Broer Amijn heeft seeckere Huyslieden belooft, dat hy haer de Pluyme vanden Enghel Gabriel soude thoonen, in stede vande welcke Colen vindende, heeft hy haer gheseydt dattet vande ghene waren daer Sinte Laurens op ghebraden was gheweest. Om te bewijsen wat voor guyterijen men dick-maels onder den deckmantel der Religie gebruyckt.
CErtalde, als ghy moghelick wel hebt hooren segghen, is een dorp vant dal van Elsen, onder onse Heerschappye van Florencen gheleghen: Het welcke hoewel het cleyn is, nochtans tot anderen tijden by Edelmannen ende wel hebbende luyden bewoondt is gheweest, alwaer een Religieux van Sinte Anthonis, gheheeten Broer Amijn, veel tijdts ghewoon was te gaen, om de Aelmissen te vergaederen, die haer de gecken eenmaels Jaers deden, so om dat hy er goede wey vant, als oock om dat hy gheerne bekeecken was, meer mogelijck om den naem die hy droech, als om andere grootere devoetie: overmits dat dit gewest den besten amijn voorts brengt van heel Toscanen. Dese Broer Amijn was van cleynen persoone, ros van hayre, van een blygeestich aengesicht, ende den besten trugghelaer vande Wereldt. Ende boven dien (al en had hy gantsch gheene geleertheydt) was hy so volmaeckten ende veerdighen snapper, dat die hem niet ghekent en hadde, hem niet alleenlijck voor eenen Reden-rijcker ghehouden, maer soude geseydt hebben dat hy Cicero selfs, oft wel Quintilianus ware geweest. Ooc was hy Compeer van 't gantsche Landt, oft vriendt, ofte wel ghewildt, de welcke volghende sijne ghewoonte, aldaer inde Maent van Augustus eens onder d'andere ghegaen is. Ende op eenen Sondach smorghens alle de goede luyden van daer ontrendt ter Misse ghecomen zijnde, inde principaelste Kercke, heeft hy hem voorts ghesteldt, als hy sach dat het den rechten tijdt was, ende seyde: Broeders ende Susters uwe ghewoonte is, als ghy wel weet, van alle Jaren aende armen van Sinte Anthonis, van uwe Haver ende u Cooren wat te senden, d'een veel, d'ander luttel, een yegelijck nae sijn macht ende devotie: Op dat de Heylige Sint Anthonis zy een behoeder van uwen Ossen, Ezels, Verckens ende Schaepen, ende daer-en-boven zijt ghy ghewoon, jae selfs te betalen aen de gene die in ons
broederschap zijn, dat weynichsken schults datmen alle des Jaers betaeldt. Om welcke dinghen inne te halen, ick van mijnen Oversten ghesonden ben gheweest, te weten, van mijnen Heere den Abt: Aldus sult ghy-lieden dan met Godes zegen naer middach als gy de klocken sult hooren luyden, hier buyten de Kercke comen, alwaer ick u na de oude gewoonte een predicatie doen sal, ende ghy-lieden sult het Crucefix kussen, ende noch meer, om dat ick u allegaeder seer devoot tot mijn Heer S. Anthonis bekenne, sal ic u uyt een sonderlinghe gratie eene over-heylige Reliquie vertoonen, die ick selver wel eertijdts uyt het heylighe Landt van over Zee ghebrocht hebbe, te weten, eene vande pluymen vanden Enghel Gabriel, die in des Magets Maria camer bleef, als hy haer de bootschap in Nazareth quam doen. Ende dit gheseyt hebbende, zweech hy stil, en is gekeert om de Misse uyt te hooren. Nu alsoo hy allen dese seer fraeye dinghen verhaelde, waerender onder veel andere
die inde Kercke waeren, twee goede gesellen gheslepen ende loos, d'een ghenoemt Jan de Bragoniere, ende d'ander Blasius Hissin: Welcke nae datse onder hun met broer Amijns relique gelacchen hadden (al wast soo datse sijn seer goede vrienden, ende van sijn geselschap waren) voorgenomen hebben tusschen hun beyden een parte over dese pluyme te spelen, ende vernomen hebbende dat Broer Amyn dien morghen op het Slot met eenighe sijner Vrienden te gaste soude gaen, soo haest als hy gheseten was, zijnse nederwaerts op straete ghecomen, ende zijn ter plaetsen ghegaen daer broer Amijn t'huys was, met meyninghe dat Blasius den Jonghen des monnicx Knape soude besich houden, ende dat Jan dees pluyme ende broer Amijns pronselinghen soude soecken, om te sien hoe die ghesteldt was, ende hem die te karabynen, om daernae te hooren wat hy tottet volck segghen soude, desen Jonghen, die de sommighe Guicchio Balena hieten, ende andere Guicchio Imbratte, ende eenighe noch Guicchio Verkenna, was soo quaden Boefken een dattet niet geloovelijck is dat Jeronimus Bosch oyt onder sijn drollen een dier-ghelijcken ghemaeckt heeft: vanden welcken Broer Amijn dicwils ghewoon was cluchten te vertellen, ende tot sijne medegesellen te segghen: mijn Jongen heeft negen dinghen in hem, sulcken, dat Salomon,
Aristoteles, ofte Seneca, eener der selver alleene ghehadt hadden, sy souden de macht gehadt hebben om allen haer deucht, verstandt, en heylicheyt t'schanden te maken: Denckt dan wat voor een Man dat dit zijn moet, naedemael dat hyer neghen heeft, ende dat in hem niet een droppel deuchts verstants, noch heylicheydt is. Ende alsmen somtijdts aen Broer Amijn vraechde wat dit voor neghen dinghen waeren, hy diese in Veerskens ghesteldt hadde, antwoorde: Ick salt u seggen.
Hy is traech, voddich, ende leughenachtich, Luy, quaet-sprekende, ende bedriechachtich,
Sonder sorge, sonder verstant, heel deuchnietachtich.
Sonder dat hy noch boven t'ghene dat icker u van segghe, noch sommige boevestucken over hem heeft die beter ghezweghen zijn, ende daermen sijnen thalven meest om lachen moet, is dat hy over al een wijf, ende een huys ter hueren wil nemen: ende om dieswille dat hy den baerdt groot, zwert, ende wel glimmende van vet heeft, laet hy hem selven duncken dat hy so schoonen present een is, dat hy denckt dat al d'andere Vrouwen die hem sien, op hem versotten: Ende die hem liet begaen, hy soude den riem wel laeten vallen om nae de selve te loopen: T'is wel waer dat hy my in velen wel ter hant comt, want niemandt en wil oyt aen my soo secreet het sy, spreecken, dat hyer sijn deel niet van hooren en wil, ende so het gheschiet dat my yemandt yet vraecht, soo heeft hy soo grooten vreese dat ick niet en sal connen antwoorden, dat hy stracks d'eerste antwoorden sal, jae of neen, nae dat hem sulcks duncken sal te hooren. Nu broer Amyn desen dapperen knape thuys ghelaeten hebbende, heeft hy hem bevolen dat hy wel toesien soude, dat niemant sijn dinghen en roerde, jae selfs aen sijn Maelen, want sijn rijckdommen waeren daer inne, dan Guicchio Imbratte die liever inde keucken was als de Nachtegaelkens op de groene tacxkens, ende selver als hy wist datter eenige dienstmaecht was, hebbende inde keucken eene vette dicke drommele van een cortgat, van een quaet fatsoen van een
meyt gezien, die twee borsten hadde als twee groote goey schootelen, met een aenzicht om kinders mede te vervaeren, al zweetende vol smeers ende heel berooct, is beneeden inde keucken ghecomen (niet min oft meer als eenen Kickendief op een karongie valt) broer Amijns camer open latende, ende alle dingen ten besten. Ende al wast so dat het inde maendt van Augustus was, (dat het seer heet is) nochtans stelden hy hem by het vyer te zitten, ende begon een praetken mette voorseyt deerne te maecken, die Nutte geheeten was, ende haer te seggen dat hy van wegen een volmacht een Edelman was, ende Croonen hadde by duysenden, sonder de ghene die hy noch aen andere betaelen moeste die noch wel so veel waren, ende dat hy soo veel dinghen wiste te doen ende te segghen dattet te wonder was, ende sonder eens op sijn keuvel cappe te dencken, op dewelcke soo veel vets lach, datmer eenen mageren hutspot wel mede ter eeren soude ghebrocht hebben: ende op een sijn heel doorbroken ende verlapt Casacxken ontrendt den hals ende onder d'oxelen soo met zweet besoedelt, met meer placken van verscheyden coleuren, als oock de zijde Lakenen van Tartarien oft Indien waeren, ende op sijn schoenen heel gebroken, ende sijn koussens
verscheurdt, heeft hy haer gheseydt: (even ofte hy Bisschop van Turnhout geweest ware) dat hy haer heel nieu cleeden wilde ende van 'sdienens slavernije trecken, ende van by anderen te moeten woonen: Insgelijcx (sonder veel erffnissen te hebben) dat hy haer wilde in een hope brengen van een beter geluc, met veele andere dinghen die hy haer seyde, dewelcke al wast soo dat hyse seer ernstelijcken uytspooch, nochtans in eenen roock verkeerende (als meest al sijn aenslagen deden) int leste tot niet gheraeckt zijn: De twee gasten ziende dat Gucchio Verkenna ontrent Nutte bezich was, waeren sy daer mede wel te pas: want heur moeyte was op de helft ghedaen, ende gheenen aenstoot vindende, als sy in broer Amijns Camer ghecomen waeren, overmidts datse open stondt, het eerste dat hun al soeckende in handen gevallen is, was den aessac daer de pluyme in was, den welcken gheopendt hebbende, hebben sy een cleyn cofferken in een groot taffeta gewonden ghevonden: Int welcke (als sy dat gheopent hadden) sy een pluyme uyt eens Papegaeyen steerdt vonden, die sy achteden deselve te moeten wesen die hy de Boeren van Certalde belooft hadde te thoonen: ende hy conde seeckers in dien tijden sulcx hun lichtelijck wijs maecken: Want noch en waren tot binen Toscanen dan seer weynich de Egyptische oncuysheden niet gecomen, als sy wel naederhandt in grooten overvloet ghedaen hebben, tot bederf van heel Italien: ende hoewel die doen van sommigen een weynich bekent waeren, soo ist nochtans so dat de inwoonders van dat geweste bycans niet daer van en wisten. Ja de rechte eenvuldigheydt der ouderen daer noch wesende, en hadden sy niet alleenlijck daer geen Papegaeyen ghezien, maer het meestendeel der inwoonderen en hadder niet eens af hooren spreken: doen nu de twee jonghe gasten vernoecht waren vande pluyme ghevonden te hebben, hebben zy deselve ghenomen: ende om het Coffer niet leech te laeten, sy ziende Colen in een vande hoecken vande Camer, hebben zijt daer mede ghevuldt: daer nae dat weder toeghesloten ende toeghemaeckt hebbende, als sy dat bevonden hadden zijnse met de pluyme de blijdtste vande wereldt daer van ghegaen, sonder van yemanden gesien te hebben gheweest,
ende begonden te verlangen wat broer Amijn toch segghen soude, als hy inde stede vande pluyme Colen vinden soude. De slechthoofden van mannen ende Vrouwen die inde Kercke waren hoorende datse de pluyme vanden Engel Gabriel moesten zien, naer dat de Misse uyt was, zijnse t'huyswaerdts gekeert, ende den eenen buer sulcx den anderen geseyt hebbende, ende de eene Kommere de andere, zijn stracx naer datse gegeten hadden, so veel mannen ende soo veel vrouwen nae het Casteel toe gheloopen, datse daer nauwelijckx al inne gheraecken conden, met groote devotie verlangende om dees pluyme te sien. Doen nu Broer Amijn wel gegeten, ende sijnen Wijn wat uytghedroomt hadde, is hy een weynichsken naer middach opghestaen, wetende de groote menichte der Boeren die daer gecomen waren om de pluyme te zien, heeft hy aen Gucchio Imbratte laten weten, dat hy daer boven comen soude mette clocxkens, ende dat hy den aessack mede brengen soude, dewelcke na dat hy hem niet sonder groot verdriedt vande keucken ende de meydt Nutte ontslagen hadde, derwaerts mette gheeyschte dinghen ghegaen is, alwaer hy gecomen wesende, om dat hem te veel ghedroncken waters den buyck hadde doen zwillen, is hy door broer Amijns bevel op de kerckdeure ghegaen, daer hy gheweldich de clocken heeft beginnen te luyen, ende als al het volc vergadert was, heeft broer Amijn (sonder dat hy gewaer geworden was datmen zijn dingen geroert hadde) sijn Predicatie begonnen, ende seyde duysentderley dinghen tot sijnen voor nemen dienstelijck, ende alst quam totte pluyme vanden Engel Gabriel te willen laten zien, eerst met grooter devotien sijn biechte gesproken hebbende, heeft hy twee tortsen doen aensteecken, ende het Taffeta heel soetelijcken ontwindende (de Cappe vant hooft gestreken hebbende) trock hy het Cofferken uyt ende dede dat open, naer dat hy eerst eenige woorden ghesproken hadde, ter eeren vanden Engel Gabriel ende sijn Reliquie: ende 't selve vol kolen vindende, en had hy gheen achterdencken dat sijnen knape alsulckx ghedaen hadde, want hy en hadde soo veel gheests niet om dat te doen, oock en vloecten hyen niet dat hy sijn dinghen soo qualijcken bewaert hadde, dattet andere niet ghedaen en hadden: maer ezelde al heymelijcken sy selven van dat hy hem sijn dingen te bewaren hadde gegeven, hem kennende voor eenen luyen, hertneckigen, onachtsamen trawant sonder verstandt, ende sonder eenichzins van verwe te veranderen, heeft hy de handen mettet aengezicht nae den hemel opgeheven, ende gheseydt soo luyde dat hy van allegader gehoort wert. O Godt tot allen tijden moet u macht gepresen zijn, ende daer nae het Cofferken weder toeghemaeckt hebbende, is hy nae het volck toe gekeert, ende sprac: Broeders ende Susters ghy moet weten, dat ick doen ick noch heel jonck was, door een van mijnen Oversten gesonden ben geweest na het gheweste tot daer de Sonne opgaet, ende my wert last ghegeven met uytgedructen bevele, dat ick soo lange soecken soude dat ick het Privilegie vanden Protelleyne soude vinden, het welcke hoewel datse niet veel en costeden van zeghelen nochtans anderen meer weert zijn als ons: Door welcken middel van Venegien scheydende, ende door het Dorp der Griecken treckende, ende daer nae door de Koninckrijcken van Gaule ende Baldacken rijdende, ben ick in Paven ghecomen, van waer ick niet sonder grooten dorste na eenighen tijt in Sardinen gheraeckt ben: maer wederom
gaen ick u toch by snipperinge alle de Lantschappen verhalen die ick doorwandelt hebbe, ick qaum noch nae dat ick Sint Joris arm ghepasseert was in Truffie ende Souffie, dat seer volckrijcke Landen zijn, met vele inwoonderen, ende van daer quam ick int Lant der leughenen, daer ick veel broeders van onse Orden, ende menichte van andere vant, die altsamen den arbeydt ende het ongemack om Gods wille gingen mijdende, hun weynich met eens anders verdriet ende ongemack quellende, ten ware datse saghen dattet hun baten mochte, geen ander ghelt in die Ghewesten uytghevende als billighen munte, sonder slach maer stoot wel, ende daer nae ben ick int Lant van Abnissen geraeckt, daer de mannen ende de vrouwen op stelten het gheberchte opclimmen, de verckens met haer eygen darmen becleedende, ende een weynich over gene zijde vant ick een volcxken dat den Wijn in sacken, ende het broot in flesschen droech: Int scheyden van daer quam ick aen Bacchus geberchte, daer de Wateren alt'samen opwaerts loopen, ende in corten tijden drongh ick soo stijf voorts, dat ick my selven in Pestenakens Indien vant: Daer ick by het kleedt dat ick draghe, de Serpents hebbe sien vlieghen, een ongheloovelijck dinghen die't niet ghesien en hadde, dan hier van S. sal my Mayo del Sayo een groot Coop-man niet laten lieghen, die ick in't selve Landt vondt Noten kraeckende, ende de schelpen by der ellen uytmetende, nochtans heb ick gheensins vinden connende dat ick ginck soecken, om datmen voorts te Water tot daer toe moeste trecken. Int weder-keeren int heylighe Lant ghecomen, daer inden Somer elck Jaer het versch ghebacken broot vier duyten ghelt, ende het warme gheeft men om niet wech. Ende daer vont ick den
eer-weerdighen Pater Heer, veracht my niet, soo't u belieft, eerweerdich Patriarck van Hierusalem, de welcke ter eeren van 't habijt van Sint Anthonis, dat ick altijdts ghedraghen hebbe, wilde dat ick alle de Heylighe Reliquien soude sien die hy te bewaren hadde. Vande welcke daer soo vele waren, dat icker, soo ick u de selve alt'samen verhalen wilde, niet ten eynde van gheraken soude op vele mijlen naby: dan om u niet troosteloos te laten, sal icker u sommighe segghen. Hy liet my int eerst eenen vingher vanden Heylighen Gheest sien, alsoo heel ende wel te passe als hy oyt was, mettet snotgat vanden Serafijn, die Sinte Franciscus verschenen is, ende een vande Naghelen vanden Cherubijn, ende een der Ribben van Verbum caro steeckt u hooft ter vensteren uyt, ende vande Cleederen van't Heylighe Catholijcke Gheloove, ende eenige stralen vande Sterre die den drye Coninghen verschenen is, ende een droppel vant zweedt van Sinte Michiel, doen hy den Duyvel bevochten heeft: Ende het kinnebacken van Lazarus doodt, met menichte van anderen. Ende om dieswille dat ick hem Copije gaff vant Sinte Brigitten clachten int Duytsch, ende sommighe Capittelen vanden Almanack vant naeste Jaer, die hy langen tijdt ghesocht hadde, heeft hy my wat van sijn Heylighe Reliquien in dier stede tot recompensie mede ghedeylt: Ende hy gaff my een vande Tanden van het Heylighe Cruys, ende in een cleyn Flesken wat van het geclanck der Clocken van Salomons Tempel, met de pluyme vanden Heylighen Enghel Gabriel, van de welcke ick u alreede gheseydt hebbe, mette eene vande Plattijnen van
Sinte Geeraerdts quaet backhuys, de welcke ick, ende ten is oock niet langh gheleden, binnen Florencien aen Geeraerdt Botse wat gheschoncken hebbe, dieder om sijns wijfs wille groote devotie inne heeft, oock gaff hy my noch eenighe van de Colen, op de welcke de ghelucksalighe Martelaer Sinte Laurens ghebraden is geweest: welcke dinghen ick altesamen heel devotelijcken herwaerdts over met my ghebrocht hebbe. Tis waer dat mijnen Oversten noyt heeft willen lijden, dat ick die verthoonen soude, totter tijt toe dat hy Certificatie ghecreghen hadde oftet de selve waeren ofte niet: Maer nu dat hyer door seeckere mirakelen diese ghedaen hebben, ende door brieven die hy vanden Patriarck ontfanghen heeft, wel af verseeckert is gheweest, heeft hy my verloff ghegheven de selve te thoonen, ende die niemant anders betrouwende, draech ickse altoos by my. Tis waer nochtans dat ick de pluyme van den Enghel Gabriel, op dat sy niet en bederve, in een cleyn doosken draghe: Ende de colen op de welcke Sinte Laurens ghebraden is gheweest in een andere, die t'selve soo gelijck is, dattet my menichwerven gebeurt van het eene voor het andere te nemen, ghelijck my als nu teghenwoordelijcken gheschiet is: Om dat ick, meynende het doosken te hebben daer de pluyme in is, t'gene ghebrocht hebbe daer de Colen in zijn, dat my niet en dunckt door misverstandt ghebeurt te zijne: Maer ben seker dat het Gods wille is gheweest: ende dat hy my selver dat doosken mette Coolen inde handen gestoten heeft: my nu inden sinne comende dat Sinte Laurens dach op twee daghen na by ons is, ende aldus willende onse Heere dat u thoonende door my de Coolen op de welcke Sinte Laurens ghebraden is gheweest, de goede devotie die ghy tot hem hebben moet, in uwe herte ontfonckt, heeft hy my niet de pluyme die ick brenghen moeste, maer de ghezegende Colen doen vatten, die door de vochticheydt