Voorbereiding, presentatie en ontvangst in het veld

Het is voor een goede entree in het onderzoeksveld belangrijk om snel vertrouwd te raken met de kenmerken van de lokale setting en sociale dynamiek. Voorafgaand aan het veldwerk heeft daarom onder meer literatuuronderzoek en documentanalyse plaatsgevonden. Zo zijn verschillende secundaire bronnen geraadpleegd, zoals kranten, websites, folders en boeken. Deze informatie is gearchiveerd in fysieke en digitale mappen. Voorkennis over de wijken is vaak belangrijk gebleken om uitspraken van respondenten te kunnen plaatsen in hun geo-historische context (Edwards & Hughes, 2005) van onder meer lokale politieke, sociale, economische en culturele verhoudingen en hun ontwikkeling door de tijd. De lokale sociale geschiedenis, eerdere veiligheidsincidenten en beleidsingrepen in het verleden zijn belangrijke omstandigheden om de perspectieven van respondenten in de twee wijken te kunnen begrijpen. Deze voorkennis droeg voor sommige respondenten ook bij aan het vertrouwen dat ze leken te hebben in het onderzoek. Op verschillende momenten lieten – met name professionals en actieve bewoners – blijken dat ze het prettig vonden om met iemand te spreken die al op de hoogte was van voorgeschiedenissen en beleidsontwikkelingen. Ook maakten respondenten verschillende inschattingen van mij als onderzoeker en had dit invloed op hoe ze tegen mij over de wijk, veiligheid en het beleid spraken. Zo waren er enerzijds professionals die ook geregeld ruimhartig informatie deelden over gevoelige zaken.

516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw Processed on: 24-1-2018 Processed on: 24-1-2018 Processed on: 24-1-2018

Processed on: 24-1-2018 PDF page: 39PDF page: 39PDF page: 39PDF page: 39 Aanpak van een vergelijkend onderzoek naar lokale veiligheid

25

Voor hen leek het interview een mogelijkheid om eindelijk eens hun verhaal te kunnen doen aan iemand die geen bedreiging voor hen vormde binnen de politiek-bestuurlijke context.10 _{Ze leken soms te denken tevens beroepsmatig baat te hebben bij deelname aan het}

onderzoek, zoals ambtenaren die regelmatig informeerden wat ik van bewoners hoorde over veiligheid in de wijk en ook professionals die me geregeld inschakelden voor activiteiten en bijeenkomsten in de wijk om zo getuige te zijn van voor hen soms lastige ervaringen in het uitoefenen van hun taken in het lokale veiligheidsbeleid. Vooral bestuurders en ambtenaren leken het onderzoek soms ook te beschouwen als een kanaal om hun beleid en werkwijze te verkopen. Maar er waren anderzijds ook professionals die mij vooral als een buitenstaander en soms zelfs tegenstander beschouwden, waar niet veel aan verteld hoefde te worden.11

Vooral professionals die zich onder druk voelden staan en/of stonden, hadden een meer defensieve en gesloten houding. Desondanks, is het in beide wijken goed mogelijk geweest om verschillende typen bewoners en professionals te spreken te krijgen en te kunnen volgen in de wijk.12

De presentatie in het veld heeft niet alleen te maken met gedachten van de onderzoeker over het veld en de spelers, maar wordt tevens beïnvloed door beelden en verwachtingen van actoren over de onderzoeker en zijn ‘speelwijze’. Gezichtsuitdrukkingen, houding en uitspraken worden over en weer waargenomen en geëvalueerd.13 _{Tijdens het veldwerk}

is daarom ook rekening gehouden met de eigen presentatie in taalgebruik, manier van kleden en houding, niet als ‘spel’ maar als een waarborg tegen mogelijke asymmetrische verhoudingen. Tijdens interviews met bestuurders en ambtenaren heb ik me bijvoorbeeld minder casual gekleed dan tijdens bezoeken aan bewoners in de wijk. Mensen zijn daarnaast op een rustige, respectvolle manier benaderd. Tevens is er zoveel mogelijk tijd vrij gemaakt om ook naar verhalen te luisteren die niet direct met veiligheid en beleid in de wijk te maken hadden vanuit respect voor hun eigen belevingswereld en de associaties die deze verhalen (voor hen) soms wel met veiligheid hadden. Deze verhalen boden tevens extra houvast om hun uitspraken over veiligheid en beleid beter te kunnen interpreteren. Zo vertelden deze respondenten over belangrijke gebeurtenissen die hun kijk op het leven (incl. de wijk, de veiligheid en het beleid) beïnvloedden, zoals een verleden in de jongensprostitutie, opgroeien in jeugdinstellingen, ervaringen met fases van dakloosheid, voormalige drugsverslavingen, het verlies van partners en hun eerdere beroepsmatige ervaringen. Dit zijn aspecten die in gestandaardiseerde veiligheidssurveys meestal niet aan bod komen, terwijl dit proefschrift een voorbeeld is van de waarde die een meer etnografische benadering van ervaringen en betekenisgeving aan veiligheid kan hebben voor de wetenschap en beleid.

10 _{Dit past bij de ‘familiar stranger’ (Simmel, 1950), die op voldoende afstand staat om persoonlijke dingen mee te delen.} 11 _{Dit gold overigens zowel voor mensen met politieke macht als professionals die zich door politiek bestuur en beleid juist} beperkt voelden. Met name in Antwerpen leken welzijnswerkers en hulpverleners regelmatig op hun hoede.

12 _{In bijlage III valt meer in detail te lezen hoe deze contacten in beide steden verlopen zijn en welke groepen bereikt zijn.} 13 _{Goffman (1959) spreekt in dramaturgische bewoordingen over een theatrale ‘performance’ en ‘role playing’.}

516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw 516679-L-bw-leeuw Processed on: 24-1-2018 Processed on: 24-1-2018 Processed on: 24-1-2018

Processed on: 24-1-2018 PDF page: 40PDF page: 40PDF page: 40PDF page: 40 Hoofdstuk 2

26