Bij kwalitatief onderzoek wordt een eerder kleine steekproef verkozen, omwille van het beschrijven van een bepaald sociaal fenomeen in de diepe betekenis (Maxwell, 2009). Binnen deze studie wordt een doelgerichte steekproef getrokken; de resultaten kunnen daarom ook niet veralgemeend worden naar elke ouder of kind van betreffende gezinstypes. Een goede selectiestrategie zorgt ervoor dat de gevormde theorie zoveel mogelijk uitingen van het te onderzoeken fenomeen bevat (Plochg & Van Zwieten, 2007).
Daarom werden respondenten geselecteerd aan de hand van welbepaalde kenmerken5 die theoretisch relevant zijn voor dit onderzoek. Binnen het thema ouder-kind communicatie is het vanzelfsprekend dat beide actoren aan bod komen, daarom worden zowel kenmerken van het kind als van de ouders in kaart gebracht. Het eerste kind kenmerk betreft de leeftijd. De doelgroep in dit onderzoek zijn adolescenten in
5 Bijlage 3: Steekproefmatrix
34
de pubertijdsperiode, die tot de categorie van 12- tot 16-jarigen behoren. Uit de literatuur blijkt dat het geslacht van het kind van belang is bij het kiezen van de gesprekspartner en de keuze van
gespreksonderwerpen (DiIorio, Kelley, & Hockenberry-Eaton, 1999). Op vlak van geslacht werden daarom zowel meisjes als jongens geselecteerd om een mogelijke vergelijking van gender toe te laten in de ouder-kind communicatie over seksualiteit. Een tweede kenmerk is het behoren tot een tweeoudergezin, een éénoudergezin en een nieuw samengesteld gezin. Verschillende gezinstypes geven implicaties mee in de opvoedingsstijl en in het benaderen van ouder en kind in een communicatieproces. Verder werden kinderen geselecteerd die ofwel behoren tot een gezin met enkel één kind ofwel een gezin met siblings.
Morgan (geciteerd in Haurin & Mott, 1999) stelt dat gelijke gender siblings een nog grotere kans bieden op interactie en socialisatie onderling. Om dit te onderzoeken wordt geen onderscheid gemaakt in het behoren tot een gezin waarbij het kind een broer of een zus heeft. Dit biedt de kans deze verschillende sibling situaties (variërend op basis van geslacht) te vergelijken en hun invloed op communicatie over seksualiteit te analyseren. Een noodzakelijk ouder kenmerk is de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van een traditioneel tweeoudergezin, een éénoudergezin of een nieuw samengesteld gezin. Binnen elk gezin werden individuele diepte-interviews afgenomen, apart bij ouder en kind. Dit omwille van overeenkomstige interviewvragen die naar de beleving van de ouder-kind communicatie peilden.
Vooraf werden 20 interviews als doelstelling vooropgesteld, waarvan 10 interviews bij kinderen en de overige 10 interviews bij één van hun ouders. Zo wordt er binnen het gezin gekeken naar beide
communicatieactoren van het proces. Bij de selectie van respondenten is voldoende heterogeniteit m.b.t.
theoretisch belangrijke kenmerken aangewezen om een uitgebreide en doelgerichte analyse mogelijk te maken (Plochg & Van Zwieten, 2007). Binnen betreffend onderzoek namen in totaal 11 gezinnen deel, waarvan 5 tweeoudergezinnen, 4 nieuw samengestelde gezinnen en 2 éénoudergezinnen. In de drop-off6, als onderdeel van de vragenlijst van het interview, werden de relevante kenmerken aangeduid voor de aanvang van het interview. Om het cyclische verloop van het onderzoeksproces te garanderen, werden de interviewrondes opgedeeld in verschillende fasen. De eerste interviewronde werd opengesteld voor zowel tweeoudergezinnen, éénoudergezinnen en nieuw samengestelde gezinnen. Er werd gebruik gemaakt van de “sneeuwbalsteekproef” waarbij het zoeken naar respondenten zichzelf uitbreidt aan de hand van het netwerk van een eerdere respondent (Baarda, de Goede, & Teunissen, 1995). De eerste ronde bestond uit twee tweeoudergezinnen, een éénoudergezin en een nieuw samengesteld gezin. Dit om reeds bij aanvang van het dataverzamelingsproces de interviews van alle drie de gezinstypes te
6 Bijlage 4 & 5: Vragenlijsten ouders/ kinderen
35
kunnen uitschrijven en een eerste keer te analyseren om aanpassingen aan te brengen in de
interviewvragenlijsten7. Het verdere verloop van de rekrutering van respondenten verliep meer selectief met het oog op het verzamelen van voldoende gezinnen voor elk gezinstype.
2.2 Onderhandelen van toegang
Allereerst werden de gezinnen voornamelijk mondeling aangesproken via een tussenpersoon. Bij
interesse in deelname werd later de opgestelde brief 8 met uitgebreide informatie en verwachtingen over het onderzoek alsook het verdere verloop hiervan verzonden naar de ouders van het gezin. Omdat tijdens het rekruteringsproces steeds de ethische kwestie en eventuele barrières van het onderwerp seksualiteit in rekening werden gehouden, werd in dit verzoek duidelijk gesteld dat de nadruk van het onderzoek lag op de communicatie tussen ouder en kind en er geen intieme belevingen omtrent seksualiteit hoefden besproken te worden. Naast de contactopname via email werden enkele geïnteresseerde respondenten die dichter in de kenniskring stonden van de onderzoeker telefonisch gecontacteerd. Binnen het
rekruteringsproces van éénoudergezinnen kwam een bepaalde moeilijkheid naar voor. Deze
onderzoeksgroep is eerder kleiner van omvang en bleek dus moeilijker te bereiken. Hiervoor werden gezinsorganisaties9 die in rechtstreeks contact stonden met éénoudergezinnen via emailverkeer
aangesproken. De opvoedingsorganisaties werden benaderd aan de hand van een informatieve mail over het onderzoek met daarbij het voorstel later de verkregen inzichten te delen als een motiverende factor.
De organisatie zelf werd benaderd als tussenpersoon tussen de onderzoeker en de gezinnen wegens privacy redenen. Er werd de organisatie gevraagd naar de mogelijkheid om alleenstaande ouders te contacteren die eventueel bereid zouden zijn om deel te nemen aan het onderzoek. Er werd eveneens een oproep verspreid op het forum van website van de gezinsorganisaties om een zo groot mogelijk aantal alleenstaande ouders te bereiken. De gegevens van de onderzoeker werden meegegeven indien gezinnen verdere interesse hadden voor een deelname aan het onderzoek.
7 Bijlage 4 & 5: Vragenlijsten ouders/ kinderen
8 Bijlage 1: Brief onderhandelen toegang
9 Er werden twee opvoedkundige organisaties gecontacteerd bij het verzamelen van voldoende alleenstaande ouders:
VZW Houvast: vereniging die “houvast” biedt wanneer je voor de opvoedingstaak van je kinderen alleen komt te staan (vzw Houvast, 2003)
EXPOO: Expertisecentrum voor opvoedingsondersteuning (Vlaamse overheid, s.d.)
36