Verloop gesprek

In dit deel gaan we verder in op het verloop van het effectieve gesprek. We bespreken allereerst het verloop van een luchtig gesprek. Vervolgens bespreken we een serieus ouder-kind gesprek over

seksualiteit en de voorkeur van de rolindeling tussen ouder en kind tijdens deze communicatie. Als laatste wordt het kenmerk schaamte toegelicht, een cruciaal element in relatie tot het taboeonderwerp

seksualiteit.

a) Luchtige gesprekken

Een luchtig gesprek doet zich voor wanneer er geen geplande conversatie wordt aangegaan, maar wanneer er een bepaalde gebeurtenis zich voordoet op het moment zelf, dit kan wanneer er een artikel wordt gelezen in verband met seksualiteit of wanneer bepaalde programma’s de thema’s liefde en seksualiteit behandelen. In deze situatie wordt er doorgaans op het moment zelf een opmerking gegeven over de prikkel die binnen komt. Zowel ouder als kind kunnen in deze situatie de initiatiefnemer zijn. Is dit de ouder, dan zullen zij een educatieve opmerking geven die hun mening op een onrechtstreekse manier uit, opdat het kind deze visie opneemt maar zich niet persoonlijk aangesproken of aangevallen voelt.

Kinderen vertellen over een gebeurtenis die zich heeft voorgedaan in hun dichte omgeving op een grappende of losse manier. In een groot deel van de gezinnen geven de ouders echter aan dat dit soms een verdoken manier kan zijn om een vraag te stellen of om de mening van hun ouders te toetsen over een bepaald onderwerp die dichter bij hen staat dan zij voordoen. Ze gebruiken namelijk een “omwegje”

door de gebeurtenis verder van hen te plaatsen om hun kwetsbare positie niet te hoeven tonen. Cindy merkt dit op bij haar zoon, die volgens haar een eerder gesloten persoonlijkheid heeft. Deze jongen gaat eigen ervaringen niet rechtstreeks delen met zijn moeder, maar zal vooral gebeurtenissen van externe personen zoals vrienden of klasgenoten vertellen. De moeder geeft aan dat hij zo op een indirecte manier feedback of antwoorden zal zoeken over eigen ervaringen of vragen.

58

Dat gaat meer zijn over wat hij gezien heeft bij een ander. Maar niet over wat hij zelf gezien heeft.

Over wat hij zelf ervaren heeft, gaat hij niet spreken. Hij gaat nooit spreken over wat hij zelf meegemaakt heeft, tenzij dat hij een omwegje zoekt om dat bespreekbaar te maken. (Cindy, ouder nieuw samengesteld gezin, zoon 16 jaar)

b) Leidende rol

Een serieus gesprek over seksualiteit kan starten vanuit een welbepaalde vraag die de ouder of het kind stelt naar aanleiding van lichaamsveranderingen of nieuwe liefdesrelaties gepaard gaand met het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Uit de verkregen data blijkt dat ouders overwegend meer initiatief zullen nemen om dergelijke gesprekken aan te gaan met hun kind. Dit omwille van de opvoedende rol die zij innemen en omdat zij ervaren dat hun kind nood heeft aan een gesprek hierover maar dit soms echter niet durft te beginnen. Conversaties over de persoonlijke beleving over seksualiteit worden doorgaans gedeeltelijk gepland door de ouders. Ze vinden het belangrijk om dit op een gepast moment te vragen wanneer zowel ouder als kind tijd maken voor elkaar. Aangezien een ouder de verantwoordelijke houding aanneemt, zal ook hij/zij een leidende rol hebben tijdens het gesprek. De ouder begint het gesprek gewoonlijk aan de hand van een aantal vragen, over kennis en ervaring rond het specifiek te bespreken thema. Vervolgens zullen ze via vraagstelling het gesprek verder begeleiden. Ouders verkiezen dat hun kind in het verdere verloop van het gesprek meer het woord neemt tijdens het gesprek omdat dit interesse aantoont en hen bijkomende informatie geeft over hun kind in relatie tot seksualiteit. Bij kinderen zien we daarentegen geen eenstemmige voorkeur in verband met de leiding nemen tijdens het communicatieproces. Bepaalde kinderen verkiezen de leiding te nemen tijdens het gesprek. Zij willen controle hebben over het gesprek en bereiden dit bovendien voor, zodat zij alle informatie kunnen verkrijgen en zij op het einde van het gesprek duidelijke oplossingen voor ogen zien. In onderstaand fragment geeft Julie aan dat zij een serieus gesprek met haar ouders over seksualiteit op voorhand plant zodat zij dit mentaal kan voorbereiden. Op deze manier voelt zij zich meer zelfzeker tijdens het gesprek en vindt zij dat het gesprek vlotter verloopt.

Ik heb liever dat ik het gesprek leid, dat ik zo alle touwtjes stevig in handen heb. Ik ga niet zo even uit het niets zo’n gesprek beginnen met mijn ouders. Dan denk ik daar eerst zo over na en dan op school denk ik, ik moet daar nog eens over spreken en dan doe ik best dit en dat. (Julie, kind tweeoudergezin, 14 jaar)

59

Toch bestaat er ook een redenering bij andere kinderen die leidt tot een omgekeerde voorkeur wat betreft de persoon die de leiding neemt in het gesprek. Deze kinderen argumenteren dat zij het moeilijk vinden om bij twijfels en vragen het woord te voeren tijdens de conversatie. Zij zien hun ouders als een zogenoemde

“ervaringsdeskundige” met meer mensenkennis die hen kan vertellen hoe ze moeten omgaan met twijfels tijdens de pubertijd of hen kunnen begeleiden bij het omgaan met leeftijdsgenoten op liefdesvlak.

a) Gevoel van schaamte

Voorgaande gedachtegang waarbij een twijfelachtige en onzekere houding centraal staat, komt aanzienlijk meer voor bij kinderen die een gevoel van schaamte ervaren bij het communiceren over hun persoonlijke beleving van seksualiteit. Zij nemen liever een luisterende rol in tijdens het gesprek en nemen de inzichten van hun ouders mee, maar praten liever niet over hun persoonlijke ervaringen. Deze belemmering kan op diverse manieren verholpen worden. Ouders proberen hun kinderen gerust te stellen via eigen ervaringen en aan te tonen dat zij met dezelfde vragen worstelden. Zij organiseren het gesprek op een luchtige manier op een informeel moment.

Bekijken we de mogelijke schaamte die ouders ervaren, vinden we in de literatuur dat schaamte een algemene hindernis vormt voor het bespreken van seksuele topics met hun kinderen. Dit zou kunnen voortkomen uit een beperkte communicatie over seksualiteit tijdens hun eigen jeugdjaren. Dit kan resulteren in een begrensde capaciteit in communicatieve vaardigheden omtrent dit onderwerp (Wilson, Dalberth, Koo, & Gard, 2010). Deze conclusies komen deels overeen met de bevindingen uit betreffend onderzoek. In tegenstelling tot de literatuur, ervoer het grootste deel van de ouders geen ongemakkelijk gevoel bij het communiceren met hun kind over seksualiteit. Wel gaven enkele ouders aan een tekort aan ouder-kind communicatie te hebben ervaren tijdens hun eigen pubertijdsperiode, wat de literatuur bevestigt. Alleen gaan deze ouders met weinig ervaring van ouder-kind communicatie in hun eigen jeugd, als tegenreactie daarom net meer communiceren met hun kind over moeilijke onderwerpen, waaronder het thema seksualiteit. Zij willen hun kind niet tekort doen op dit vlak, zoals zij ervoeren in het verleden.

Samenvattend kunnen we stellen dat het verloop van het ouder-kind gesprek en de leidende rol afhangt van de ernst van het gesprek. Bij een luchtig gesprek zal dit doorgaans ingeleid worden door een externe factor zoals een actualiteitsfeit of een gebeurtenis op school. Bij deze gesprekken kan het initiatief zowel van ouder als kind komen. Bij een serieus gesprek nemen ouders de leidende rol in het gesprek omdat zij uit een verantwoordelijkheidsgevoel dit hun taak vinden. Zij starten het gesprek, maar doorheen het

60

gesprek over tot een vraagstelling die in een positief gesprek tot actievere rol van het kind leidt. Bij kinderen vinden we geen uitgesproken voorkeur voor een al dan niet leidende rol in het ouder-kind gesprek. Een deel van deze kinderen ervaart een gevoel van schaamte. Hierop wordt ingespeeld door ouders door het delen van eigen ervaringen en het toepassen van een luchtige aanpak.