De zwarte legende wordt in 2007 nog steeds gebruikt om een situatie te omschrijven waarin Spanje in een negatief daglicht staat. In dit geval wordt Spanje beschuldigd van de problemen van Luchthaven Londen Heathrow in Groot-Brittannië, zoals blijkt uit het volgende citaat:
Sea la que sea, la imagen de España es fuerte y, remontándose al siglo XVI, cuando sus conquistadores forjaron un imperio en América Latina y su Armada zarpaba hacia Inglaterra, es de las más antiguas. En la actualidad, después de que tres importantes empresas españoles y un banco "conquistaran" un fabricante de teléfonos móviles, Heathrow y otros aeropuertos, una eléctrica y un banco del Reino Unido, la prensa británica utiliza la palabra "Armada" en otro contexto.114
De woorden Armada en conquistar worden opnieuw gebruikt in relatie met Groot-Brittannië. In de
zestiende eeuw stonden de Spanjaarden bekend als de conquistadores, de veroveraars, de
Spanjaarden veroverden veel gebieden in de wereld en creëerde een machtig imperium. In 1588 probeerde Filips II Groot-Brittannië te veroveren (conquistar) met de Spaanse gewapende vloot
(Armada), dit liep echter uit op een fiasco. Dit is de periode waarin Spanje bekend stond als
wreed, bloeddorstig, intolerant en religieus fanatiek: de zwarte legende. De Spaanse perceptie van hun eigen zelfbeeld is voor een groot deel gekenmerkt door de nasleep van de zwarte legende die ontstaan is in de zestiende eeuw.
114 El País, Vender la imagen comercial de España, 28 december 2007. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2007/12/28/opinion/1198796412_850215.html Eigen vertaling titel: Het verkopen van het commerciële beeld van Spanje
Eigen vertaling: Hoe dan ook, het beeld van Spanje is sterk en, daterend uit de zestiende eeuw, toen haar veroveraars een imperium in Latijns Amerika smeed en haar Armada uitvoer richting Groot-Brittannië, is een van de oudste. Tegenwoordig, nadat drie grote Spaanse bedrijven en een Spaanse bank een mobiele-telefoon-fabriek,, Heatrow en andere vliegvelden, een elektriciteitsmaatschappij en een bank uit het Verenigd Koninkrijk “veroverden”, gebruikt de Britse pers het woord “Armada” in een andere context.
35
Reputatie komt niet overeen met realiteit
De gedachte dat de Spanjaarden verkeerd worden begrepen in het buitenland en dat er een verkeerde waardering heerst vanuit het buitenland vormt een groot onderdeel van de nasleep van de zwarte legende. Dit blijkt uit het artikel “El valor de la Marca España”.115 Hierin wordt
beschreven dat Spanje nog niet het prestige bezit van een ontwikkeld land in de Europese Unie, ook blijkt dat het buitenland een ander beeld van Spanje heeft dan de Spanjaarden zelf hebben. De producten uit Spanje zouden een betere waardering moeten krijgen. Dit komt naar voren in
het volgende citaat:
La invocación comercial del nombre de España no aporta el plus de prestigio que le corresponde como país desarrollado de la Unión Europea. [...] La reputación exterior de España no se ajusta a la realidad económica, política y cultural.116
Uit dit citaat blijkt tevens dat de buitenlandse reputatie van Spanje niet overeenkomt met de huidige economische, politieke en culturele realiteit. Spanje is de zevende economie van de wereld, maar staat niet zo bekend in de wereld. Een groot deel van de wereldbevolking ziet Spanje niet als grote economisch macht.
Uit een artikel van El Mundo komt naar voren dat er in 2008 grote zorgen zijn over het beeld dat
er vanuit Spanje wordt geprojecteerd in het buitenland. In dit geval is er een verkeerd beeld over de culturele Spaanse situatie naar buiten gebracht, een projectie die zeker niet overeenkomt met de realiteit van een hoge culturele dimensie. De titel “Denigrante imagen de España” toont aan
dat er een vernederend beeld van Spanje de wereld in is gegaan. Het laat zien dat Spanje zich zorgen maakt over hoe er over gedacht wordt. Het artikel gaat over de Spaanse inzending van het Eurovisie Songfestival in 2008, dit is het meest vernederende en vuile voorval voor het Spaanse beeld. Begrippen als vergonzoso, mal gusto, desprecio en vulgaridad komen in het artikel voor en het
artikel eindigt met de zin: “a esta burla a la cultura española”. Het is een aanfluiting van de
Spaanse cultuur en geeft een totaal verkeerd beeld. Iets waar veel Spanjaarden zich juist zo’n zorgen over maken. 117
115 El País, El valor de la ‘marca’ España, 19 juni 2006. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2006/06/19/economia/1150668001_850215.html Eigen vertaling titel: De waarde van het ‘merk’ Spanje
116 El País, El valor de la ‘marca’ España, 19 juni 2006. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2006/06/19/economia/1150668001_850215.html
Eigen vertaling: Het commerciële aanroepen van de naam Spanje draagt niet bij aan de bonus van het prestige die het land verdient als ontwikkeld land van de Europese Unie […] De buitenlandse reputatie van Spanje komt niet overeen met de economische, politieke en culturele realiteit.
117 El Mundo, Denigrante imagen de España, 26 mei 2008. Beschikbaar op: http://academic.lexisnexis.eu/??lni=4SKP-
T6J0-TXM8-X16T&csi=256121&oc=00240&perma=true Eigen vertaling titel: Vernederend beeld van Spanje
Eigen vertaling woorden: Schandelijk, slechte smaak, minachtig en platheid Eigen vertaling slot zin: deze bespotting van de Spaanse cultuur
36
Geen waardering als exportland
Spanje is een belangrijk exportland, maar veel landen weten dit niet. Dit komt, omdat Spanje problemen heeft met haar imago. Dat Spanje niet gewaardeerd wordt als exportland wordt nogmaals bevestigd in een artikel uit el País van 28 december 2007, zoals het volgende citaat laat
zien:
La etiqueta 'made in Spain' no tiene en el exterior el prestigio que debiera. Pese a ser la séptima economía del mundo y el sexto país inversor, la percepción que se tiene fuera no se corresponde aún con esa realidad.118
Spanje blijft bekend staan als een land dat met de huidige democratie een lange geschiedenis van verval, economische achterstand en de tragedie van de burgeroorlog in 1936-39 probeert te overwinnen.119 Hieruit blijkt dat deze lange geschiedenis heeft gezorgd voor veel negatieve
berichten over Spanje in de wereld, gevolgen van de zwarte legende waarin Spanje ook werd zwart gemaakt tegenover de rest van de wereld.
Ondanks dat Spanje haar imago probeert te verbeteren met behulp van bedrijven en initiatieven zoals Zara, de Olympische Spelen en de Expo 1992, verkoopt het etiket Made in Spain niet goed in de
rest van de wereld. De producten van Spanje worden geplaatst in context van stereotypen die niet passen bij de Spaanse werkelijkheid, zoals in het volgende citaat wordt uitgelegd:
Sin embargo, cuando los consumidores evalúan España y sus productos en las encuestas que calibran percepciones y estereotipos, la imagen sigue sin encajar con la realidad. No obstante, para los consumidores, la realidad es la percepción. Una de las consecuencias de ello es que las exportaciones españolas no tienen tanto éxito como deberían y el déficit comercial es enorme.120
Discrepantie tussen zelfbeeld en heterobeeld
Spanje wordt, objectief gezien ondergewaardeerd in het buitenland, maar de meerderheid van de bevolking heeft dit niet door. Dit is gebleken uit een onderzoek van Pew Global Attitudes Project
uitgevoerd door het Pew Research Center een onpartijdige denktank die het publiek informeert over
problemen, attitudes en trends die worden vormgegeven in Amerika en de rest van de wereld.
118 El País, Vender la imagen comercial de España, 28 december 2007. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2007/12/28/opinion/1198796412_850215.html
Eigen vertaling: het etiket ‘made in Spain’ heeft niet het aanzien in het buitenland dat het zou moeten hebben. Ondanks dat ze de zevende economie en het zesde investerende land van de wereld zijn, komt de perceptie dat ze hebben in het buitenland niet overeen met deze werkelijkheid.
119 El País, El valor de la ‘marca’ España, 19 juni 2006. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2006/06/19/economia/1150668001_850215.html
120 El País, El valor de la ‘marca’ España, 19 juni 2006. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2006/06/19/economia/1150668001_850215.html
Eigen vertaling: Echter, toen de consumenten Spanje en haar producten evalueerden in de enquêtes die de percepties en stereotypen inschatten, past het beeld nog steeds niet bij de werkelijkheid. Desondanks, voor de consumenten, is de werkelijkheid de perceptie. Een gevolg hiervan is dat de Spaanse export niet zo veel succes heeft als het zou moeten en is het tekort op de handelsbalans enorm.
37
Het is een onderzoek waarin mensen om hun mening wordt gevraagd over de huidige staat van de wereld en andere belangrijke dagelijkse kwesties. Uit dit onderzoek is gebleken dat tachtig procent van de Spanjaarden denkt dat het buitenland een positief beeld over hen heeft, terwijl het zelfbeeld van de Spanjaarden veel negatiever is. Is deze culturele tegenstelling, tussen het zelfbeeld en heterobeeld, een voortvloeisel uit de spreekwoordelijke Mediterraanse opstelling om het eigene te bekritiseren of heeft het te maken met wat de historicus Fernando García de Cortazar heeft gedefinieerd als “la desautorización de la idea de España?”121 Wat aangezien wordt
volgens deze historicus voor de actualisering van de zwarte legende en de associatie van Spanje met het katholicisme of falangist fundamentalisme, wordt aangemoedigd vanuit een intern nationalisme. Spanje heeft een imagoprobleem, want gezonde tradities als verlichting en liberalisme worden genegeerd, terwijl deze juist een positieve invloed op het imago zouden moeten hebben. Daarnaast presenteren veel Spanjaarden zich als nationalisten die het niet eens zijn met de Baskische of Catalaanse bewegingen. Hierdoor wordt het Spaanse idee vervangen door ‘de ontkenning van het Spaanse idee’. De president van ICEX benadrukt dat Spanje minder
populair is binnen Spanje zelf en de vicepresident voegt hier aan toe dat de stereotypen meer in de Spanjaarden zelf leven dan in de buitenlanders.122 Dit toont aan dat Spanjaarden zich meer
bezighouden met de gestereotypeerde beelden dan het buitenland, dit zorgt dat het zelfbeeld negatiever is dan het heterobeeld.