Tijdens de economische crisis lijkt de polariteit tussen noord en zuid opnieuw ingezet te worden in Europa. Spanje valt onder de Zuid-Europese landen, maar kan zij daar ook mee worden vergeleken? Zo ja, wat is de reactie vanuit Spanje hierop, wilt zij onder Zuid-Europa vallen? Ook wel de periferie van Europa genoemd of vindt zij dat Spanje bij de kern van Europa hoort, ook wel het centrum genoemd. Tijdens de economische crisis, worden de noordelijke landen en vooral Duitsland het centrum van Europa genoemd. Hierdoor wordt het gat tussen zuid en noord steeds groter.183 Op de zuidelijke ‘schuld’ landen zijn, dankzij de economische problemen,
alle eenzijdige stempels als vaag, improductief, bedorven, kooplustig, failliet en PIGS geplakt, zoals het volgende citaat laat zien:
Sobre los países deudores han caído todos los estigmas reservados a quienes eran sujetos de reformatorio: es decir, vagos, improductivos, maleantes, manirrotos, insolventes, PIGS en definitiva.184
Zuid-Europa
De commissaris voor economische en monetaire zaken Joaquín Almunia vergelijkt in 2010 de moeilijkheden van de Spaanse economie met die van Portugal en Griekenland en concludeert dat deze landen steeds meer op elkaar gaan lijken. In een artikel uit el País over Almunia en de
Spaanse economische problemen, wijst hij op de overeenkomsten tussen de Griekse economie die onder streng toezicht staat van Brussel en die van Portugal en Spanje die steeds meer onder druk staan. Almunia geeft wel aan dat de situatie in Spanje nog niet zo ernstig is als in Portugal en Griekenland, waar sprake is van hoge overheidstekorten met terugkerende en structurele componenten. Daaraan voeg hij toe dat er in Griekenland en Portugal een aanzienlijke afhankelijkheid is van de buitenlandse inkomsten, maar dat deze nu nog minder zijn in Spanje.185
In een ander artikel uit el País (2010) wordt geconstateerd dat de internationale markten Spanje en
de zuidelijke landen bedreigen, ze worden eerder op een volksaard gewaardeerd dan op hun economische waarde. Bovendien hebben deze zelfde markten Spanje in de afgrond van ongeschonden zelfkritiek geleid en wordt het hele menu van stereotypen over het zuiden boven tafel gehaald. Het volgende citaat illustreert deze bewering op een heldere manier:
183 NRChandelsblad, Noord tegen zuid; reportage verdeeld Europa, 10 juli 2010. Beschikbaar op:
http://archief.nrc.nl/index.php/2010/Juli/10/Overig/m10/Noord+tegen+zuid//check=Y
184 El País, Todavia hay algo peor que la usura, december 2011. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2011/12/06/opinion/1323126011_850215.html
Eigen vertaling: Over de schuldlanden is een stigma gevallen die gereserveerd is voor diegene die onderworpen zijn aan de hervormingen; dat wil zeggen de luiaards, onproductieve personen, criminelen, verspillers, onbekwamen, kortom de PIGS.
185 El País, Almunia equipara España con Portugal y Grecia, 4 februari 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/02/04/economia/1265238003_850215.html
56
Son los mercados internacionales los que nos amenazan. Y lo hacen a su manera: despiadada, fea, torpe y desagradable, con diagnósticos y pronósticos que más que evaluaciones económicas parecen juicios de valor sobre nuestro carácter nacional. Los mismos mercados internacionales que, dirigidos por los mismos gestores, nos han llevado al abismo sin mácula alguna de autocrítica, despliegan ahora otra vez sin pudor alguno toda la cartelería de los estereotipos para el sur de Europa.186
PIGS…PIIGS?
Spanje wordt samen met Portugal, Italia en Griekenland ingedeeld in de groep die spottend PIGS
wordt genoemd. Dit komt naar voren in artikelen uit zowel 2010 als 2011 in el País187 en in el
Mundo188.
La crisis ha derivado en un deterioro muy importante de la imagen de España en el exterior, incluida despectivamente en el grupo de los llamados PIGS ("cerdo" en inglés y acrónimo que se refiere a Portugal, Italia, Grecia y España).189
La Marca España lijdt hier onder, want de Mediterrane landen worden als een probleem in Europa
gezien en Spanje is de grootste economie in deze groep. Het zien van deze landen als probleem van Europa, kan terug te voeren zijn op de noord-zuid scheiding die al eeuwen op de achtergrond van ons denkniveau speelt. De crisis zorgt ervoor dat deze verschillen opnieuw worden benadrukt.190
De titel van het artikel “No somos Grecia. … Ni Irlanda”191 uit el País (2010) maakt duidelijk dat
Spanje niet is zoals Griekenland en ook niet zoals Ierland. In Europa worden de crisis-landen bestempeld onder de spottende term PIGS en nu met Ierland erbij wordt de term uitgebreid tot PIIGS:
186 El País, Atrapados, 1 februari 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/02/01/internacional/1264978808_850215.html Eigen vertaling titel: de ingeslotenen
Eigen vertaling: Het zijn de internationale marken die ons bedreigen. En ze doen het op hun mamoer:
meedogenloos, lelijk, onhandig en onaangenaam, met diagnoses en voorspellingen die meer lijken op waardeoordelen over onze volksaard dan op economische voorspellingen. De zelfde internationale marken, geleid door dezelfde managers, hebben ons naar de afgrond geleid zonder smet van enig zelfkritiek, zij slaan nu weer schaamteloos het hele menu open van zuid Europese stereotypen.
187 Artikelen uit el País: atrapados (2010, El ‘apartheid’ europeo (2011), Todavía hay algo peor que la usura (2011), Ni
perezosos ni improductivos (2011), No es por las vacaciones (2011).
188 Artikelen uit el Mundo: El euro no puede durar (2011), El riesgo y su prima (2011), Más enemigos para el euro y
los pigs (2011)
189 El País, El perfil internacional de España se pone a prueba, 23 mei 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/05/23/sociedad/1274565601_850215.html
Eigen vertaling: De crisis heeft geleid tot een aanzienlijke verslechtering van het imago van Spanje in het buitenland, inbegrepen van de spottend genoemde groep PIGS (“varken”in het engens en een letterwoord dat verwijst naar Portugal, Italië, Griekenland en Spanje)
190 El País, El perfil internacional de España se pone a prueba, 23 mei 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/05/23/sociedad/1274565601_850215.html
191 El País, No somos Grecia. … Ni Irlanda, 14 november 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/11/14/negocio/1289744067_850215.html Eigen vertaling: Wij zijn geen Griekenland…ook geen Ierland.
57
Con un gusto más que cuestionable, el acrónimo con el que se los conoce es PIGS (Portugal, Italy, Greece y Spain), […] Pero a esta crisis de deuda soberana se ha sumado un nuevo país, Irlanda ("crisis PIIGS").192
In een artikel uit el Mundo, gepubliceerd in de zomer van 2010, komt naar voren dat de
economische situatie van Spanje steeds meer op die van Griekenland begint te lijken. De regering doet er alles aan de gemoederen te bedaren, maar de drukt blijft hoog. "España no es Grecia, pero se la vigila cada vez más.”193 De maatregelen van de Spaanse overheid worden als
onvoldoende beschouwd om zowel de levensvatbaarheid van de overheidsfinanciën te kunnen redden als een krachtig middel om de crisis te overwinnen te kunnen zijn. Er wordt gewed op een Griekse ontknoping, waarbij Zapatero om redding vraagt en een beroep zal moeten doen op het Europese Stabiliteitsfonds. 194
Spanje houdt de moed er in en blijft positief, ondanks het feit dat de economie steeds slechter wordt. Ook al wordt Spanje steeds meer vergeleken met Griekenland, is de Spaanse situatie nog net niet zo ver als de Griekse. De titel “Madrid (todavia) no es Atenas” verklaart ook al veel; Madrid is (nog) geen Athene, maar als er niet opgepast wordt dan is Spanje weldegelijk te vergelijken met Griekenland. De zuidelijke landen zijn nu eenmaal de schuldlanden volgens el Mundo (2011): “y los países del sur, excesivamente endeudados”.195
Periferie van Europa?
In het bovengenoemde artikel “No somos Grecia. … Ni Irlanda” uit el País (2010) wordt
bovendien ook een verwijzing gemaakt naar het feit dat Spanje onder de periferie landen van Europa valt. “Volviendo a vivir un episodio de fuerte inestabilidad en los mercados de deuda pública de los denominados países periféricos del área euro.”196 Deze term staat in sterk contrast
met de sterkere ‘noordelijke’ landen van Europa, die het Europese centrum vormen. Spanje vindt echter dat de situatie nog niet zo erg is als in Griekenland en wil afstand nemen van de andere
192 El País, No somos Grecia. … Ni Irlanda, 14 november 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/11/14/negocio/1289744067_850215.html
Eigen vertaling: Met een meer dan twijfelachtige smaak, het letterwoord waarmee ze bekend staan als PIGS (Portugal, Italië, Griekenland en Spanje), […] Maar, in deze enorme schuldencrisis is een nieuw land toegevoegd, Ierland (“crisis PIIGS”)
193 El País, No somos Grecia. … Ni Irlanda, 14 november 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/11/14/negocio/1289744067_850215.html Eigen vertaling: Spanje is geen Griekenland, maar ze letten elke keer meer op
194 Presseurop, Madrid (todavia) no es Atena, 17 juni 2010. Beschikbaar op:
http://www.presseurop.eu/es/content/article/275661-madrid-todavia-no-es-atenas Eigen vertaling: Madrid is (nog) geen Athene.
195 El Mundo, El euro no puede durar, 4 december 2011. Beschikbaar op:
http://academic.lexisnexis.eu/??lni=53PS-6JG1-F16M-C3PB&csi=256121&oc=00240&perma=true Eigen vertaling: en de zuidelijke landen, in de schulden op een overmatige manier.
196 El País, No somos Grecia. … Ni Irlanda, 14 november 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/11/14/negocio/1289744067_850215.html
Eigen vertaling: Opnieuw leven we een periode van sterke instabiliteit in de markt van de staatsschuld van de zogenoemde periferie landen van de eurozone.
58
zuidelijke landen. In het voorjaar van 2010 was de veel gehoorde zin “España no es Grecia”197,
nu is de uitdaging om aan te tonen dat Spanje ook niet te vergelijken valt met Ierland. Een verantwoordelijkheid die niet alleen bij de overheid ligt, maar bij iedereen die betrekking heeft tot de Spaanse economie. Het zelfbeeld dat hier naar voren komt, is dat Spanje zich in 2010 nog sterker voelt dan Griekenland en Ierland. Ze willen niet vergeleken worden met de periferielanden en al helemaal niet onder de spottende term vallen; Spanje is meer dan dat.
Het artikel “El lastre de la Marca España” uit el País (2010) laat zien dat la Marca España een
ballast vormt. Bovendien wordt in dit artikel ook de term periferie van Europa benoemt en laat het zien dat Spanje daar onder valt:
Beatriz Tejero, directora de estrategia de Banco Sabadell, cree que más que la Marca España, lo que están pagando las empresas es la etiqueta de pertenecer a un país de la periferia europea. "El aumento de los problemas en Irlanda ha metido presión a Portugal y luego a España. Es un movimiento similar al que ya ocurrió en mayo con la crisis de Grecia", señala.198
Het artikel gaat over de gevolgen van de crisis voor la Marca España. Producten uit Spanje worden
gewantrouwd, alleen maar omdat ze Spaans zijn, dit leidt tot minder verkoop. De crisis wordt ernstiger voor Spanje, het wantrouwen neemt toe en daarmee daalt het Spaanse imago in het buitenland. Juist de stempel dat Spanje tot de periferie van Europa behoort en niet tot het Europese centrum, doet het imago kwaad. Deze stempel behoort tot het zelfbeeld van Spanje dat ze niet helemaal Europees is, maar ook andere invloeden van de Arabische of Latijns- Amerikaanse wereld bezit.
Uit verschillende artikelen uit el País in 2011 blijkt dat Spanje onder de periferie landen van
Europa valt. In het artikel met de titel “el ‘apartheid’ europeo”, wat een toespeling op de discriminatie maakt geeft aan dat Spanje het niet eens is met de huidige verdeling die de ‘rijkere’ landen van Europa maken. Bovendien zijn het vooral de van oorsprong religieuze landen die zwart worden gemaakt door de protestantse Duitse en Engelse financiële pers. Naar mijn mening, is dit een duidelijke verwijzing naar de noord-zuidpolariteit:
Fue la estampida del sálvese quien pueda, que solo repercutió en los eslabones más débiles de la cadena europea: los países periféricos, sometidos a un drástico régimen de ajuste fiscal que les emplazó a reducir su déficit público en solo tres años. Y la primera víctima propiciatoria fue la población helena […] países de
197 Eigen vertaling: Spanje is geen Griekenland.
198 El País, El lastre de la marca España, 14 november 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/11/14/negocio/1289744065_850215.html Eigen vertaling titel: De ballast van la marca España.
Eigen vertaling: Beatriz Tejero, beleids directeur van Banco Sabadell, gelooft dat hoeveel la marca España ook diet, bedrijven blijven betalen voor een etiquet (van Spanje) dat behoort tot een land van de Europese periferie. “De groei van de problemen in Ierland heeft de druk opgevoerd in Portugal en straks ook in Spanje. Het is een vergelijkbare beweging die al heeft plaatsgevonden in mei met de crisis van Grieken”, geeft zij aan.
59
origen católico todos ellos, contra los que se dirige la propaganda protestante de la prensa financiera anglogermana.199
In een artikel uit el País (2011) staat dat de zuidelijke landen, waaronder Spanje, valt minder
werkuren maken, minder vakantiedagen krijgen en een vroegere pensioneringsleeftijd bezitten. In het artikel worden termen gebruikt als: “en los países periféricos”, “los países nórdicos”, “el centro de Europa”, en “países como Grecia, España y Portugal”. De beweringen van Merkel over de Zuid-Europese landen worden dan wel ontkracht, deze termen laten echter wel zien dat er sprake is van een noord-zuidpolariteit.200 Ook uit el Mundo (2011) resulteert dat Spanje onder de
periferie landen van de Euro valt: “Y seguir alimentando la confianza sobre los países periféricos; los denominados despectivamente como PIGS”201
In een bijlage uit el Mundo (2011) wordt duidelijk gemaakt dat Spanje sinds de dood van Franco af
wil van het imago van een achtergebleven, ongeletterd en intolerant land. De toetreding tot Europa heeft Spanje bevrijd van veel minderwaardigheidscomplexen. Spanje groeide sneller dan andere Europese landen dankzij de euro. Spanje hoorde helemaal bij de club van Europa en iedereen sprak vol lof over haar. Toen kwam de crisis en werd er een nieuwe club opgericht El EA-4: Griekenland, Portugal, Ierland en España. “no es una consideración periodística (como los
llamados PIGS), sino técnica, en la que entramos por méritos propios, al tener la tasa más alta de paro y por haber creado una “generación perdida”. 202 De bijlage wordt afgesloten met de
gedachte dat Spanje nooit bij een club had moeten gaan waar niemand bij was zoals zij was. Dit laat duidelijk blijken dat Spanje achter het feit staat dat ze onder de zuidelijke landen wordt gerekend.
199 El País, ‘el apartheid’ europeo, 8 januari 2011. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2011/01/08/opinion/1294441204_850215.html Eigen vertaling titel: De Europese ‘apartheid”
Eigen vertaling: Het was halsoverkop ieder voor zich, dat alleen zijn effect heeft op de zwakste schakels van Europa: de periferie landen, onderworpen aan een drastisch regime van fiscale bezuinigingen dat in is gesteld om het
overheidstekort te verminderen in maar drie jaar. En het eerste zoenoffer was de Griekse bevolking […] allemaal oorspronkelijk katholieke landen, contra de landen die zich begeven richting de protestantse propaganda van de Engels-Duitse financiële pers
200 El País, No es por las vacaciones, 7 juni 2011. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2011/06/07/sociedad/1307397601_850215.html Eigen vertaling titel: Het ligt niet aan de vakanties.
Eigen vertaling woorden: In de periferie landen, de noordelijke landen, het centrum van Europa, Landen zoals Griekeland, Spanje en Portugal
201 El Mundo, El Europ no puede durar, 4 september 2011. Beschikbaar op: http://academic.lexisnexis.eu/??lni=53PS-
6JG1-F16M-C3PB&csi=256121&oc=00240&perma=true
Eigen vertaling: En doorgaan met het voeden van het vertrouwen in de periferie landen; de laagdunkend genoemde PIGS
202 El Mundo, Bienvenidos al club, 13 mei 2011. Beschikbaar op: http://academic.lexisnexis.eu/??lni=52VF-7RV1-
F16M-C3NM&csi=256121&oc=00240&perma=true
Egen vertaling: Het is geen journalistieke beschouwig (zoals de zogenoemde PIGS), maar technisch, waarin we komen danzij eigen verdiensten, danzij het hebben van het hoogste percentage werkloosheid en voor het creëren van een ‘verloren generatie”
60
Prusianos del sur of PIGS?
We zien hier dat er een keuze wordt gepresenteerd: zijn de Spanjaarden prusianos del sur of PIGS?
Het begrip prusianos del sur waarmee wordt gerefereerd aan de Spanjaarden in Brussel, komt ook in
2010 weer naar voren. In het artikel “Prusianos del sur o PIGS?” uit el País (2010)wordt duidelijk
naar voren gehaald dat Spanjaarden geen PIGS zijn. De Spaanse samenleving is “una sociedad laboriosa y seria de siempre”203 In de jaren 80/90 van de twintigste eeuw veranderden de Spaanse
clichés van negatief naar positief. Spanje kwam bekend te staan als een dynamisch land waar gewerkt werd en waar volop gebruikt werd gemaakt van de mogelijkheden van de Europese integratie, Spanjaarden kwamen positief bekend te staan als de Pruisen van het zuiden, het meest efficiënte volk van het zuiden:
En Europa los tópicos sobre una España indolente, poco trabajadora y un tanto folclórica, dieron paso a la idea de un país dinámico, trabajador y bien avenido que aprovechaba del mejor modo posible las oportunidades de la integración en Europa. Hasta en las reuniones comunitarias conseguimos fama de ser los más puntuales. En el argot de Bruselas los españoles comenzaron a ser llamados los prusianos del sur.204
Dit positieve imago verandert met de ingang van de crisis in 2008. Spanjaarden worden pessimistischer en dit dringt door in hun zelfbeeld. De positieve invloed van de voorspoedige jaren verandert in een negatieve invloed op het zelfbeeld. Bovendien staan Spanjaarden niet meer bekend als de prusianos del sur, maar als lid van de PIGS landen. Gelukkig vinden de Spanjaarden
dat ze daar niet toe behoren en ook niet toe willen behoren, ook al zouden ze troost bieden:
Nada que no pueda arreglarse si el país se pone a ello. La exuberancia irracional de los mercados conduce a las burbujas; pero el pesimismo irracional, solo conduce a más crisis. En España, hoy, sobra pesimismo. No somos PIGS, ni siquiera cuando algunos se solazan, interesadamente, en el fango. Ellos sí son un problema.205
203 El País, Prusianos del sur o PIGS, 7 maart 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/07/03/opinion/1278108004_850215.html Eigen vertaling: een samenleving die van oudsher productief en serieus is.
204 El País, Prusianos del sur o PIGS, 7 maart 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/07/03/opinion/1278108004_850215.html
Eigen vertaling: In Europa hebben de clichés over Spanje als lui, weinig productief en wat volks, plaatsgemaakt voor het idee van Spanje als een dynamisch, werkend land dat tevreden is en dat op de best mogelijke manieren gebruik maken van de mogelijkheden van de integratie in Europa. Zelfs in gemeenschappelijke vergaderingen bemachtigen we de roem van de meest punctuelen. In de Slang van Brussel begint met de Spanjaarden de Pruisen van het zuiden te noemen.
205 El País, Prusianos del sur o PIGS, 7 maart 2010. Beschikbaar op:
http://elpais.com/diario/2010/07/03/opinion/1278108004_850215.html
Eigen vertaling: Niet dat niet kan worden opgeknapt als een land zich zo opstelt. De irrationele weelde van de markten leidt alleen maar tot zeepbellen; maar het irrationele pessimisme lijdt alleen maar to meer crisis.
Tegenwoordig, in Spanje, overheerst het pessimisme. We zijn geen PIGS, zelfs niet wanneer dit ons rust zou bieden, interessant genoeg, in de modder. Zij zelf zijn het probleem.
61