Tweede Boeck Van Nieuw Groenland
VIII. Hoofdstuck. Verhael van de vierde Vaert nae Groenland, uytgerust van de Groenlandsche Maetschappy te Koppenhagen
Sterft aldaer oock door verdriet.
wou hy voorts sijn overgescheept door hulp en begeleyd der Starren.+
Als hy nu weer te Koppenhagen quam, viel hy in een Sieckte (veroorsaeckt door herten-leed) en stierf.
+
Gestaltenis deeser
Groenlandsche Wilde.
Dit is geweest den uytgangh deeser ongeluckige Groenlandsche Wilde.+
Sy waeren (even gelijck ick in een ander Beright aen u, mijn Heer, de Laplanders heb
beschreven) van een kleyne gestalte, doch welgeset en dick-lijvigh; bequaem tot den arbeyd, en sterck om de Wapenen te konnen handelen. Sy hadden een bleke Verwe, platte Neusen, even als de Lappen, breede opgeworpene of omgekrulde Lippen. Den Buyt, in haere Schuytjens gevonden, als Riemen, Bogen, Pijlen, Slingers
+
Haere gedaghte Schuytjes,
en Kleederen, sijn in Deenemarcken gebleven.+
Twee der gedaghte Schuytjens met haer toebehooren hebben wy te Koppenhagen gesien; 't een by de Heer Worm, en 't ander by den Waerd van de Heer Gesant; tot onse groote verwonderingh.
Haere Kleederen gemaeckt van de Huyden der Zee-Honden en Zee-Kalveren; haer Hembden, van 't Ingewand der Visschen; en haere Voeder-Hembden, van
+
Desgelijks haere Kleederen, Hembden, e.s.v. sijn noch te sien by de Heer Worm.
Vogels-vellen, met haere Vederen van verscheyde verwen,+
sijn, als een seldsaeme seldsaemheyd, opgehangen inde Kamer van den meergedaghten Heer Worm, gelijck oock haere Boogen, Pijlen, Slingers, Messen, Degens en Werp-pijlen, welcke sy gebruycken ter Vischvanghst, voor aen voorsien met Spitsen van Hoornen of Tanden.
Wy hebben hier oock gesien een Groenlandschen Almanack, gemaeckt uyt
+
Groenlandschen Almanack.
vijfentwintigh en dertigh Spillen,+
welcke geheght sijn aen een Riem van 't Vel eens Hamels. Doch niemand, wien hy oock is, kan deselve gebruycken, als een geboorne
Groenlander.
VIII. Hoofdstuck. Verhael van de vierde Vaert nae Groenland,
uytgerust van de Groenlandsche Maetschappy te Koppenhagen.
EYndlijck liet de Koningh van Deenemarcken Groenland berusten, en sond niet
+
Groenlansche Maetschappy
te Koppenhagen opgerigt.
meer eenige Scheepen derwaerts.+
Maer sommige Kooplieden van Koppenhagen onderstonden sigh dit werck by der hand te vatten, en righteden onder haer een Geselschap aen, 't welck hier noch hedensdaeghs is, onder den naem van de
Compa-gnie, of Maetschappy; bestaende uyt verscheydene voornaeme Persoonen.
+
Send twee Scheepen na
Groenland.
Dit Geselschap sond in 't Iaer 1636. twee Scheepen derwaerts,+
welcke in d'Enghte
Davis voeren, en aenlandeden aen dat Deel van Nieuw-Groenland, 't welck aende
+
Aght Groenlansche Wilde koomen aen haer boord.
Sijde der gedaghte Enghte leght.+
Soo haest haddense haere Anckers niet uytgeworpen, of daer quaemen aght Wilde met haere kleyne Schuytjens aen haer Boord, en voorts op 't Verdeck der Scheepen. Op d'eene sijde hebben de Deenen haere Messen, Spiegeltjens, Naelden en diergelijcke kleynigheden van geringe waerde, aen d'andere sijde de Wilde haere Vosse-vaghten, de Huyden van Zee-Honden en Zee-Kalveren, nevens veele Hoornen, welcke men Eenhoornen noemd, ten toon geleght. Maer juyst ter selver tijd wierd een Gesondheydt gedroncken, en ter dier
+
Hun grote schrick, op 't lossen van een Stuck Geschuts.
oorsaeck op 't Schip een Stuck grof Geschut gelost.+
Deese geweldige Donderende slagh en de stercke schuddingh des Schips, stelde de Wilde in soodaenigh een schrick, datse d'een hier d'ander daer gantsch verbaest nae 't Ganghboort liepen, en sigh van boven neer in de Zee storteden. Oock beurdense haere Hoofden niet weer uyt 't Water op, voor datse wel twee of drie honderd schreeden verr' van 't Schip waeren gezwommen.
De Deenen, over dit doen en schielijck vlieden der Wilde seer verwonderd sijnde, wenckten haer, datse weer souden komen, en verseeckerden haer door teeckenen,
+
Laeten sigh eyndlijck weer te vreeden stellen.
dat haer geen leed sou weervaeren.+
De Groenlanders gaven haer geloof; en vermits de geweldige schrick geweecken, de Roock verdweenen, en de lught weer in
+
Manier van Handelingh met de Wilde
voorige Helderheyd was, soo quaemense weer nae 't Schip.+
De manier, op welcke sy handelen, of ruylen, is deese volgende. Sy verkiesen uyt de vreemde Waeren 't geense willen, en haere Inbeeldingh best behaeghd. Dit alles leggense op eenen hoop. Op een andere hoop schickense de dingen, welckese daer voor willen geven. Doen dan daer by en af, tot datse eyndlijck de koop eens worden, tot vergenoegingh van weersijden.
Terwijl de Deenen aldus met de Wilde handelden, soo wierdense van haer Schip
+
De Visch Narwal van de
Deenen aen den Oever der
Zee gesien.
af gewaer eene der Visschen,+
welcke Hoornen hebben, gemeenlijck Eenhoornen genoemd; leggende uytgestreckt onder 't Kruyd aen den Oever, 't welck d'Eb op 't drooge des Strands had gelaeten. Men seght, dat de Zee-Kalveren gewoon sijn, sigh onder dit Kruyd te begeven: en dat oock deese Visschen, hebbende de grootte van Zee-Ossen, even 't selve doen.
+
Terstond van de Wilde dood geslaegen.
Terstond begaven sigh de Wilde met groote hoopen nae deese Visch;+
sloegense doodt, hieuwense in stucken, en verkoghten stracks daer op den Hoorn, of de Tand, aen de Deenen. De gedaghte Visch is op 't Land gantsch kraghteloos, maer in 't Water sterck, en boven maeten grimmigh. Tegens de Walvisschen sijnse, gelijck
+
Veght tegens de Walvisschen.
de Rhinoceroten, of Neushoornen, tegens d'Elephanten.+
Sy veghten met deselve, en doorstooten d'andere met haere Hoornen, gelijck als met Lancen. Men heeft ons
beright, datse somtijds met sulck een Maght tegens de Scheepen stooten, dat deselve van malkander barsten, en te grond gaen.
Doch den Handel met deese kleynigheden was d'eygentlijcke oorsaeck niet, welcke
+
Een gantsch Schip met Goud-Sand gevuld,
de Deenen tot deese Reys had opgeweckt en aengepord.+
Maer de Schipper wist, dat'er een Oever was, welckers Sand in Verwe en Swaerte 't Goud gelijck wierd geseght. Hy liep derhalven derwaerts; vulde sijn Schip met 't gedaghte Sand, en
+
En daer meê weer na
Deenemarcken gevaren.
verseeckerde sijne Medgesellen, datse nu al t' saem rijck genoegh waeren.+
Dit geschied sijnde, wendede hy de Seylen weer nae Deenemarcken.
De Rijcks-Hofmeester, die 't Opper-Hoofd van dit Groenlands-Geseldschap is, en insonderheyd deese Maetschappy had opgeright, om reghte kondtschap te bekoomen van de gelegentheyd deeses Gewests, diep daer in te vaeren, en met langhsaemheyd op alles aght te slaen was gantsch verbaest over deese spoedige te rugg' koomst. Maer de Schipper quam gantsch moedigh en vrolijck tot hem, seggende
+
De Goudsmeeden konnen niet een eenigh Graentje Goudts daer van afscheyden.
dat hy een goudene Bergh in sijn Schip had mee gebraght.+
Deesen Heer, die soo lightlijck geen geloof aen woorden gaf, liet hem eenigh deel van dit Sand brengen, en behandighde 't selve aen de Goudsmeeden te Koppenhagen, doch sy konden'er niet een eenigh Graentje Gouds afscheyden of uyt trecken. De Rijcks-Hofmeester, niet weynigh verontrust sijnde, dat deesen armen Schipper sigh soo onnoosel had laeten bedriegen, beval hem, om te toonen dat sijnen ingebeeldeden Schat niets met allen waerd was, dat hy tersond nae de Sond sou gaen, daer sijn Schip op Ancker
+
Derhalven werd alles wegh geworpen.
lagh; nae de hooghte des Belts vaeren,+
en aldaer met sijn Goud oock sijne dwaesheyd begraven sou; sonder oyt tegens yemand ter Wereld yets van deese saeck te seggen.
+
De Schipper sterft hier over van bekommeringh.
+
Deese goede Man moest gehoorsaemen. 't Sy nu dat hy meende, al sijn Welvaeren in de diepte te hebben geworpen; of 't sy om dat hy sigh bedroogen vond ontrent de Hoop van sijnen sigh soo hoogh ingebeeldeden maer nu gantsch verijdelden Rijckdom, immers hy trock dit soodaenigh ter herten, dat hy korts daer nae van
+
't Bevel van sijnen Heer, om dit Sand buyten boord te smijten, was al te voorbarigh.
bekommeringh stierf.+
't Berouwde naederhand de Heer Rijcks-Hofmeester niet weynigh, dat hy soo voorbaerigh was geweest, om soo spoedigh dit Bevel aen de Schipper te geven. Want hy seyde tot my, datmen 't sederd dien tijd in eenige
Noorweegsche Groeven had gevonden een even diergelijck Sand als dit
Groenlandsche; en dat een in alle Berghwercken en Metallen wel ervaerne Goudsmit,
onlanghs eerst te Koppenhagen aengekoomen, gantsch fijn goud daer uyt had getrocken, in tamelijcke veelheyd nae de Maete des Sands.
Tot dit al t'ijlvaerdigh Besluyt was hy bewoogen geworden door d'onweetenheyd
+
En geschied door d'onweetenheyd der Goudsmeeden.
der andere Goudsmeeden,+
welcke uyt de Stof, waer van men in Peru 't Goud bekoomd, even soo weynigh dit Metal souden hebben konnen trecken, als uyt dit mee gebraght Groenlands Sand.
+
Dit was de laetste Schip-vaert nae
Dit was de laetste Schip-vaert,+
gedaen, en in de selve wierd mee gebraght 't groote stuck Hoorns, 't welck den Artz des Grootvorsts van Muscovien had geseghd de Tand van een Visch te sijn, gelijck wy gehoord hebben in 't elfde Hoofdstuck deeses eersten Boecks. De Waerd van den Heer Gesant te Koppenhagen, die eenen van dit Groenlands Geselschap is, heeft ons dit Stuck getoond, en werd van hem waerdigh geaght 6000. Rijcksdaelers.
Oock hadden de Deenen, eerse noch van Groenland afstaecken, twee Wilde in
+
Twee Wilde meê genomen, welke sigh in de Zee storten.
haer Schip behouden, en vast geslooten, om deselve in Deenemarcken te brengen.+
Doch alsse in d'oopene Zee quaemen, ontbondense haer weer. Deese onsinnige Liefhebbers haers Vaderlands sigh los en vry siende, storteden sigh selven in de Zee, om weer nae 't selve te zwemmen. Buyten twijffel sijnse onderweegen verdroncken, vermits sy nu alreeds seer verr' daer van daen waeren.