Uitgegeven door: Tess Adelaar
Door: Hogeschool Utrecht Amersfoort, oktober 2008.
In juni 2008 hebben drie SPM Ergotherapie en Advies studenten van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen een onderzoek gedaan naar de wooneisen en woonwensen, met betrekking tot het interieur, van
thuiswonende personen vanaf 12 jaar met een vorm van autisme. Zij hebben interviews afgenomen met de ouders van de personen met ASS om daaropvolgend de resultaten te analyseren aan de hand van thema’s.
De onderstaande drie thema’s zijn gekozen:
• Personen met ASS geven de voorkeur aan een rustig interieur;
• Personen met ASS vinden het prettig om zelf invloed uit te kunnen oefenen op het interieur; • Het is onduidelijk of aspecten van het interieur invloed hebben op het functioneren van alle
personen met ASS.
Rustig interieur
De interviews hebben data opgeleverd welke inzicht geven in welke aspecten bijdragen aan het rustiger overkomen van het interieur. In het eerste thema van dit onderzoek zijn de volgende aspecten besproken:
• Indeling en structuur; • Functie;
• Licht; • Geluid; • Kleur.
Uit de gesprekken is gebleken dat bij meerdere respondenten rekening is gehouden met de indeling en structuur van de woonruimte. Men kan zelf veel rotzooi veroorzaken, verdwalen of spullen kwijt raken wanneer de directe omgeving niet gestructureerd genoeg is. Zo is gebleken dat een opgeruimde en geordende omgeving overzichtelijkheid bied en dat dit als prettig werd ervaren.
Een ander veel terugkomend onderwerp is dat onrust wordt veroorzaakt door zowel natuurlijk als kunstmatig licht. Door middel van enkele kleine aanpassingen hebben de respondenten rust in hun thuissituatie terug weten te brengen. Ditzelfde geldt voor het kleurgebruik in de woning, wanneer kleuren of patronen onrust opleveren is dit eenvoudig aan te passen. Echter is niet iedere respondent gevoelig voor het kleurgebruik in de woning en zijn de genoemde oplossingen niet bij iedere individu toepasbaar.
Geluid is een struikelblok voor velen. Schrikreactie, onrust of agressiviteit wordt veroorzaakt door geluiden veroorzaakt door anderen. Opmerkelijk is wel dat het geluid wat men zelf produceert als prettig wordt ervaren, waardoor men juist zelf lawaai gaat maken als de omgeving rumoerig is.
Afstudeerproject: Woonwensen Autisme | Bijlage I: Uitgebreide samenvatting onderzoeken 37
Onderwerp Prikkel Oplossing
Indeling en structuur Rotzooi door diverse ruimten Voldoende organisatie mogelijkheden bieden door bijvoorbeeld kastruimte,
schappen aan de wand en
bureau met veel lades te plaatsen. Functie Verwarring van ruimte en
welke functie bij deze ruimte hoort;
Aparte functie per ruimte; Slaapkamer, WC, douche, Afgescheiden ruimten.
Verwarring doordat functie van voorwerpen niet duidelijk is.
Duidelijkheid creëren, oftewel één functie per voorwerp toepassen.
Zo kan een handdoek in diverse functies voorkomen, op het toilet, de douche en in de keuken. Gebruik voor iedere ruimte een ander soort handdoek.
Overprikkeling Terugtrek mogelijkheid ‘veilige haven’. Dit kan in de meeste gevallen gewoon hun eigen kamer zijn met wat eigen spulletjes.
Licht Verlichting is te fel Dimmers op de verlichting aansluiten Zachtere tinten in de lampen
Lagere wattages toepassen
Lampenkappen gebruiken voor gelijkmatige verdeling van het licht en het afzwakken van lichtsterkte.
Binnenvallend licht Zonlicht weren door middel van zonwering of volluiken
Gordijnen voor de ramen dicht doen Rolgordijnen toepassen, geen luxaflex in verband met (teveel) doorvallende lichtstralen. Kleur Toegepaste kleuren in
interieur veroorzaken onrust
Toepassen van kleuren waar de persoon met ASS rustig van wordt. Bij de meerderheid is dit het van natuurkleuren, houttinten en
lichte effen kleuren. Echter, sombere donkere kleuren kunnen ook rust bieden, maar kleuren als alarmrood of kanariegeel zijn vaak te fel. Overzicht kwijt of onduidelijke
ruimte/product/volgorde
Kleurgebruik kan bijdragen aan het verduidelijken van een ruimte, functie of uitvoeringsvolgorde. Door iedere ruimte een kleur te geven kan de functie herkend worden. Geluid Deurbel De deurbel niet dichtbij de slaapkamer plaatsen,
het geluid zachter stellen. Wanneer dit niet mogelijk is kan een geluidsdempend materiaal over de bel worden geplaatst.
Geluid veroorzaakt door huishoudelijke apparaten
De kinderen waarschuwen wanneer deze worden gebruikt. Bouw het gebruik van de apparaten stapsgewijs op, na gewenning neemt de gevoeligheid voor de geluiden af.
Afstudeerproject: Woonwensen Autisme | Bijlage I: Uitgebreide samenvatting onderzoeken 38
Eigen invloed
In het tweede thema is onderzocht of personen met ASS het prettig vinden om zelf invloed uit te kunnen oefenen op het interieur van hun woonruimte. Wanneer ouders of andere medebewoners een plotselinge verandering in het interieur aanbrengen kan dit hele heftige reacties opleveren. Zo kan een nieuwe felrode bank zo’n grote angst opleveren dat men de woonkamer niet meer in durft.
Reacties op veranderingen kunnen worden verzacht door voorafgaande een toelichting te geven dat er iets gaat veranderen. Nog beter is om de persoon met ASS te betrekken in de verandering. De nieuwe kleur op de wand of een nieuw meubelstuk kan samen uitgezocht worden. Met name de eigen slaapkamer wil men graag zelf inrichten, zodat de kleur van de wand en decoraties aansluiten bij specifieke interesses en dat opbergmogelijkheden ingedeeld zijn zoals men zelf wil. Orde, netheid en overzicht zijn hierbij wederom onderdelen die terugkomen.
Onduidelijkheden
Uit de interviews blijkt dat het niet altijd duidelijk welke invloeden interieur kan hebben op het functioneren van personen met ASS. In dit derde thema wordt gesproken over dat het niet altijd duidelijk is of personen met ASS überhaupt de behoefte hebben dat hun interieur aangepast wordt.
Een aantal redenen die hiervoor worden gegeven zijn:
• De respondenten, vaak de ouders van de personen met ASS, weten niet precies hoe de invloeden vanuit het interieur worden ervaren. Zij zijn, in dit onderzoek, zelf niet gediagnosticeerd met ASS en hebben dus een andere belevingswereld.
• Personen met ASS kunnen hun voorkeuren mogelijk niet ter woorden brengen en nemen zelf geen initiatief tot verandering.
• Personen met ASS hebben mogelijk geen interesse voor hun fysieke omgeving en vinden andere dingen belangrijker.
Een van de onderdelen welke ter sprake komt is het materiaal gebruik in de woning, in dit onderzoek is gebleken dat materialen niet bewust gekozen zijn voor personen met ASS. Keuzen worden gemaakt op basis van allergieën, zoals een laminaat vloer in plaats van tapijt, maar niet op basis van de autistische stoornis. Door de respondenten wordt aangegeven dat uitproberen en afwachten de beste manier is om te ondervinden of interieuraspecten bij kunnen dragen aan het verminderen van de onrust.
Tot slot blijkt dat reacties op de vormgeving of het veranderen van de inrichting kunnen afzwakken door gewenning. Een van de respondenten is kunstenares en heeft een onrustige inrichting welke vaak wisselt, maar wanneer zij tijdig aangeeft wat er gaat veranderen dan zijn er niet of nauwelijks veranderingen in de onrust van haar kind met ASS. De ideale situatie blijft echter onduidelijk en dient per individu nogmaals bekeken te worden.
Afstudeerproject: Woonwensen Autisme | Bijlage I: Uitgebreide samenvatting onderzoeken 39