als nu in 't volgende Iaer 1634. de Scheepen uyt 't Vaderland weer derwaerts quaemen, hebben de Heeren Bewindhebbers der Groenlandsche Maetschappy goed gevonden, andere seven Mannen andermael hier te laeten overwinteren.
Genoegh Persoonen waeren'er, die sigh vrywilligh hier toe aenbooden: Want vermits de gedaghte seven het leven daer af hadden gebraght, soo oordeeldense de saeck soo gevaerlijck niet te sijn, en hoopten, dat het haer niet minder gelucken sou
+
Soo blijven 7. andere vrywilligh weer aldaer.
als deese.+
Uyt al de Vrywillige, welcke sigh hier aenbooden, hebben de
Commandeurs seven Persoonen verkooren, om op nieuws de Winter in dit Gewest
+
Haere Naemen.
door te brengen; te weeten:+
(1.) Andries Jansz. van Middelburgh. (2.) Cornelis
Thijsz. van Rotterdam. (3.) Jeroen Carcoen van Delfshaven. (4.) Tjebbe Jellis uyt Friesland. (5.) Claes Florisz. van Hoorn, (6.) Adriaen Jansz. van Delf. (7.) Fetje Ottes, uyt Friesland.
Deese dan bleven aen Land, nae datse van alle noodwendigheden behoorlijck
+
Korten Inhoud haers Daghboecks.
voorsien waeren.+
Haer Dagh-boeck, 't welckse van haere bejegeningen gehouden hebben, ter tijd toe datse al t'saemen dood waeren, wierd naederhand in haere Tent gevonden; waer uyt dit volgende, als sijnde 't voornaemste, kortelijck getrocken is.
Den elfden der Herfst-maend voeren de Scheepen van hier af nae 't Vaderland, laetende de genoemde seven Mannen op Spitsbergen. Dickmael saegense
Walvisschen, en deeden wel haer best, om deselve te schieten, doch konden'er geen vangen. Den twintighsten of een-en-twintighsten der Wijn-maend verliet de Son
+
't Scheurbuyk begint sigh onder haer t'openbaeren.
haer.+
Den vier-en-twintighsten der Slaght-maend quam 't Scheurbuyck onder haer sigh t'ontdecken. Sy begonden derhalven vlijtigh uyt te sien nae eenige Groente, Beeren of Vosschen, om daer door sigh te vervarsschen, doch konden niets bekoomen, 't welck onder haer geen kleyne droefheyd veroorsaeckte.
+
Beere-Jaght, doch sonder yets op doen.
Beer,+
maer soo haest hy gerught hoorde, liep hy wegh. 's Daeghs daer nae kreegense een anderen Beer in 't gesight. Drie der haere maeckten jaght op hem. Hy stelde sigh schrap tegens haer op sijn aghterste pooten, en toonde een vreeslijck gebaer. Met een Musquet-kogel wierd hy door 't Lijf geschooten, waer op hy begon te bloeden, en overluyd te krijten. Met sijne tanden beet hy een haerer Hellebaerden in stucken. Daernae nam hy de vlught. Sy vervolghden hem wel met twee Lantaernen, maer konden hem niet bekoomen; 't welck haer niet weynigh smertede, wijlse hem hooghlijck van nooden hadden, om tot verversschingh gegeeten te worden, vermits niemand van haer allen nu sonder pijn was.
Sy naemen wel eenige Drancken tegens 't Scheurbuyck in; doch 't wou niet helpen.
+
De Sieckte onder haer neemd toe.
+
't Quaed was stercker als 't Genees-middel, en sy begonden nu staet te maecken,
+
Eerste Doode.
datse de weerkoomst der Scheepen niet souden beleven.+
Den veerthienden der Loumaend des volgenden Iaers 1635. stierf Adriaen Janssen van Delf; sijnde den eersten deeser seven persoonen. Al d'andere waeren gantsch sieck en vol pijn. Den vijfthienden volghde hem Fetje Ottes; en den seventhienden Cornelis Thijsz. Op wiense, naest God, haer meeste hoop hadden gesteld. Voor dese drie overleedene maeckten d'overige noch Kisten, leggende de Lijcken in deselve, alhoewelse nauwlijcks soo veel maghts hadden.
Den aghtentwintighsten saegense wel een Vosch, doch konden hem niet bekomen.
+
Slaghten haeren Hond.
+
Den negenentwintighsten doodedense haeren Hond en aten hem. Den sevenden der Sprockelmaend vingense d'eerste Vosch, tot hare seer groote blijdschap; doch 't moght haer weynigh helpen, wijl 't quaed al te seer d'overhand had genoomen. Veele Beeren saegense, somtijdts drie, vier, ses jae twaelf by den anderen, maer hadden soo veel kraght niet, datse een Roer souden hebben konnen afschieten. En schoonse al een Beer hadden mogen treffen, sy souden hem echter niet hebben konnen naeloopen, wijlse bynae geen voet van d'eene plaets op d'andere vermoghten te setten.
+
Sijn t'eenemael kragteloos.
+
Sy konden geen brood bijten, en gevoelden door haer geheele ligchaem een vreeslijcke pijn. d'een spoogh bloed. d'ander lostede bloed door de Stoelgangh.
Jeroen Carcoen was de sterckste van allen, soo dat hy somtijdts noch Koolen haelde,
om Vyer te maecken. Den drieentwintighsten laegense meest plat te Koy, en gaven sigh over in de hand Gods.
Den vierentwintighsten saegense de Son weer, welckese nu ontrent vier Maenden
+
Haeren jammerlijcken stand.
langh hadden moeten missen.+
Den sesentwintighsten hebbense dit volgende aengeteeckend: Wy leggen met ons vieren, die noch in 't leven sijn, plat te Koy. Wy souden wel eeten, was'er maer eenen soo kloeck, dat hy uyt de Koy kon komen om Vyer aen te leggen. Wy konnen ons niet roeren van pijn: En bidden God met gevouwene handen, dat hy ons uyt deese bedroefde Weereld wil verlossen. Als 't hem geliefd soo sijn wy gereed. Wy konnen 't dus niet langer harden sonder
eeten en Vyer, en wy vermogen malkander niet te helpen. Elck moet hier sijn eygene
+
Sterven al t'saemen.
last draegen. Dit is 't laetste, 't welck van haer geschreven is.+
Vermoedelijck hebbense niet langh hier nae geleefd.
Als nu de Scheepen in 't Iaer 1635. weer herwaerts waeren gekoomen, liepen de
+
Hoedaenigh sy van d'aenkoomende Schepen
Maets stracks nae de Tent, om te sien hoe 't daer in gesteld was.+
Sy vonden die van binnen wel vast toegemaeckt: Buyten twijffel was sulcks geschied, om voor de Beeren bevrijdt te sijn. Een Backer klom eerst daer in: liep over de Solder, daer noch eenige stucken van den gedaghten Hond te droogen hingen: Klom de trap af nae 't Voorraed-vertreck; en trad in deese groote donckerheyd op een dooden Hond, die, voor de gedaghte Trap leggende, daer gestorven was. Doe deed hy de binnen-deur op, en liep soo in 't duyster nae de voor-deur, om die oock t' openen; doch
+
In haere Tent gevonden wierden.
onderweegen stiet hy tegens de Doode aen.+
Eyndlijck vondense al de persoonen doot leggen. De drie stonden in kisten. Claes Florissz en noch eenen anderen laegen elck in een Krib dood: De twee andere midden op de Vloer, op eenige Seylen en ander tuygh. De Knijen waeren by nae tegens de Kin aen getrocken; en aldus gekromd waerense gestorven. Eerst begroefmen haer in de Sneeuw; daer nae (deselve gesmolten sijnde) in d'Aerde, alle seven sijde aen sijde nevens den anderen. Naederhand heeftmen geen Volck meer op Spitsbergen laeten overwinteren.