Pieter van Vincrole eens op eenen dach buytens huyse savonts gaen eten zijnde, heeft sijn Wijf by haer eenen jonghen knecht doen comen die sy lief hadde, die bevonden ende beclipt wert vanden Man, die sijns wijfs bedroch ghewaer was gheworden, mette welcke hy nochtans eens ghebleven is, om haers booscheydts ende vuyligheydts wille. Om de valsheyt van Hoerachtighe Vrouwen te berispen.
DAer was ten is noch niet langhe tijdt gheleden, binnen Perouse een rijck Man Pieter de Vincrole gheheeten, die een Vrouwe ten Houwelijck ghenomen heeft, meer mogelijck om andere te bedriegen, ende den gemeynen roep die van hem over heel Perousen liep te verminderen, als om lust die hy hadde van ghehout te wesen, ende de Fortuyne wert sijn boose lusten soo goet-gunstigh dat het Wijff dat hy nam een jonghe Dochter was, groot ende sterck in allen heur leden, van eenen rossen brandenden hayre, die wel eer twee Mannen behoeft soude hebben als maer eenen, daerse by eenen ghevoecht was gheweest die sijn hert op wat anders hadde als op haer. Het welck de Vrouwe door verloop van tijde merckende, ende haer selven jonck ende schoon ziende, ende cloeck ende sterck in allen haer leden ghevoelende, begondet haer seer te verdrieten, soo datser menichmaels met haeren Man woorden om hadde, ende bycans altoos in twist waeren. Daer nae merckende dat sy veel eer haer selven daer door verteeren als heuren Man beteren soude, heeft sy in haer selven gheseydt, desen booswicht laet staen met my te doen te hebben, om dat sijn boosheydt volgende, int drooghe op stelten mach gaen: dan ick wil oock mijn beste doen om eenen anderen stuerman aen 't roer te krijghen: ick heb hem tot eenen Man ghenomen, ende groot vet goet te houwelijcke ghebrocht, wetende dattet een Man was, ende meynende dat hy lief hadde 't gheene de Mannen beminnen, jae lief hebben moeten: ende soo ick ghedocht hadde dattet sulcken Man gheweest waere, ick en souden noyt ghenomen hebben: Hy die wel wiste dat ick een Vrouwe was, waerom nam hy my, so hem de vrouwen soo tegen stonden? Dit en is niet te verdraeghen, soo ick vande Werelt niet eene gheweest en wilde hebben, soo soude ick een Nonne van my hebben laten maecken, ende vande Weereldt willende zijn, als ick wil ende ben, soo ick van desen ghenoeghen ende ghenoechte te krijghen verwachte, sal ick moghelijck te vergheefs wachtende oudt worden, ende als ick oudt zijn sal ende my bedencken sal, sal ick
mijnen tijdt verliesen in my te bedroeven, dat ick mijn jonghe Jeucht versuymt hebbe: om de welcke te troosten hy my den wegh wel wijst, my willende vermaecken mettet gheene daer hy eenen lust toe heeft, welcke mijne ghenoechte als ickse nemen sal, my prijsselijcker wesen sal, want ick sal alleenlijcken teghen de Wet doen, daer hy en teghen de Wet ende teghen de Natuere sondight. De Vrouwe dan sulcken
ghedachten int hooft hebbende, ende moghelijck meer als eens, heeft sy om dit in 't werck te stellen, kennisse met een oude koppelersse ghemaeckt, die naer het aensien een heylighe roer my niet scheen te wesen, die de slanghen aesde: De welcke altoos met haer Paternosters inde vuyst, op alle de Pardoenen vande Stadt trottede, noch oock noyt van gheen andere dinghen en sprack als van 't leven der Heyligher Vaderen of van Sinte Franciscus wonden, in sulcker voeghen datse schier vande gantsche Weerelt voor een sottinne ghehouden wert: ende als sy bequamen tijdt ghevonden hadde, heeft sy haer haeren gantschen sin ontdeckt, totte welcke het oude Wijf gheseyt heeft: Mijn Dochter Godt die alle dinghen weet, weet oock dat ghy seer wel doen sult, ende als ghy om gheen andere redene doen sout, soo hoort ghy te doen, ende insghelijcks alle andere Jonghe Vrouwen, om den tijdt uwer Jeucht niet te versuymen, want daer en is gheen berou het gheene ghelijck (den ghenen die wat verstandts hebben) datmen neemt om versuymden tijdt, ende waer toe hondert duysent Duyvelen, zijn wy nut als wy out zijn, dan om d'asschen te bewaren inden Heert?
Soo dat yemant weet oft ghetuygenisse daer van gheven can, ben ick eene van dien: Want nu als ick out ben, ken ick den tijdt (niet sonder groote bitter steeckten des Geests) die ic sonder profijt hebbe laten verloopen, ende al ist soo dat icken niet al versuymt en hebbe: want ick en soude niet willen dat ghy ghelooven sout dat ick soo slecht zy gheweest, soo en heb ick daerom niet al gedaen dat ick wel had moghen doen, van't welcke alst my inden sin comt, my dus ghemaeckt siende als ick ben, die niemants meer soude connen vinden die my om Gods wille een billickheydt toestiete, Godt wetet wat lijden het my is: mette mannen en ist so niet. Die zijn tot duysentderley saecken bequaem ghebooren, ende niet alleen hier toe: ende het meestendeel van dien is meer weert out zijnde als jonc. Dan de Vrouwen en zijn niewers anders voor gemaect, als om dat dingen te doen, ende kinderen te maken, ende daerom heeftmen die lief: ende soo ghy dat nieuwers aen gewaer en cunt worden, soo moet ghyt hier aen mercken, dat wy altoos bereydt zijn om die dinghen te doen, dat so mette mannen niet toe en gaet. Daerenboven ooc dat een Vrouwe wel veele Mannen ghenoech can doen, daer veele Mannen nau eene Vrouwe souden connen versaden, ende om dieswille dat wy in dese Weereldt deshalven zijn, segh ic u noch eens, dat ghy seer wel doen sult, uwen man met ghelijcke munte te betalen: In sulcker voegen dattet u ziele als ghy out zijt, u vleesch niet verwijten en derve. Wy en hebben in dese werelt anders niet dan 't gene dat wy weten te nemen, ende jae selfs de Vrouwe-luy, den welcken het beter voecht den tijdt wel te besteden, als sy hem hebben als de mannen. Want ghy cunt wel sien dat als wy out zijn, gheenen Man en is noch yemandt anders die ons meer sien wil, maer jaghen ons van hun inde keucken, om mette Kat Fabelkens te
seg-ghen, oft om potten ende schotelen te tellen, ende dat noch ergher is, men maeckt Liedekens van ons, daerse in singhen, dat de Jonghe Vrouwekens de leckere beetkens toe-comen, ende de oude Wijfs de crop-eyeren, ende duysent andere vodderyen. Daerom op dat ick u met woorden niet langher op en houde, derf ick u wel so veel seggen, dat ghy niemant ter werelt uwen sin en soudet hebben connen ontdecken, die u dienstelicker gheweest soude hebben, als ick, want daer en is soo geladden geener dien ick niet aenranden en derf, om te segghen wat van nooden is: Noch daer en is soo wilden rouwen geener die ick niet en weet te vermorwen, ende daer heenen te doen comen, daer ick hem hebben wil. En sorget nieuwers voor, dan alleenlijcken my den gheenen te wijsen die ghy hebben wilt, ende latet my daer nae mede begaen: Dan zijt een dinghe indachtich Dochter, dat ghy mijner niet en vergheet, want ick ben een arm Mensche, ende ick wil dat ghy voortaen deelachtich wesen sult aen alle de pardoenen die ick winnen, ende aen al de Pater-nosters die ick segghen sal, op dat ons Heere de ziele van uwe overleden vrienden in't vagevier verlichte. Ende daer nae hiel sy op van spreecken. Het Jonghe Wijf bleef met haer eens, dat soo haer ghebeurde eenen Jonghen Knecht te comen sien, die dickwils door dat Gheweste passeerde (daer sy hem goede lidt-teeckenen van gaf) dat sy aen hem vernemen wilde wat hyer in soude willen doen, ende haer een stuck specks ghegeven hebbende, heeft sy die afgheveerdicht. Het oude Wijf eer langhe daghen daer nae, heeft haer
secretelijcken den gheenen daer sy haer van ghesproken hadde, in haer Camer gebrocht, ende een weynich tijdts daer nae noch eenen anderen, naer datse de Vrouwe aenstonden, dewelcke al wast soo datse altoos voor haeren Man beschroomt was, niet eene en versuymde als sy maer conde. Tis ghebeurt op eenen avondt, dat haeren Man ghenoot zijnde om met eenen sijnen vrient Hercolau gheheeten, het avontmael te gaen eten, tselve jonge wijf d'oude last gegeven heeft, dat sy haer eenen jongen knecht soude doen comen, die vanden schoonste ende bevallicksten van Perouse was, dat sy stracx dede, ende het Wijf haer aen tafel gheset hebbende met den Jonghen knecht, om te gaen eten, siet daer den Man roepende aen de deure datmen hem opdoen soude. De Vrouwe hem hoorende, hiel haer voor doot, niet tegenstaende willende so 't mogelijck was, den Jonckman verberghen, geen verstant hebbende om hem uyt te senden, of yewers anders te berghen, heeft sy hem in een cleyne gaelderije nevens de Camer daerse aten, onder een kieckenrenne doen berghen, ende heeft boven op hem eenen quaden sack gheworpen, die sy dien dach verlapt hadde, ende dit gedaen zijnde, dede sy terstont de deure om haren man open doen, totten welcken als hy in gecomen, sy gheseyt heeft: Ghy hebt dit Bancket wel haest in gesloct, de man antwoorde, wy en hebbent niet eens gheproeft. Hoe ist mogelijck sprack het Wijf? Also Hercolau, sijn Wijf ende ick (seyde de Man) alree aen tafel gheseten waeren, hebben wy niet verre van ons eenen hooren niesen, dat wy 't niet geacht en hebben voor d'eerste reyse, noch voor de tweede oock, dan de gene die voor de derde, vierde, vijfde, ende meer ander reysen daer nae gheniest hadde, dede ons verwonderen, uyt welcke redenen Hercolau die op haer wat gekeven hadde, van datse ons lange hadde aende deure laten staen eer sy ons op dede, haer half dol geseyt heeft, wat is dat te seggen?
Wie is daer, wie niest daer so? en van de tafel opghestaen zijnde, is hy tot eenen trap toeghegaen die niet verre van daer was, onder den welcken aenden voet desselfs met een gat met berderen ghemaekt was, om daer inne alsmen wilde, wat te sluyten als in vele huysen is, ende hem dunckende dat dit niesen van daer quam, heeft hy een cleyn deurken op-ghedaen datter was, ende alsoo haest als hy 't gheopent hadde, isser den grooten stanck van solpher vande werelt uytghecomen. Hoewel datmen alree te voren gheroocken hadde, ende de Man die hem over sulcks ghestoort hadde. Dan de Vrouwe hadde altijdt gheseydt, dattet niet anders en was dan datse een weynich te vooren haer doecken met solpher wit ghemaeckt hadde, ende had onder den trap het teylken gheset daerse die op streckte, op datse den roock ontfinghen, in sulcker voeghen datmen 't noch ghewaer werdt. Ende nae dat Hercolau t'cleyne deurken op-ghedaen hadde, ende den roock wat over was, daer in kijckende, heeft hy den gheene ghesien die gheniest hadde, ende noch niesde, daer toe ghedwongen door den solfer, ende hoewel dat hy niesde, soo had hem de solfer therte soo gesloten, datter niet veel aen ghebrack oft hy soude sijn lesten gheniest hebben. Als hem Hercolau sach, begon hy te roepen. Nu sien ick wel Wijf waerom ghy ons soo langhe liet staen eer ghy de deure open deet, dan noyt en moetet met my wel gaen, soo ickt nu niet betale. Twelck de vrou hoorende, siende dat haer quaet ontdeckt was, sonder haer te verantwoorden, is vande Tafel op ghestaen, ende gaen loopen ick en weet niet waer, dan Hercolau dit niet wetende, heeft dickmael tot den gheenen gheseyt die niesde dat hy uytquame: nochtans de selve niet langher herden en conde, en roerde hem gantsch niet om al tgene dat Hercolau tierde oft seyde: weshalven hy hem by de voeten uytghetrocken heeft, ende liep om een rappier te gaen haelen, om hem te doorsteken, dan ick voor my selven de Justitie vreesende, ben opghestaen om dit te beletten, maer al roepende ende beschermende ben ick oorsaecke gheweest, dat sommighe ghebueren noch overcomen zijn, die de Jongman half doodt ghenomen hebben, ende hebben hem uyten huyse ghedraghen niet wetende waer: waer door ons avontmael soo verstoordt is gheweest, dat ick't alleenlijck niet ingheslockt en hebbe, maer dat ergher is, ick en hebt niet eens gheproeft, soo ick te vooren gheseydt hebbe. Als de Vrouwe dit ghehoort hadde, heeft sy bekendt datter noch andere Vrouwen waeren die soo wijs waeren als zy, al waer het dat somtijdts wel sommighe betrapt worden: Jae sy soude gheerne Hercolaus wijf verdedicht hebben, dan om dat het scheen datse anders ghebreecken blamerende, te meerder viericheyt totte haere creech, heeftse begonnen te segghen, dit zijn schoone stucken, siet eens daer een goetH. Wijf, siet de trouwe van dese deughdelijcke Vrouwe, aen de welcke ick my soude ghebiecht hebben, soo heyligh docht sy my te wesen, dat noch ergher is, alree oudt zijnde, denckt wat goet exempel datse aen de Jonghe gheeft, vervloeckt zy d'ure datse inde Werelt quam, ende dat valsch wijf, een schande der Vrouwen deser stadt, die hare eerbaerheyt inden windt gheslaghen hebben mette trou haer Man belooft, ende d'eere vande weerelt, sonder schaemte om eenen anderen Mans wille hem te onteeren ende haer selven mede: Behoede my Godt, men hoorde gheen mede-lijden met sulcke Wijfs te hebben: Men hoortse
om te brenghen, sy verdienent datmense levendich verbrande, ende asschen daer van maecke. Daer nae wederomme op den Vryer denckende, die sy daer by onder de Hoenderkoye hadde ligghende, heeft sy beginnen haeren Man te raden, dat hy soude gaen slaepen, om dat het al tijdt was. Den Man die meerder lust hadde om te eeten, als om te gaen slaepen, vraechden maer ofter niet wat etens overghebleven en was, wien de Vrouwe gheantwoordt heeft: Jae seeckers overschoten, denckt wat wy ghewoon zijn ree te maecken als ghyer niet en zijt, mogelijck dat ick Hercolaus Wijf slachte, waerom en gaet ghy desen avondt niet te Bedde, ghy sult moghelijck beter doen? In desen ist geschiedt dat zijnde dien selven avondt van uyt het Dorp seeckere Boeren vanden man ghecomen, die wat gebrocht hadden vande Hoeve, ende haer Ezels sonder die te Wateren in een cleyne stallinghe gheset die neffens de gaelderije was, eener van dees Ezels die grooten dorst hadde, hem selven los gemaect hebbende, was uyt den stal gheraeckt, ende ginck over al snuffelende oft hy yewers gheen water en conde vinden, ende aldus gaende is hy neffens het Hoenderkot gecomen, onder het welcke de jonghe knecht lach dewelcke een weynichsken de vingheren van d'eene sijner handen wat uytghespreydt hebbende, op de aerde buyten het kot, omdat hy ghedwonghen was op sijnen buyck te legghen als eenen Carper, de fortuyne (oft om beter te segghen, zijn ongeluck) was soo groot, dat hem desen Ezel op de vingheren soo herde tradt, dat hy een overgroote pijne voelende, eenen grooten schreeuw gaf dien den Man hoorde, waer van hy hem verwonderde, ende merckte dat sulcx in sijn Huys moeste zijn, daerom uyt sijn kamer gecomen zijnde, ende hoorende dat desen even seer karmde, om dat d'Ezel noch van sijn vingheren niet geweken en was, maer pranghde hem dapperlijck, heeft hy gheseyt: wie is daer? ende liep nae de Kevie toe, ende als hy die opghelicht hadde, heeft hy den jongen daer onder gesien, dewelcke over het wee dat hy aende vingeren hadde, die den Ezel met sijnen voet verplettert hadde, heel beefde van vreesen dat hem de man niet yet quaets en dede, die van den man bekent wert, als eener wien hy door sijn vuyle boosheyt langen tijt naghegaen hadde, soo dat hy hem vraegde: Wat maeckt ghy hier? hy en antwoorde hem niet daer op, maer badt hem om Godswille, dat hy hem gheen leet en dede, totten welcken de Man gheseyt heeft: Staet op ende en hebt gheen vreese dat ick u eenich leedt aen doe, dan seght my hoe ghy hier comt ende waerom? de jonge knecht heeftet hem al vertelt, ende de Man niet min verblijdt van hem ghevonden te hebben, als het Wijf daerom bedroeft was, heeft hem by de hand genomen ende met hem in sijn Camer gheleyt, daer sijn wijf hem wachte, met de grootste vreese van de Weerelt. Totte welcke hy recht tegen over haer sittende gheseyt heeft: Wel aen, ghy seyde onlancks so veel quaets van Hercolaus Wijf, ende seyt datmense moest branden, ende datse u altsamen een oneere aen dede. Waerom en spraeckt ghy van u selven niet? Oft so gy selven niet spreecken en wildet, hoe cont ghy 't hert hebben van haer te spreecken? alsoo ghy mettet selve vuyl besmet waert. Voorwaer dat en heeft u niet anders doen seggen, dan dat ghy Wijveren altsamen van dien aert zijt dat ghy niet anders en soeckt dan u eyghen gebreken te bedecken met die van een ander: dat den Blixem vanden
He-mel quame, ende dat hy u altsamen verbrande, slimme generatie als ghy zijt. De vrouwe ziende dat hy haer metten eersten spronck gheen ander leedt ghedaen en hadde als met woorden, ende haer voorstaende datse alree gemerckt hadde, dat hy noch bly was van soo schoonen Jonghen by de handt te hebben, heeft een hert ghenomen, ende geseyt, O ghy wilt wenschen dat den blixem vanden Hemel quame, die ons altsamen verteerde, als eener die soo veel nae Vrouwen vraeght, als eenen hondt na Wolven, dan ten sal daerom soo niet gheschieden als ghy denckt. Ick soude u wel eens wat willen segghen, om te weten waer van dat ghy u beclaecht: Een schoon stuck sekers, soo ghy my wilt ghelijcken by Hercolaus Wijf, dat een oudt verstorven vel is, ende die van hem heeft dat zy wenscht, ende tracteertse als een Vrou moet ghetracteert sijn dat soo met my niet en gheschiet, want ghenomen dat ghy my wel ghecleedt, gekoust en gheschoeyt hout, soo weet ghy int reste wel hoe ick ghetracteert worde: ende hoe langh dat het gheleden is dat ghy met my niet te doen en hebt ghehadt: Ick had liever met ghescheurden cleederen aent lijff te gaen, ende bervoets, behalven dat ghy my int bedde wel doet dan al dese dinghen te hebben, ende dat ghy my tracteeren sout als ghy doet. Ick wil oock wel dat ghy weet om ront uyt te spreecken, dat ick een Vrou ben als andere, ende heb lust nae tgene dat aen d'andere