Eigenlijk was de aanloop er al voordat ik in vaste dienst kwam. Vorig jaar januari kwam ik in dienst en we zijn in februari/maart begonnen met de pilot. Het was wel een aanvulling, voor zover ik dat uit de verhalen ken, om toch op een laagdrempelige manier aanwezig te zijn bij de lezer. En misschien ook om een wat jongere groep aan te spreken. Het is natuurlijk een erg, andere categorie
lezers/luisteraars - dat zie je ook wel terug in de cijfers die we uit enquêtes hebben – die naar podcasts luisteren. En ook gewoon de persoonlijkheid. Lucas die omschrijft het altijd .. het oorspronkelijke idee was: we willen een podcast zijn van ‘drie slimme vrienden die bij je aan de keukentafel zitten’ en je bijpraten over wetenschappelijke onderwerpen. Dus ik denk dat het voor een deel ook leuk was. We zijn journalisten en zijn voor een deel nieuwsgierig om te zien welke nieuwe media er zijn en wat wij daar mee kunnen. Dat zie je bij NRC ook erg met online. Je speelt in op waar er behoefte aan is en hoe mensen nieuws tot zich nemen. Net voor we aan OA begonnen was ik in een congres in Amerika. Daar werd dus ook een hele sessie aan podcasts gewijd en toen zag je dat dit enorm in opkomst was. Dus het was denk ik deels om te voldoen aan een behoefte van buitenaf, een groeiende behoefte aan podcasts en deels eigen interesse en deels dat we dachten: we kunnen echt een aanvulling vormen op wat we schrijven. Dat zijn we nu ook binnen NRC ook heel erg aan het doen. Welk medium past het beste bij welk verhaal. Dat kan zowel voor video gelden – daar waren we ook al langer mee bezig - als voor podcast. En we waren natuurlijk niet de eersten . Haagse Zaken was al langer.
03:26 - Hoe ziet die behoefte van buitenaf eruit?
Dat durf ik niet met zekerheid te zeggen. We hebben wel vaak luisteraars die onderwerpen aandragen, maar het is niet zo dat mensen… Ik kan hier geen antwoord op geven, lucas wel misschien.
Het is een aanvulling: jullie gaan best lang in op een breder thema. Jullie steken er meer moeite in dan dat je aan tafel gaat zitten en iets bespreekt.
Ja het is wel van tevoren gaan we bepalen bepaalde thema’s, soms omdat we het interessant vinden, soms omdat luisteraars het aandragen. Soms omdat wij toevallig met een groot artikel in de krant bezig zijn, waarbij we denken oh dat is ook interessant voor de podcast. Daar kun je op een andere manier naar kijken of een extra laag in aanbrengen. Bijvoorbeeld een podcast over slavernij en over
73
het uitsterven van de neushoorn. Daar had ik een stuk over geschreven maar daar hebben we ook een podcast over gemaakt. Maar nu dwaal ik af van je vraag.
05:20 -
Wij voegen er in die zin wel iets aan toe omdat we met fragmenten werken. Soms, en dat verschilt per aflevering. De ene keer werken we met zelf opgenomen fragmenten. Met die neushoorn – was ik naar Italië en heb ik fragmenten van het interview dat ik daar had. En soms zoek ik alleen dingen van internet. Maar het is wel zo: wij zijn niet de experts van een thema. We lezen ons goed in, we praten over dingen die ons zelf fascineren en waar we eea van af weten. En als we de podcast gaan
voorbereiden gaan ons we ons nog meer inlezen. Maar wij pretenderen niet dat we alle kennis in pacht hebben. Daarom is het leuk om naar wat clips te gaan die de laatste.. eraan geven.
06:22 – In hoeverre is de podcast an sich te beschouwen als journalistiek product?
Je gaf het net zelf aan. Het kan journalistiek zijn. Schrijven an sich is niet journalistiek. Je kunt ook creatief schrijven of fictief schrijven en jij had het ook al over verhalende podcasts. Niet alle podcasts zijn journalistiek, maar de podcast kan journalistiek worden in gezet als…
Kijk wij zoomen niet zozeer in op nieuws, we zijn niet super actueel ofzo. Bij Vandaag is er wel vaak een concrete aanleiding, maar dat is bij ons toch niet of minder. Het is wel de drang van de luisteraar om te willen weten wie … je informeert wel. En daarmee is het denk ik journalistiek. Dat je … Bij de wetenschapsredactie heb je echte nieuwsberichten. Dan heb je iets dat er boven staat dat het nieuws is. In het weekend hebben wij een wetenschapsbijlage. Dat zijn ook de wat tijdlozer verhalen, maar die zijn wel nog steeds journalistieke van aard. Want het gaat in de bredere context over wat er speelt in de wereld. En wat mensen volgens ons zouden moeten en willen weten. En wij proberen ze daar wel zo goed en objectief mogelijk te informeren. In die zin wetenschapsjournalistiek weer net even iets anders dan bijvoorbeeld politieke journalistiek.
08:26 Je hebt het over de weekendbijlage met iets tijdlozer verhalen. Daar staat objectiviteit hoog in het vaandel. Maar tegelijkertijd zeg je dat je ook wil laten merken dat je niet per se de expert bent en dat ook niet pretendeert.
In een stuk in de krant interviewen wij ook experts. Wij schrijven niet alles essayistisch op, maar we citeren ook als we denken het is goed om in deze passage een expert aan het woord te laten. Door in die podcasts soms letterlijk soundbites te laten horen van wat die expert zegt. Je kunt nu eenmaal niet alles weten, maar je kunt jezelf wel inlezen en goed beslagen ten ijs komen. Maar ja .. in die zin baseren wij onze podcast net als artikelen op beschikbare informatie (boeken enz) als dat we mensen
74
interviewen. Dus in die zin proberen we die objectiviteit wel te benaderen en ik denk wel dat..
Objectiviteit is belangrijk in de journalistiek, maar je hebt natuurlijk wel stijlvormen. Dat zei ik net: je hebt nieuwsberichten door de week, die zijn veel zakelijker van toon, zonder tierelantijntjes dan in de weekendbijlage. Die mag je ook wel een beetje kneden en boetseren. Daar kun je net wat meer metaforen of een grappige inleiding. En dat is bij de podcast wel zo. Naast die objectieve
informatieoverdracht maken we wel gebruik van een subjectievere vertelvorm. Afgelopen zomer hadden we een podcast over invasieve soorten. Plagen. Je had de eikenprocessierups en de dieren waar je steeds over las in de media. En dan gingen wij per soort in de media, de plaagpotentie beoordelen. In hoeverre is dit nu echt een plaag? Dat is natuurlijk volkomen subjectief, en daar hadden we onderling wel discussies over. Dat was om het een beetje luchtig te maken. Dat kan, omdat als je dat objectieve raamwerk heb staan. Dan kun je met de podcast, in ieder geval zoals wij hem vormgeven, iets meer ruimte om ook wat grapjes en luchtigheid er in te brengen. En dat hoor je . Ik ben soms de rol van sidekick en dan hoor je: dan stel ik ook vragen – hoe zit dat nou? En dat hoort de luisteraar ook: dat ik het allemaal niet weet.
11:36 Ik hoor dat verschil tussen podcast ivm een geschreven stuk. Ik neem aan dat jullie wel over toon hebben nagedacht en welke sfeer je neer wil zetten.
Wat ik al eerder zei: die drie vrienden aan de keukentafel. Het oorspronkelijke plan was ook om het bij Lucas aan de keukentafel op te nemen. Maar we zijn er wel al doende – na een pilot zonder mij – achter gekomen dat dat wel echt een vak is. Dus we maken een draaiboek. We bedenken de opzet, welke citaten we waar willen laten horen, maar we schrijven onze tekst niet uit, maar we volgen wel de grote lijnen: welke vraag we wanneer willen doen. Dus er is wel over nagedacht.
12.45 Wat levert dat stijlverschil op, in de relatie tussen NRC en consument?
Ik denk ook de toegankelijkheid en de zichtbaarheid. Zoals ik het zelf altijd voel hebben veel mensen van oudsher bij NRC toch een soort afstandelijk, hoge status idee. En zo worden we als redacteuren wel wat menselijker en zichtbaarder. Niet dat het daarvoor bedoeld is, maar ik denk wel dat het je in staat stelt: laatste jaren zijn bijvoorbeeld enorm de ik-verhalen in opkomst gekomen. Je mag wat meer gezien worden. En dat kan ook een functie vervullen. Juist tegenwoordig is het met vlogs enzo. Iedereen is opeens zichtbaar, dus ik denk dat er wat meer behoefte aan is. Wie zijn nou eigenlijk die mensen die ons van informatie voorzien? Het kan leuk zijn, meer een band met ons opbouwt, maar het ook dat: ja wie zijn dat nou eigenlijk, deze mensen die week in week uit onze krant volschrijven. Wat voor types zijn het en hoeveel weten ze nou echt? Dus we geven onszelf bloot en dat is denk ik wel de charme van OA. Dat het niet te gelikt is ofzo. Dat vind ik er zelf in ieder geval leuk aan. En ik bedoel: misschien krijgen mensen wel een hekel aan ons. Dat mensen denken van: nou die Gemma schrijft
75
wel leuke stukken, maar die stem van haar kan ik niet uitstaan. Weet je wat ik bedoel? Het kan ook tegen je werken.
14:34 Je moet bijna oppassen dat het niet te goed wordt.
We hebben het er wel eens over dat het eigenlijk niet zo goed onze eerste afleveringen durven terug te luisteren. Omdat we toen echt minder wisten wat we deden. Ik was de enige met radio-ervaring van de drie. Toen was het vast: Lucas Hendrik en ik. Lucas was de vaste presentator, maar die is met verlof dus nu nemen wij het over. Het eerste halfjaar deden wij het vast met zijn drieën en ik had dus een beetje ervaring en zij niet. Dus ik denk wel dat we er al gaandeweg iets beter in werden. Er was wel een stijgende lijn en we werden ook wel professioneler op elkaar reageerden. Maar ik denk dat zij iets losser zijn geworden en ik juist meer de diepte ben ingegaan. Maar eerst was het misschien meer dat Lucas en Hendrik vertellen en Gemma zit er als een dom naïef meisje bij. Nu is het wat meer een geïntegreerd geheel. We hebben nog niet de top bereikt. Het kan nog een stuk beter worden.
16:07 Maar moet je oppassen dat het niet te goed wordt? Dat het weer te veel statuur krijgt?
Ik heb niet de pretentie dat wij snel te goed worden. In die zin. Dus dat is nog lang niet bereikt. Maar ik denk wel dat als wij het opeens heel professioneel zouden doen… We hoeven niet echt te
veranderen qua toon ofzo. Ik merk het verschil met de Vandaag-podcast. Dat is veel geproduceerder, en dat is niet per se beter of slechter. Het is gewoon een ander format. Bij OA is onderdeel van het format dat we ongepolijst is. Maar ik vind het een lastige vraag. We hoeven niet opeens een heel andere weg in slaan. Snap je wat ik bedoel? We hoeven niet een andere podcast na te doen.
1720 Binnen dit kader kun je verbeteren dus. Je had het over een enquete.
We hebben ook twee keer een live-avond georganiseerd. Dan zie je ook wie er op afkomen. Dat zijn dan ook wel jongere mensen. We hebben natuurlijk ook wel eens luisteraars mails. Maar de enquête is wel onze hoofdbron. Ja.
1808 Heb je het idee dat het stijlverschil, iets lossere content produceren, ook makkelijker in contact komen met publiek.
76
zoveel tijd mails. Laatst van een jongen van 16, die het altijd luistert op de fiets naar school. Nou dat is superschattig om te horen. Dus ja, dat is wel een toegevoegde waarde op ons contact met lezers en zeker op zo’n live avond. Dat is echt heel leuk. Dat mensen na afloop met je in gesprek gaan.
[…]
1921 Zijn de podcasts gedreven vanuit een behoefte om toegankelijker te worden. Is dat een middel of een toevallige bijeenkomst?
Lastig omdat er vanuit hogerhand altijd wel brainstorms zijn over contact met de lezer en avonden met NRC. Nacht van NRC. Dus dat zit er allicht ook tussen. Maar het is geen marketingstunt of PR- stunt. Het is wel omdat we echt denken dat dit een nieuwe interessante vorm van journalistiek is die iets kan bijdragen aan de bestaande vorm van journalistiek. En die ook een aanvulling kan zijn op wat NRC te bieden heeft. En omdat we online ook steeds zichtbaarder zijn, dat we het ook leuk vinden of interessant vinden om te kijken: hoe kunnen we nog meer met de lezer in contact komen. En dat zijn met films en podcasts.
2024 Harrison
Hij is vier uur lang klimaat aan het leiden. Hij heeft meer visie hier op….
Wat is zeg is mijn visie hierop. Ik denk niet dat het onjuist is, maar de hele beleidskant is niet mijn ding. Ik kijk er als een van uitvoerende krachten naar…
2205 Wanneer is iets een goede podcast? Welke ingredienten moet een goede OA hebben?
Je moet sws wijzer zijn geworden na afloop. Maar ik noemde in het begin ook al even de breedheid van het onderwerp hebben. We hebben het ook wel eens heel particulier gedaan, maar het moet raken aan een soort brede, grotere vraag die de lezer kan hebben. En het liefst een onderwerp dat je vanuit meerdere facetten kunt belichten. We hebben vaak dat we denken: we delen onze podcast op in driëen.. Ik probeer even een voorbeeld te verzinnen. Laatst hadden we een podcast over exoplaneten. En dan hebben we eerst een beetje geschiedenis, historisch, een deel ging meer over de keiharde astronomie. Wat zijn exoplaneten en hoe werken ze, hoe ontstaan ze. En eentje was meer futuristisch: gaan we ooit op een exoplaneet wonen of weet ik veel wat? Maar dat je een onderwerp vanuit
verschilllende facetten. Dat is denk ik wel onze succesvolle podcast. En dat je gewoon een interessant onderwerp is waar mensen wijzer van worden. Onze geschiedenispodcast doet het altijd erg goed qua
77
luistercijfers. Maar tegelijkertijd voor mij persoonlijk voelt het ook goed als er een goede dynamiek is tussen de sprekers, dus dat.. Ik vind niet alleen dat informeren heel belangrijk is, maar ook het
enthousiasmeren. Ik weet niet of mij medepresentatoren daar ook zo over denken. Ik denk het wel, maar je hoort het gewoon als wij daar met plezier zitten en wij daar gewoon ingespeeld en elkaar een beetje kunnen uitdagen of plagen, dat de sfeer relaxed is. Dat geldt voor mij trouwens ook bij het schrijven van een goed artikel. Dat het mooi en interessant qua inhoud is, maar ook qua vorm. En dat geldt voor de podcast misschien nog wel sterker, dat ook die vorm lekker loopt. Dat de flow er in zit. In die zin, jij hebt het over verhalende podcasts. Ons ideaal is natuurlijk dat wij jou ook op een soort verhaal, dat wij jou aandacht, dat we een spanningsboog creëren. Ik denk ook dat we daar nog wel winst kunnen halen, om daar meer - ik noem wel drie thema’s – maar dat het nog meer als begin, midden, eind kan voelen.
2449 Dat haal ik ook uit theorie. In hoeverre kun je spanning/losse stijl, combineren met een podcast die door een nieuwsmedium gemaakt wordt?
Nou ik denk dat dat interessant is. Omdat we zelf de voorhoede zijn, mogen we ook zelf de spelregels bepalen. Ik denk dat het wel zeker te combineren is, maar het blijft een spannende balans. Je wil het niet te oppervlakkig of te lacherig houden. En tegelijkertijd ook niet te zwaar en serieus. Dus dat is wel wat je spelenderwijs een beetje moet uitvinden. Ja; ik vind het heel moeilijk omdat we er geen formule voor hebben wat een goede podcast is. Maar er is wel: goed geïnformeerd zijn. Weten van welk onverwachte vraag ter sprake komt dat we daar wel een antwoord op hebben. Goede
voorbereiding. Goede samenwerking, goede chemie eigenlijk in de studio.
2633 Denk je dat het belangrijk is om zelf te benoemen dat je sommige dingen niet weet?
Niet te vaak. Als je het te vaak doet, kom je toch een beetje onprofessioneel over. We doen alles zo spontaan mogelijk, maar stel dat we echt iets niet weten ofzo, dan zeggen we weleens tegen de producer: oh even stoppen met de opname. We zoeken het even op op internet. Uhm en dat hoor je dan niet terug in de uitzending. Soms ook wel, maar als we het alle drie niet weten, voegt het niets toe voor de luisteraar. Want ze luisteren naar de podcast om iets wijzer te worden. Onzekerheid, dat klinkt misschien stom, maar dat is andermaal een soort balans. Je bent niet onfeilbaar als podcastmaker of journalist, maar als je keer op keer domme vragen stelt, dan gaan mensen ook denken ‘wat doet zij überhaupt bij de wetenschapsredactie van NRC, snap je? Je moet ook het imago wel een beetje hooghouden.
78
Je hoort ons in de podcasts ook soms zoeken naar woorden. Dat is wat de producent er na afloop wel wat euh en ahs uit knipt en versprekingen, maar het wordt niet gladgepolijst. Bij ons in ieder geval niet. Terwijl bij de krant heb je wel de eindredacteur die de spelfouten er uit haalt en in het ideale geval lees je een stuk zonder spelfouten of kronkels. En dat is in de podcast niet zo. Dat geeft ook niet. Juist in de manier waarop we iets vertellen, breng je een extra laag aan. In wat je zegt, klinkt soms wel enige onzekerheid, of voorbehoud door. En die nuances is wel plek voor in een podcast. En persoonlijk, nam ik vaak de rol in van diegene die ik niet weet. Dat vond ik wel prettig, maar daar heb ik het ook met Hendrik en Lucas over gehad. Na een tijdje iets meer van mezelf mocht laten zien, niet