Een Man is Jalours van zijn Wijf gheworden, ende sy haer selven een Touwken aen den grootsten Teene vanden voet bindende als sy slapen wilde gaen, wert de ure kennende dat haer haeren Vryer moeste komen besoecken. Het welcke de Man ghewaer is geworden, ende daer-en- tusschen dat hy den Vryer vervolchde, heeft het Wijf in haer plaetse in haer Bedde haer Cameniere gheleyt, dewelcke vanden man gheslaghen wert, die haer oock 't hayr afsnee. Daer nae ginck hy de Broeders van zijn Vrouwe halen, dewelcke bevonden hebben dat het al niet en was, wat hy seyde, soo datse hem noch qualijck toeghesproocken hebben. Dat ons te kennen geeft, dat de Man wel toesien moet, als hy het ongelijck dat hem zijn Vrouwe gedaen heeft, bewaer-reden wil, soo hy daer nae niet meer middels daer toe geven en wil.
GHy moet weten datter t'anderen tijden een seer rijck Coopman gheweest is in Italien, Henric Berlingier geheeten, die (als noch veele Cooplieden doen) door zijn sotticheydt Edel heeft willen worden door een Wijff. Ende uyt dees redenen heeft hy een Jonghe Edelvrouwe, qualijck zijn parture, die Vrouw Simone ghenoemt was, ghenomen, dewelcke overmidts dat hy menich-werven herwaerts ende derwaerts, (als Koop-lieden doen) trock ende dat hy weynich by haer bleef, Amoureus geworden is van eenen jongman, Robbert gheheeten, die haer
lan-ghen tijdt nae ghegaen hadde, vanden welcken haer lan-ghenoelan-ghen lan-ghenomen hebbende, het welcke sy ondiscretelijcken moghelijck ghebruyckte alst wel hoorde, door dien dat hy haer hooghelijcken wel beviel, ist gheschiedt dat de Man, oft om dat hyer wat hadde hooren mompelen oft andersins, hoe dat sy de Jalourste Man van de Weereldt geworden is, ende hiel op van meer herwaerts, ende ginswaerts te reysen, ende van meer in eenighe andere sijne affairen onledich te zijn. Bykans alle de sinnen te wercke gheleydt hebbende in dit sijne Wijf te bewaeren, in sulcker voeghen dat hy noyt in slaep en raeckte, dan als hy die eerst hadde ghevoelt te Bedde komen: Waer van sy een overgroot verdriet hadde, door dien sy in geenderley manieren konde by haeren Robbert wesen. Niet teghenstaende langhen tijdt bedacht hebbende om eenigen middel te vinden om met hem te wesen, waer van sy oock insghelijcks door hem seer bemoeyt wert van zijn zijde, is haer in sin ghevallen om desen wech in te gaen, te weten, dat sy haer Kamer op de straet uytkomende ende merckende menich werven dat haeren Man qualijck in slaep konde geraken, dat hy oock van dat hy in slaep was daer nae heel vast sliep, ghedocht heeft haren Vryer op den middernacht aen de deure vanden Huyse te doen comen, ende hem te gaen open doen ende blijven dan wat tijts by hem middeler tijt dat hare Man soo vast slapen soude, ende op dat sy wiste wanneer hy daer waere sonder dat het yemant gewaer werde heeft sy ghedacht van eenen draet oft Touwken uytte venster van de Kamer te laten hanghen dat met zijn een eynde tot op de straet toe af hinghe, ende dat het ander eynde tot op de Bedstede quam, om 'tselve beleydende tot onder het decxsel te brenghen: Daerom als sy te Bedde soude wesen, dat aen haeren grootsten Teen te binden, het welcke sy haeren Robbert heeft laeten weten, ende heeft hem gewaerschout, dat hy als hy comen soude, het Touwken trecken soude, want so de man sliep soude sy dat laten gaen, ende hem de deur open doen: Maer soo hy niet en sliep soude sy dat vast houden ende nae haer trecken, op dat hy niet en vertoefde. Het welcke Robbert behaegt heeft, waer uyt hy daer dicwils gegaen zijnde, somtijts te passe gecomen is, om met haer te wesen, ende somtijts niet. Ten leste dese dit Const-stuck aldus onder houdende ist eenen nacht gheschiet, dat de man, de vrouwe slapende sijnen voet int Bedde uytstekende desen draet ontmoet heeft. Weshalven hy de hant daer opgeleyt hebbende ende dien vast vindende aen zijns Wijfs grootsten Teene in sy selven achterdencken gecregen heeft, dattet voor gewis eenigh bedrogh most wesen, ende daer na gewaer geworden zijnde dat den draet te Vensteren uythinck hiel hyt voor heel seker. Weshalven hy dien in sulcker voeghen aen zijn Teen vast ghemaeckt heeft ende bleef verlangende om te sien wat dit seggen wilde: doen en vertoefdet niet langhe Robbert en quam, die den selven trock als hy gewoon was te doen, ende de man voeldet wel. Ende om dat hyt niet wel en hadde connen binden ende dat hy Robbert te stijf trock, is hem den draet uytter handen ontsnapt, waer door Robbert gedocht heeft dat hy wachten moste als hy dede, de Man dan metter haest opstaende ende zijn Rappier nemende, is na sijn deure geloopen om te sien wie dat dese was, om hem leet te doen so hy conde. Nu was de Man (al was hy een Coopman) een stout sterc kerel, ende als hy aen de deure was, dien hy niet al schoonkens open en dede, als de Vrouwe plag Robbert die stont en wachte dit
merc-kende, twijffelde wel wat het was, te weten dat de gene die de deure open dede, de man was: weshalven hy stracx hem aent loopen stelde: ende de man aent volgen, ten lesten als Robbert lange voor gelopen, ende de man niet op en hiel hem te volgen, heeft Robbert die insgelijcks gewapent was, zijn geweer getrocken, ende 't herwaerts gekeert, ende begonden daer d'een om den anderen te beschadighen, ende d'ander om hem te verweeren te houwen ende te kerven. De Vrouwe wacker gheworden zijnde als de Man de Camer open dede, ende den draet van haeren Teen ghesneden vindende wert stracx merckende dat haer bedrog ontdect was geweest, ende menende dat Hendrick na Robbert toegheloopen was, is sy met haesten opgestaen: ende denckende 'tgene hier van soude mogen comen heeft sy haer Cameniere geroepen, die al het stuck wist, ende heeft haer soo veel weten te preecken, dat sy haer in haer Bed in haer plaetse gheleyt heeft, haer biddende dat sy sonder haer te laeten kennen gheduldich de slaghen die haer haren Man geven soude, verdroeghe: Overmidts dat sy haer daer voor sulcken vergeldinge doen soude dat sy noyt gheen oorsaecke en soude hebben van haer te beclagen: daerom het licht dat inde camer was uytghedaen hebbende is sy daer uytghegaen, ende is haer gaen berghen in eenen hoeck vanden Huyse wachtende na 't ghene datter noch volgen soude, nu zijnde (als hier boven geseyt is) het gevecht tusschen Hendrick ende Robbert gaende, ende de gebueren van daer ontrent dat hoorende ist oorsaecke geweest datse opghestaen zijn, ende de selve qualijck toegespoken hebben. Deshalven Hendrick van vreesen van bekent te worden, ende sonder dat hy den Joncman hadde konnen beschadigen, noch oyt weten wie hy was, hem heeft laten gaen: ende heel gram ende vol spijts is hy t'sijnen huyse ghekeert, daerom als hy inde Camer ghecomen was begon hy heel vergramt te segghen: ghy snoode Hoer waer zijt ghy, Ghy hebbet licht uytghedaen, op dat ick u niet vinden en soude: Dan ghy zijt wel verre van u rekeninghe ende aent Bed gecomen zijnde meynende zijn Wijf te vatten, heeft hy zijn Cameniere gegrepen, die hy soo veel slagen ende stooten met zijn handen ende voeten ghegeven heeft als hy immermeer armen ende beenen konde reppen, soo dat haer geheele aensicht gheplettert was[,] ende eyndelijck heeft hy haer 't hayr af ghesneden, haer ondertusschen doorgaens de grootste injurien die oyt aen eenigh vals wijf geseyt waren gheweest, segghende. De Cameniere huylde machtich seer, als eene dieder goede reden toe hadde. Ende al wast datse wel somtijdts seyde: Och Godt! ghenade om Gods wille, niet meer hout eens op: nochtans was de stemme vant huylen soo ghebroken, ende Hendrick soo verbystert van dolle gramschap, dat sy meer een ander als zijn eygen wijf was haer aldus gereckelijcken dan geslagen ende het hayr afghesneden hebbende, als verhaelt is, heeft hy geseyt: ghy slimme Teve en denckt niet dat ick u anders aenroere, dan ick sal u Broeders gaen halen, ende sal heur u goede parten vertellen, ende daer nae datse u comen halen, ende met u doen alst hun tot haerder eeren goetduncken sal ende van my wech nemen: want voorseeckers en sult ghy noyt meer hier binnen blijven: ende dit gheseydt hebbende is hy uyt de Camer ghegaen die hy van buyten toeghedaen heeft, daer nae is hy alleene wech ghegaen. Alsoo haest als Me-vrouwe Simone mercte dat haeren Man wech was, is sy de Camer-deure selfs gaen open doen, ende soo haest als sy de Keersse
ontste-ken hadde, heeft sy de Cameniere schier gheheel verplettert ghevonden, die[,] oock seer jammerlijcken huylde, dewelcke sy als doen ten besten datse mocht, vertroost ende binnen haer Camer weder ghebrocht heeft, daer sy de selve daer naer heeft doen al heymelijcken ghenesen ende heelen: Ende daer naer heeft sy die soo wel te vreden ghestelt, (tot costen selfs van Hendrick) dat sy haer voor seer wel voldaen hiel. Ende als sy de Cameniere in haer Camer ghebrocht hadde heeft sy even haest het Bedde vande haere ghemaeckt, ende hevet soo wel gheschickt, als oft daer niemandt dien nacht op gheslapen en hadde, haer Lampe weder ontsteeckende, haer cleedende ende toemaeckende, als of sy noch niet te bedde en ware gheweest ende na datse de wiecke aenghesteken, ende haer naey-dingen genomen hadde, is sy opt hoogste vande trap comen sitten, daer sy begon te naeyen, verwachtende het eynde waer toe dese dinghen noch comen moesten. Van d'ander sijde is Hendrick int scheyden van huys (soo haest hem moghelijck was) ten huyse van zijn Wijfs Broederen ghegaen, daer hy soo aengheclopt heeft dat hy gehoort, ende hem open gedaen wert. De Broeders vande vrouwe (die drie waren) met de Moeder hoorende dattet Hendric was, sijn altsamen opghestaen, ende hebbende Keerssen doen aensteken, zijnse by hem gecomen, ende hebben hem ghevraecht, wat hy te dier uren alleen als hy was, ginck soeckende. Den welcken Hendrick (beginnende vande draet die hy aen Mevrou Symonen grootsten Teen ghebonden ghevonden hadde, tot in 't laetste van't geene dat hy gedaen ende bevonden hadde, altsamen verhaelt heeft, ende om ghetuygenisse te gheven, vant gene dat hy ghedaen hadde, stack hy heur inde vuyst het hayr dat hy zijn wijf meynde afghesneden te hebben, haer daer-en-boven te kennen ghevende, dat sy die soude halen, ende met haer doen wat sy wilden: want hy en verstont niet dat hyse in zijn huys langer soude houden. De Broeders vande vrouwe seer vertoornt vant gheene datse gehoort hadden het selve voor waerachtich houdende, tegens haer gehist, hebben toortsen doen ontsteken, ende zijn met Hendrick nae haer toeghegaen, van meyninghe zijnde aent Wijf een quade parte te spelen, als sy by haer ghecomen souden zijn. Het welck hunlieder Moeder siende, heeft sy die beginnen al huylende te volghen, nu den eenen, nu den anderen, biddende van soo haestelijcken alle dese dingen aldus te willen ghelooven sonder daer van meerder bescheet te sien ofte te weten: Om dieswille dat de Man wel mocht uyt ander oorsake tegens zijn wijf vergramt zijn gheweest ende haer qualijck getracteert hebben, ende dat hy haer nu noch dit opleyde tot zijn verschooninghe, seggende daer by dat sy haer seer verwonderde hoe dit mochte gheschiedt zijn, om dat sy haer Dochter seer wel kende, als eene diese van haer Jonckheydt af opghebrocht hadde, met veele andere diergelijcke woorden. Ten Huyse van den Hendrick ghecomen, ende binnen ghegaen zijnde, zijnse de Trappen opghegaen, ende als haer Mevrou Symone ghehoort heeft, heeftse gheseyt: Wie is daer? Totte welcke een vande Broeders gheseyt heeft, ghy sullet wel haest weten, ghy quaedt stuck, wie daer is. Doen sprack Vrou Symone: Soete Vrouwe wat salt zijn? Ons Heere wil ons helpen, ende opghestaen zijnde heeft sy gheseydt: Mijn Broeders willecom moet ghy zjin, wat gaet gy dus alle drie soeckende tot deser uren? Sy haer siende alsoo sitten ende naeyen,
ende sonder eenighe apparentie in het aensicht van geslagen geweest te zijn, (daer hare man hun gheseyt hadde dat hyse al verplettert hadde) zijn ten eerster aencomsten een weynich verwondert gheweest, ende hebben de moedicheyt van haeren tooren wat ghesnoert, haer vraghende hoe dattet toeghegaen was, waer van den man heur beschuldichde, heur machtigh dreygende soose haer niet gantschelijcken de waerheyt daer van en bekende. De Vrouwe antwoorde: Ick en weet u niet wat segghen, noch waer van dat mijnen Man u over my gheclaecht heeft. Hendrick haer dus hoorende spreken, sach heur aen als een Man die buyten westen was, hem noch indachtigh zijnde, dat hy heur meer als duysent slaghen op't aensicht ghegheven, ende het selve gantsch doorschrapt, ende al 't quaet vande Werelt gedaen hade, ende nochtans sach hy heur nu als oft daer van noyt niet gheweest en ware. De Broeders hebben heur metter daet gheseydt 't geene hun de man geseyt hadde, ende insghelijcks vanden draet ende hoe hy heur gheslagen hadde, soo dat zijt heur al verhaelden. De vrouwe keerde haer om tot heuren Man toe ende seyde hem: Och God, maer Man wat hoor ick? Waerom doet ghy my (u selven groote schande aendoende) voor een slim stuck vleesch houden, daer ick niet en ben? Ende ghy doet u selven voor een quaet fel man houden, daer ghy 't niet en zijt? Ende wanneer ist dat ghy heden (niet met my) maer alleenlijck hier binnen geweest zijt? Wat my aengaet ten ghedenckt my niet. De man begon te segghen: Hoe ghy slim stuck vlees, en zijn wy gister avondt niet te samen gaen slapen, en quam ick niet weder doen ick naer uwen Vryer gheloopen hadde? En gaf ick u niet menighen slach, ende en sneed ick u het hayr niet af? De Vrouwe antwoorde: Ghy en hebt van daghe hier binnen niet gheslapen: Dan laet ons daer van niet spreecken. Want ick en cander anders geen ghetuygenisse af geven met mijne woorden, ende comen wy daer toe dat ghy seght, dat ghy my sloecht, ende het hayr afsneet. Wat my aengaet, en sloegt ghy my noyt, ende dat het waer is, siet ghy selver, ende alle de gheene die hier zijn, oft ic eenich schijnsel hebbe over al mijn lichaem, van gesmeten gheweest te hebben: Ick en soudet u oock niet raeden dat ghy soo stout soudet zijn van de handt op my te leggen, want by Gods Cruys ick soude u dat bachuys ontstellen, noch ghy en hebt my insghelijcks het hayr niet afgesneden, ten minsten dat ick ghesien oft gevoelt hebbe: Dan uyt sorghen mogelijck dat ghy 't ghedaen hebbe dat ickt niet gewaer en ben geworden, laet my eens sien oft ick die afghesneden hebbe ofte niet, ende het hulsel vant hooft gedaen hebbende, heeft sy ghetoont datse die niet afghesneden en hadde. Maer datse heel ende ongheschent waren, het welck de Swagers ende Moeder siende ende hoorende, tot Hendrick gheseydt hebben, wat segt ghy hier toe Hendric? Dit en is tgheene niet dat ghy ons zijt comen seggen, dat ghy gedaen haddet: ende wy en weten niet hoe ghy de rest sult bewijsen: Hendrick was als heel verbaest nochtans wilde hy spreecken, maer siende dat het gene dat hy meynde te connen bewijsen, niet soo en was, en heeft hy 't niet dorven bestaen van yet meer te seggen, waerom de vrouwe haer tot haer Broederen gekeert, ende hun gheseydt heeft, Broeders ick sien wel dat hy is gaen soecken, dat ick dede dat ick noyt en hebbe willen doen, 't is, te weten, dat ick u zijn quade boeve stucken overdraghen soude, ick salt oock doen: Ick gheloove vastelijcken
dat het gene dat hy gheseydt heeft hem overkomen is, ende dat hy 't ghedaen heeft, ende ghy sult hooren hoe. Tis wel waer datter niet eenen nacht is, dat desen eerlijcken Man daer ghy my tot mijnen ongelucke by gehouwelijckt hebt, die hem selven een Coopman heet ende voor sulck een gehouden willende wesen, zedigher behoorde te wesen als eenen Religieux, ende eerbaerder als een Maecht, niet uyt inde
pis-tavernkens hem en gae droncken drincken: Daer na zijn spillen nu met d'een Hoere, ende even haest met d'ander hutseknutsende, doet hy my op sulcke maniere als ghy my ghevonden hebt, tot middernacht, ende somtijdts oock tot smorghens toe wachten, ende ick ben seker dat hy wel droncken zijnde hem by een van zijn slimme Teve te Bedde sal begheven hebben, by de welcke hy wacker geworden zijnde, den draet aen den voet ghebonden, ende daer nae al dese schermslaghen bedreven sal hebben, die hy seyt, ende ten laetsten is hy tot haer gekeert, ende heeft die gheslagen, ende het hayr afghesneden, ende noch niet wel vernuchtert zijnde, heeft hy ghemeynt (ick bent seecker) dat hy my dit al aengedaen heeft, ende soo ghy op zijn trongie wel acht neemt, hy is noch half droncken, dan niet teghenstaende wat het zy, dat hy u van my gheseydt heeft, soo en wil ick niet dat ghyer acht op neemt, dan als van eenen dronckaert, ende bid u dat ghyt hem even als ick doe vergevet, haer Moeder dese woorden hoorende, begonde haer te stooren ende te seggen: By God dochter dat en hoort so niet te gheschieden: maer men hoorde dese gemelijcken ende ondanckbaren hondt om te brenghen, die noyt weert is gheweest een sulcken dochter te hebben als ghy zijt, wat conde hy arger doen soo hy u van de strate op gheraept hadde, een quaet Jaer dat hem God geve, meynt ghy dattet wel reden is dat ghy onder de quellinghen ende het geterch van woorden van een Cramerken van gesoden peeren moet staen, die vanden Huysman ende vant Vercken wachten comende, op zijn Schouvagers gecleet, met een slodderige Broecke, ende de pluyme opt eersgadt, alsoo haest alsse dry penninghen vergaert hebben, de Edelvrouwen ende degelijckste vrouwen ten wijve willen hebben ende toonen wapenen, seggende: Ic ben van sulcken huyse, ende mijn voorsaten hebben sus ende soo gedaen, wilde God dat mijn Sonen mijnen raet wilden volghen, want sy conden u wel eerlicken uyt besteden int Huys vande Graven Guy, met een stuck broodts, ende nochtans wildense u aen dit schoon juweel geven, dewelcke in stee dat ghy de beste Dochter van Florencien, ende de eerlijckste zijt, gheen schaemte ghehadt en heeft te segghen inden middernacht dat ghy een