Groenland en America een Wegh nae Oost-Indien.
+
Johan Munck uytgesonden
om een Vaert nae 't Oosten te soecken.
CHristiaen de Vierde, Koningh van Deenemarcken,+
beval den Hoofdman Johan
Munck, dat hy heenen gingh, om door seeckere Enghte, en een Zee, welcke Groenland van America afsonderd, een Vaert nae Oost-Indien te soecken. Een Engelsch Hoofdman, genoemd Hotzon, had een wijl tijds te vooren even deese
Enghte en Zee gevonden, als hy met een even gelijck voornemen was uytgevaeren. Doch in deese Reys is hy om 't leven gekoomen, sonder datmen oyt heeft konnen weeten, op wat voor een wijs sulcks geschiede. Immers dit is seecker, naedien hy de koenheyd heeft gehad, om door een onbekenden wegh te willen vliegen, gelijck
Icarus, dat in deese stoute onderneemingh hem de Vleugelen veel eer bevrooren als
gesmolten sullen geweest sijn. Ondertusschen hebben sijne Toevallen dit met die
+
Hotzons Enghte, en Hotzonsche Zee, nae Hotzon
alsoo genoemd.
van den anderen gemeen, dat, gelijck Nicarien den Naem nae Icarus draeghd,+
alsoo oock deese Zee en Enghte nae hem heeft bekoomen den naem van Hontzons Enghte, en de Hotzonsche Zee.
Byvoeghsel.
DEesen Henrick Hotzon (anders Hudson,) heeft verscheydene maelen de Noordsche
+
Kort verhael van d'Ongeluckige Reys des Engelsmans Hotzon,
Gewesten doorvaeren, en derselver Golven doorsneeden.+
Hier door kreegh hy onder d'Engelsche Volckeren een grooten naem van Ervaerentheyd; en waerlijck niet sonder Reden. Hy gaf voor, vastelijck te gelooven, dat een Vaert was te vinden, om by 't Noorden door America
in Oost-Indien te konnen geraecken. De gronden, waer op sijn gevoelen rustede, wist hy soodaenigh voor te stellen, dat d'Engelsche Kooplieden een Schip toerusteden, en hem daer meê uyt sonden, om te sien, of hy sijnen Voorslagh tot de Daed sou konnen brengen.
+
Om by 't Noorden door
America in Oost-Indien te
koomen.
In 't Jaer sesthienhonderd en thien voer hy uyt Engelland af.+
Seylde voor by
Groenland, en bevond sigh op seeckere tijd, door een hevigh Onweer en sware
Mist, gedreven in een Engte; uyt welcke hy eyndlijk in een groote ruyme Zee quam. Dit is d'Enghte, welck nae sijnen naem Hotzons Enghte werd geheeten. Seer verblijd was hy, vermits hy meende den gesoghten en gewenschten Doorgangh gevonden te hebben. Maer deese vreughd vergingh wel haest, wiil hy, nae veel Omswervens, geen openingh kon gewaer werden. Hy besloot derhalven, hier te willen overwinteren, om tegen 't aenkoomen van de Soomer te sien, of hy sijn voorneemen kon volvoeren. Sijn Volck was hier over gantsch t'ontvreden, te meer, wijl den Voorraed soo langh niet sou konnen dueren. Sijn woord echter hield d'overhand; en d'andere moesten tegens danck gehoorsaemen.
+
Meenighte van Vogelen in Hongersnood gevangen:
Buyten twijffel haddense hier gesaementlijck van Honger moeten vergaen,+
indien d'Almachtige haer niet ooghschijnlijck had hulpe toegevoegd, door 't toesenden van een groot getal Vogels; soo datse alleen van een seecker slagh derselver, te weeten witte Patrijsen, over de twaelfhonderd stucks hebben gevangen: Doch als 't Voorjaer aen quam, wierden'er geen meer gesien. Echter wierd dit gebreck weer vervuld door Gansen, Swanen, Enden en andereWater-vogelen, welckese met kleyne
+
Seldsaemen Boom.
moeyte konden bekoomen.+
Oock vondense hier een seldsaemem Boom, met geel-groene Blaederen, van een gantsch kruyd-aghtige smaeck. Alsmense koockte, quam'er seeckere Oly uyt, sijnde een seer voortreflijcke Salf. 't Water gedroncken werdende, genas Scheurbuyck, Kramp, Heupen-pijn, en andere Quellingen,
veroorsaeckt door koude. Ontrent de Voortijd haddense geen mangel aen Visch, jae sy souden gantsche Scheepen daer meê konnen bevraght hebben.
Hotzon stelde sijn voorneemen weer in 't werck, en bemoeyde sigh om de
+
Vergeefsche moeyte in 't soecken van de Door-vaert.
Door-vaert te soecken, doch te vergeefs.+
Hy moest derhalven sijnen streeck weer nae Engelland neemen, doch quam noyt daer aen. Tusschen hem en eenige der sijne was een onwil gereesen; en sy maeckten 't soo grof, dat hy haer begon te
+
Oproer tegens hem ontstaen.
dreygen.+
Dit veroorsaeckte een Oproer tegens hem. De weerspannelingen vielen inde Cajuyt, trocken hem met gewelt nae buyten; setteden hem met sijnen Soon en noch seven andere Maets in de Chaloup, en bevaelen haer alsoo aen de genaede der woeste Zee. 't Hoofd deeser Oproerige was eenen Henrick Groen, en soo veel te schendiger was sijne daed, wijl Hotzon hem van sijn eerste Kindsheyd af had
+
Schendelijcke Ondanckbaerheyd, en bysondere getrouwheyd.
opgevoed en groot gemaeckt.+
Maer so verfoeylijck deese Ondanckbaerheyd was, soo uytsteeckend was de getrouwheyd van eenen Philippus Staf. Deese heylloose Oproerige versoghten hem ernstigh, by haer in 't Schip te willen blijven, wijl hy in de Zeevaert seer wel was geoeffend; doch hy begeerde niet. In tegendeel sprongh
gedaghte Chaloup, om met sijn Opperhoofd te leven of te sterven. Liever wou hy by sijn goede Meester de dood verwaghten, als onder deese ongetrouwe Booswighten sijn.
+
Hotzon, noyt weer te
voorschijn gekoomen? en waer door
Hoe 't met deese rampsalige gegaen is, heeftmen noyt konnen verneemen.+
't Waerschijnlijckste vermoeden is dit, datse soo door Honger als door koude sijn gestorven, of anders van de Wilde vermoord geworden. Gelijck dan even 't selve, door een reghtveerdigh oordeel Gods, geschiede aen de voornaemste Roervincken deeses Oproers, in haere te rugg'-reys. d'overige quaemen in Herfstmaend des Jaers 1611. weer in Engelland aen; door de Honger soodaenigh uytgeteerd en veranderd, datse aen haere Vrienden bynae onkenbaer waeren geworden. In 't laetste haddense niet anders tot haer Spijs gehad, als Zee-gras, gekoockt met eenigh Smeer; en de Huyden van Beesten.
[Einde Byvoeghsel]
Hoofdman Munck stack uyt de Sond af op den 16. der Bloeymaend des Iaers 1619.
+
Munck vaerd uyt de Sond
af.
met twee Scheepen,+
welcke de Koningh van Deenemarcken hem tot deese Reys had toegevoeghd. 't Grootste Schip voerde 48. maer 't kleynste, sijnde een Fregat,
+
Koomd by 't Voorgebetght
Farwel.
niet meer als 16. persoonen.+
Den 20. der volgende Somermaend quam hy aen 't Voorgeberght, inde Deensche tael genoemd Farwel, in 't Latijn soo veel als Vale, in 't Fransch d'Adieu, of Cap de Bon Voyage, in 't Neerduytsch 't Voorgeberght
+
Waer van daen soo genoemd.
of 't Hoofd Vaer-wel.+
Buyten twijffel heeft het dien naem gekregen van de geene welcke daer voor by voeren, en in een andere Weereld schijnende te koomen, van haer goede Vrienden een lange Afscheyd naemen, en d'oude Weereld geluck wenschten.
Dit Voorgeberght Farwel leght (gelijck alreeds hier vooren geseght is) op de
+
Gelegentheyd van Farwel.
hooghte van t'sestigh Graden en een halve.+
't Land is geheel Berghaghtigh; bedeckt
+
Veel Sneeuw en Ys.
met Sneeuw en Ys.+
Gantsch bezwaerlijck sou 't vallen, d'eygentlijcke gestalte te willen beschrijven, niet alleen wegens 't gedaghte meenigerley Ys en Sneeuw,
+
Houd de Streeck West ten Noorden.
maer oock wegens de witheyd van 't selve, welcke 't oogh verblind.+
Hoofdman
Munck hield van dit Voorgeberght af, de Streeck West ten Noorden, om in Hotzons
Enghte te loopen. Onderwegen bejegende hem seer veel Ys, 't welck hy ontweeck,
+
Waerschouwingh.
naedien hy noch in d'oopene Zee was.+
De geene, welcke deese Reys sigh willen ondervangen, geeft hy den raed, datse in dit gewest de West-streeck niet te seer moeten volgen, vermits aen de sijde van America seer veel Ys en geweldigh strenge
+
Grimmige koude en Vorst by naght
Stroomen gevonden worden.+
Voorts beright hy, dat in de naght, volgende op den 8. der Hoymaend, als hy in Zee was, soodaenigh een dicke Nevel en grimmige koude ontstond, dat de Scheeps-touwen met lange Ys-kegelen bedeckt wierden, soo gantsch stijf, datmen haer op geenerley wijs kon handelen, veel min nae behooren gebruycken. Maer 's anderen daeghs 's naemiddaeghs, ontrent van drie uyren af tot aen Sonnen-ondergangh toe, was de hitte so gantsch brandend, dat niemand van al 't Scheeps-volk de Kleederen aen sijn Ligchaem kon verdraegen, maer elck sigh tot op 't Hembd toe moest uyttrecken.
+
Hotzons-Enghte hernoemd Christiaens-Engte.
Hier nae quam Munck in d'Enghte Hotzons,+
welcke hy, nae sijnen Heer den Koningh van Deenemarcken, noemde Christiaens Enghte. Den 17. der gedaghte Hoymaend Landede hy op de Syde van Groenland aen een Eyland. De geene, welcke hy had uytgesonden, om kondschap van de gelegentheyd deeses Gewests te haelen, braghten hem beright, datse wel t Voet-spoor van Menschen, maer echter geen Menschen selfs
+
De Deenen koomen by een deel Wilde.
hadden aengetroffen.+
Doch de volgende Morgen bejegenden haer een geheelen hoop Wilde; die in 't begin voor de Deenen verschrickten, met groote onorde van malkander verstoven, en de Wapenen, welcke sy droegen, verberghden aghter een Steenhoop, niet verr' van de plaets daerse waeren. Hier nae quaemense weer te voorschijn, gingen nae de Deenen toe, en bedanckten deselve, voor de gedaene begroetingh, met een vriendlijcke Tegengroet. Evenwel namense wel vlijtigh aght, datse sigh altijd hielden tusschen de Deenen, en de plaets daer haere Wapenenen
+
Beroven haer van haere Wapenen:
verborgen laegen.+
Maer deese wisten haer soo wel om te leyden, datse eyndelijck Meester wierden van den Heuvel en Steenhoop; waer aghter sy een groot deel
+
Tot groote droefheydt van deselve.
Bogen, Koockers en Pijlen vonden.+
De Wilde, boven maeten seer bedroefd over dit haer verlies, baeden de Deenemarckers met seer lieflijcke en ootmoedige gebeerden, datse haer doch wederom wilden geven 't geense haer hadden
ontnoomen. Gaven oock, door Teeckenen, soo veel te kennen, datse sigh van de Iaght geneeren, en derhalven van deese Gereedschappen leven moesten. Geerne wildense haere Kleederen uyttrecken en overleveren, om deese haere Wapenen weer te
+
Doch geven haere dingen weerom.
bekoomen.+
De Deenen, tot meedelijden bewoogen wordende, gaven haer haere dingen weer: Waer op de Wilde, tot danckbaerheyd voor deese hooge gunst, op haer knijen voor haer neervielen.
De Deenemarckers vervolghden haere Hoflijckheyd tegens de Wilde; stelden haere
+
Vereeringen aen malkander gedaen.
Waeren ten toon, en booden deselve haer aen.+
Met groote verwonderingh wierdense van deese onnoosele Menschen aenschouwd, en met geen minder blijdschap aengenoomen. Tot een Tegen-gift braghtense haer allerley slagh van Vogelen, oock 't Speck van verscheydene Visschen. Eenen uyt de haere 't oogh op een Spiegeltje
+
Spiegel-Dievery.
geworpen hebbende, wierd t'eenemael verbaesd van sigh selven daer in te sien.+
Hy nam derhalven 't gedaghte Spiegeltje, stack het in sijnen Boesem, en liep in aller
+
Onnoselheyd der Wilde, betoond tegens een Deen.
haest wegh. De Deenen vervolghden hem niet, maer loegen om deese Dievery.+
Geen minder gelagch onstond onder haer, als de Wilde gesaementlijck toeliepen, om eenen haerer Deensche Medgesellen t'omhelsen. Duysenderley Liefkoosingen betoondense hem, even als ofse hem van t'sederd veele Iaeren hadden gekend. d'oorsaeck hier van was, om dat hy zwart hayr had; oock wat platneusigh en bleeckverwigh sijnde, haer vry al wat gelijckvormigh scheen.
+
't Ys dwingd Munck, in deese Haven te moeten blijven.
De volgende dagh (den 19. der Hoymaend) voer Munck van dit Eyland weer af.+
ver-der voorwaerts uyt neemen, soo wierd hy door 't Ys gedwongen sijn voorneemen te staecken, en in deese Haven te blijven. Wat voor moeyte de Deenen nu aenwendeden, sy konden niet eenen der Inwooners deeses Lands weer in 't gesight bekoomen. Aen de Netten, welcke langhs den Oever waeren uytgespannen, hingense Messen, Spiegeltjens en andere dingen, van de Wilde voor groote kostlijckheden gehouden,
+
Kan geen Wilde meer te sien koomen.
meenende haer hier door te sullen aenlocken:+
Doch niemand quam te voorschijn; 'tsy om datse voor deese Vreemdelingen beschroomd waeren, of 't sy om dat haer door eenigen Righter of Overhoofd in dat Gewest was verbooden geworden, met deese Lieden meer om te gaen. Als nu Munck hier geen Menschen vernam, soo vond
+
Reensund. Munckens-Haven.
en vingh hy een groote meenighte Reen-Dieren,+
en noemde nae deselve dit Eyland
Reen-Sund; maer de Haven, in welcke hy was aengekoomen, nae sijnen Naem Munckens-Haven. De Polus-hooghte deeses Eylands is van 61. Graden (of
Kreits-trappen) en 20. Minuten (of Minderdeelen).
Eyndlijck sneed hy de Naem en 't Waepen des Koninghs van Deenemarcken in
+
Afvaert van Munckens
Haven.
+
Swaere Storm en Ys-gangh.
een Boom,+
en voer den 22. der Hoymaend van daer af.+
Doch geraeckte in soodaenigh een gevaer, weegens de meenighvuldige Storm-winden, en zwaere aenstootingen van 't Ys, dat hy nauwlijcks den 28. deeser Maend sigh kon redden tusschen twee Eylanden, daer hy alle Anckers deed uytwerpen, en noch boven dien de Scheepen aen 't Land vast maecken met groote Ancker-touwen; soo gantsch geweldigh was de Wind, oock selver in de Haven. d'Ebb liet de Deenen met haer
+
Groot gevaer, door 't onstuymig aenkoomend Ys.
Scheepen op 't drooge sitten:+
Maer de Vloed, met een groote onstuymigheyd weer koomende, braght sulck een meenighte van Ys mee, datse sigh hier in immers soo grooten gevaer bevonden, om ellendigh haer leven te verliesen, alsse geweest waeren in de ruyme Zee: Derhalven moestense seer veele moeyte en groote
+
Geweldige Ys-schol, en gevaer daer door
veroorsaeckt.
sorghvuldigheyd in 't werck stellen, indiense sigh behouden wilden sien.+
Tusschen beyde deese Eylanden lagh een geweldige Ys-schol, 22. Vademen dick. Deese lostede sigh van 't Land af, en borst in twee stucken: Welcke nae de grond schietende, soodaenigh een onstuymigheyd en verheffingh der Zee veroorsaeckten, dat eene haerer Sloepen van de Baeren by nae verslonden waere geworden. Gantsch geen Menschen saegense in deese Eylanden, maer ondertusschen wel Voet-spooren
+
Mineralen en Talck-steen gevonden.
en andere blijcklijcke Teeckenen, dat'er eenige sijn moesten, of geweest waeren.+
Sy vonden eenige Mineralen of Bergh-stoffen; desgelijcks oock veel Talck, welckese by een versaemelden, en sommige Tonnen daer mee vervulden.
+
Verscheydene Eylanden.
Dight by de voorgedaghte waeren noch meer andere Eylanden,+
aen welcke men ooghblijcklijck kon bespeuren, datse bewoond wierden. Doch de Deenen konden
+
Seer woeste Wilde.
hier niet aenkoomen, of immers sy derfden 't niet waegen;+
wijl deese Inwooners veel wilder waeren, als eenige van al de geene diese noch oyt gesien hadden. Deese Eylanden leggen op de hooghte
van 62. Graden en 20. Minuten; ontrent 50. Mijlen weghs voorwaerts in de
Christiaens-Enghte.
Hoofdman Munck noemde deese Enghte, of den Bught, waer in hy aengeland was,
+
Haresund, of in onse Tael Hasen-Boesem.
Hare-sund,+
beteeckenende in onse Tael der Hasen-Sondt, of Boesem, wegens de groote meenighte der Haesen, welcke in dit Eyland gevonden worden. Als hy nu oock alhier in een Boom had gesneeden de Naem des Koninghs van Deenemarcken,
Christiaen de Vierde, nae de gewoone wijs aldus: C. 4. soo is hy op den 9. der
+
Afvaert van dese Eylanden.
Ooghst-maend van deese Eylanden afgescheyden,+
en met een Noord-Weste-Wind West-Zuyd-Westwaerts, aen de Suydsijde van Christiaens-Enghte, welcke is de Suydsijde van America, den 10. der genoemder Maend aengeloopen. Van daer
+
Sneœuland, of Sneeuw-Eyland.
voortvaerende, op de syde nae 't Noord-Westen,+
soo heeft hy aengetroffen een Eyland, 't welck hy, weegens de veelheyd der Sneeuw, waer mee 't selve gantsch bedeckt was, den naem gaf van Sneœuw-land, dat is, Sneeuw-Eylandt.
Den 20. der Ooghst-maend hield hy sijnen Streeck West ten Noorden, neemende
+
Polus hoogte van 62.
Graden en 20. Minuten.
den reghten loop onder de Polus hooghte van 62. Graden 20. Minuten.+
Doch daer was soo een geweldigh dicken Nevel ontstaen, dat de Deenen gantschlijck geen
+
Breedte van
Christiaens-Enghte.
Land konden sien;+
of schoon de breedte der Christiaens-Enghte ter deeser plaets niet meer als van 16. Mijlen was. Waer uyt dan te besluyten staet, dat deselve aen andere Gewesten breeder moet sijn. Uyt deese Enghte liep hy in de Hotzonsche
Zee, welckers naem hy desgelijcks veranderde, en oock deselve voor een twee gaf.
+
Mare Novum of Nieuwe Zee.
+
Mare Christianum of Christiaens-Zee.
+
't Deel nae America noemde hy Mare Novum, dat is, de Nieuwe Zee,+
Maer 't Deel nae Groenland (indien anders deese syde Groenland geheeten magh worden) bequam de Naem van Mare Christianum, dat is, Christiaens-Zee. Hy gingh, soo
+
Polus hoogte van 63. Gr.
20. Min.
veel hem mogelijck was, de Streeck West-Noord-Westwaerts aen,+
tot op de Hooghte van 63. Graden 20. Minuten: Welcke bereyckt hebbende, soo quam 't Ys tegens hem aenschieten, en dwongh hem t'overwinteren aen de syde van
Groenland, in een Haven, welcke ter dier oorsaeck wierd geheeten Muncks Winter-Haven.
+
Nieuw-Deenemarcken.
Hy noemde dit gantsche Gewest Nieuw-Deenemarcken:+
Doch maeckt in sijn Beright geen gewagh, hoe veele Plaetsen hy voor by gevaren is, eer hy in deese Haven aenquam; maer seght alleen, dat hy daer van een Caert heeft vervaerdighd, tot welcke hy de Leesers wijst. Hy gedenckt niet meer als twee Eylanden in de
+
Susters Eylanden.
+
Dixes OEuland.
Christiaens-Zee,+
welcke hy noemd de Susters-Eylanden;+
en noch een ander, wat aenmerckens-waerdiger, van hem geheeten Dixes oeuland. De geene, welcke deese Christiaens-Enghte willen bevaeren, geeft hy den raed, datse, soo veel als haer mogelijck is, reght het midden sullen houden, vermits soo wel aen d'een als aen d'andere syde gevonden worden geweldigh-ruckende en wederwaerdige Stroomen, wegens de tegens-malkander afvlietende Wateren der Deucaledonische en der
+
Tegens-eenstotende
Christianische Zee;+
Zeeën, boven maeten dick sijnde, soo geweldigh hard tegens een koomd te stooten, dat de Scheepen, welcke tusschen deese Schollen geraecken, onfeylbaerlijck in stucken moeten barsten. Verders beright hy, dat d'Ebb der Christiaens-Zee altijd
+
Ebb en Vloed.
ordentlijck vijf uyren langh duerd.+
Dat oock de gedaghte Ebb en Vloed sigh right nae der loop van de Maen.
+
Muncks Winter-haven;
Eyndlijck quam Munck den 7. der Herft-maend in Munckens-Winter-Haven,+
alwaer hy sigh met sijn Volck wat verquickte. Eenige daegen hier nae voerde hy sijne Schepen in een verseeckerde Plaets, om bewaerd te sijn voor 't gevaer van
+
Waer in hy sigh begeeft,
d'aenstootingh der Ys-schollen,+
te weten, in een Haven, niet verr' van d'eerste geleegen; en liet deselve aldaer verbeeteren, ten besten dat moogelijck was. Sijne medgesellen voorsaegen sigh wel van allerley noodige dingen, soo veelse by een konden krijgen, om sigh te bewaeren voor 't quaede Winter-weer, 't welck haer had
+
Blijft alderlanghst onbevrooren.
overvallen.+
Deese Haven maeckte de Mond, of d'Uyt-gangh eens Vloeds, welcke in Wijn-maendt noch niet bevrooren was, of schoon de Zee aen veele Plaetsen alreeds gantsch toelagh.
+
Munck begeeft sigh de
Vloed op:
Voorts verhaeld Munck in sijn Beright,+
dat hy op den 7. der nu gedaghte Wijn-maend in een Sloup trad, om kondschap te nemen van de gelegentheyd
+
Doch kan niet doorkoomen.
deeser Vloed,+
doch kon, weegens de Steenen, welcke hem de Vaert stopten, niet verder opkoomen, als maer alleen anderhalve Mijl. Als hy derhalven geen verder Doorgangh des gedaghten Vloeds kon vinden, soo nam hy een deel sijner Soldaten en Schip-lieden tot sigh, en gingh drie of vier Mijlen diep in 't Land, om te sien, of hy eenige Menschen sou konnen ontmoeten; doch wierd niemand gewaer. Daer op
+
Afgoden-Beeld, de Duyvel